Mawoko Ghinu Ghakhome
“Mawoko ghinu ghakhome, imwe mukupulika mu mazuŵa agha mazgu agha mu mulomo wa zinchimi.”—ZEKARIYA 8:9.
1, 2. Cifukwa wuli tikwenera kunweka na mabuku gha Hagai na Zekariya?
MAUCIMI gha Hagai na Zekariya ghakalembeka vilimika 2,500 ivyo vyajumpha, kweni ghacali ghakuzirwa pa umoyo winu. Nkhani izo zikusangika mu mabuku agha ni mdauko waka yayi. Nchigaŵa ca “vyose [ivyo] vikalembeka kale, [vyeneivyo] vikalembekera kusambiskika kwithu,” panji kuti tisambirepo kanthu. (Ŵaroma 15:4) Vinandi ivyo tikuŵazga mu mabuku agha vikutovwira kughanaghanira ivyo vyacitika kufuma apo Ufumu ukayambira kuwusa mu 1914.
2 Mpositole Paulosi wakayowoya ivyo vikacitikiranga ŵanthu ŵa Ciuta ŵakale comene, wakati: “Kweni vyeneivi vikaŵacitikiranga iwo nga nchakuwonerapo; ndipo vikalembekera kuŵa cakusoka ca ise, taŵene ise ghali kutizira maumaliro gha zinyengo.” (1 Ŵakorinte 10:11) Ntheura mungafumba kuti, ‘Kasi mabuku gha Hagai na Zekariya ghali na nchito wuli lero?’
3. Kasi Hagai na Zekariya ŵakaŵika mtima pa vici comene?
3 Umo yikayowoyera nkhani iyo yajumpha, maucimi gha Hagai na Zekariya ghakaŵa ghakukhwaskana na nyengo iyo Ŵayuda ŵakawelera ku caru cawo ico Ciuta wakaŵapa, ŵakati ŵafuma ku wuzga ku Babulone. Nchimi ziŵiri izi zikaŵikapo mtima comene pa nchito ya kuzengaso tempele. Ŵayuda ŵakazenga lufura lwa tempele mu cilimika ca 536 B.C.E. Nangauli Ŵayuda ŵanyake ŵacekuru ŵakaŵa na citima pakughanaghana vya kumanyuma, kweni ŵanandi “ŵakacemerezga na cimwemwe.” Kweni cinthu cikuru cacitika mu nyengo yithu kuluska kale. Mwauli?—Ezra 3:3-13.
4. Kasi nchivici cikacitika Nkhondo ya Caru I yikati yamara waka?
4 Nkhondo ya Caru I yikati yamara waka, ŵakuphakazgika ŵa Yehova ŵakafwatuka mu wuzga wa Babulone Mukuru. Ici cikaŵa cimanyikwiro cikuru cakuti Yehova wali nawo. Pakwamba, vikawoneka ngati ŵalongozgi ŵa visopo na ŵanyawo ŵa ndyali ŵayimiska nchito ya Ŵasambiri ŵa Baibolo ya kupharazga pakweru na kusambizga. (Ezra 4:8, 13, 21-24) Kweni Yehova Ciuta wakawuskapo ivyo vikajandizganga nchito ya kupharazga na kuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri. Mu vilimika ivyo vyajumpha kwambira mu 1919, nchito ya Ufumu yathandazgika, ndipo palije ico cawezgera nyuma nchito iyi.
5, 6. Kasi nchinthu wuli cikuru ico lemba la Zekariya 4:7 likuyowoya?
5 Tikugomezga kuti nchito ya kupharazga na kusambizga iyo ŵateŵeti ŵakupulikira ŵa Yehova ŵakucita lero yilutilirenge, ndipo iyo waŵenge nawo. Pa Zekariya 4:7 tikuŵazga kuti: ‘Wizenge nalo libwe lapacanya na kucemerezga, Ucizi, Ucizi, kwa ilo.’ Kasi mazgu agha ghakuyowoya za cinthu wuli cikuru lero?
