Ciuta Wali Kutipa Cigomezgo ca Umoyo Wamuyirayira pa Caru Capasi
“Cilengiwa cikalambikika ku vyawaka . . . pa lufura lwa cigomezgo.”—ROM. 8:20.
MUTEPANJI mukukumbuka umo mukakondwera mukati mwasambira kuti sonosono apa, ŵanthu ŵazamucekuraso yayi nesi kufwa, kweni ŵazamuŵa ŵamoyo kwamuyirayira pa caru capasi. (Yoh. 17:3; Uvu. 21:3, 4) Mukwenera kuti muli kuphalirako ŵanji cigomezgo ca mu Malemba ici. Nakuti cigomezgo ca kuzakaŵa ŵamoyo kwamuyirayira, nchigaŵa cakuzirwa comene ca makani ghawemi agho tikupharazga. Cikutovwira kuti tiwonenge umoyo mwakwenelera.
2 Visopa vinandi vya Cikhristu cautesi vikusulako za cigomezgo ca umoyo wamuyirayira pa caru capasi. Baibolo likusambizga kuti umoyo wa munthu ukufwa, kweni machalichi ghanandi ghakusambizga kuti munthu wali na mzimu uwo ukufwa yayi para munthu wafwa, ndipo ukuluta kukakhala ku malo gha mizimu. (Ezek. 18:20) Lekani ŵanandi ŵakukayika za umoyo wamuyirayira pa caru capasi. Ntheura, tingafumba kuti: Kasi Baibolo likukhozgera nadi cigomezgo ici? Usange likukhozgera, mphawuli apo Ciuta wakamba kuvumbura za cigomezgo ici ku ŵanthu?
“Cikalambikika ku Vyawaka . . . pa Lufura lwa Cigomezgo”
3 Wati walenga ŵanthu ŵakwamba, Yehova wakavumbura cifukwa ico wakaŵalengera. Wakayowoya mwakupulikikwa makora kuti Adamu waŵenge wamoyo kwamuyirayira usange wapulikirenge. (Gen. 2:9, 17; 3:22) Cifukwa ca vinthu ivyo ŵakawonanga, ŵana ŵa Adamu ŵakwenera kuti ŵakamanya kuti ŵanthu ŵakaŵa ŵambura kufikapo. Nthowa yakunjilira mu munda wa Edeni yikajalika, ndipo ŵanthu ŵakacekuranga na kufwa. (Gen. 3:23, 24) Nyengo yikati yajumphapo, ŵanthu ŵakamba kukhala vilimika vicoko waka. Mwaciyelezgero, Adamu wakafwa na vilimika 930. Shemu uyo wakapona Ciwowota wakafwa na vilimika 600, papo mwana wake Arpachshad wakafwa na vilimika 438. Tera, wiske wa Abrahamu, wakafwa na vilimika 205. Abrahamu wakafwa na vilimika 175. Mwana wake Yisake wakafwa na vilimika 180, papo Yakobe wakafwa na vilimika 147. (Gen. 5:5; 11:10-13, 32; 25:7; 35:28; 47:28) Ŵanandi ŵakwenera kuti ŵakamanya kuti vilimika vyakuŵira ŵamoyo vikacepanga cifukwa cakuti ŵakataya mwaŵi wa kuŵa ŵamoyo kwamuyirayira. Kasi ŵakaŵa na cifukwa cakugomezgera kuti kunthazi ŵanthu ŵazamuŵa ŵamoyo kwamuyirayira?
4 Baibolo likuti: ‘[ŵanthu] ŵakalambikika ku vyawaka pa lufura lwa cigomezgo.’ (Rom. 8:20) Cigomezgo wuli? Ucimi wakwamba wa mu Baibolo ukuyowoya za “mphapu” iyo ‘yizamubwanya mutu wa cinjoka.’ (Ŵazgani Genesis 3:1-5, 15.) Ku ŵanthu ŵakugomezgeka, layizgo la Mphapu likaŵapa cigomezgo cakuti Ciuta wafiskenge khumbo lake lakukhwaskana na ŵanthu. Ucimi uwu ukawovwira ŵanalume nga ni Abelu na Nowa kugomezga kuti Ciuta wazamuŵapa vitumbiko ivyo Adamu wakataya. Ŵanalume aŵa ŵakwenera kuti ŵakamanya kuti ndopa zizamuthiskika pakulumika citende.—Gen. 4:4; 8:20; Heb. 11:4.
