Mazgu gha Yehova Ngamoyo
Fundo Zikuru za m’Buku la Milimo
BUKU la Milimo liri na nkhani zinandi zakukhwaskana na umo mpingo Wacikhristu ukakhazikiskikira ndiposo umo ukakuliranga. Liri kulembeka na Luka, uyo wakaŵa dokotara. Likukonkhoska za milimo Yacikhristu iyo yikacitika kwa vilimika vyakujumpha pafupifupi 28, kufuma mu 33 C.E. mpaka 61 C.E.
Cigaŵa cakwamba ca buku la Milimo, comene cikuyowoya za milimo ya Petrosi, ndipo caumaliro cikuyowoya milimo ya Paulosi. Umo Luka wali kulembera buku ili, wakulongora kuti nayo wakawonanga apo vinthu vinyake vikacitikanga. Kusanda mwakupwelelera buku la Milimo kutovwirenge kumanya kuti Mazgu gha Ciuta ndiposo mzimu wake vili na nkhongono comene. (Heb. 4:12) Kutovwirengeso kuti tiŵe ŵanthu ŵakujipeleka ndiposo kukhozgenge cipulikano cithu apo tikulindilira Ufumu.
PETROSI WAKAGWILISKIRA NCHITO “VIJULIRO VYA UFUMU”
Pamasinda pa kupokera mzimu utuŵa, ŵapositole ŵakamba kupharazga mwacikanga. Petrosi wakamba kugwiliskira nchito “vijuliro vya Ufumu wa kucanya” kuti wovwire Ŵayuda na ŵanthu awo ŵakaphendukira ku Ciyuda awo “ŵakapokera mazgu ghake” kuti ŵanjire mu Ufumu. (Mat. 16:19; Mil. 2:5, 41) Nthambuzgo yikabalariska ŵasambiri, kweni yikacitiska kuti mulimo wa kupharazga ufike ku vigaŵa vinyake.
Ŵapostole mu Yerusalemu ŵakati ŵapulika kuti ŵanthu ŵa mu Samariya wapokera mazgu gha Ciuta, ŵakatuma Petrosi na Yohane kwa iwo. Petrosi wakagwiliskira nchito cijuliro caciŵiri, mwa kupeleka mwaŵi wa Ufumu ku Ŵasamariya. (Mil. 8:14-17) Mutepanji Saulosi wa ku Tarso wakasintha mwakuzizwiska mu cilimika cenecico Yesu wakawukira ku ŵakufwa. Mu cilimika ca 36 C.E., Petrosi wakagwiliskira nchito cijuliro cacitatu, ndipo cawanangwa ca mzimu utuŵa cikapungulikira pa ŵanthu ŵamitundu yinyake awo ŵakaŵa ŵambura kukotoleka.—Mil. 10:45.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
2:44-47; 4:34, 35—Cifukwa wuli awo ŵakapulikana ŵakaguliska katundu wawo na kugaŵa ivyo ŵakasanga? Ŵanandi awo ŵakapulikana ŵakafuma kutali comene ndipo ŵakaŵavya cakurya cakukwana kuti ŵakhale mazuŵa ghanandiko mu Yerusalemu. Kweni ŵakakhumbanga kuti ŵakhaleko mazuŵa ghanandi mwakuti ŵasambire vinandi vyakukhwaskana na cipulikano cawo ciphya ndiposo kupharazgira ŵanji. Kuti ŵanthu aŵa wovwirike, Ŵakhristu ŵanji ŵakaguliska katundu wawo, ndipo ndarama izi ŵakagaŵira ŵakusoŵerwa.
4:13—Kasi Petrosi na Yohane ŵakaŵa ŵanthu ŵambura kusambira panji kuti ŵalemwa? Cara. Ŵakaŵawonanga kuti “mbanthu ŵambura kusambira na ŵalemwa” cifukwa cakuti ŵakasambizgika ku sukulu za ŵarabi yayi.
5:34-39—Pakuti Luka wakaŵamo yayi mukati mwa Mphara, kasi wakamanya wuli ivyo Gamaliyeli wakayowoya? Pali vinthu vitatu ivyo vikwenera kuti vikawovwira Luka: (1) Paulosi, uyo pakwamba wakaŵa musambiri wa Gamaliyeli, wakwenera kuti wakamuphalira; (2) Luka wakwenera kuti wakafumba munthu walusungu, nga ni Nikodemo; (3) Luka wakwenera kuti wakamanya mwakovwirika na mzimu wa Ciuta.