6 Lemba la Zekariya 4:7 likuyowoya za nyengo iyo ŵanthu ŵasopenge Fumu Yikuru mu unenesko ndiposo mwakufikapo mu mabwalo gha tempele lauzimu pa caru capasi. Tempele ili ni ndondomeko iyo Yehova wanozga kuti timusopenge kwizira mu mphepeska iyo Khristu Yesu wali kupeleka. Nangauli tempele likuru lauzimu laŵapo kwamba kale, kweni munthazi cisopo caunenesko cizamuŵa cakufikapo mu bwalo la caru capasi. Pasono, ŵanthu ŵakukwana mamiliyoni ŵakuteŵetera mu bwalo la tempele lauzimu pa caru. Ŵanthu aŵa na ŵanandi comene awo ŵazamuwuka, ŵazamuŵa ŵakufikapo mu Muwuso wa Vilimika Cikwi wa Yesu Khristu. Para vilimika cikwi vyamara, awo ŵazamusopa Ciuta mu unenesko ndiwo ŵekha ŵazamukhala mu caru cakutozgeka.
7. Kasi Yesu wali na nchito wuli kuti cisopo caunenesko ciŵe cakufikapo lero, ndipo cifukwa wuli ici cikutikhozga?
7 Kazembe Zerubabele na Musofi Mukuru Joshua ŵakaŵapo pakumalizga tempele mu 515 B.C.E. Lemba la Zekariya 6:12, 13 likuyowoya za nchito yakuyana waka ya Yesu, ya kuwezgerapo cisopo caunenesko kuti ciŵe cakufikapo. Lemba ili likuti: ‘Wakuti Yehova wa mipingo, wona, munthu uyo zina lake ni Munthavi: cifukwa waphukenge mu malo ghake, ndipo wazengenge tempele la Yehova. . . . waŵenge na nchindi ya uthemba, ndipo wakhalenge na kuwusa pa cizumbe cake.’ Yesu uyo wali kucanya wakucitiska kuti ufumu wa Davide uphuke, panji kulutilira. Iyo wakukhozgera nchito ya Ufumu pa tempele lauzimu, ntheura kasi mukughanaghana kuti walipo uyo wangajandizga? Cara! Ipo tikwenera kukoreska uteŵeti withu kwambura kutimbanizgika na vyenjezgo vya zuŵa na zuŵa.
Vinthu Vyakuzirwa Comene
8. Cifukwa wuli tikwenera kuŵika dankha mtima pa nchito ya pa tempele lauzimu?
8 Kuti Yehova waŵe nase na kutitumbika, tikwenera kulimbikira dankha nchito pa tempele lauzimu. Tileke kuŵa nga Mbayuda awo ŵakati, “Nyengo yindize,” kweni tikumbukenge kuti tili mu “mazuŵa gha ku umaliro.” (Hagai 1:2; 2 Timote 3:1) Yesu wakayowoya kuti awo ŵakumulondezga mwakugomezgeka ŵapharazgenge makani ghawemi gha Ufumu na kusambizga ŵanthu. Tiŵe maso mwakuti tileke kuzerezga nchito yakuzirwa iyi. Nchito ya kupharazga na kusambizga iyo yikayima nyengo yicoko waka cifukwa ca caru ca Satana yikambaso mu 1919, ndipo yicali waka. Kweni manyani kuti nchito iyi yizamumara.
9, 10. Kasi munthu wakwenera kucitaci kuti Yehova wamutumbike, ndipo ici cikung’anamuraci kwa ise?
9 Para tikucita nchito iyi na mtima wose, titumbikikenge tose pamoza, kweniso waliyose payekha. Wonani layizgo la Yehova ilo lingatikhwimiska. Ŵayuda ŵakati ŵayambaso kusopa na mtima wose na kugwira nchito ya kuzenga lufura lwa tempele, Yehova wakati: ‘Kwamba muhanya uno ndimutumbikaninge.’ (Hagai 2:19) Wakalayizga kuti waŵenge nawo fikepo. Sono pulikani vitumbiko ivyo Ciuta wakalayizga: ‘Pakuti kuŵenge kuseŵa kwa cimango na usakati; mpheska yipasenge vipambi vyake, nyata [dongo] yipelekenge kwandana kwake, mtambo nawo upenge jumi lake; ndipo ndicitenge kuti ŵakukhalako ŵa ŵanthu aŵa ŵakhalenge na vyose ivi.’—Zekariya 8:9-13.
