Wakasambirapo pa Ivyo Wakabuda

1, 2. (a) Ntchivichi chikachitikira ŵanthu ŵa mu ngalaŵa chifukwa cha Yona? (b) Kasi nkhani ya Yona yikutovwira wuli?

CHONGO chikakura, ndipo Yona wakakwenyelera nacho chomene. Chikaŵa chongo cha mphepo yakofya na majigha ghankhongono agho ghakatimbanga ngalaŵa na kusunkhunya mathabwa ghake. Kweniso pakaŵa chongo chinyake icho Yona wakakwenyelera nacho chomene. Chongo ichi chikaŵa cha wakwendeska ngalaŵa na ŵantchito ŵake apo ŵakayezgayezganga kuti ngalaŵa yileke kubira. Yona wakamanya kuti ŵanthu aŵa ŵafwenge chifukwa cha iyo.

² Kasi vikenda wuli kuti Yona wasangike mu suzgo iyi? Yona wakabuda chomene chifukwa wakaleka kupulikira Yehova, Chiuta wake. Kasi wakachita vichi? Kasi vinthu vikafika pakuti vinganozgekaso yayi? Tingasambirako vinandi ku mazgoro gha mafumbo agha. Nkhani ya Yona yikutovwira kumanya kuti ŵanthu ŵachipulikano chakukhora nawo ŵangabuda, kweni ŵanganozgaso vinthu.

3-5. (a) Kasi ŵanthu ŵakughanaghana vichi para ŵapulika vya Yona? (b) Kasi tikumanyapo vichi vya Yona? (Wonaniso mazgu ghamusi.) (c) Chifukwa wuli ntchito ya Yona yikaŵa yipusu yayi?

³ Para ŵanthu ŵapulika vya Yona, icho chikwiza mu maghanoghano ghawo ntchakuti wakaŵa munthu wambura kupulikira kweniso munonono mtima. Kweni pali viwemi vinandi ivyo munthu uyu wakachita. Kumbukani kuti Yehova Chiuta ndiyo wakamusora Yona kuŵa ntchimi yake. Yona waŵenge munthu wambura kugomezgeka panji muheni mphanyi Yehova wakamupa udindo ukuru uwu yayi.

⁴ Baibolo likutiphalira vinandi yayi vya Yona. (Ŵerengani 2 Mathemba 14:25.) Yona wakaŵa wa ku Gati-hefere. Muzi uwu ukaŵa pa mtunda wa makilomita 4 kufuma ku Nazarete, uko Yesu Khristu wakakulira vyaka 800 pamanyuma.a Yona wakaŵa ntchimi apo Yerobowamu Wachiŵiri wakaŵa themba la ufumu wa mafuko 10 gha Israyeli. Nyengo iyi pakaŵa kuti pajumpha nyengo yitali chomene kufuma apo Eliya wakafwira. Kweniso Elisha, uyo wakatora malo gha Eliya, wakafwa mu nyengo iyo awiske ŵa Yerobowamu ŵakaŵira themba. Nangauli Yehova kwizira mu ŵanalume aŵa wakawuskamo kusopa Baala mu Israyeli, kweni Ŵaisrayeli ŵakambiraso dala kupuluka. Pa nyengo iyi, charu chikaŵa mu mawoko gha themba ilo likachitanga “viheni pamaso pa Yehova.” (2 Mathe. 14:24) Ntheura ntchito ya Yona pakuŵa ntchimi yikaŵa yipusu yayi. Kweni wakayichita mwakugomezgeka.

⁵ Kweni zuŵa linyake vinthu vikasintha pa umoyo wa Yona. Yehova wakamupa ntchito, iyo Yona wakayiwona kuŵa yakusuzga chomene. Kasi Yehova wakamutuma vichi?

