‘Sorani Umoyo Kuti Muŵe Ŵamoyo’

“Ndaŵika pamaso pinu umoyo na nyifwa, thumbiko na nthembo; ntheura sorani umoyo mwakuti . . . mughume [muŵe ŵamoyo].”—DUTERONOME 30:19.

1, 2. Kasi munthu wakalengeka mu cikozgo ca Ciuta mu nthowa wuli?

“TILENGE munthu mu cikozgo cithu, kwakulingana na nkharo yithu.” Mazgu agha wakayowoya ni Ciuta ndipo ghali kulembeka mu cipaturo cakudanga ca mu Baibolo. Lemba la Genesis 1:26, 27 likuti: “Ciuta wakalenga munthu mu cikozgo cake, mu cikozgo ca Ciuta wakamulenga.” Ntheura munthu wakwamba wakaŵa wakupambana comene na vilengiwa vinyake vyose vya pa caru. Wakalingana na Mlengi wake, wakaŵa wakuti wangayezga Ciuta pa kughanaghana, kulongora citemwa, urunji, vinjeru, na nkhongono. Wakaŵa na njuŵi kuti yimulongozgenge pakughanaghanira vyakucita ivyo wangandula navyo kweniso ivyo vikukondweska Mupapi wake wa kucanya. (Ŵaroma 2:15) Mwakudumura titi, Adamu wakaŵa na wanangwa wa kusankha. Pakuwona umo mwana wake wa pa caru capasi wakapangikira, Yehova wakalaŵiska mulimo wa mawoko ghake ndipo wakati mu mtima wake: ‘Wonani, [nguwemi] comene.’—Genesis 1:31; Salmo 95:6.

² Pakuti tili kufuma kwa Adamu, nase tili kulengeka mu cikozgo ca Ciuta ndipo tikulingana nayo. Kweni kasi nase tikusankha nadi ivyo tikucita? Inya. Nangauli Yehova wali na luso lwa kumanyirathu ivyo vicitikenge, kweni wakulemberathu yayi ivyo waliyose payekha wazamucita na umaliro wake. Wakukhumba yayi kuti ŵana ŵake ŵa pa caru capasi ŵalongozgekenge na vinthu ivyo umaliro wake uli kulembeka kale. Cakwamba tiyeni tisambireko ku mtundu wa Israyeli mwakuti timanye kuti nchakuzirwa kusankha vinthu vyakwenelera mwakuyana na wanangwa uwo tili nawo.—Ŵaroma 15:4.

Wanangwa wa Kusankha mu Israyeli

 3. Kasi dango lakwamba pa Malango Khumi likaŵa lakuti wuli, ndipo Ŵaisrayeli ŵakugomezgeka ŵakasankha wuli kulipulikira?

³ Yehova wakati kwa Ŵaisrayeli: “Ine ndine Yehova Ciuta wako, uyo wakakufumya mu caru ca Eguputo, mu nyumba ya wuzga.” (Duteronome 5:6) Pakaŵavya cifukwa cakuti mtundu wa Israyeli ukayikire mazgu agha pakuti mu 1513 B.C.E., ukawomboleka mwakuzizwiska kufuma mu wuzga ku Eguputo. Mu dango lakwamba pa Malango Khumi, Yehova kwizira mwa Mozesi wakati: “Ungakhalanga na ŵaciuta ŵanyake pamaso pane.” (Exodus 20:1, 3) Pa nyengo yira, mtundu wa Israyeli ukasankha kupulikira. Nadi, ŵakaŵikapo mtima kusopa Yehova pera.—Exodus 20:5; Maŵazgo 25:11.

 4. (a) Kasi Mozesi wakaphalira Ŵaisrayeli kuti ŵakaŵa na wanangwa wa kusora vici? (b) Kasi lero tingasankha kucita vici?

⁴ Pakati pajumpha vilimika 40, Mozesi wakakumbuska muwiro unyake wa Ŵaisrayeli ico ukenera kusora. Iyo wakati: “Nkhucema mtambo na caru capasi kumukhalirani ukaboni muhanya uno, kuti ndaŵika pamaso pinu umoyo na nyifwa, thumbiko na nthembo; ntheura sorani umoyo mwakuti mose, imwe na ŵana ŵinu, mughume [muŵe ŵamoyo].” (Duteronome 30:19) Lero napo tili na mwaŵi wa kusankha ico tikukhumba kucita. Inya, tingasankha kuteŵetera Yehova mwakugomezgeka na kulindilira umoyo wamuyirayira, panji tingasankha kuleka kumupulikira na kuvimyantha. Wonani nkhani za ŵanthu ŵaŵiri awo ŵakasankha vinthu mwakupambana.