10 Umo Yehova wakatumbikira Ŵayuda mwauzimu na kuŵapa vinthu viwemi ndimo watumbikirenge ise para tikulimbikira kumuteŵetera, na kucita nchito iyo tatumika na mtima wakukondwa. Vitumbiko vinyake ni mtende pakati pithu, tikusungika ku ulwani, vinthu vikwenda makora ndipo tikukura mwauzimu. Ndipouli, manyani kuti ico cikukhumbikwa kuti Ciuta wamutumbikani nchakuti mucitenge nchito pa tempele lauzimu umo iyo wakukhumbira.
11. Kasi tingajisanda wuli?
11 Iyi ni nyengo yakuti ‘tilanguruke umo tikukhalira.’ (Hagai 1:5, 7) Tikwenera kujisanda kuti tiwone ivyo tikulimbikira mu umoyo withu. Kuti Yehova watitumbike lero, tikwenera kuthuwuska zina lake na kulutilira kucita nchito yithu pa tempele lake lauzimu. Mungajifumba kuti: ‘Kasi sono nkhuŵika mtima comene pa vinthu vinyake? Kasi mwamphu wane kwa Yehova, unenesko wake, na nchito yake vikuyana na umo vikaŵira pakubapatizika? Kasi sono mtima wane wuli kutali na Yehova ndiposo Ufumu wake cifukwa cakuti nkhukhumba umoyo wapacanya? Kasi nawelera pasi cifukwa ca kwenjerwa na ivyo ŵanthu ŵakunighanaghanira?’—Civumbuzi 2:2-4.
12. Kasi pa Hagai 1:6, 9 tikusambira kuti nchivici cikacitikira Ŵayuda?
12 Tikukhumba yayi kuti Ciuta watinore vitumbiko vyake cifukwa cakuti tikuzerezga kuthuwuska zina lake. Kumbukani kuti Ŵayuda ŵakati ŵafuma ku wuzga, ŵakayamba makora nchito, kweni pa Hagai 1:9 tikupulika kuti ŵakamba ‘kutangwanika munthu yose na nyumba yake.’ Ŵakamba kutangwanika na vyenjezgo vya zuŵa na zuŵa vya umoyo wawo. Lekani ŵakamba “kuvuna pacoko waka,” ŵakamba kukavuka cakurya ciwemi, vyakumwa na vyakuvwara vyakuthukira. (Hagai 1:6) Yehova wakaŵanora vitumbiko. Kasi ise tikusambirapo kanthu?
13, 14. Kasi tingacita wuli na sambiro ilo liri pa Hagai 1:6, 9, ndipo cifukwa wuli ici nchakuzirwa?
13 Asi namwe mukuzomera kuti para tikukhumba kuti Ciuta watitumbike tikwenera kuleka dankha kujipenjera vithu mwakuti timusopenge iyo? Tikwenera kulekezga dankha vinthu vithu, kwali nkhupenja cuma, kwali ni nthowa zakusambazgira luŵiro, kwali tikughanaghana kuti tisazgireko masambiro na kunjira nchito yapacanya panji mwakuti tijikondweske.
14 Nkhwananga yayi kucita vinthu ivi. Kweni kasi mukuwona yayi kuti usange tayelezgera vinthu ivi na umoyo wamuyirayira, ivyo ni “milimo yakufwa”? (Ŵahebere 9:14) Mwauli? Vinthu ivi vingatovwira yayi pa umoyo wauzimu, ni vyawaka ndiposo vyambura nchito. Usange munthu wakudemelera ku vinthu ivi, vingamukomeska mwauzimu. Ndivyo vikacitikira Ŵakhristu ŵanyake ŵakuphakazgika mu nyengo ya ŵapositole. (Ŵafilipi 3:17-19) Ndipo vyaŵacitikira ŵanyake mazuŵa ghano. Panji mukuŵamanya ŵanyake awo ŵali kupuluka pacokopacoko na kuleka kucita milimo ya Cikhristu na mpingo, ndipo ŵakukhumba yayi kwambaso kuteŵetera Yehova. Tili na cigomezgo kuti ŵanthu aŵa ŵawelerenge kwa Yehova, kweni fundo njakuti para munthu wakupenja “milimo yakufwa” wangalekana nayo Yehova, ndipo wangatumbikika yayi. Namwe mungawona kuti ici cingaŵa cacitima comene! Munthu wangaŵa wambura cimwemwe nesi mtende, ivyo ni vipambi vya mzimu wa Ciuta. Ndipo ghanaghanani waka umo munthu wanthena wangatayira mwaŵi wa kwendezgana na Ŵakhristu ŵanyake!—Ŵagalatiya 1:6; 5:7, 13, 22-24.
