“Cenjerani na Udokezi Wose”
“Umoyo wa munthu kuti uli mu unandi wa vinthu ivyo wakuŵeta cara.”—LUKA 12:15.
1, 2. (a) Kasi mukuwona kuti ŵanthu mazuŵa ghano ŵakuŵika comene mtima pa vici? (b) Kasi ukhaliro uwu ungatikhwaska wuli?
ŴANTHU ŵanandi ŵakuwona kuti ndarama, katundu, kumanyikwa, nchito ya ndarama zinandi na mbumba, ni vinyake mwa vinthu ivyo vikupangiska munthu kuŵa wakukondwa ndipo ndivyo vingazakamovwira kunthazi. Kukuwoneka kuti mu vyaru visambazi na vikavu wuwo, ŵanthu ŵanandi ŵakuŵika mtima pa kusanga vinthu vinandi vyakuthupi. Kweni kutemwa vinthu vyauzimu kukuceperacepera, nakuti cikukayikiska usange ŵakuvighanaghanira.
2 Ivi ndivyo Baibolo likayowoyerathu kuti: “Mu mazuŵa gha ku umaliro nyengo zinonono ziti zizenge. Cifukwa ŵanthu ŵati ŵaŵenge ŵakujitemwa, ŵakutemwa ndarama, . . . ŵakutemwa vyakusekereska kwakuluska kutemwa Ciuta; ŵakukora kawonekero ka kusopa Ciuta, kweni ŵakukana nkhongono zake.” (2 Timote 3:1-5) Kukhala na ŵanthu ŵa nthena zuŵa na zuŵa kungapangiska Ŵakhristu ŵaunenesko kuti nawo ŵambe kuŵa na maghanoghano ndiposo umoyo wakuyana waka. Kasi nchivici cingatovwira kuti tileke ‘kulinganizgika na caru’?—Ŵaroma 12:2.
3. Kasi sono tisambirenge ulongozgi wuli uwo Yesu wakayowoya?
3 Yesu Khristu, pakuŵa “Cata na Mfiski wa cipulikano cithu,” wali kutilekera sambiro liwemi comene pa nkhani iyi. (Ŵahebere 12:2) Pa nyengo yinyake apo Yesu wakayowonga ku wumba za vinthu vinyake vyauzimu, mwanalume munyake wakamudumulizga mwa kumupempha kuti: “Msambizgi, muphalire mukuru wane kuti wagaŵane nane ciharo cithu.” Pakuzgora, Yesu wakayowoya ulongozgi wakuzirwa comene ku mwanalume uyu pamoza na awo ŵakategherezganga. Wakacenjezga comene za udokezi ndipo kuti wadidimizge fundo iyi, wakayowoya ntharika yakujura mutu. Tingacita makora kulondezga ivyo Yesu wakayowoya panyengo iyo, na kuwona candulo ico tingasanga para talondezga.—Luka 12:13-21.
Pempho Lambura Kwenelera
4. Nchifukwa wuli tingati cikaŵa cambura kwenelera kuti mwanalume uyu wadumulizge Yesu?
4 Pambere munthu uyu wandamudumulizge, Yesu wakayowoyanga ku ŵasambiri ŵake na ŵanthu ŵanji kuti ŵacenjere na upusikizgi, ŵaŵe na cikanga kuti ŵazomere Mwana wa munthu, ndiposo za kupokera wovwiri wa mzimu utuŵa. (Luka 12:1-12) Visambizgo ivi vikaŵa vyakukhumbikwa comene kuti ŵasambiri ŵavikumbukirenge. Apo nkhani yakuzirwa iyi yikaŵa mkati, mwanalume uyu wakamudumulizga Yesu mwa kumupempha kuti weruzge nkhani ya mu mbumba yake yakukhwaskana na ciharo. Kweni pali sambiro lakuzirwa comene ilo tingatorapo pa nkhani iyi.