 6. Kasi Yehova wakamutuma ntchito wuli Yona? Ndipo chifukwa wuli Yona wakayiwona kuŵa yakusuzga?

⁶ Yehova wakamuphalira Yona kuti: “Wuka, ulute ku Nineve, ku msumba ukuru, ndipo ukapharazge cheruzgo pa iwo, pakuti uheni wawo wafika pamaso pane.” (Yona 1:2) Ntchakusuzga yayi kumanya chifukwa icho Yona wakawonera ntchito iyi kuŵa yakusuzga. Msumba wa Nineve ukaŵa pa mtunda wa makilomita 800 kumafumiro gha dazi. Mtunda uwu, munthu wakwenda pasi wakendanga mwezi umoza. Kweni Yona wakafipanga mtima na mtunda yayi. Yehova wakatuma Yona ku Nineve kuti wakapharazge uthenga wa cheruzgo ku Ŵaasiriya, awo ŵakaŵa ŵanthu ŵankhaza chomene. Yona wakawona umo ŵanthu ŵa Chiuta ŵakachitiranga na uthenga wake, ntheura wakaghanaghananga kuti ipo vyamuŵa wuli ku ŵanthu ŵambura kusopa? Kweniso pakuŵa yekha na yekha muteŵeti wa Yehova, Yona wakaghanaghananga kuti wamuchita wuli ku Nineve, msumba uwo ukamanyikwanga kuti ni “msumba wakuthiska ndopa?”—Nah. 3:1, 7.

7, 8. (a) Ntchivichi icho chikulongora kuti Yona wakakhumbanga nadi kugwentha ntchito iyo Yehova wakamupa? (b) Chifukwa wuli tikwenera yayi kuchimbilira kuyowoya kuti Yona wakaŵa mwanalumetondo?

⁷ Tikumanya yayi usange ndivyo Yona wakaghanaghananga nadi. Kweni icho tikumanya ntchakuti wakachimbira. Yehova wakaphalira Yona kuti wanjilire kumafumiro gha dazi; kweni iyo wakalazga kumanjiliro gha dazi, kutali na uko wakatumika. Wakakhilira ku nyanja, pa dowoko la msumba wa Yopa, ndipo wakasanga ngalaŵa iyo yikalutanga ku Tarishishi. Ŵanthu ŵanyake ŵakuti Tarishishi wakaŵa ku Spain. Usange ndimo viliri nadi, ndikuti Yona wakatora ulendo wa makilomita 3,500, kutali chomene na Nineve. Ulendo wanthena uwu kukafika kuumaliro wa chigaŵa chinyake cha Nyanja Yikuru, ukatoranga chaka. Yona wakaŵa wakunozgeka kwenda mtunda wose uwu, kuchimbira ntchito iyo Yehova wakamupa.—Ŵerengani Yona 1:3.

⁸ Kasi ichi chikung’anamura kuti Yona wakaŵa mwanalumetondo? Tingachimbiliranga yayi kumweruzga. Nga umo tiwonerenge, Yona wakaŵa munthu wachikanga. Kweni nga umo tose tiliri, Yona nayo wakaŵa munthu ndipo wakabudanga. (Sal. 51:5) Kasi ni njani wa ise uyo wakuleka kopa?

 9. Kasi nyengo zinyake tingayiwona wuli ntchito iyo Yehova watipa? Kasi ni fundo wuli yakuzirwa iyo tikwenera kukumbuka?

⁹ Nyengo zinyake tingawona nga Chiuta wakutituma ntchito yinonono, panji yakuti tingayikwaniska yayi. Panji tingachita wofi kupharazga makani gha Ufumu wa Chiuta, iyo ni ntchito ya Mkhristu waliyose. (Mat. 24:14) Ntchipusu chomene kuluwa fundo yakuzirwa iyo Yesu wakayowoya, yakuti: “Vinthu vyose ni vyamachitiko kwa Chiuta.” (Mrk. 10:27) Para tayiluwa fundo iyi, tingamupulikiska Yona. Kweni kasi pakaŵa uheni wuli chifukwa cha ivyo Yona wakachita?

10, 11. (a) Kasi Yona wakwenera kuti wakaghanaghananga vichi ngalaŵa yikati yanyamuka pa dowoko? (b) Kasi ngalaŵa na ŵanthu awo ŵakaŵamo ŵakaŵa pangozi wuli?

¹⁰ Tiŵe nga tikumuwona Yona wakukhazikika mu ngalaŵa, panji yikaŵa ngalaŵa yakunyamura katundu yakufuma ku Fonike. Wakuwona apo wakwendeska ngalaŵa na ŵantchito ŵake ŵakunozgeka kuti ŵanyamuke. Uku ŵakulekana na mtunda pachokopachoko, panji Yona wakaghanaghananga kuti wachimbira kwamara. Kweni vinthu vikasintha mwamabuchi.

