Mazgu gha Yehova Ngamoyo
Fundo Zikuru za m’Buku la Marko
BUKU la Marko ndifupi comene pakuyaniska na mabuku gha Mateyu, Luka, na Yohane. Likalembeka na Yohane Marko pamanyuma pa vilimika 30 kufuma apo Yesu Khristu wakafwira na kuwuskika ku ŵakufwa. Lili na nkhani zinandi zakukondweska izo zikacitika mu nyengo ya uteŵeti wa Yesu uwo ukatora vilimika vitatu na hafu.
Likwenera kuti likalembekera ŵanthu awo ŵakaŵa Ŵayuda yayi, comenecomene Ŵaroma. Buku la Marko likulongora Yesu kuŵa mwana wa Ciuta, uyo apo wakapharazganga wakacitanga minthondwe. Buku ili likudidimizga comene ivyo Yesu wakacita kuluska ivyo wakasambizga. Kusanda mwakupwelelera buku la Marko kukhozgenge cipulikano cithu mwa Mesiya ndipo kutikhuŵilizgenge kupharazga uthenga wa Ciuta mwamwamphu.—Heb. 4:12.
UTEŴETI WAKUKONDWESKA WA KU GALILEYA
Mu mavesi 14 pera, Marko wali kulongosoramo mulimo wa Yohane Mbapatizi ndiposo ivyo vikacitikira Yesu apo wakaŵa mu mapopa kwa mazuŵa 40. Pamanyuma wakamba kulongosora nkhani yakukondweska yakukhwaskana na uteŵeti wa Yesu apo wakaŵa ku Galileya. Lizgu lakuti “penepapo,” ilo layowoyeka mwakuwerezgawerezga mu buku ili, likulongora kuti vinthu vikacitikanga mwaluŵiro.—Mrk. 1:10, 12.
Mu vilimika vyambura kukwana vitatu, Yesu wakakwaniska kupharazga katatu mu Galileya. Marko wali kulemba nkhani mwakulondezga nyengo iyo vinthu vikacitikiranga. Upharazgi wa pa Lupiri kusazgaposo maupharazgi ghanyake ghatalighatali gha Yesu mulije mu buku ili.
Mafumbo gha m’Malemba ghazgoleka:
1:15—Ni “nyengo” wuli iyo yafiskika? Yesu wakayowoyanga kuti nyengo yafiskika yakuti wambire uteŵeti wake. Cifukwa cakuti Iyo wakaŵa nawo nga ni Fumu Yakusolekerathu, Ufumu wa Ciuta ukaneng’enera. Ivi vikacitiska ŵanthu ŵakutemwa unenesko kuti ŵapulikire uthenga wake na kucitapo kanthu mwakuti ŵatemweke na Ciuta.
1:44; 3:12; 7:36—Cifukwa wuli Yesu wakakhumbanga yayi kuti vinthu vyaminthondwe ivyo wakacitanga vipharazgikenge? M’malo mwakuti ŵanthu ŵakhorwenge na vinthu vyakucita kupulika waka, ivyo panji ŵakasazgirangako, Yesu wakakhumbanga kuti ŵagomezge ŵekha kuti ni Khristu kwizira mu ivyo iwo ŵeneko ŵawona. (Yes. 42:1-4; Mat. 8:4; 9:30; 12:15-21; 16:20; Luka 5:14) Apo wakacizga munthu uyo wakaŵa na mizimu yiheni wa ku caru ca Ŵagerasene ndipo pekha wakayowoya kuti wakaphalire ŵanji. Yesu wakamuphalira kuti walute kukaya kwake na kukaphalira ŵabali ŵake ivyo vikamucitikira. Ŵagerasene ŵakaŵeyelera Yesu kuti wawukemo mu cigaŵa cawo, ivyo panji vikacitiska kuti waleke kukumana na ŵanthu ŵa mu cigaŵa ici, panji kuti wakumane na ŵacoko waka. Ivyo munthu uyo wakacizgika na Yesu wakaphalira ŵanthu aŵa, vikawovwira kuti ŵaleke kumuwona uheni Yesu, kuti wananga kutuma mizimu yiheni mu nguruŵe.—Mrk. 5:1-20; Luka 8:26-39.
