Kanani “Mzimu wa Caru”
“Tikapokera mzimu wa caru cara, kweni mzimu uwo ngwa Ciuta.”—1 KOR. 2:12.
1, 2. (a) Cifukwa wuli mu vilimika vyakumanyuma pa migodi ya ku Britain ŵakasungangapo tuyuni twakukozgana na mpheta? (b) Kasi Ŵakhristu ŵali mu mukhaliro wuli wakofya?
MU CILIMIKA ca 1911, ŵalara ŵa boma la Britain ŵakaŵika dango lakuti livikilirenge umoyo wa ŵanthu awo ŵakagwiranga nchito mu mgodi wa makara. Pa mgodi uliwose pakeneranga kuŵa tuyuni tuŵiri twakukozgana na mpheta. Cifukwa wuli? Para mu mgodi mwabuka moto, awo ŵakuponoska ŵanthu ŵakanjirangamo na tuyuni utu. Tuyuni utu tukumanya luŵiro mphepo ya poizoni, nga ni iyo yikuŵa ku makara agho ghakubuka. Para mphepo njiheni, tuyuni utu tukalombotokanga, ndipo nyengo zinyake tukawanga pasi. Ili likaŵanga cenjezgo lakuzirwa comene. Mphepo iyo yikuŵa ku makara agho ghakubuka yikuŵavya mtundu nesi sungo, ndipo yikukoma munthu mwa kupangiska maselo ghaswesi gha ndopa kuti ghaleke kutumizga mphepo yiwemi mu thupi. Para awo ŵakuponoska ŵanthu ŵandacenjezgeke za mphepo iyi, ŵangamanya cilicose yayi, ndipo ŵangazemphuka na kufwa.
2 Mwauzimu, Ŵakhristu ŵali mu ukhaliro wakuyana waka na wa ŵanthu awo ŵakugwira nchito pa mgodi. Mwawuli? Apo Yesu wakapa ŵasambiri ŵake mulimo wa kupharazga makani ghawemi pa caru cose, wakamanya kuti wakuŵatuma mu malo ghakofya, ghakuwusika na Satana ndiposo ghakuzura na mzimu wa caru. (Mat. 10:16; 1 Yoh. 5:19) Yesu wakaŵafipira mtima comene ŵasambiri ŵake mwakuti pa usiku wakuti namacero wafwenge, wakalomba Awiske kuti: “Nkhulomba cara kuti muŵafumyemo mu caru, kweni kuti muŵasungilire ku muheni.”—Yoh. 17:15.
3, 4. Kasi Yesu wakaŵacenjezgaci ŵasambiri ŵake, ndipo cifukwa wuli nase tikukhwaskika na cenjezgo ili?
3 Yesu wakacenjezga ŵalondezgi ŵake za kofya kwa kugona tulo twauzimu uto tungaŵakomeska. Mazgu agho wakayowoya ghali na ng’anamuro lapadera kwa ise cifukwa tili mu mazuŵa gha kuumaliro wa mgonezi. Wakaciska ŵasambiri ŵake kuti: “Ŵani maso . . . kuti mukhwimiskike kuphokwa ku vyose vyeneivi vyaneng’enera kucitika, na kwimilira pa maso pa Mwana wa Munthu.” (Luka 21:34-36) Kweni cakukondweska nchakuti Yesu wakaŵalayizgaso kuti Awiske ŵazamupeleka mzimu utuŵa kuti uŵakumbuskenge vinthu na kuŵawovwira kuti ŵaŵe maso na kuŵa ŵakukhora.—Yoh. 14:26.
4 Wuli pakuyowoya za ise mazuŵa ghano? Kasi mzimu uwu ucalipo kuti utovwire? Usange ni nthena, kasi tingacita wuli kuti tipike mzimu uwu? Kasi mzimu wa caru ni vici ndipo ukugwira wuli nchito? Ndipo tingatonda wuli mzimu wa caru?—Ŵazgani 1 Ŵakorinte 2:12.
Mzimu Utuŵa, Panji Mzimu wa Caru?
5, 6. Kasi mzimu utuŵa ungaticitira vici, kweni kasi tingacitaci kuti tipike?