5 Ghanaghanirani za Abrahamu. Apo wakayezgeka, “wakaŵa nga wapeleka kale Yisake, . . . mwana wake yekha na yekha.” (Heb. 11:17) Cifukwa wuli wakazomera kuti wapeleke mwana wake? (Ŵazgani Ŵahebere 11:19.) Wakagomezganga kuti kuli ciwuka. Wakaŵa na vifukwa vyakukwana vyakugomezgera kuti ŵakufwa ŵazamuwuka. Nakuti Yehova wakamupaso nkhongono zakubabira. Nkhongono izi zikawovwira kuti iyo na muwoli wake Sara ŵababe mu ucekuru. (Gen. 18:10-14; 21:1-3; Rom. 4:19-21) Abrahamu wakasunga phangano ilo wakapangana na Yehova. Yehova wakamuphalira kuti: ‘Mwa Yisake tiyicemeke mphapu yako.’ (Gen. 21:12) Mwantheura, Abrahamu wakaŵa na vifukwa vyakugomezgera kuti Ciuta wamuwuskenge Yisake.
6 Cifukwa cakuti Abrahamu wakaŵa na cipulikano, Yehova wakapangana nayo phangano lakukhwaskana na ŵana ŵake, panji kuti “mphapu.” (Ŵazgani Genesis 22:18.) Pamanyuma vikamanyikwa kuti Yesu Khristu ndiyo wakaŵa cigaŵa cakwamba ca mphapu. (Gal. 3:16) Yehova wakati “mphapu” ya Abrahamu yandanenge, yiŵenge “nga ndi nyenyezi zakucanya, ndiposo nga ndi mcenga uwo uli mu mphepete mwa nyanja.” Fundo iyi yikulongora kuti Abrahamu wakamanyanga yayi unandi wake. (Gen. 22:17) Ndipouli, nyengo yikati yajumphapo unandi wake ukamanyikwa. Yesu Khristu na ŵa 144,000, awo ŵazamuwusa pamoza na iyo mu Ufumu wake ndiwo ni “mphapu” iyi. (Gal. 3:29; Uvu. 7:4; 14:1) Mitundu yose ya caru yizamujitumbika kwizira mu Ufumu wakuwusika na Mesiya.
7 Mutepanji Abrahamu wakamanyanga viŵi yayi kuzirwa kwa phangano ilo Yehova wakapangana nayo. Ndipouli, Baibolo likuti “wakalindiliranga msumba wa malufura ghanadi.” (Heb. 11:10) Msumba uwu ni Ufumu wa Ciuta. Abrahamu wakwenera kuzakawuskika dankha kuti wazakapokere vitumbiko vya Ufumu uwu. Para wazakawuskika wazamuŵa na mwaŵi wa kuŵa wamoyo kwamuyirayira pa caru capasi. Ndipo awo ŵazamupona pa Haramagedoni panji kuwuskika, ŵazamuŵa na mwaŵi wa kuŵa ŵamoyo kwamuyirayira.—Uvu. 7:9, 14; 20:12-14.
‘Mzimu Ukundikoserezga’
8 Yobu wakaŵako pakati pa nyengo ya Yosefe na Mozesi. Buku la Job, ilo likwenera kuti likalembeka na Mozesi likulongosora cifukwa ico Yehova wakazomerezgera kuti Yobu wasuzgike, ndiposo umo vinthu vikasinthira. Buku la Job kuti likuyowoya waka za viyezgo vya munthu yumoza yayi; kweni za vinthu ivyo vikukhwaska vilengiwa vyamahara vyose vya Ciuta. Likulongosora kuti Yehova wakuwusa cilengiwa cake mwaurunji. Likulongoraso kuti ivyo vikacitika mu Edeni vikukhwaska kugomezgeka kwa ŵateŵeti ŵa Yehova ŵa pa caru capasi ndiposo cigomezgo ca kuzakaŵa ŵamoyo kwamuyirayira. Nangauli Yobu wakapulikiska yayi nkhani iyi, kweni wakazomerezga yayi kuti ŵabwezi ŵake ŵatatu ŵamupuluske, kulongora kuti iyo watondeka kugomezgeka. (Job 27:5) Fundo iyi yikwenera kukhozga cipulikano cithu ndiposo kutovwira kuti nase timanyenge kuti tingalutilira kugomezgeka ndiposo kukhozgera muwuso wa Yehova.