2:28—Cifukwa wuli Yesu wakuyowoyeka kuti ni “Mweneco na wa Sabata wuwo”? Mpositole Paulosi wakalemba kuti: ‘Malango ni muzgezge wa vinthu vya mwenejuzi’ panji kuti vinthu viwemi ivyo vikwiza. (Heb. 10:1) Nga umo Dango likayowoyeranga, zuŵa la Sabata likaŵangako pamanyuma pa mazuŵa ghankhondi na limoza gha kugwilira nchito, ndipo pa zuŵa ili ndipo kanandi Yesu wakacizgiranga ŵanthu. Ivi vikimiranga mtende ndiposo vitumbiko vinyake ivyo ŵanthu ŵazamuŵa navyo mu Muwuso wa Khristu wa Vilimika Cikwi, pamanyuma pakuti muwuso wankhaza wa Satana wamara. Antheura, Fumu ya Ufumu uwu ndiyoso ni “Mweneco wa Sabata.”—Mat. 12:8; Luka 6:5.
3:5; 7:34; 8:12—Kasi Marko wakwenera kuti wakamanya wuli vinandi vya umo Yesu wakajipulikiranga? Marko kuti wakaŵa yumoza wa ŵapositole 12 yayi, nesi munyake comene wa Yesu. Mdauko ukulongora kuti Marko wakatemwananga comene na mpositole Petrosi ndipo ndiyo wakamuphalira vinandi ivyo wali kulemba.—1 Pet. 5:13.
6:51, 52—Kasi ng’anamuro la “vingwa” ilo ŵasambiri ŵakatondeka kulimanya ni vici? Pakaŵa kuti pajumpha maora ghacoko waka kufuma apo Yesu wakaryeska ŵanalume 5,000, padera pa ŵanakazi na ŵana, mwakugwiliskira nchito vingwa vinkhondi na somba ziŵiri. Ng’anamuro la “vingwa” ilo ŵasambiri ŵakeneranga kulipulikiska kufuma mu cakucitika ici likaŵa lakuti Yehova Ciuta wakapa Yesu nkhongono za kucitira minthondwe. (Mrk. 6:41-44) Ŵamanyenge nkhongono izo Yesu wakapika mphanyi ŵakazizwa yayi apo ŵakawona Yesu wakendanga pa maji.
8:22-26—Cifukwa wuli Yesu wakacizga munthu wacibulumutira mwapacokopacoko? Yesu wakwenera kuti wakacita nthena cifukwa ca kughanaghanira munthu uyu. Kucizga pacokopacoko munthu uyu, uyo wakaŵa wambura kuwona kwa nyengo yitali kukwenera kuti kukamovwira kuti ungweru wa zuŵa uleke kumubucizga na kumupweteka m’maso.
Ivyo Tikusambirapo:
2:18; 7:11; 12:18; 13:3. Marko wakalongosora vinthu ivyo ŵanthu awo ŵakaŵa Ŵayuda yayi ŵakavimanyanga yayi nga ni mitheto, mazgu, vigomezgo, ndiposo malo. Wakalongosora makora kuti Ŵafarisi “ŵakaziŵizganga kurya,” Korbani “nchawanagwa kwa Ciuta,” kuti Ŵasaduki “ŵakuti kuwuka kwa ŵakufwa kulive,” ndiposo kuti tempele likathyana na “Lupiri Iwa Olive.” Pakuti mdauko wakuyowoya za Mesiya ukaŵa wacandulo comenecomene ku Ŵayuda, mulije mu buku ili. Ntheura Marko wali kutipa ciyelezgero ciwemi cakuti tilondezge. Para tili mu uteŵeti withu wa Cikhristu panji para tikuyowoya nkhani mu mpingo, tikwenera kughanaghanira ŵategherezgi ŵithu.
3:21. Ŵabali ŵa Yesu ŵakaŵa ŵambura cipulikano. Lekani Yesu wakucitira citima ŵanthu awo ŵabali ŵawo ŵambura kupulikana ŵakuŵasuska panji kuŵanyoza cifukwa ca cipulikano cawo.
3:31-35. Pa ubapatizo wake, Yesu wakazgoka Mwana wauzimu wa Ciuta, ndipo “Yerusalemu uyo ngwa kucanya” ndiyo wakaŵa nyina wake. (Gal. 4:26) Kufuma pa nyengo iyi, Yesu wakamba kutemwa comene mbumba yake yauzimu kuluska ŵabali ŵake ŵakuthupi. Ici cikutisambizga kuti tidangizgenge vinthu vyauzimu mu umoyo withu.—Mat. 12:46-50; Luka 8:19-21.