15. Kasi lemba la Hagai 2:14 likulongora wuli kuti tikwenera kusopa na mtima wose?
15 Iyi ni nkhani yicoko yayi. Wonani umo Yehova wakawonera Ŵayuda awo ŵakazerezga nyumba yake yakusoperamo kuti ŵanozge nyumba zawo panji kucita vyawo. Pa Hagai 2:14, pali mazgu agha: “Ntheura pera na ŵanthu aŵa, ntheura na mtundu uwu pamaso pane, wakuti Yehova; ndiposo ntheura na mulimo wose wa mawoko ghawo; na ivyo ŵakuvipeleka . . . ni vyakufipirwa.” Sembe izo Ŵayuda ŵa mitima yiŵiri aŵa ŵakapelekanga pa jochero mu Yerusalemu zikaŵa zawaka, cifukwa ŵakaleka cisopo caunenesko.—Ezra 3:3.
Watondekenge Yayi Kuwovwira
16. Cifukwa ca mboniwoni izo Zekariya wakawona, kasi Ŵayuda ŵakakhorwa kuti viŵenge wuli?
16 Ŵayuda ŵakugomezgeka awo ŵakazenganga tempele, Ciuta wakaŵalayizga kuti waŵenge nawo, umo wakalongolera mu mboniwoni zinkhondi na zitatu izo Zekariya wakawona. Mboniwoni yakwamba, cikaŵa cipanikizgo cakuti tempele limarenge kuzengeka, ndipo mu Yerusalemu na Yuda muŵenge usambazi usange Ŵayuda ŵacitenge nchito yawo. (Zekariya 1:8-17) Mboniwoni yaciŵiri yikalayizga kuti maboma ghose agho ghakasuskanga cisopo caunenesko ghamarenge. (Zekariya 1:18-21) Mboniwoni zinyake zikalongora kuti Ciuta waŵavikilirenge pa nchito ya kuzenga, nakuti ŵamitundu ŵanandi ŵizenge ku nyumba ya Yehova yakusoperamo para yamara. Kweniso mu mboniwoni izi mukaŵa layizgo la mtende weneco na cimango, ndiposo kuti vikhuŵazgo pa nchito ya Ciuta vimarenge, nangauli vikaŵa ngati vingamara yayi, kweniso kuti uheni umalenge. Cinyake nchakuti ŵangelo ŵakenera kulaŵilira nchito iyi na kuŵavikilira. (Zekariya 2:5, 11; 3:10; 4:7; 5:6-11; 6:1-8) Ntheura mungawona cifukwa ico ŵanthu ŵakupulikira ŵakasinthira umoyo wawo ŵakati ŵapulika kuti Ciuta waŵenge nawo, na kukoreska nchito iyo Ciuta wakaŵafumiskira mu wuzga.
17. Mwakuyana na cisimikizgo ico tili naco, kasi tikwenera kujifumba mafumbo wuli?
17 Ntheura pera, cisimikizgo ico tili naco cakuti cisopo caunenesko citondenge cikwenera kutituma kuti tilimbikire uteŵeti na kughanaghanira comene nyumba yakusoperamo ya Yehova. Jifumbani kuti: ‘Usange nkhugomezga kuti iyi ni nyengo yakuti tipharazge makani ghawemi gha Ufumu na kuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri, kasi ivyo nkhukhumba kucita mu umoyo wane vikukolerana na cigomezgo ici? Kasi nkhuŵa na nyengo yakukwana kuti nisambirenge Mazgu ghaucimi gha Ciuta, kughanaghanirapo na kuphalirako Ŵakhristu ŵanyane ndiposo ŵanthu ŵanyake awo nkhukumana nawo?’