¹¹ Chimphepo chankhongono chikatimba pa nyanja, pakaŵa majigha ghakuti ghangabizga nanga ni sitima zalero. Nyengo yichoko waka, ŵakamba kuwona kuti ngalaŵa yamakuni yira yikaŵa pangozi chifukwa cha majigha na chimphepo. Kasi pa nyengo iyi, Yona wakamanya kuti Yehova ndiyo “wakaponya chimphepo chankhongono” nga umo wakalembera? Tikumanya yayi. Kweni wakawona kuti ŵakwendeska ngalaŵa ŵakwamba kuchemerezga ku ŵachiuta ŵawo, ndipo Yona wakamanya kuti pakaŵavya wakuti wangaŵawovwira. (Lev. 19:4) Yona wakalemba kuti: “Ngalaŵa yikaŵa pafupi kusweka.” (Yona 1:4) Kweni kasi Yona wakatenge walombenge wuli kwa Chiuta uyo wakamuchimbiranga?

12. (a) Chifukwa wuli tikwenera yayi kuchimbilira kumususka Yona chifukwa chakuti wakagona apo chimphepo chikaŵa mukati? (Wonaniso mazgu ghamusi.) (b) Kasi Yehova wakavumbura wuli icho chikambiska soka lira?

¹² Yona wakawona kuti palije icho wangachitapo, ntheura wakanjira mukati chomene mwa ngalaŵa, wakasanga malo na kugona. Wakagona tulo phwefu!b Mulongozgi wa ŵakwendeska ngalaŵa wakamusanga Yona, ndipo wakamuwuska na kumuphalira kuti nayo walombe kwa chiuta wake, nga umo ŵanyake wose ŵakachitiranga. Ŵanthu ŵara ŵakawona kuti chimphepo chira chikiza chekha yayi, ntheura ŵakachita mphenduzga kuti ŵamanye munthu uyo wakaŵachemera soka. Yona mtima ukwenera kuti ukakhabuka apo ŵanthu ŵara ŵakachitanga mphenduzga. Nakalinga unenesko ukamanyikwa. Yehova wakachitiska kuti mphenduzga yiwire pa Yona, ndipo vikamanyikwa kuti ndiyo wakatuma chimphepo chira chifukwa Yona wakaleka kumupulikira.—Ŵerengani Yona 1:5-7.

13. (a) Kasi Yona wakaŵaphalira vichi ŵanthu ŵa mu ngalaŵa? (b) Kasi Yona wakati ŵachite nayo vichi, ndipo chifukwa wuli?

¹³ Yona wakaŵaphalira vyose ŵanthu ŵara. Iyo wakaŵa muteŵeti wa Yehova, Chiuta wankhongonozose. Yona wakachimbiranga Chiuta ndipo wakamukwiyiska, kweniso wakaŵika ŵanthu wose ŵara pangozi. Ŵanthu ŵara ŵakazizikika. Yona wakawona kuti wose ŵakaŵa na wofi. Ŵakamufumba ivyo ŵangachita nayo mwakuti ŵathaske ngalaŵa na umoyo wawo. Kasi Yona wakati vichi? Yona wakwenera kuti wakatenthema pakughanaghanira vya kubira mu nyanja yikali yira. Kweni wakawona kuti palije chifukwa chakuti ŵanthu wose ŵara ŵafwire apo iyo wangaŵaponoska. Ntheura wakaŵaphalira kuti: “Muninyamure na kuniponya mu nyanja, ndipo nyanja yimukhaliraninge bata, pakuti nkhumanya kuti chimphepo chikuru ichi chamuwirani chifukwa cha ine.”—Yona 1:12.

14, 15. (a) Kasi tingayezga wuli chipulikano chakukhora cha Yona? (b) Kasi ŵakwendeska ngalaŵa ŵakachita wuli na ivyo Yona wakaŵaphalira?