5, 6. Kasi Joshua wakasora vici, ndipo umaliro wake ukaŵa wuli?

⁵ Mu 1473 B.C.E., Joshua wakalongozga Ŵaisrayeli kunjira mu Caru ca Layizgano. Pambere wandafwe, Joshua wakaŵeyelera mtundu wose kuti: “Usange ntha mukukhumba imwe kumuteŵetera Yehova, sorani muhanya uno uyo timuteŵetere; panji ŵaciuta awo ŵawiskemwe ŵakaŵateŵetera sirya linyake la mronga, panji ŵaciuta ŵa Ŵaamori mu caru ca ŵeneawo imwe sono mukukhala.” Ndipo pakuyowoya za mbumba yake, wakalutilira kuti: ‘Ine na nyumba yane titeŵeterenge Yehova.’—Joshua 24:15.

⁶ Pambere ivi vindacitike, Yehova wakaciska Joshua kuti wakhwime mtima na kuŵa wankhongono, wakamuphalira kuti waleke kupatuka ku Dango la Ciuta. Kweni para Joshua waŵazga buku la Dango na kulangurukamo muhanya na usiku, nthowa yake yikenera kuŵa ya mwaŵi. (Joshua 1:7, 8) Ndimo vikaŵira nadi. Joshua wakatumbikika cifukwa ca ivyo wakasora. Joshua wakati: “Ntha pakatondeka kanthu kose kawemi ako Yehova wakayowoyanga ku nyumba ya Israyeli kuti kaleke kufiskika; vikafiskika vyose.”—Joshua 21:45.

 7. Mu nyengo ya Yesaya, kasi Ŵaisrayeli ŵanyake ŵakasankha vici, ndipo umaliro wake ukaŵa wuli?

⁷ Kweni sono wonani umo vinthu vikaŵira mu Israyeli pakati pajumpha vilimika 700. Pa nyengo yira, Ŵaisrayeli ŵanandi ŵakatolera maluso gha ŵanthu ŵakusopa ŵangoza. Mwaciyelezgero, pa zuŵa laumaliro mu cilimika, ŵanthu ŵakawungananga pamoza kurya vyakurya vyakupambanapambana vyakunowa na vinyo lakunong’omera. Iyi yikaŵa waka nchezgo ya mbumba yayi. Cikaŵa ciphikiro ca cisopo ca kucindika ŵangoza ŵaŵiri ŵa ŵamitundu. Nchimi Yesaya yikalemba umo Ciuta wakawonera kuleka kugomezgeka kwantheura: “Imwe mwasida Yehova, imwe mwaluwa lupiri lwane lwakupatulika, mwaŵeneimwe mukunozgera vyakurya kuti mumukondweske ciuta wa Mwaŵi na kumuzuzgira ciuta wa Soka vinyo lakusazgika.” Ŵanthu aŵa ŵakagomezganga kuti kuŵa na vuna yiwemi mu cilimika vikathembanga pa kukondweska Yehova yayi kweni kuthetelera “ciuta wa Mwaŵi” na “ciuta wa Soka.” Kweni cigaruka cawo na ivyo ŵakasankha ndivyo vikaŵacemera soka. Yehova wakati: “Nimunozgeraninge lupanga, ndipo mose musindamirenge kukomeka; cifukwa para nkhacema kuti mukapulika cara, para nkhayowoya kuti mukategherezga cara, kweni mukacita viheni pamaso pane, ndipo mukasankha ico kuti nkhakondwa naco cara.” (Yesaya 65:11, 12, NW) Ivyo ŵakasankha kwambura mahara vikaŵatolera ku pharaniko, ndipo ŵaciuta ŵa Soka na Mwaŵi ŵakaŵavya nkhongono za kulekeska pharaniko lira.

Kusankha Vinthu Vyakwenelera

 8. Mwakuyana na lemba la Duteronome 30:20, kasi nchivici ico cikukhumbikwa kuti tisankhe vinthu vyakwenelera?

⁸ Apo Mozesi wakaciskanga Ŵaisrayeli kuti ŵasore umoyo, wakaŵaphalira vinthu vitatu ivyo ŵakenera kucita: “Mutemwe Yehova Ciuta winu, na kuti mupulikire mazgu ghake, [na] kudemelera kwa Iye.” (Duteronome 30:20) Tiyeni tiwone vinthu ivi cimoza na cimoza mwakuti tisankhenge vinthu vyakwenelera.