5. Kasi munthu uyo wakapempha Yesu wakalongora kuti wakaŵa na maghanoghano wuli?
5 Ŵanji ŵakuti “nkharo ya munthu kanandi yikuwoneka kwizira mu ivyo wakughanaghana apo wakutegherezga vinthu vyauzimu.” Apo Yesu wakayowonga vinthu vyakuzirwa vyauzimu, munthu uyu wakwenera kuti wakaghanaghananga za ivyo wangacita kuti wasange vinthu vyakuthupi. Vikumanyikwa yayi kuti munthu uyu wakaŵa na cifukwa ciwemi cakudandawulira na nkhani iyi panji yayi. Mutepanji cifukwa ca kumanya kuti Yesu wakaŵa na mazaza ndipo wakamanyikwanga kuŵa mweruzgi wavinjeru, munthu uyu wakakhumbanga kusangirapo mwaŵi wakuti wasangire ivyo wakakhumbanga. (Yesaya 11:3, 4; Mateyu 22:16) Mose umo vikaŵira, pempho lake likalongolerathu kuti wakazirwiskanga yayi vinthu vyauzimu. Asi ici nchifukwa cakukwana cakuti nase tijisandirenge? Mwaciyelezgero, panyengo ya maungano Ghacikhristu, nchipusu kughanaghana za vinthu ivyo panji tamucita nyengo yinyake. M’malo mwake tikwenera kutegherezga na kughanaghanirapo pa ivyo vikuyowoyeka na kuwona umo tingavilondezgera mwakuti tikhozge ubwezi withu na Ŵadada ŵithu ŵakucanya, Yehova Ciuta, ndiposo Ŵakhristu ŵanyithu.—Salmo 22:22; Marko 4:24.
6. Cifukwa wuli Yesu wakakana kucita vinthu ivyo munthu munyake wakamupempha?
6 Tikumanya yayi ico cikapangiska munthu uyu kucita nthena, kweni fundo njakuti Yesu wakakana kucita ivyo wakakhumbanga. M’malo mwake, Yesu wakamuphalira kuti: “Iwe wa munthu, ndi njani wandimika kuŵa mweruzgi panji mugaŵanyi winu?” (Luka 12:14) Apo Yesu wakayowoya nthena, wakang’anamuranga fundo iyo ŵanthu ŵakayimanyanga makora, cifukwa kuyana na Dango ilo Ciuta wakapeleka kwizira mwa Mozesi, mu msumba wuliwose mukaŵa ŵeruzgi awo ŵakeruzganga nkhani zanthena. (Duteronome 16:18-20; 21:15-17; Ruth 4:1, 2) Mtima wa Yesu ukaŵa pa vinthu vyakuzirwa comene, ivyo nkhupharazga Ufumu na kusambizga ŵanthu khumbo la Ciuta. (Yohane 18:37) Nase tikucita nga umo Yesu wakacitira mwa kuleka kutimbanizgika na vinthu vyambura kuzirwa, m’malo mwake, tikugwiliskira nchito nyengo yithu na nkhongono zithu kupharazgira makani ghawemi na kusambizga ŵanthu ŵa “mitundu yose.”—Mateyu 24:14; 28:19.
Cenjerani na Udokezi
7. Kasi ni suzgo wuli ilo Yesu wakawona mwa munthu uyo wakamulomba wovwiri?
7 Pakuti Yesu wakamanyanga ivyo vili mu mtima wa munthu, wakawona kuti munthu uyu wakaŵa na suzgo likuru comene ilo likamucitiska kuti wamulombe wovwiri. M’malo mwa kuzerezga waka pempho lake, Yesu wakavumbura ico cikaŵa mu mtima wa munthu uyu, mwakuyowoya kuti: “Thoŵani, cenjerani na udokezi wose: pakuti umoyo wa munthu kuti wuli mu unandi wa vinthu ivyo wakuŵeta cara.”—Luka 12:15.
8. Kasi udokezi ni vici, ndipo ungapangiska munthu kucitaci?
8 Udokezi ukung’anamura vinandi kuluska kukhumba waka kuŵa na ndarama zinandi panji kuŵa na vinthu vinyake ivyo munthu wangavigwiliskira nchito pa umoyo wake. Ni khumbiro lambura kwenelera la kukhumba kusambazga panji kuŵa na katundu munandi ndiposo kudokera vinthu vyamwene. Udokezi ungasazgapo mtima wa kukhumba vinthu vinandi kujumpha ivyo munthu wangakwaniska kuvisanga. Ungasazgaposo kukhumba vinthu vya munyako kuti viŵe vyako, kwali vinthu ivyo ni vyakukhumbikwa nadi kwa iwe panji yayi, mwambura kughanaghanira kuti ŵanji ŵakhwaskikenge wuli. Mudokezi wakuzomerezga ivyo wakukhumba kuti vilongozgenge kaghanaghaniro na kacitiro kake, mwakuti vyakukhumba vyake vikuzgoka ciuta wake. Kumbukani kuti mpositole Paulosi wakayaniska munthu muryezi na wakusopa vikozgo, uyo wazamuhara yayi Ufumu wa Ciuta.—Ŵaefeso 5:5; Ŵakolose 3:5.