8:32-34. Tikwenera kuŵanika luŵiro ndiposo kukana lusungu lulilose lwambura kwenelera ulo ŵanji ŵangatilongora. Uyo wakulondezga Khristu wakwenera kuŵa wakunozgeka ‘kujipata,’ ico cikung’anamura kukana makhumbiro gha kujikondweska ndiposo kukhumba vinthu vyapacanya. Wakwenera kunozgeka kuyegha khuni la kusuzgikirapo, ico cikung’anamura kusuzgika, usange kungaŵa kwakukhumbikwira, panji kukhozgeka soni, panji kutambuzgika panji nanga nkhukomeka wuwo cifukwa ca kuŵa Mkhristu. Ndipo wakweneraso kulutilira ‘kulondezga’ Yesu, mwa kucita nga umo Yesu wakacitiranga. Musambiri wa Yesu wakwenera kulutilira kuŵa na mzimu wa kujipata nga ngwa Khristu Yesu.—Mat. 16:21-25; Luka 9:22, 23.
9:24. Tikwenera kucita soni yayi kuyowoya vinthu vyakukhwaskana na cipulikano cithu ndiposo kulomba kuti cipulikano cithu cikhozgeke.—Luka 17:5.
MWEZI WAUMALIRO
Kuumaliro wa cilimika ca 32 C.E., Yesu wakiza “ku mphaka za Yudeya ku Yordani kusirya” ndipo mizinda yikizaso kwa iyo. (Mrk. 10:1) Wati wapharazga, wakamba ulendo wa kuluta ku Yerusalemu.
Pa Nisani 8, 33 C.E., Yesu wakaŵa ku Betaniya. Wakaŵa pa cakurya apo mwanakazi munyake wakiza na kupungulira mafuta pa mutu wa Yesu. Vinthu ivyo vikacitika kufuma apo Yesu wakanjilira mu Yerusalemu mpaka apo wakawuskikira ku ŵakufwa, vili kulembeka mwakulondezga ndondomeko iyo vikacitikira.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
10:17, 18—Cifukwa wuli Yesu wakanyololera munthu uyo wakamucema kuti “Msambizgi muwemi”? Mwakukana nchindi zautesi izi, Yesu wakalongora kuti Yehova pera ndiyo ngwakwenelera nchindi nakuti ndiyo ni mweneco wa vinthu viwemi vyose. Kweniso, Yesu wakalongora kuti Mlengi wa vinthu vyose, uyo ni Yehova Ciuta, ndiyo yekha wali na wenelero wa kusankha ico nchiwemi na ciheni.—Mat. 19:16, 17; Luka 18:18, 19.
14:25—Kasi Yesu wakang’anamurangaci apo wakaphalira ŵapostole ŵake ŵakugomezgeka kuti: “Nditi ndimweposo vipasi vya mpheska cara, lisuke lize zuŵa ilo nditi ndimwenge vipya mu Ufumu wa Ciuta”? Yesu wakang’anamura kuti kucanya kuli vinyo yayi. Pakuti nyengo zinyake vinyo likwimira kukondwa, Yesu wakang’anamuranga kukondwa uko kwamuŵa kucanya pa nyengo iyo wamuŵira lumoza na ŵalondezgi ŵake ŵakuphakazgika.—Sal. 104:15; Mat. 26:29.
14:51, 52—Kasi pungwe uyo “wakacimbira nkhuli” ni njani? Ni Marko yekha uyo wali kulongosorapo nkhani iyi, ntheura tingati wakwenera kuti wakayowoyanga za iyo mwene.
15:34—Kasi mazgu gha Yesu ghakuti “Ciuta wane, Ciuta wane, mwandisidiraci?” ghakulongora kuti wakaŵavya cipulikano? Yayi. Nangauli tingamanya makora yayi ico cikacitiska Yesu kuyowoya mazgu agha, kweni ghakulongora kuti Yesu wakamanyanga kuti Yehova wakawuskapo civikiliro cake mwakuti kugomezgeka kwa mwana wake kumanyikwe. Mutepanji Yesu wakayowoyaso nthena cifukwa wakakhumbanga kufiska ivyo vikayowoyekerathu pa lemba la Salmo 22:1 vyakukhwaskana na iyo.—Mat. 27:46.
Ivyo Tikusambirapo:
10:6-9. Khumbo la Ciuta ndakuti ŵakutorana ŵangalekananga yayi. Mwantheura, m’malo mwa kucimbilira kulekana para mu nthengwa mwaŵa masuzgo, ŵakutorana ŵakwenera kufwilirapo kulondezga fundo za m’malemba kuti ŵamazgire masuzgo ghalighose agho ghangaŵa mu nthengwa yawo.—Mat. 19:4-6.
12:41-44. Ivyo cikacita cokoro cikavu vikutisambizga kuti tikwenera kukhozgera na mtima wose kusopa kwaunenesko.
[Cithuzithuzi pa peji 29]
Cifukwa wuli Yesu wakaphalira munthu uyu kuti wakaphalire ŵabali ŵake ivyo vikamucitikira?