9 Ŵabwezi ŵatatu ŵa Yobu ŵakati ŵamara kuyowoya, “Elihu mwana wa Barakel Mubuzi wakazgora.” Nchivici cikamutuma kuti wayowoye? Iyo wakati: “Ndazura na mazgu, mzimu mukati mwane ukundikoserezga.” (Job 32:5, 6, 18) Nangauli ivyo Elihu wakayowoya vikafiskika apo viyezgo vya Yobu vikamara, kweni mazgu ghake ngakovwiraso ku ŵanji. Ghakupeleka cigomezgo ku ŵanthu wose ŵakugomezgeka.
10 Nyengo zinyake Yehova wakuphalira munthu yumoza uthenga uwo ungakhwaska ŵanthu wose. Fundo iyi yikuwoneka mu ucimi wa Daniyeli, uwo ukalongosora za loto la Themba Nebukadinezara lakukhwaskana na kudumulika kwa khuni likuru. (Dan. 4:10-27) Nangauli loto ili likafiskikira pa Nebukadinezara, kweni likang’anamurangaso cinthu cinyake capadera. Likalongora kuti mbumba ya uthemba ya Davide, iyo yikimiranga muwuso wa Yehova pa caru capasi, yizamwambaso kuwusa para pajumpha vilimika 2,520, kufuma mu 607 B.C.E.a Muwuso wa Ciuta ukambaso kuwusa caru capasi Yesu Khristu wati wimikika kuŵa Themba kucanya mu cilimika ca 1914. Ghanaghanirani waka umo Ufumu uwu ufiskirenge ivyo ŵanthu ŵakupulikira ŵakulindizga!
“Muthaskeni, Wangakhilira ku Gehena” Panji Kuti ku Dindi
11 Pakuzgora Yobu, Elihu wakayowoya za ‘nkhalamba, mwanduli wa mazgu, yumo mukati mwa cikwi, kulongora munthu kunyoloka kwake.’ Wuli usange nkhalamba iyi ‘yikulomba Ciuta kuti wamucitire lusungu’? Elihu wakati: “[Ndipo Ciuta] wakumucitira ulemu, nakuti, Muthaskeni, wangakhilira ku gehena [dindi], ndamusangira ciwombolero; munofu wake uŵenge nga ngwa mwana; wawelere ku mazuŵa gha uphya wake.” (Job 33:23-26) Mazgu agha ghakulongora kuti Ciuta ngwakunozgeka kupokera “ciwombolero” ca ŵanthu awo ŵapera.—Job 33:24.
12 Elihu wakwenera kuti wakapulikiska yayi kuzirwa kwa ciwombolero, nga umo zinchimi izo zikaŵako pamasinda zikapulikiskira vyose yayi ivyo zikalemba. (Dan. 12:8; 1 Pet. 1:10-12) Ndipouli, ivyo Elihu wakayowoya vikulongora kuti zuŵa linyake Ciuta wazamuzomera ciwombolero, na kufwatura ŵanthu ku suzgo ya ucekuru ndiposo nyifwa. Ivyo Elihu wakayowoya vikutipa cilindizga ca umoyo wamuyirayira. Buku la Job likulongoraso kuti kuzamuŵa ciwuka.—Job 14:14, 15.