7:59—Kasi Stefano wakalombanga kwa Yesu? Cara. Munthu waliyose wakwenera kusopa ndiposo kulomba kwa Yehova Ciuta pera. (Luka 4:8; 6:12) Nyengo zose, Stefano wakalombanga kwa Yehova kwizira mu zina la Yesu. (Yoh. 15:16) Kweni pa cakucitika ici, Stefano wakawona mboniwoni ya “Mwana wa munthu wakwimilira ku woko la malyero la Ciuta.” (Mil. 7:56) Pakuti Stefano wakamanyanga makora kuti Yesu wali kupika nkhongono zakuwuskira ŵakufwa, wakayowoya za iyo, kweni wakalomba kwa iyo kuti ndiyo wasungilire mzimu wake yayi.—Yoh. 5:27-29.
Ivyo Tikusambirapo:
1:8. Mulimo wakupharazga pa caru cose uwo ŵakucita awo ŵakusopa Yehova, ungacitika yayi kwambura wovwiri wa mzimu utuŵa.
4:36–5:11. Yosefe Mukupro, wakathyika kuti Barnaba, zina ilo likung’anamura “Mwana Wasangulusko.” Ŵapositole ŵakamuthya kuti Barnaba cifukwa wakaŵa munthu wa mtima uwemi, walusungu, ndiposo wakovwira ŵanji. Nase tikwenera kuŵa nga ni Barnaba, kuti nga ni Hananiya na Safira cara, awo ŵakaŵa ŵapusikizgi.
9:23-25. Kugwentha ŵalwani ŵithu na cilato cakuti tilutilire kupharazga ni wofi yayi.
9:28-30. Usange kupharazga kumalo ghanyake panji ku ŵanthu ŵanyake kukuŵika umoyo withu wauzimu na wakuthupi pangozi, nchiwemi kusankha malo ghawemi ghakupharazgako ndiposo nyengo yiwemi yakupharazgira.
9:31. Para tili mu kanyengo kacimango, tikwenera kufwilirapo kuti tikhozge cipulikano cithu mwa kucita sambiro na kughanaghanirapo ivyo tikusambira. Ici cizamutovwira kuti tendenge mu wofi wa Yehova mwa kulondezga ivyo tikusambira ndiposo kuŵa ŵamwamphu pakupharazga.
UTEŴETI WA PAULOSI
Mu cilimika ca 44 C.E., Agabo wakiza ku Antiyoke, uko Barnaba na Saulosi ŵakasambizganga kwa “cilimika cose.” Agabo wakayowoyerathu za “njara yikuru,” iyo yikacitika pakati pajumpha vilimika viŵiri. (Mil. 11:26-28) Barnaba na Saulosi “ŵakati ŵafiska uteŵeti wawo, ŵakawerako ku Yerusalemu,” ndipo ŵakaya ku Antiyoke. (Mil. 12:25) Mu cilimika ca 47 C.E., pafupifupi vilimika 12 kufuma apo Saulosi wakazgokera Mkhristu, Barnaba na Saulosi ŵakatumika na mzimu utuŵa kuti ŵambe ulendo wa umishonale. (Mil. 13:1-4) Mu cilimika ca 48 C.E., ŵakawelera ku Antiyoke, “kwenekuko ŵakapelekeka mu ucizi wa Ciuta.”—Mil. 14:26.
Pakati pajumpha myezi yinkhondi na yinayi, Paulosi (uyo wakacemekangaso kuti Saulosi) wakasora Sila kuti wendenge nayo ndipo wakaluta nayo pa ulendo waciŵiri wa umishonare. (Mil. 15:40) Mu nthowa wakatora Timote na Luka. Luka wakakhala ku Filipi, Paulosi wakalutilira ku Athene mpaka ku Korinte, uko wakasangana na Akula na Priskila ndipo wakakhalako cilimika cimoza na myezi yinkhondi na umoza. (Mil. 18:11) Kukwambilira kwa cilimika ca 52 C.E., Paulosi wakati waleka Timote na Sila ku Korinte, wakatora Akula na Priskila ndipo wakaluta ku Suriya. (Mil. 18:18) Akula na Priskila ŵakaluta nayo ku Efeso ndipo ŵakakhalira kwenekuku.
Paulosi wakati wakhalako kanyengo ku Suriya wa ku Antiyoke, mu 52 C.E. wakamba ulendo wake wacitatu wa umishonare. (Mil. 18:23) Mu Efeso “mazgu gha Fumu ghakakulanga na nkhongono, ndipo ghakaluskanga.” (Mil. 19:20) Paulosi wakakhalako pafupifupi vilimika vitatu. (Mil. 20:31) Pa nyengo ya Pentekoste wa 56 C.E., Paulosi wakaŵa mu Yerusalemu. Wakati wakakika, mwacikanga wakapharazga pamaso pa ŵamazaza. Ku Roma, Paulosi wakaŵikika mu jere la pa nyumba kwa vilimika viŵiri (ca m’ma 59-61 C.E.). Pa nyengo iyi wakasanga nthowa zakupharazgira Ufumu na kusambizga vinthu “vya Fumu Yesu Khristu.”—Mil. 28:30, 31.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
14:8-13—Cifukwa wuli ŵanthu ŵa ku Lustra ŵakathya “Barnaba, Zeu, na Paulosi, Herme”? Zeu wakaŵa mulongozgi wa ŵangoza ŵa mu Girisi, ndipo mwana wake Herme ŵakatenge wakumanya kuyowoya. Pakuti Paulosi ndiyo wakaŵa panthazi kuyowoya vinthu, ŵanthu ŵa ku Lustra ŵakamuthya Herme ndipo Barnaba ŵakamuthya Zeu.