¹⁴ Kasi munthu uyo ni mwanalumetondo wangayowoya mazgu agha? Yehova wakwenera kuti wakakondwa chomene pakuwona umo Yona wakalongolera chikanga, na mzimu wa kujipata pa nyengo yakusuzga yira. Apa Yona wakalongora kuti wakaŵa na chipulikano chakukhora. Lero nase tingayezga chipulikano cha Yona para tikujipeleka m’malo mwa ŵanyithu. (Yoh. 13:34, 35) Para tawona munyithu wakukhumbikwira wovwiri wakuthupi, panji wauzimu, tikwenera kujipeleka kuti timovwire. Yehova wakukondwa chomene para ndimo tikuchitira.

¹⁵ Ŵanthu ŵa mu ngalaŵa ŵara nawo ŵakwenera kuti ŵakatindikika, lekani pakwamba ŵakakana kuchita ivyo Yona wakaŵaphalira. Ŵakayezgayezga kuti ŵayivuŵire ku mtunda ngalaŵa, kweni pakakhora. Chimphepo chikalutilira kukalipa. Paumaliro ŵakawona kuti palije chinyake chakuti ŵangachita. Ŵakachema kwa Yehova, Chiuta wa Yona, kuti waŵachitire lusungu. Ŵakamunyamura Yona na kumuponya mu nyanja.—Yona 1:13-15.

16, 17. Longosorani ivyo vikamuchitikira Yona ŵakati ŵamuponya mu nyanja. (Wonaniso chithuzithuzi.)

¹⁶ Yona wakawa tchuvwa mu vimajigha vyakofya. Panyake wakayezgayezganga kuti waskambe [kushuwa], ndipo wakawonanga ngalaŵa yikuluta. Kweni majigha ghankhongono ghakamututuzga na kumubizga pasi. Wakabira pasi chomene, ndipo wakatenge waka kwamara.

¹⁷ Yona wakazakalongosora umo wakajipulikira apo wakaŵa mu suzgo iyi. Wakamba kughanaghana vinthu vinyake. Chitima chikamukora pakughanaghana kuti wazamuliwonaso yayi tempile lakutowa la Yehova ku Yerusalemu. Wakawona kuti wakubira pasi chomene pa nyanja, wakaŵa pafupi na apo mapiri ghakwambira, ndipo vyakumera vyamunyanja vikamutaŵilira. Iyo wakawona kuti mbwenu ili ndilo liŵenge dindi lake.—Ŵerengani Yona 2:2-6.

18, 19. Ntchivichi chikamuchitikira Yona apo wakaŵa pasi pa nyanja? Kasi ntchikoko wuli icho chikiza kwa iyo, ndipo ni njani wakachitiska vyose ivi? (Wonaniso mazgu ghamusi.)

¹⁸ Kweni mwamabuchi Yona wakawona chikoko chikuru chikwiza kwa iyo. Chikaŵa chisomba. Chikabanura mulomo wake, chikamuvuŵata na kumumira.

¹⁹ Yona wakawona kuti mbwenu wafwa kale. Kweni pakaŵa chinthu chinyake chakuzizika. Iyo wakaŵa wachali wamoyo. Chisomba chira chikamuluma yayi, panji kumusumba, kweniso wakakhapiranga yayi. Wakaŵa wachali wamoyo, nangauli wakaŵa nga wali mu dindi. Yona wakachita wofi. Wakamanya kuti Yehova, Chiuta wake, ndiyo wakatuma “chisomba chikuru” kuti chimumire.c—Yona 1:17.

20. Kasi lurombo ulo Yona wakalomba apo wakaŵa munthumbo ya chisomba lukutiphalira vichi vya iyo?

²⁰ Nyengo yitali yikajumphapo. Wachali mwenemura mu chisi cha bii, Yona wakaghanaghananga na kulomba kwa Yehova Chiuta wake. Tingasambira vinandi vya Yona kufuma mu lurombo lwake ulo tikulusanga mu chaputara 2 cha buku la Yona. Lurombo ulu lukulongora kuti Yona wakamanyanga chomene Malemba, chifukwa mukuyowoyeka chomene vya Masalimo. Kweniso lukutovwira kuwona kuti Yona wakaŵa munthu wakuwonga. Yona wakati: “Kweni ine, na mazgu ghakuwonga nizamupeleka sembe kwa imwe. Nizamupeleka icho nkhalapa. Chiponosko chikufuma kwa Yehova.”—Yona 2:9.