13 Nanga ni lero, mazgu gha Elihu ghacali kovwira Ŵakhristu ŵanandi comene awo ŵali na cigomezgo ca kuzakapona apo mgonezi uwu uzamuparanyika. Ŵacekuru awo ŵazamupona ŵazamuwelera ku uphya wawo. (Uvu. 7:9, 10, 14-17) Kweniso, ŵanthu ŵakugomezgeka ŵakulindilira mwakunweka kuzakawona ŵacekuru ŵakuwuskika awo ŵazamuŵa kuti ŵawelera ku uphya wawo. Nakuti wose, Ŵakhristu ŵakuphakazgika awo ŵamukhala kucanya kwamuyirayira ndiposo ŵa “mberere zinyake” awo ŵazamuŵa ŵamoyo kwamuyirayira pa caru capasi, ŵakuthemba pa kulongora cipulikano mu sembe yakuwombora ya Khristu.—Yoh. 10:16; Rom. 6:23.
Tiwavivye Nyifwa Kwamuyirayira mu Caru
14 Ŵati ŵapanga phangano na Ciuta, ŵana ŵa Abrahamu ŵakaŵaso pasi pa mitundu yinyake yayi. Pakuŵapa Dango, Yehova wakati: “Musungenge malango ghane ghakwimikika na maweruzgo ghane, gheneagho usange munthu wakughacita tiwaŵenge na umoyo mwa igho.” (Lev. 18:5) Pakuti ŵakatondeka kufiska malango gha mu dango ili, Ŵaisrayeli ŵakatembeka, ndipo ŵakakhumbikwiranga cinthu cinyake kuti ciŵawombore ku nthembo iyi.—Gal. 3:13.
15 Mozesi wakati wafwa, Yehova wakaphalira ŵalembi ŵa Baibolo ŵanyake kuti ŵalembeso za cigomezgo ca umoyo wamuyirayira. (Sal. 21:4; 37:29) Mwaciyelezgero, pakulemba Salmo ilo likulongosora za kukolerana kwa ŵasopi ŵa Yehova pa Ziyoni, Davide wakamalizga na mazgu ghakuti: “Penepapo Yehova wakalangura citumbiko, cenecico ndi umoyo wandanda.”—Sal. 133:3.
16 Yehova wakaphalira nchimi Yesaya kulemba za umoyo wamuyirayira pa caru capasi. (Ŵazgani Yesaya 25:7, 8.) Ŵanthu ŵasuzgika na kwananga na nyifwa. Vyaŵa nga ŵabundilizgika na “cibenekelero” panji cidiko. Yehova wakuphalira ŵanthu ŵake kuti wavivyenge kwananga na nyifwa panji kuti kuviwuskapo “mu caru cose capasi.”
17 Awonaniso ivyo Dango ilo Ciuta wakapeleka ku Ŵaisrayeli kwizira mwa Mozesi likayowoyanga vyakukhwaskana na mbuzi ya Azazel. Cilimika cilicose pa Zuŵa la Mphepisko musofi mukuru ‘wakagonekanga mawoko ghake ghaŵiri pa mutu wa mbuzi na kuzomelera pa iyo majuvyo ghawo ghose mu mauheni ghawo ghose; ndipo wakaghaŵikanga pa mutu wa mbuzi ndipo mbuzi yikayeghanga zakwananga zose kuluta nazo ku caru cambura uzengi.’ (Lev. 16:7-10, 21, 22) Yesaya wakayowoyerathu kwiza kwa Mesiya, mweneuyo wazamucita mulimo wakuyana waka, kuwuskapo matenda, “vyakuŵinya,” na “kwananga kwa ŵanthu ŵanandi,” kujura nthowa yakuya ku umoyo wamuyirayira.—Ŵazgani Yesaya 53:4-6, 12.
18 Kwizira mwa Yesaya, Yehova wakaphalira ŵanthu ŵake, ŵana ŵa Israyeli kuti: “Ŵakufwa ŵinu tiŵaghumenge, mathupi ghawo tighawukenge. Imwe mukukhala mu fuvu; wukani, yimbani! Pakuti jumi linu lili ngati jumi la mu mahamba, ndipo caru camkufumya ŵakufwa.” (Yes. 26:19) Malemba Ghacihebere ghakulongosora makora cigomezgo ca ciwuka ndiposo umoyo pa caru capasi. Mwaciyelezgero, peneapo Daniyeli wakaŵa na vilimika pafupifupi 100, Yehova wakamuphalira kuti: ‘Upumule, na kwimilira mu malo agho wapika paumaliro wa mazuŵa.’—Dan. 12:13.