9. Kasi udokezi ungalongoleka mu nthowa wuli? Yowoyani viyelezgero.
9 Uwemi ngwakuti Yesu wakacenjezga za “udokezi wose.” Pali mitundu yinandi ya udokezi. Dango laumaliro pa Malango Khumi likuti: “Ungadokeranga nyumba ya munyako; ungadokeranga muwoli wa munyako panji muteŵeti wake mwanalume, panji mteŵetikazi wake, panji ng’ombe yake, panji mbunda yake, panji kanthu kose ka munyako.” (Exodus 20:17) Baibolo liri na viyelezgero vinandi vya awo ŵakacita kwananga kukuru cifukwa ca udokezi. Satana ndiyo wakamba kudokera ucindami, nchindi, na mazaza, ivyo kuti vikaŵa vyake yayi kweni vya Yehova. (Civumbuzi 4:11) Heva wakadokera wanangwa wakuti wamanyenge yekha uwemi na uheni, ndipo cifukwa ca kupusikika, wakacitiska ŵanthu wose kuŵa ŵakwananga ndiposo kuti ŵafwenge. (Genesis 3:4-7) Cifukwa ca kudokera vinthu ivyo vikaŵa vyawo yayi, viŵanda, ivyo mbangelo awo ŵakakhorwa yayi na ‘ulara wa ŵeneco, vikasida ucikhazi wawo.’ (Yuda 6; Genesis 6:2) Ghanaghaniraniso za Balamu, Akani, Gehazi, na Yuda. M’malo mwa kukhorwa na ivyo ŵakaŵa navyo pa umoyo wawo, ŵakatondeka kucita makora milimo yawo cifukwa ca kutimbanizgika na khumbo lambura kwenelera la kusambazga. Ivi vikaŵapwetekeska.
10. Kuyana na ulongozgi wa Yesu, ni mwauli umo tikwenera kuŵira maso?
10 Ipo nchakwenelera comene kuti Yesu wakamba kucenjezga za udokezi na mazgu ghakuti “thoŵani” panji ŵani maso. Cifukwa wuli? Cifukwa nchipusu kwa munthu kuwona kuti munyake wakucita uryezi panji udokezi, kweni nchakusuzga kuti wajimanye kuti nayo wali na suzgo ili. Nakuti mpositole Paulosi wakayowoya kuti “kutemwa ndarama ndukorozi lwa mitundu yose ya viheni.” (1 Timote 6:9, 10) Musambiri Yakobe wakalongosora kuti khumbiro lambura kwenelera usange ‘lima likubaba kwananga.’ (Yakobe 1:15) Kuyana na ulongozgi wa Yesu, tikwenera kuŵa maso, ndipo tikwenera kuwona ŵanyithu kuti ndiwo ŵakucita udokezi yayi, m’malo mwake, tikwenera kujisanda na kuwona ivyo vili mu mtima withu mwakuti ‘ticenjere na udokezi wose.’
Umoyo wa Vinthu Vinandi
11, 12. (a) Kasi Yesu wakacenjezgaci pakuyowoya za udokezi? (b) Cifukwa wuli tikwenera kupulikira cenjezgo la Yesu?
11 Paliso cifukwa cinyake ico tikwenera kukanizgira udokezi. Wonani ivyo Yesu wakayowoya pamasinda pake, wakati: “Umoyo wa munthu kuti uli mu unandi wa vinthu ivyo wakuŵeta cara.” (Luka 12:15) Tikwenera kughanaghanirapo comene fundo iyi cifukwa tikukhala mu nyengo iyo ŵanthu ŵakutemwa comene cuma ndipo ŵakughanaghana kuti munthu wangaŵa na cimwemwe ndiposo umoyo uwemi pekha usange wangaŵa na vinthu vinandi. Mazgu agho Yesu wakayowoya ghakang’anamuranga kuti umoyo wakukhorweska ukuthemba pa unandi wa vinthu ivyo munthu wali navyo yayi.