21. Kasi Yona wakamanya kuti chiponosko chikufuma kwa njani? Ndipo ise tikwenera kukumbuka vichi?

²¹ Wachali mwenemura, “mu nthumbo ya chisomba,” Yona wakamanya kuti Yehova wangaponoska waliyose, kulikose, kweniso nyengo yiliyose. Nanga ni apo wakaŵa mu chisomba, Yehova wakamusanga na kumuponoska muteŵeti wake wakusuzgika uyu. (Yona 1:17) Yehova pera ndiyo wangasunga munthu wamoyo mu nthumbo ya chisomba mazuŵa ghatatu, usiku na muhanya. Nase lero tikwenera kukumbuka kuti Yehova ni “Chiuta uyo mu woko lake muli mvuchi [withu].” (Dan. 5:23) Tikuthuta, ndipo tiliko chifukwa cha iyo. Kasi ise tikumuwonga? Pakuti Yehova ndiyo wali kutilenga, tikwenera kumuwonga na kumupulikira.

22, 23. (a) Kasi Yona wakeneranga kuchita vichi kulongora kuti wakaŵa wakuwonga nadi? (b) Kasi tikusambirako vichi kwa Yona para tabuda?

²² Kasi Yona wakachita wuli? Kasi wakapulikira, kulongora kuti wakuwonga Yehova? Enya wakapulikira. Wakati wakhala munthumbo ya chisomba mazuŵa ghatatu, muhanya na usiku, chisomba chira “chikamubokora Yona pa mtunda wakomira.” (Yona 2:10) Ntchakuzizika chomene, Yona wakasuzgika na kuskamba yayi kuti wafike pa mtunda. Kweni wakeneranga kusanga yekha kwakunjilira kufuma pa malo ghara. Ichi chikaŵa nga ntchiyezgo. Ivyo wakate wachitenge apa, ndivyo mphanyi vikalongora usange Yona wakawonga nadi ivyo Yehova wakamuchitira panji yayi. Baibolo, pa Yona 3:1, 2 likuti: “Penepapo mazgu gha Yehova ghakiza kwa Yona kachiŵiri, ghakati: ‘Wuka, ulute ku msumba ukuru wa Nineve, ndipo ukapharazge uthenga uwo nkhukuphalira.’” Kasi Yona wakachita vichi?

²³ Yona wakanyamuka nyengo yeneyiyo. Tikuŵazga kuti: “Yona wakapulikira mazgu gha Yehova, wakawuka na kuluta ku Nineve.” (Yona 3:3) Yona wakapulikira. Ichi chikulongora kuti wakasambirapo kanthu pa ivyo wakabuda. Pa fundo iyi napo tikwenera kuyezga chipulikano cha Yona. Tose tikunanga, ndipo tose tikubudiska. (Rom. 3:23) Kweni kasi tikugongowerathu, panji tikusambirapo kanthu pa ivyo tabuda na kwambaso kupulikira Chiuta?

24, 25. (a) Kasi Yona wakatumbikika wuli apo wakaŵa wamoyo? (b) Kasi para Yona wazakawuskika wazamukondwa kupulika vichi?

²⁴ Kasi Yehova wakamutumbika Yona chifukwa cha kupulikira? Enya. Chakwamba, Yona wakapulika kuti ŵanthu wose awo ŵakaŵa mu ngalaŵa ŵakapona. Wakapulika kuti chimphepo chikaleka ŵakati ŵamuponya waka mu nyanja. Ŵanthu ŵa mu ngalaŵa ŵara ŵakamba kopa “chomene Yehova” ndipo ŵakapeleka sembe kwa iyo m’malo mwa ŵachiuta ŵawo ŵatesi.—Yona 1:15, 16.

²⁵ Thumbiko linyake likiza pamasinda. Yesu wakayowoya vya Yona apo wakaŵa mu chisomba pakulongosora uchimi wa kuyowoya vya nyengo iyo wakhalirenge mu dindi. (Ŵerengani Mateyu 12:38-40.) Para Yona wazakawuka, wazamukondwa chomene kupulika vya nkhani iyi. (Yoh. 5:28, 29) Namwe Yehova wakukhumba kumutumbikani. Kasi namwe musambirengepo kanthu pa ivyo mwabuda na kwamba kuŵa na mtima wa kupulikira kweniso wa kujipata, nga umo wakachitira Yona?