 9. Kasi tingalongora wuli kuti tikumutemwa Yehova?

⁹ Kutemwa Yehova Ciuta withu: Tikumutemwa Yehova lekani tikusankha kumuteŵetera. Pakuwona ivyo vikacitika mu nyengo ya Ŵaisrayeli, tikukana viyezgo vyose ivyo vingatinjizga mu makhaliro ghaukazuzi ndipo tikugega umoyo uwo ungatikoreska mu cipingo ca kutemwa usambazi. (1 Ŵakorinte 10:11; 1 Timote 6:6-10) Tikujibatika kwa Yehova na kusunga malanguro ghake. (Joshua 23:8; Salmo 119:5, 8) Pambere Ŵaisrayeli ŵandanjire mu Caru ca Layizgano, Mozesi wakaŵaciska kuti: “Wonani, ndamusambizgani vilayizgo na maweruzgo, umo Yehova Ciuta wane wakandiwuzgira, kuti mucite ntheura mu caru ico mukuyako kuyakacipoka ciŵenge cinu. Mughasunge na kughacita, pakuti ivi ndi vinjeru vinu na kumanyiska kwinu pamaso pa mitundu iyo tiyipulike vilayizgo vyose ivi.” (Duteronome 4:5, 6) Sono ndiyo nyengo yakulongolera kuti tikumutemwa Yehova mwa kudangizga khumbo lake mu umoyo withu. Usange tasankha kucita nthena titumbikikenge nadi.—Mateyu 6:33.

10-12. Kasi ivyo vikacitika mu nyengo ya Nowa vikutisambizga vici?

¹⁰ Kupulikira mazgu gha Ciuta: Nowa wakaŵa “mupharazgi wa urunji.” (2 Petros 2:5) Pafupifupi ŵanthu wose awo ŵakaŵako pambere cigumula cindize ŵakademwera ndipo “ŵakawura kumanya” ivyo Nowa wakacenjezganga. Nchivici ico cikacitika? “Cikiza ciwowota, ndipo cikaŵakukura wose.” Yesu wakacenjezga kuti nyengo ya ‘kwiza kwa Mwana wa munthu’ iyo tilimo, yikuyana waka na ya Nowa. Ivyo vikacitika mu nyengo ya Nowa ni cenjezgo likuru lero ku ŵanthu awo ŵakusulako uthenga wa Ciuta.—Mateyu 24:39.

¹¹ Awo ŵakugoska para ŵateŵeti ŵa Ciuta lero ŵakuŵasoka, ŵakwenera kumanya ivyo vizamucitika usange ŵakana kupulikira. Mpositole Petrosi wakayowoya za ŵagoski aŵa kuti: “Ŵakuluwira nchene [dala] ceneici, kuti na mazgu gha Ciuta macanya ghakaŵako lilomwaka, na caru cakupangwa na maji na mu maji; na gheneagho pera caru ico cikaŵako nyengo yira, cikati cazura na maji, cikaparanyika: kweni na mazgu gheneagho pera macanya agha ghaliko sono, na caru, vili kulimbikira moto, pa kusungikira zuŵa la njeruzgo na pharaniko la ŵanthu ŵacikana Ciuta.”—2 Petros 3:3-7.

¹² Kweni wonani ivyo Nowa na mbumba yake ŵakasankha. “Na cipulikano Nowa, wakati wasokeka na Ciuta na ivyo vikaŵa vindawoneke, wakakhuŵirizgika na kopa Ciuta, wakanozga cingalaŵa.” Cifukwa cakuti wakapulikira cenjezgo wakaponoska mbumba yake. (Ŵahebere 11:7) Mphanyi nase tapusumpha kupulika uthenga wa Ciuta na kuwucita.—Yakobe 1:19, 22-25.

13, 14. (a) Cifukwa wuli nchakuzirwa ‘kudemelera kwa Yehova’? (b) Kasi tikwenera kumuzomerezga wuli Yehova, “Muwuvi withu,” kuti watiwumbe?