5 Ciuta wakapelekanga mzimu utuŵa mu nyengo ya ŵapositole pera yayi. Lero napo mzimu wa Ciuta ukugwira nchito ndipo ungatipa nkhongono zakucitira vinthu viwemi ndiposo uteŵeti uwo watipa. (Rom. 12:11; Fil. 4:13) Mzimu utuŵa ungatovwira kuŵa na mikhaliro yiwemi nga ni citemwa, lusungu, na uwemi. Mikhaliro iyi njinyake mwa “vipambi vya mzimu.” (Gal. 5:22, 23) Ndipouli, Yehova Ciuta wakutumizga yayi mzimu wake pa ŵanthu awo ŵakuleka kuwukhumba.
6 Ipo cingaŵa camahara kuti tijifumbenge kuti, ‘Kasi ningacita wuli kuti nipokere mzimu utuŵa?’ Baibolo likulongora kuti pali vinthu ivyo tingacita. Cinthu cakuzirwa comene ico tingacita nchipusu comene. Tikwenera waka kulomba Ciuta kuti watipe mzimu utuŵa. (Ŵazgani Luka 11:13.) Nthowa yinyake yakuzirwa njakuti tiŵazgenge na kulondezga ulongozgi uwo wuli mu Mazgu gha Ciuta, agho ghali kupelekeka na mzimu wake. (2 Tim. 3:16) Mbunenesko kuti ni waliyose yayi uyo wakuŵazga Baibolo wakupokera mzimu wa Ciuta. Kweni para Mkhristu wanadi wakusambira Mazgu gha Ciuta, wangatora kaghanaghaniro ako kali mu Mazgu agha. Kweniso nchakuzirwa kumanya kuti Yehova wali kusankha Yesu kuŵa mwimiliri wake, ndiposo kuti wakupeleka mzimu wake kwizira mwa iyo. (Kol. 2:6) Mwantheura, tikwenera kulondezga ivyo Yesu wakacitanga ndiposo visambizgo vyake. (1 Pet. 2:21) Para tikuyezgayezga comene kuti tiŵe nga ni Khristu, tipokerenge mzimu utuŵa.
7. Kasi mzimu wa caru ukukhwaska wuli ŵanthu?
7 Mwakupambanako, mzimu wa caru ukupangiska ŵanthu kuti ŵalongorenge mikhaliro ya Satana. (Ŵazgani Ŵaefeso 2:1-3.) Mzimu wa caru ukugwira nchito mu nthowa zinandi. Nga umo vinthu viliri kulikose mazuŵa ghano, mzimu uwu ukupangiska ŵanthu kuti ŵagalukirenge malango gha Ciuta. Ukutuma ŵanthu kuti ŵatemwenge “makhumbiro gha thupi, na makhumbiro gha maso, na kuthumbwa kwa umoyo uno.” (1 Yoh. 2:16) Ukubaba milimo ya thupi nga ni uzaghali, kusopa vikozgo, kugomezga mizimu, sanji, ukali, ndiposo uloŵevu. (Gal. 5:19-21) Kweniso ukukhuŵilizga mazgu gha ŵakugaruka agho ghakunanga ivyo ni vituŵa. (2 Tim. 2:14-18) Nchakuwonekerathu kuti para munthu wakuzomera kulongozgeka na mzimu wa caru, wayanenge na Satana.
8. Kasi nchivici ico waliyose wa ise wakwenera kusankha?
8 Cingacitika yayi kuti tileke kukumana na ivyo Satana wakukhuŵilizga. Munthu waliyose wakwenera kusankha yekha ivyo wakukhumba kuti vilongozgenge umoyo wake, kwali ni mzimu utuŵa panji mzimu wa caru. Ŵanthu awo panyengo yasono ŵakulongozgeka na mzimu wa caru ŵangasutuka ku mzimu uwu, na kuzomerezga kuti mzimu utuŵa ndiwo ulongozgenge umoyo wawo. Kweniso, ŵanthu awo kwa nyengo yitali ŵakalongozgekanga na mzimu utuŵa, nawo ŵangakoreka mu cipingo ca mzimu wa caru. (Fil. 3:18, 19) Tiyeni tiwone umo tingakanizgira mzimu wa caru.
Manyani Vimanyikwiro Vyakwambilira
9-11. Kasi ni vinthu wuli ivyo ni cenjezgo lakuti tamba kuŵa na mzimu wa caru?
9 Nga umo ndime zakwambilira zayowoyera, ŵanthu awo ŵakagwiranga nchito mu migodi ya makara ku Britain ŵakagwiliskiranga nchito mpheta kuti ziŵacenjezgenge usange mu mgodi muli mphepo ya poizoni. Para uyo wakugwira nchito mu mgodi wawona kuti kayuni kawa, wakamanyanga kuti wakeneranga kucitapo kanthu mwaluŵiro kuti wapone. Mu umoyo withu wauzimu, kasi ni vinthu wuli vinyake ivyo vingaticenjezga usange tamba kuŵa na mzimu wa caru?