16:6, 7—Cifukwa wuli mzimu utuŵa ukakanizga Paulosi na ŵanyake kukapharazga ku Asiya na Bituniya? Pa nyengo iyi ŵapharazgi ŵakaŵa ŵacoko waka. Mwantheura, mzimu utuŵa ukaŵalongozgera ku vigaŵa ivyo vikaŵa na ŵanthu ŵakunweka comene.
18:12-17—Cifukwa wuli Galiyo uyo wakaŵa ciloro wakaŵakanizga yayi ŵanthu apo ŵakamba kutimba Sosithene? Mutepanji Galiyo wakaghanaghananga kuti munthu uyo wakalongozga wumba uwo ukawukira Paulosi cikaŵa cakwenelera kuti watimbike. Kweni cakucitika ici cikapangiska kuti cinthu ciwemi cicitike, mwakuti Sosithene wakanjira Cikhristu. Pakati pajumpha kanyengo, Paulosi wakayowoya kuti Sosithene ni “mbali withu.”—1 Kor. 1:1.
18:18—Kasi nchilapo wuli ico Paulosi wakacita? Ŵanji awo ŵakusanda Baibolo ŵakusacizga kuti Paulosi wakacita cirapo ca Munaziri. (Maŵa. 6:1-21) Kweni Baibolo likuyowoya yayi cirapo ico Paulosi wakacita. Nakuti Malemba ghakuyowoya yayi nyengo iyo Paulosi wakacitira cirapo cake, kwali yikaŵa nyengo yakuti wang’anamuka mtima panji yayi. Mose umo vikaŵira, kucita cirapo canthena kukaŵa kwananga yayi.
Ivyo Tikusambirapo:
12:5-11. Tingalombera ŵabali ŵithu ndipo ndimo tikwenera kucitira.
12:21-23; 14:14-18. Herode wakazomera kupokera ucindami uwo ukwenera Ciuta pera. Ivyo Herode wakacita vikupambana comene na ivyo Paulosi na Barnaba ŵakacita cifukwa iwo ŵakakana kupokera nchindi zambura kwenelera. Tileke kupenja nchindi cifukwa ca ivyo tikucita pakuteŵetera Yehova.
14:5-7. Kucita vinthu mwavinjeru kungatovwira kuti tilutilire uteŵeti withu.—Mat. 10:23.
14:22. Ŵakhristu ŵakulindilira kusuzgika. Ŵakuswa yayi malango gha Ciuta mwakuti vinthu viŵayendere makora.—2 Tim. 3:12.
16:1, 2. Ŵakhristu awo mbawukirano ŵakwenera kufwilirapo comene kucita vinthu vyauzimu mu mpingo kweniso kulomba Yehova kuti waŵawovwire kuŵa na lumbiri luwemi.
16:3. Tikwenera kufwilirapo kucita vinthu ivyo vikuleka kususkana na Malemba mwakuti tovwire ŵanthu kupokera makani ghawemi.—1 Kor. 9:19-23.
20:20, 21. Upharazgi wa ku nyumba na nyumba mbuteŵeti wakuzirwa.
20:24; 21:13. Kulutilira kuŵa wakugomezgeka kwa Ciuta nkhwakuzirwa comene kuluska kuvikilira umoyo withu.
21:21-26. Tikwenera kuŵa ŵakunweka kupokera ulongozgi uwemi.
25:8-12. Ŵakhristu mazuŵa ghano ŵakwenera kugwiliskira nchito malango gha boma agho ghalipo mwakuti ‘ŵavikilire na kukhozga ivangeli.’—Fil. 1:7.
26:24, 25. Tikwenera kupharazga “mazgu gha unenesko na gha kuziza” nangauli “munthu wa thupi la kawiro” wangawona kuti mbucindere.—1 Kor. 2:14.
[Cithuzithuzi pa peji 30]
Kasi mphawuli apo Petrosi wakagwiliskira nchito “vijuliro vya Ufumu”
[Cithuzithuzi pa peji 31]
Mulimo wa kupharazga pa caru cose ungacitika yayi kwambura wovwiri wa mzimu utuŵa