12 Kweni ŵanji ŵangasuska fundo iyi. Ŵangayowoya kuti vinthu vyakuthupi vikupangiska umoyo kuŵa wambura kusuzga ndiposo wakunozga comene. Lekani ŵakuŵika mtima wawo wose pa nchito iyo yingaŵapa mwaŵi wakuti ŵasange vinthu vyose vyapacanya ivyo ŵakukhumba. Iwo ŵakughanaghana kuti vinthu ivi viŵapangiskenge kuti ŵaŵe na umoyo uwemi. Kweni kaghanaghaniro aka kakulongora kuti ŵakupulikiska yayi fundo ya Yesu.
13. Ni mwauli umo tingawonera umoyo na vinthu vyakuthupi mwakwenelera?
13 M’malo mwa kulongosora usange kuŵa na vinthu vinandi nkhuwemi panji yayi, Yesu wakadidimizga fundo yakuti umoyo wa munthu kuti ukuthemba pa “vinthu ivyo wakuŵeta cara,” kung’anamura vinthu ivyo munthu wali navyo kale. Pa fundo iyi, tose tikumanya kuti kuŵa ŵamoyo, panji kupwelelera umoyo kukukhumba vinthu vinandi yayi. Kukukhumba waka kuti tiŵe na cakurya, cakuvwara, na pakugona. Vinthu ivi, ŵasambazi ŵali navyo vinandi, ndipo ŵakavu ŵangasuzgika kusanga ivyo ŵakukhumba. Ndipouli, kwali munthu ni musambazi panji mukavu, para wose ŵafwa, ŵakuyana waka cifukwa vyose ivyo ŵakuŵa navyo vikuŵavya candulo. (Mupharazgi 9:5, 6) Mwantheura, kuti munthu waŵe na umoyo wakukhorweska, vikuthemba pa vinthu ivyo wangasanga panji ivyo wali navyo kale yayi. Fundo iyi yikuwoneka makora para tikusanda umoyo uwo Yesu wakayowoya.
14. Kasi tingasambirakoci ku lizgu lakuti “umoyo” ilo likusangika mu Baibolo?
14 Apo Yesu wakati, “umoyo wa munthu kuti uli mu unandi wa vinthu ivyo wakuŵeta cara,” lizgu lakuti “umoyo” (Cigiriki zo·eʹ) ilo wakagwiliskira nchito pa nyengo iyi kuti likung’anamura umo munthu wakukhalira yayi kweni umoyo iwo wene. Yesu wakang’anamuranga kuti kwali munthu ni musambazi kwali ni mukavu, kwali tikusanga vinthu mwambura kusuzgika kwali yayi, tose tikumanya yayi utali wa umoyo withu, nesi kumanya usange namacero zuŵa tiliwonenge. Apo Yesu wakapharazganga pa lupiri wakayowoya kuti: “Ndi njani mwa ku imwe na kwenjerwa wakumanya, kurungako mukono umoza ku msinkhu wake?” (Mateyu 6:27) Baibolo likulongora makora kuti Yehova yekha ndiyo ‘nchisimi ca umoyo,’ ndipo ndiyo pera uyo wangapeleka ‘umoyo weneco,’ panji kuti “umoyo wamuyirayira,” ku ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka kwali ŵali na cilindizga ca kucanya panji pa caru capasi.—Salmo 36:9; 1 Timote 6:12, 19.
15. Cifukwa wuli ŵanthu ŵanandi ŵakugomezga vithu vyakuthupi?
15 Mazgu gha Yesu ghakulongora kuti nchipusu comene kuti ŵanthu ŵapusikike na kwamba kuwona umoyo mwambura kwenelera. Ŵanthu wose, kwali mbasambazi panji ŵakavu, mbambura kufikapo ndipo wose umaliro wawo ngumoza. Mozesi wakayowoya kuti: “Vilimika vya umoyo withu vili makhumi ghankhondi na ghaŵiri, panji makhumi ghankhondi na ghatatu cifukwa ca nkhongono; ndipouli, utali wawo ndi malwavyo pera na suzgo; vikuwukapo luŵiro ndipo ise tikurakata.” (Salmo 90:10; Job 14:1, 2; 1 Petros 1:24) Pa cifukwa ici, ŵanthu awo ŵali paubwezi yayi na Ciuta kanandi ŵakuŵa na umoyo uwo mpositole Paulosi wakawuyowoya, wakuti “tiryenge timwenge, cifukwa namacero tifwenge.” (1 Ŵakorinte 15:32) Pakuwona kuti umoyo ngufupi ndiposo ngwambura kugomezgeka, ŵanji ŵakufwilirapo kujiwunjikira vinthu vyakuthupi kuti vizakaŵawovwire kunthazi. Panji ŵakughanaghana kuti para ŵangaŵa na vinthu vinandi vyakuthupi, mbwenu mbakuvikilirika comene. Mwantheura, ŵakutangwanika comene kujiwunjikira cuma. Ŵakughanaghana mwakupuvya kuti cuma ndico cingaŵavikilira na kuŵapa cimwemwe.—Salmo 49:6, 11, 12.