10 Apo tikati tasambira waka unenesko uwo wuli mu Mazgu gha Ciuta na kupeleka umoyo withu kwa Yehova, panji tikaŵazganga comene Baibolo. Tikweneraso kuti tikalombanga mwakufumira pasi pa mtima ndiposo nyengo zose. Kweniso tikatemwanga maungano, ndipo tikawonanga ungano uliwose kuŵa wakukondweska ndiposo wakukhorweska, nga ni maji gha pa cisimi kwa munthu uyo wali na nyota. Kucita nthena kukatovwira kuti tisutuke ku mzimu wa caru.
11 Kasi ticali kuyezgayezga kuti tiŵazgenge Baibolo zuŵa lililose? (Sal. 1:2) Kasi tikulomba nyengo zose, ndipo malurombo ghithu ghakufumira pasi pa mtima? Kasi tikutemwa maungano gha mpingo, ndipo sabata yiliyose tikufika pa maungano ghose? (Sal. 84:10) Panji kasi taleka kucita vinyake mwa vinthu ivi? Mbunenesko kuti tingaŵa na milimo yinandi iyo yingakhumba nyengo na nkhongono zithu, ndipo cingaŵa cakusuzga kucita milimo yauzimu. Kweni usange mukuluta kwa nyengo tamba kuleka kucita vinyake mwa vinthu viwemi ivyo tikazgoŵera kucita, kasi kungaŵa kuti tamba kuŵa na mzimu wa caru? Kasi sono tifwilirengepo comene kuti tambeso kucita vinthu ivyo tili kuleka?
Lekani ‘Kuzotopa’
12. Kasi Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti ‘ŵacenjelerenge’ njani, ndipo cifukwa wuli?
12 Nchivici cinyake ico tingacita kuti tikanizge mzimu wa caru? Apo Yesu wakacenjezga ŵasambiri ŵake kuti ‘ŵajicenjelere’ wakaŵa kuti waŵaphalira waka za ngozi zinyake. Iyo wakati: “Mujicenjelere, mzire pakunji mitima yinu yizotope na kudindiŵara, na kuloŵera, na vyenjezgo vya umoyo uno, ndipo zuŵa lira liti limwizirani na kucirukizga nga ndi nkhoka.”—Luka 21:34, 35.
13, 14. Kasi nchiwemi kujifumba mafumbo wuli pa nkhani ya kurya na kumwa?
13 Ghanaghanirani za cenjezgo ilo liri mu ndime iyo yajumpha. Kasi Yesu wakakanizganga kurya panji kumwa? Yayi. Wakaghamanyanga mazgu gha Solomoni agho ghakuti: “Nkhumanya kuti mulije kawemi kwakuluska kukondwera na kuŵa na cimwemwe umoyo wawo wose; ndiposo kuti munthu yose waryenge na kumwa na kusekelera mu mulimo wake ndi cawanangwa ca Ciuta.” (Muph. 3:12, 13) Ndipouli, Yesu wakamanya kuti mzimu wa caru ukupangiska kuti ŵanthu ŵalekenge kujikora pa nkhani ya kurya na kumwa.
14 Kasi tingasimikizga wuli kuti mzimu wa caru undatinjire pa nkhani ya kurya na kumwa comene. Tingajifumba kuti: ‘Kasi nkhucita wuli para naŵazga ulongozgi mu Baibolo panji mu mabuku ghithu, wakukhwaskana na unkharye? Kasi kanandi nkhuwona ulongozgi uwu kuŵa wambura kwenelera panji wakutalulira, panji nkhujigowokera pa ivyo nkhucita?a Kasi nkhuwuwona wuli ulongozgi wakukhwaskana na phere, kuleka kumwa comene, ndiposo kugega “uloŵevu”? Kasi nkhuyuyura ulongozgi uwu, na kughanaghana kuti ukukhwaska ine yayi? Para ŵanji ŵayowoya kuti nkhumwa comene, kasi nkhujigowokera panji kukwiya? Kasi nkhukhuŵilizga ŵanyane kuti ŵangaŵikangako mahara yayi ku ulongozgi wa mu Baibolo uwu?’ Enya, ivyo munthu wakucita ndivyo vikulongora usange mzimu wa caru wamba kumunjira panji yayi.—Yaniskani na Ŵaroma 13:11-14.
