Yendani Mwakuyana na Mzimu Kuti Musange Umoyo na Mtende
‘Kwenda mwakuyana na thupi cara, kweni mwakuyana na mzimu.’—ROM. 8:4.
1, 2. (a) Kasi nchivici cingacitika para dilayivara watimbanizgika na cinthu cinyake uku wakwendeska galimoto? (b) Kasi pangaŵa ngozi wuli para munthu watimbanizgika mwauzimu?
MLEMBI wakuwona vya mendero ku U.S., wakati: “Madilayivara ghanandi ghakutimbanizgika pa msewu, ndipo suzgo ili likukulirakulira cilimika cilicose.” Selufoni nchimoza mwa vinthu ivyo vikutimbanizga madilayivara pa msewu. Kusanda kunyake uko kukacitika kukalongora kuti ŵanthu ŵanandi ŵali kugandikapo na galimoto panji ŵakaŵa pafupi kugandika cifukwa cakuti dilayivara wakayowoyanga pa selufoni. Nangauli dilayivara wangawona kuti nchiwemi waka kucita vinthu vinandi pa nyengo yimoza, kweni umaliro wake ukuŵa uheni comene.
2 Ubwezi withu na Ciuta nawo ukukhumba kuti tileke kutimbanizgika na vinthu vinyake. Nga umo dilayivara uyo watimbanizgika na cinthu cinyake wangatondekera kuwona vikhwangwani ivyo vili mu msewu, munthu uyo wakutimbanizgika na caru ici wangakaŵa yayi kuwa mwauzimu. Usange tikusezgera pamphepete vinthu vyauzimu, cipulikano cithu cibwangasukenge. (1 Tim. 1:18, 19) Paulosi wakacenjezga Ŵakhristu ŵa ku Romu za ngozi iyi, apo wakati: “Kughanaghanira vya thupi ni nyifwa, kweni kughanaghanira vya mzimu mbumoyo na mtende.” (Rom. 8:6) Kasi apa Paulosi wakang’anamurangaci? Kasi tingacita wuli kuti tigege “kughanaghanira vya thupi” na kwamba “kughanaghanira vya mzimu”?
“Ŵakususkika Cara”
3, 4. (a) Kasi Paulosi wali kulemba za suzgo wuli ilo wakalimbananga nalo? (b) Cifukwa wuli nkhani ya Paulosi njakukhozga?
3 Mu kalata iyo Paulosi wakalembera Ŵaroma, wakati wakalimbananga na makhumbiro gha thupi lake na maghanoghano ghake. (Ŵazgani Ŵaroma 7:21-23.) Paulosi wakayowoya ivi mwakujikhungulufya yayi nesi mwacitima, nga nipara wafyenyeka na kwananga mwakuti palije ciwemi cilicose ico wangacita. Kumbukani kuti Paulosi wakaŵa wakuphakazgika, ndipo wakasoleka kuŵa “mpositole ku mitundu.” (Rom. 1:1; 11:13) Ipo cifukwa wuli Paulosi wakalemba nkhani iyi?
4 Paulosi wakamanyanga kuti payekha wangacita yayi khumbo la Ciuta nga umo mweneko wakakhumbiranga. Cifukwa wuli? Iyo wakati: “Wose ŵali kwananga ndipo ŵakupeleŵera pa ucindami wa Ciuta.” (Rom. 3:23) Pakuŵa munthu wambura kufikapo, Paulosi nayo wakalimbananga na suzgo la kwananga. Nase zuŵa na zuŵa tikulimbana na suzgo lakuyana waka cifukwa ndise ŵambura kufikapo. Nakuti pali vinandi ivyo vingatitimbanizga kuti tipatuke pa ‘nthowa yifinyi iyo yikulongozgera ku umoyo.’ (Mat. 7:14) Ndipouli, Paulosi wakataya mtima yayi, nase tikwenera kuŵa na cigomezgo cakuyana waka.