¹³ Kudemelera kwa Yehova: Kuti ‘tisore umoyo na kuŵa ŵamoyo,’ tikwenera kutemwa Yehova na kumupulikira pera yayi, kweniso tikwenera ‘kudemelera kwa iye,’ ndiko kuti kufwilirapo pakucita khumbo lake. Yesu wakati: “Mu uzizipizgo winu mwamkwandulira mizimu yinu.” (Luka 21:19) Nakuti ivyo tasora pa nkhani iyi vikulongora ivyo vili mu mtima withu. Lemba la Zintharika 28:14 likuti: “Ngwakutumbikika munthu uyo wakopa Yehova mazuŵa ghose; kweni uyo wakunonopeska mtima wake watiwawe mu viheni.” Faro, Fumu ya Eguputo wakale nayo vikamucitikira ivyo vyayowoyeka kuumaliro wa vesi ili. Peneapo Vilengo Khumi vikawiranga Eguputo cimoza na cimoza, Faro wakanonopeska mtima wake m’malo mwa kopa Ciuta. Yehova wakamucicizga yayi Faro kuti wagaruke kweni wakayipa mwaŵi fumu yakujikuzga yira kuti yisorepo. Khumbo la Yehova likafiskika nipera, ndipo mpositole Paulosi wakalongosora umo Yehova wakawoneranga Faro kuti: “Cifukwa ceneici ndico nkhakwimikira iwe, mwakuti mwa iwe ndimo ndilongorenge nkhongono zane, na kuti zina lane lipharazgikire mu caru.”—Ŵaroma 9:17.

¹⁴ Pakati pajumpha vilimika vinandi kufuma apo Ŵaisrayeli ŵakawombokwera mu muwuso wa Faro, nchimi Yesaya yikati: “A Yehova, ndimwe Ŵadada; tili dongo ise, ndimwe muwuvi withu; tose tili mulimo wa woko linu.” (Yesaya 64:8) Peneapo tikuzomerezga Yehova kuti watiwumbe kwizira mu sambiro la taŵene na kucita Mazgu ghake, pacokopacoko tikuvwara wunthu wuphya. Tikuŵa ŵakuzika comene na ŵakuwumbika, ndipo cikuŵa cipusu kuti tidemelere mwakugomezgeka kwa Yehova cifukwa tikukhumbisiska kumukondweska.—Ŵaefeso 4:23, 24; Ŵakolose 3:8-10.

“Sambizgani”

15. Mwakuyana na lemba la Duteronome 4:9, kasi Mozesi wakakumbuska Israyeli vinthu wuli viŵiri?

¹⁵ Mozesi wakayowoya ku mtundu wa Israyeli uwo ukaŵa pafupi kunjira mu Caru ca Layizgano kuti: “Ndipera mujicenjelere mwekha, na kusunga umoyo winu, mzire muluwe vinthu ivyo maso ghinu ghaviwona, mzire vifumemo mu mtima winu mazuŵa ghose gha umoyo winu; kweni sambizgani ŵana ŵinu na ŵana ŵaŵo.” (Duteronome 4:9) Mwakuti Yehova waŵatumbike na kuti ŵakasakate mu caru ico ŵakaŵa pafupi kucihara, ŵanthu ŵakenera kucita vinthu viŵiri pamaso pa Yehova Ciuta wawo. Ŵakenera kuluwa yayi vinthu vyakuzizwiska ivyo Yehova wakacita pamaso pawo, ndiposo ŵakenera kusambizga ŵana ŵawo. Pakuti ndise ŵanthu ŵa Ciuta, nase ndimo tikwenera kucitira usange tikukhumba ‘kusora umoyo na kuŵa ŵamoyo.’ Kasi Yehova waticitira vici ivyo tawona na maso ghithu?

16, 17. (a) Kasi ŵamishonale awo ŵakasambira Sukulu ya Gileadi ŵakwaniska kucitaci mu mulimo wa kupharazga Ufumu? (b) Kasi mukumanyapo ŵanjani awo ŵacali ŵamwamphu?

¹⁶ Tikusekelera kuwona umo Yehova watumbikira mulimo withu wa kupharazga na kusambizga. Kufuma apo Sukulu ya Gileadi yikajulikira mu 1943, ŵamishonale ŵadangilira comene nchito ya kusambizga mu vyaru vinandi. Kufuma nyengo iyo kufikira sono, awo ŵakambilira kusambira sukulu iyi ŵacali na mwamphu pakupharazga Ufumu, nangauli mbacekuru ndipo ŵanji mbakukomwa. Mary Olson, njumoza wa ŵanthu aŵa. Iyo wakamalizga masambiro gha ku Gileadi mu 1944. Wakamba kucita umishonale ku Colombia, pamanyuma ku Uruguay, ndipo sono wali ku Puerto Rico. Nangauli wakusuzgika cifukwa ca ucekuru, Mudumbu Olson wacali na mwamphu pa kupharazga. Pakuti wakumanya ciyowoyero ca ku Spain, iyo wakupatura nyengo sabata yiliyose kuluta mu uteŵeti wa m’munda na ŵapharazgi ŵa mu mpingo wake.