Kanani Kufyorongana Cifukwa ca Kwenjerwa
15. Kasi Yesu wakacenjezga za cizgoŵi wuli ico ŵanthu ŵali naco?
15 Nthowa yinyake yakuzirwa yakukanizgira mzimu wa caru nkhukanizga mtima wa kwenjerwa. Yesu wakamanya kuti taŵanthu ŵambura kufikapo tikutemwa kwenjerwa na vyakukhumbikwa pa umoyo. Mwacitemwa, wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Mungenjerwanga.” (Mat. 6:25) Nchakupulikikwa kuti tikwenjerwa na vinthu vyakukhumbikwa, nga ni umo tingakondweskera Ciuta, umo tingacitira mauteŵeti ghithu mu mpingo, ndiposo umo tingapwelelera mbumba yithu. (1 Kor. 7:32-34) Ipo kasi tingasambiraci ku cenjezgo ilo Yesu wakayowoya?
16. Kasi mzimu wa caru ukukhwaska wuli ŵanthu ŵanandi?
16 Mzimu wa caru, uwo ukuciska ŵanthu kuti ŵajitukumurenge na ivyo ŵali navyo, ukupangiska ŵanthu ŵanandi kuti ŵenjerwenge comene. Ŵanthu aŵa ŵangatipangiska kughanaghana kuti ndarama zikuvikilira munthu ndipo munthu wakucindikika cifukwa ca kuŵa na mikhaliro Yacikhristu yayi, kweni cifukwa ca unandi wa katundu wake ndiposo umo katundu uyo wakuwonekera. Awo ŵapusikika na kaghanaghaniro aka, ŵakugona tulo yayi kuti ŵasambazge ndipo nyengo zose ŵakwenjerwa comene na umo ŵangasangira vinthu viphya, vikuru ndiposo vyapacanya. (Zinth. 18:11) Kuŵa na maghanoghano ghakubudika agha pa nkhani ya vinthu vyakuthupi kukupangiska munthu kuti wafyorongane mwauzimu cifukwa ca kwenjerwa.—Ŵazgani Mateyu 13:18, 22.
17. Kasi tingacita wuli kuti tileke kufyorongana na kwenjerwa?
17 Tingagega kufyorongana na vyakwenjerwa usange tikupulikira dango la Yesu lakuti: “Penjani nanga Ufumu [wa Ciuta], na urunji wake.” Yesu wakatisimikizgira kuti usange tikucita nthena, ivyo tikukhumba visazgikirengeko kwa ise. (Mat. 6:33) Kasi tingalongora wuli kuti tikugomezga layizgo ili? Nthowa yimoza njakuti tipenjenge dankha urunji wa Ciuta, ico cikung’anamura kulondezga malango gha Ciuta ghakuyowoya za ico nchiwemi pa nkhani ya ndarama. Mwaciyelezgero, tikukana kugwentha msonkho, panji kuteta “pacoko waka” pakucita malonda ghithu. Pa nkhani ya kuwezga ngongoli, tikuyezgayezga comene kucindika phangano ilo tikapanga apo tikabwerekanga, ndipo “Inya” withu wakuŵa “Inya.” (Mat. 5:37; Sal. 37:21) Kugomezgeka kwanthena kungapangiska munthu kuŵa musambazi yayi, kweni kungapangiska kuti watemweke na Ciuta, waŵe na njuŵi yituŵa, ndiposo kuleka kwenjerwa comene.