18. Kasi mu Zekariya cipaturo 14 tikusambira kuti nchivici cicitikenge munthazi?
18 Zekariya wakazunura pharaniko la Babulone Mukuru ilo lizamulondezgana na nkhondo ya Haramagedoni. Tikuŵazga kuti: ‘Kuŵenge zuŵa lambura kumara la Yehova, muhanya cara nesi usiku, pakuti namiseso kuŵenge kungweruka.’ Inya, zuŵa la Yehova lizamuŵa la mdima na lakofya ku ŵalwani ŵake pa caru! Kweni uzamuŵa ungweru wambura kumara kwa awo ŵakusopa Yehova mwakugomezgeka. Kweniso Zekariya wakalongosora umo cinthu cilicose mu caru ciphya cizamupharazgira utuŵa wa Yehova. Pa caru capasi pazamuŵa cisopo caunenesko cekha mu tempele lauzimu la Ciuta. (Zekariya 14:7, 16-19) Ivi vizamucitika nadi! Tizamuwona apo maucimi ghazamufiskika ndipo zina la Yehova lizamuthuwuskika. Zuŵa la Yehova ili lizamuŵa lapadera comene!
Vitumbiko Vyambura Kumara
19, 20. Cifukwa wuli lemba la Zekariya 14:8, 9 likumupani nkhongono?
19 Para vinthu vyakuzizwiska ivi vyacitika, Satana na viŵanda vyake ŵazamujalirika mu cizongwe, ŵazamucita cilicose yayi. (Civumbuzi 20:1-3, 7) Kufuma apo, vitumbiko vizamuŵa vinandi mu Muwuso wa Khristu wa Vilimika Cikwi. Lemba la Zekariya 14:8, 9 likuti: ‘Mu zuŵa ilo maji ghamoyo ghamkwenda kufuma ku Yerusalemu, cigaŵa cimoza kulazga ku nyanja ya ku mafumiro gha dazi; na cigaŵa cinyake kulazga ku nyanja ya ku manjiliro gha dazi; ghamkwenda ntheura nyengo ya cihanya na ya cifuku. Yehova waŵenge Themba la caru cose capasi; mu zuŵa ilo kwamkuŵa Yehova yumoza na zina lake limoza.’
20 “Maji ghamoyo” panji “mronga wa maji gha umoyo,” ni ivyo Yehova wakutipa kuti tiŵe ŵamoyo, ndipo walutilirenge kutipa vinthu ivi. Vizamwenda nga ni maji kufuma ku mpando wa Ufumu wa Mesiya. (Civumbuzi 22:1, 2) Wumba ukuru wa awo ŵakusopa Yehova uwo uzamupona pa Haramagedoni uzamufwatuka ku wuzga wa nyifwa wakufuma kwa Adamu. Awo ŵali kufwa nawo ŵazamwandula na ciwuka. Ili lizamuŵa jando liphya la muwuso wa Yehova pa caru capasi. Ŵanthu pa caru cose capasi ŵazamumanya kuti Yehova ndiyo Muwusi wa Cilengiwa cose, ndipo ŵakwenera kusopa iyo pera.
21. Kasi tikwenera kuŵikapo mtima kucita vici?
21 Para tikuwona vyose ivyo Hagai na Zekariya ŵakacima na ivyo vyafiskika, tikukhwima mtima kuti tilutizge nchito iyo Ciuta watipa kuti ticite mu mabwalo gha tempele lauzimu pa caru capasi. Mpaka apo cisopo caunenesko cizamuŵira cakufikapo, mphanyi tose taŵikapo mtima kucita dankha vya Ufumu. Lemba la Zekariya 8:9 likuticiska kuti: “Mawoko ghinu ghakhome, imwe mukupulika mu mazuŵa agha mazgu agha mu mulomo wa zinchimi.”
Kasi Mukukumbuka?
• Kasi ni vyakucitika wuli mu mdauko ivyo vikucitiska kuti mabuku gha Hagai na Zekariya ghaŵe ghakuzirwa lero?
• Kasi tasambiraci kwa Hagai na Zekariya pa ivyo tikuŵikapo mtima?
• Cifukwa wuli mabuku gha Hagai na Zekariya ghakutikhwimiska apo tikulindilira vya munthazi?
[Cithuzithuzi pa peji 15]
Hagai na Zekariya ŵakaciska Ŵayuda kuti ŵacite nchito na mtima wose ndipo ŵakatumbikika
[Vithuzithuzi pa peji 16]
Kasi ‘mukutangwanika na nyumba yinu’?
[Cithuzithuzi pa peji 17]
Yehova wakalayizga thumbiko, ndipo wapeleka