¹⁷ Nancy Porter, uyo sono ni cokoro, wakamalizga masambiro gha Sukulu ya Gileadi mu 1947, ndipo wacali kuteŵetera ku Bahamas. Nayoso ni mishonale uyo wakutangwanika na mulimo wa kupharazga. Mudumbu Porter mu nkhani ya mdauko wa umoyo wake wakayowoya kuti: “Nkhusanga cimwemwe capadera cifukwa ca kusambizga ŵanthu unenesko wa mu Baibolo. Ici cikunovwira kuti nicitenge vinthu vyauzimu makoraghene ndipo umoyo wane ukuŵa wakukhazikika.”a Para Mudumbu Porter na ŵateŵeti ŵanyake ŵakugomezgeka ŵakukumbuka vyakumanyuma, ŵakuluwa yayi ivyo Yehova wacita. Ise ke? Kasi tikuwonga pakuwona umo Yehova watumbikira mulimo wa Ufumu mu cikaya cithu?—Salmo 68:11.

18. Kasi tingasambira vici pakuŵazga mdauko wa umoyo wa ŵamishonale?

¹⁸ Tikukondwa comene na ivyo ŵanthu ŵakale aŵa ŵakacita ndipo ŵacali kucita. Tikukhozgeka pakuŵazga mdauko wa umoyo wawo cifukwa para tikuwona ivyo Yehova waŵacitira ŵanthu ŵakugomezgeka aŵa, nase tikuŵikapo mtima kumuteŵetera Ciuta. Kasi mukutemwa kuŵazga nkhani zakukondweska izi mu Gongwe la Mulinda na kulangurukapo?

19. Kasi ŵapapi ŵangawovwirika wuli na midauko ya umoyo wa ŵanthu iyo yikulembeka mu Gongwe la Mulinda?

¹⁹ Mozesi wakakumbuska Ŵaisrayeli kuti ŵaleke kuluwa ivyo Yehova wakaŵacitira nakuti vinthu ivi vileke kufumamo mu mitima yawo mazuŵa ghose gha umoyo wawo. Ndipo wakasazgirapo nthowa yinyake wakati: “Sambizgani ŵana ŵinu na ŵana ŵawo.” (Duteronome 4:9) Nkhani zaunenesko izi nzakovwira comene. Ŵana ŵakukhumbikwira viyelezgero viwemi vyakuti ŵasambireko para ŵakukura. Ŵadumbu awo mbambura kutengwa ŵangasambirako ku ŵadumbu ŵakugomezgeka awo mbacekuru ŵeneawo mdauko wa umoyo wawo ukulongosoreka mu Gongwe la Mulinda. Mu vigaŵa ivyo ŵanthu ŵakuyowoya viyowoyero vinyake, ni mwaŵi kwa ŵabali na ŵadumbu kuti ŵatangwanikenge na kupharazga makani ghawemi. Ŵapapi, mwalekeraci kuciska ŵana ŵinu kuti ŵasankhe uteŵeti wa nyengo zose mwa kuŵalongosolera za mdauko wa ŵamishonale ŵakugomezgeka awo ŵakaluta ku Gileadi na ŵateŵeti ŵanyake?

20. Kasi tikwenera kucitaci kuti ‘tisore umoyo’?

²⁰ Ipo kasi waliyose wa ise ‘wangasora wuli umoyo’? Mwa kucita vinthu kuyana na wanangwa wa kusankha kuti timulongore Yehova kuti tikumutemwa ndiposo kulimbikira pakumuteŵetera malinga na umo mweneco watizomerezgera. Cifukwa nga umo Mozesi wakayowoyera, Yehova “ndiye umoyo winu na unandi wa mazuŵa ghinu.”—Duteronome 30:19, 20.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mukukumbuka?

• Kasi mwasambira vici kwa ŵanthu awo ŵakasankha vinthu vyakupambana ŵeneawo tasambira nkhani zawo?

• Kasi ni nthowa wuli izo tikwenera kulondezga kuti ‘tisore umoyo’?

• Kasi ni vinthu wuli viŵiri ivyo tikuciskika kufiska?

[Cithuzithuzi pa peji 24]

“Ndaŵika pamaso pinu umoyo na nyifwa”

[Cithuzithuzi pa peji 27]

Nowa na mbumba yake ŵakapona cifukwa cakuti ŵakapulikira mazgu gha Ciuta

[Cithuzithuzi pa peji 28]

Mary Olson

[Cithuzithuzi pa peji 28]

Nancy Porter