Ico Cingavikilira Nadi Munthu
16. Kasi usambazi wanadi ukuthemba pa vici yayi?
16 Mbunenesko kuti kuŵa na umoyo wapacanya, nga ni kuŵa na vyakurya vinandi, vyakuvwara, nyumba yiwemi, na vyakusanguluska vinyake kungapangiska kuti umoyo uŵe wakunozga ndiposo kuti tisangenge wovwiri uwemi wa munkhwara ndipo ivi vingacitiska kuti tiŵe na kaumoyo kataliko. Ndipouli, kasi umoyo wanthena, tingati ngwakunozga ndiposo wakuvikilirika comene? Usambazi wanadi ukuthemba pa vilimika ivyo munthu wakhala yayi nesi unandi wa vinthu vyakuthupi ivyo wangaŵa navyo. Mpositole Paulosi wakayowoya za uheni wa kugomezga comene cuma. Pakulembera Timote wakati: “Layizga awo mbasambazi mu nyengo yino ya lero, kuti ŵaleke kujikuzga, nesi kugomezga usambazi wambura kucintha, kweni ŵagomezge Ciuta, Mweneuyo wakutipa vyose vyakuzara na kuzara vyakutikondweska.”—1 Timote 6:17.
17, 18. (a) Kasi mbanjani awo ŵakawonanga usambazi mwakwenelera awo tikwenera kuŵalondezga? (b) Kasi ni ntharika wuli ya Yesu iyo tizamudumbiskana mu nkhani yakulondezgapo?
17 Kugomezga usambazi nkhwambura mahara cifukwa ngwambura “kucintha.” Yobu wakaŵa musambazi comene, kweni suzgo yikamuwira mwamabuci, usambazi wake ukamovwira yayi, ukamara pakanyengo kacoko waka. Ubwezi wakukhora uwo wakaŵa nawo na Ciuta ndiwo ukamukhozga panyengo iyo wakayezgekanga na kusuzgika. (Job 1:1, 3, 20-22) Abrahamu wakazomerezga yayi kuti usambazi wake umutondeske kuzomera mulimo wakusuzga uwo Yehova wakamupa, ndipo wakatumbikika mwakuŵa “wiskewo wa mitundu yinandi.” (Genesis 12:1, 4; 17:4-6) Tikwenera kulondezga ivyo ŵanthu aŵa ŵakacita. Tose, ŵana na ŵalara wuwo, tikwenera kujisanda na kuwona ivyo ni vyakuzirwa nadi pa umoyo withu ndiposo ivyo tikugomezga.—Ŵaefeso 5:10; Ŵafilipi 1:10.
18 Mazgu ghacoko waka agho Yesu wakayowoya pa nkhani ya udokezi ndiposo umo tikwenera kuwonera umoyo mwakwenelera ngakovwira comene. Ndipouli, Yesu wakaŵa na fundo yinyake yakuti wayowoye. Fundo iyi wakayiyowoya kwizira mu ntharika yakujura mutu, yakukhwaskana na mwanalume musambazi uyo wakaŵa cindere. Kasi ntharika iyi njakovwira wuli pa umoyo withu mazuŵa ghano, ndipo yingatisambizgaci? Nkhani yakulondezgapo yizamuzgora mafumbo agha.
Zgoro Linu Ndakuti Wuli?
• Kasi tingasambirapoci pa ivyo Yesu wakacita pakuleka kucita ivyo munthu munyake wakamupempha?
• Cifukwa wuli tikwenera kucenjera na udokezi, ndipo tingacita wuli?
• Cifukwa wuli umoyo wa munthu kuti ukuthemba pa ivyo wali navyo yayi?
• Kasi nchivici cingapangiska kuti umoyo uŵe nadi wakunozga ndiposo wakuvikilirika?
[Cithuzithuzi pa peji 25]
Cifukwa wuli Yesu wakakana kucita ivyo mwanalume munyake wakamupempha?
[Cithuzithuzi pa peji 25]
Udokezi ungapwetekeska munthu