5. Kasi ni nkhu uko Paulosi wakasanga wovwiri?
5 Paulosi wakalemba kuti: “Ni njani wanithaskenge . . . ? Nkhuwonga Ciuta kwizira mwa Yesu Khristu Fumu yithu!” (Rom. 7:24, 25) Pamasinda wakayowoya za awo “ŵali mu umoza na Khristu Yesu” panji kuti Ŵakhristu ŵakuphakazgika. (Ŵazgani Ŵaroma 8:1, 2.) Na nkhongono ya mzimu wake utuŵa, Yehova wakuŵazgora kuŵa ŵana ŵake, ndipo wakuŵacema kuti ‘mbahaliri ŵamoza na Khristu.’ (Rom. 8:14-17) Mzimu wa Ciuta kweniso cipulikano ico ŵali naco mu sembe yakuwombora ya Khristu, vikovwira ŵakuphakazgika kutonda nkhondo iyo Paulosi wakayowoya. Ntheura, Ciuta ‘wakuŵasuska cara.’ Ŵafwatulika “ku dango la kwananga na la nyifwa.”
6. Cifukwa wuli ŵateŵeti wose ŵa Ciuta ŵakwenera kupulikiska ivyo Paulosi wakayowoya?
6 Nangauli Paulosi wakayowoyanga za Ŵakhristu ŵakuphakazgika, kweni ŵateŵeti wose ŵangasanga candulo na ivyo wakayowoya vyakukhwaskana na mzimu wa Ciuta na sembe ya Khristu. Paulosi wakakhuŵilizgika na mzimu utuŵa kupeleka ulongozgi uwu ku Ŵakhristu ŵakuphakazgika, ipo nchakwenelera kuti ŵateŵeti wose ŵa Ciuta ŵaupulikiske na kusanga nawo candulo.
Umo Ciuta Wakasuskira “Kwananga mu Thupi”
7, 8. (a) Kasi Dango likaŵa “liteciteci kwizira mu thupi” mu nthowa wuli? (b) Kasi ni vici ivyo Ciuta wafiska kwizira mu mzimu wake na sembe yakuwombora?
7 Mu cipaturo 7 ca buku la Ŵaroma, Paulosi wali kulongosora za nkhongono ya kwananga pa ŵanthu ŵambura kufikapo. Mu cipaturo 8 wakayowoya za nkhongono ya mzimu utuŵa. Paulosi wakalongosora umo mzimu utuŵa ungawovwilira Ŵakhristu kulimbana na nkhongono ya kwananga mwakuti ŵacite vinthu mwakuyana na khumbo la Yehova. Paulosi wakalongora kuti Ciuta kwizira mwa mzimu utuŵa na sembe yakuwombora ya Mwana wake, wafiska cinthu cinyake ico Dango la Mozesi likatenge lifiskenge yayi.
8 Dango pamoza na malango ghake ghanandi, likasuskanga ŵakwananga. Nakuti musofi mukuru wa Ŵaisrayeli wakaŵa wambura kufikapo, ndipo sembe izo wakapelekanga zikawuskangapo kwananga cara. Ntheura, Dango likaŵa “liteciteci kwizira mu thupi.” Kweni “mwa kutuma Mwana wake mu kaŵiro ka thupi,” na kumupeleka kuŵa ciwombolero, Ciuta “wakasuska kwananga mu thupi,” na kufiska ivyo Dango likatondeka. Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵakupimika ŵarunji cifukwa ca kuŵa na cipulikano mu sembe yakuwombora ya Yesu. Ŵakuciskika kuti ‘ŵangendanga mwakuyana na thupi cara, kweni mwakuyana na mzimu.’ (Ŵazgani Ŵaroma 8:3, 4.) Ŵakwenera kucita nthena mwakugomezgeka mpaka kuumaliro wa umoyo wawo wa pa caru capasi mwakuti ŵazakapike “mphumphu ya umoyo.”—Uvu. 2:10.