18. Kasi Yesu wakatipa ciyelezgero wuli ciwemi, ndipo tikusanga candulo wuli para tikumulondezga?
18 Kupenja dankha Ufumu kukusazgapo kumanya vinthu ivyo ni vyakuzirwa comene pa umoyo withu. Ghanaghanirani za Yesu. Nyengo zinyake wakavwaranga laya lapacanya. (Yoh. 19:23) Wakaryanga cakurya ciwemi ndiposo kumwa vinyo na mabwezi ghawemi. (Mat. 11:18, 19) Kweni vinthu vyakuthupi na kusanguluka vikaŵa waka vya panyengopanyengo, kuti ndivyo wakaŵikangapo mtima yayi. Cakurya ca Yesu cikaŵa kucita khumbo la Yehova. (Yoh. 4:34-36) Umoyo ukunozga comene usange tikucita nga umo Yesu wakacitiranga. Tili na mwaŵi wa kovwira ŵanthu awo ŵakukandilizgika kuti ŵapembuzgike na Malemba. Mpingo ukutitemwa na kutovwira. Ndiposo tikukondweska Yehova. Para tikuŵika vinthu vyakuzirwa pa malo ghakwenelera, tikuwusika yayi na vinthu vyakuthupi, nesi vyakusanguluska. M’malo mwake, tikuviwusa ndise, vikuŵa vinthu ivyo vikutovwira waka pakusopa Yehova. Kweniso, para tikulimbikira comene mulimo uwo ukukhozgera Ufumu wa Ciuta, ciŵenge cinonono kuti mzimu wa caru utinjire.
Lutilirani “Kughanaghanira vya Mzimu”
19-21. Kasi tingacita wuli kuti tilutilire “kughanaghanira vya mzimu,” ndipo cifukwa wuli tikwenera kucita nthena?
19 Munthu wakucita ivyo waghanaghana. Vinthu ivyo ŵanthu ŵanandi ŵakuti ni viheni vikucitika cifukwa ca maghanoghano ghaheni. Ndico cifukwa cake mpositole Paulosi wakutikumbuska za kukhumbikwa kwa kuŵa maso na ivyo tikughanaghana. Wakalemba kuti: “Awo mba thupi ŵakughanaghanira vya thupi; kweni awo mba mzimu ŵakughanaghanira vya mzimu.”—Rom. 8:5.
20 Kasi tingacita wuli kuti maghanoghano ghithu ndiposo vyakucita vithu vileke kuzura na mzimu wa caru? Tikwenera kuvikilira mtima withu kuti kaghanaghaniro ka caru kaleke kunjiramo. Mwaciyelezgero, pakusankha vyakusanguluska, tikukana kuzomerezga kuti maghanoghano ghithu ghanangike na vinthu ivyo vikukhuŵirizga ŵanthu kucita uzaghali panji mbembe. Tikumanya kuti mzimu utuŵa wa Ciuta, uwo ngwambura kukazuzgika, ukukhala yayi mu mtima wakubinkha. (Sal. 11:5; 2 Kor. 6:15-18) Mwakusazgirapo, tikucemera mzimu wa Ciuta mu maghanoghano ghithu mwa kuŵazga Baibolo nyengo zose, kulomba, kulanguruka, ndiposo kufika pa maungano nyengo zose. Ndipo tikucita vinthu mwakukolerana na mzimu uwu usange nyengo zose tikucita mulimo wa kupharazga.
21 Nadi, tikwenera kukanizga mzimu wa caru na makhumbiro gha thupi agho ukupangiska. Kweni kucita nthena kuli na vyandulo vikuru cifukwa Paulosi wakayowoya kuti: “Kughanaghanira vya thupi ndi nyifwa, kweni kughanaghanira vya mzimu mbumoyo na mtende.”—Rom. 8:6.
[Mazgu ghamusi]
a Unkharye ukuŵa mu mtima, ndipo munthu wakuwulongora mwa kuŵa muzukusi ndiposo mwa kurya panji kumwa comene. Antheura, munthu uyo ni nkharye wakumanyikwa cifukwa ca ukuru wa thupi yayi, kweni umo wakuwonera cakurya. Munthu munyake wangaŵa wakucepa thupi, panji wakughanda, kweni wangaŵa nkharye. Ŵanthu ŵanyake ŵakuŵa ŵakututuŵa comene cifukwa ca ulwari, panji cifukwa ca mtundu wawo. Cimanyikwiro cikuru ca unkharye ni para munthu wakurya mwakujumphizga, kwali wali na thupi likuru panji yayi.—Wonani “Mafumbo Ghakufumira ku Ŵaŵazgi” mu Gongwe la Mulinda la Novembala 1, 2004.
Kasi Mukukumbuka?
• Kasi tikwenera kucitaci kuti tipokere mzimu utuŵa?
• Ni nthowa wuli zinyake izo mzimu wa caru ungatikhwaskira?
• Kasi tingakanizga wuli mzimu wa caru?
[Cithuzithuzi pa peji 21]
Lombani mzimu utuŵa pambere mundalute ku nchito panji ku sukulu
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Tikwenera kusungilira maghanoghano ghithu kuŵa ghatuŵa, kuleka kucita uryarya pa bizinesi, ndiposo kuleka kutalulira pakucita vinthu