19 Cifukwa ca cigomezgo ca ciwuka, Malita wakaphalira Yesu za mudumbu wake uyo wakafwa kuti: “Nkhumanya kuti wazamuwuka pa ciwuka mu zuŵa laumaliro.” (Yoh. 11:24) Kasi ivyo Yesu wakasambizganga na ivyo ŵasambiri ŵake ŵakalemba mwakuciskika na mzimu utuŵa vikasintha cigomezgo ici? Kasi cigomezgo ca kuzakaŵa ŵamoyo kwamuyirayira pa caru capasi ico Yehova wali kulayizga cicalipo? Mafumbo agha ghazamuzgoreka mu nkhani yakulondezgapo.
[Mazgu ghamusi]
a Wonani cipaturo 6 ca buku la Samalani Ulosi wa Danieli!
Kasi Mungalongosora?
• Kasi ŵanthu ‘ŵakalambikika ku vyawaka’ pa lufura lwa cigomezgo wuli?
• Nchivici cikulongora kuti Abrahamu wakagomezganga kuti kuzamuŵa ciwuka?
• Kasi ivyo Elihu wakaphalira Yobu vikupeleka cigomezgo wuli ku ŵanthu?
• Kasi Malemba Ghacihebere ghakulongosora wuli cigomezgo ca ciwuka ndiposo ca umoyo wamuyirayira pa caru capasi?
[Mafumbo]
1, 2. (a) Cifukwa wuli cigomezgo ca umoyo wamuyirayira pa caru capasi nchakuzirwa kwa ise? (b) Cifukwa wuli ŵanandi ŵakukayikira cigomezgo cakuti ŵanthu ŵazamuŵa ŵamoyo pa caru capasi kwamuyirayira?
3. Kasi khumbo la Ciuta lakukhwaskana na ŵanthu likamanyikwa wuli wati walenga ŵanthu ŵakwamba?
4. Cifukwa wuli ŵanalume ŵakugomezgeka ŵa mu nyengo yakale ŵakaŵa na cigomezgo cakuti Ciuta wazamuŵapa vitumbiko ivyo Adamu wakataya?
5. Nchivici cikulongora kuti Abrahamu wakaŵa na cipulikano kuti ŵakufwa ŵazamuwuka?
6, 7. (a) Ni phangano wuli ilo Yehova wakapangana na Abrahamu? (b) Kasi ivyo Yehova wakapangana na Abrahamu vikupeleka wuli cigomezgo ku ŵanthu?
8, 9. Cifukwa wuli buku la Job ni nkhani yakuyowoya waka za viyezgo vya munthu yumoza pera yayi?
10. Nchivici cikulongora kuti nyengo zinyake uthenga uwo Yehova wangaphalira munthu yumoza ungakhwaska ŵanthu wose?
11. Kasi ivyo Elihu wakayowoya vikutiphaliraci za Ciuta?
12. Kasi mazgu gha Elihu ghakupeleka cigomezgo wuli ku ŵanthu?
13. Kasi mazgu gha Elihu ghakung’anamuraci kwa Ŵakhristu?
14. Nchivici ico cikulongora kuti cinthu cinyake cakuzirwa kuluska Dango cikaŵa cakukhumbikwa mwakuti Ŵaisrayeli ŵaŵe na cigomezgo ca umoyo wamuyirayira?
15. Kasi Davide wakaphalirika kuti walembe za thumbiko wuli la munthazi?
16. Kwizira mwa Yesaya, kasi Yehova wakati nchivici ico cizamucitika “mu caru cose capasi”?
17. Kuyana na ucimi, kasi Mesiya wazamucita mulimo wuli uwo uzamulongozgera ŵanthu ku umoyo wamuyirayira?
18, 19. Kasi lemba la Yesaya 26:19 na Daniel 12:13 likulongosora za cigomezgo wuli?
[Cithuzithuzi pa peji 5]
Ivyo Elihu wakaphalira Yobu vikupeleka cigomezgo cakuti ŵanthu ŵazamufwatuka ku ucekuru na nyifwa
[Cithuzithuzi pa peji 6]
Daniyeli wakaphalirika kuti ‘wimilire mu malo ghake paumaliro wa mazuŵa’