9. Kasi lizgu lakuti “dango” pa Ŵaroma 8:2 likung’anamuraci?
9 Padera pa “Dango,” Paulosi wakazunuraso “dango la mzimu uwo” na “dango la kwananga na la nyifwa.” (Rom. 8:2) Kasi malango agha ni vici? Apa lizgu lakuti “dango” likuyowoya za malango nga ni agho ghali mu Dango la Mozesi yayi. Buku linyake likusacizga kuti: ‘Lizgu la Cigiriki ilo apa lili kung’anamulika kuti dango likung’anamura fundo izo munthu wakwendera, izo zikumulongozga nga ni dango, kwali ni ziwemi panji yayi. Lizgu ili likung’anamuraso malango agho munthu wakujiŵikira.’
10. Kasi tili pasi pa dango la kwananga na la nyifwa mu nthowa wuli?
10 Paulosi wakalemba kuti: “Kwizira mwa munthu yumoza kwananga kukanjira mu caru ndipo nyifwa kwizira mu kwananga, ntheura nyifwa yikathandazgikira ku ŵanthu wose cifukwa wose ŵakananga.” (Rom. 5:12) Pakuti ndise mphapu ya Adamu, tose tili pasi pa dango la kwananga na la nyifwa. Kanandi thupi lithu lakwananga likuticicizga kucita vinthu vyambura kukondweska Ciuta, ivyo umaliro wake ni nyifwa. Mu kalata iyo Paulosi wakalembera Ŵagalatiya, wakati vinthu ivi ni “milimo ya thupi.” Wakatiso: “Awo ŵakucita vinthu ivi ŵazamuhara cara ufumu wa Ciuta.” (Gal. 5:19-21) Ŵanthu ŵanthena ŵakuyana na awo ŵakwenda mwakuyana na thupi. (Rom. 8:4) Fundo izo ŵakwendera zikulongolerathu milimo yawo ya thupi. Kweni kasi ŵanthu awo ŵakucita uleŵi, kusopa vikozgo, kugomezga mizimu, na zakwananga zinyake zikuru ndiwo ŵekha awo tingati ŵakwenda mwakuyana na thupi? Yayi, cifukwa milimo ya thupi yikusazgapo ivyo ŵanji ŵangaviwona mwakupepuka nga ni sanji, ukali, mphindano, na bina. Ni njani uyo wangayowoya kuti wakukhwaskika na pacoko wuwo yayi na mikhaliro iyi?
11, 12. Kasi ni vinthu wuli ivyo Yehova wacita kuti tifwatuke ku dango la kwananga na la nyifwa, ndipo tikwenera kucitaci kuti tiŵe paubwezi na Ciuta?
11 Cakukondweska nchakuti Yehova wali kunozga nthowa kuti tifwatuke ku dango la kwananga na la nyifwa. Yesu wakati: “Ciuta wakacitemwa comene caru, mwakuti wakapeleka Mwana wake wapadera yekha, ntheura kuti waliyose uyo wakupulikana mwa iyo waleke kuparanyika kweni waŵenge na umoyo wamuyirayira.” Para tikuzomera citemwa ca Ciuta na kuŵa na cipulikano mu sembe yakuwombora ya Yesu Khristu, tingafwatuka ku kwananga uko tili kuhara. (Yoh. 3:16-18) Ntheura, nase tingayowoya nga mpositole Paulosi kuti: “Nkhuwonga Ciuta kwizira mwa Yesu Khristu Fumu yithu!”
12 Suzgo lithu ili tingaliyaniska na munthu uyo wakukhumba kucizgika ku nthenda yakofya. Usange wakukhumba kucilirathu, wakwenera kucita ivyo dokotala wamuphalira. Nangauli kuŵa na cipulikano mu sembe yakuwombora kungatovwira kuti tifwatuke ku dango la kwananga na la nyifwa, kweni pasono ticali ŵambura kufikapo na ŵakwananga. Pakukhumbikwa vinandi kuti tiŵe na umoyo uwemi wauzimu na kusanga ucizi na vitumbiko vya Ciuta. Pa nkhani ya “fundo zaurunji izo Dango likukhumba,” Paulosi wakayowoyaso nkhani ya kwenda mwakuyana na mzimu.
Kasi Tingenda Wuli Mwakuyana na Mzimu?
13. Kasi kwenda mwakuyana na mzimu kukung’anamuraci?
13 Para munthu wamba kwenda, wakuŵa na cilato cakuti wakafike pa malo ghanyake. Ntheura, kwenda mwakuyana na mzimu kukung’anamura kukura mwauzimu kuti kuŵa wakufikapo yayi. (1 Tim. 4:15) Zuŵa na zuŵa tikukhumbikwira kufwilirapo kwenda panji kucita vinthu mwakuyana na mzimu. “Kwenda mwa mzimu” kungatovwira kuti tiŵe paubwezi na Ciuta.—Gal. 5:16.
14. Kasi ŵanthu awo “ŵakwenda mwakuyana na thupi,” ŵakuŵika maghanoghano ghawo pa vici?
14 Mu kalata iyo Paulosi wakalembera Ŵaroma, wakazunura magulu ghaŵiri gha ŵanthu awo vyakucita vyawo ni vyakupambana. (Ŵazgani Ŵaroma 8:5.) Apa lizgu lakuti thupi likung’anamura thupi lanadi yayi. Mu Baibolo, lizgu lakuti “thupi,” nyengo zinyake likuyowoya za kwananga panji kuwura kufikapo. Suzgo ili ndilo likucitiska nkhondo iyo Paulosi wakazunura. Mwakupambana na Paulosi, awo “ŵakwenda mwakuyana na thupi” ŵakuŵikako mahara yayi ku nkhondo iyi. M’malo mwa kughanaghanira ivyo Ciuta wakukhumba na kuzomera wovwiri uwo wakupeleka, iwo ŵakudemelera na kuŵika “maghanoghano ghawo pa vinthu vya thupi.” Kanandi ŵakuŵika maghanoghano ghawo pa umo ŵangakhorweskera makhumbiro gha mathupi ghawo. Kweni “awo ŵakwenda mwakuyana na mzimu,” ŵakuŵika maghanoghano ghawo pa “vinthu vya mzimu.”
15, 16. (a) Kasi munthu wakukhwaskika wuli na vinthu ivyo wakuŵikapo maghanoghano? (b) Kasi ŵanthu ŵanandi ŵakuŵika comene maghanoghano pa vici?
15 Ŵazgani Ŵaroma 8:6. Kuti munthu wacite ciwemi panji ciheni wakudankha kughanaghanirapo. Awo ŵakuŵika maghanoghano ghawo ghose pa vinthu vya thupi ŵakucedwa yayi kudemelera ku vinthu vya thupi. Kanandi ivyo ŵakuyowoya na kutemwa vikuŵa vinthu vya thupi.
16 Kasi ni vinthu wuli ivyo ŵanthu mazuŵa ghano ŵakutangwanika navyo? Mpositole Yohane wakalemba kuti: “Vinthu vyose vya mu caru—makhumbiro gha thupi, makhumbiro gha maso na kujilongora cifukwa ca ivyo uli navyo—vikufuma ku Ŵadada cara, kweni ku caru.” (1 Yoh. 2:16) Makhumbiro agha ghakusazgapo uzaghali, kumanyikwa, kweniso vinthu vya thupi. Mabuku, magazini, manyuzipepara, mafilimu, ma TV, na Intaneti vyazura na vinthu vyantheura, comene cifukwa cakuti vinthu ivi ndivyo ŵanthu ŵanandi ŵakuŵikapo maghanoghano na kukhumba kucita. Kweni manyani kuti awo ‘ŵakughanaghanira vya thupi’ mbakufwa uku ŵacali ŵamoyo. Cifukwa wuli? “Cifukwa kughanaghanira vya thupi mbulwani na Ciuta, pakuti ndakulambikika ku dango la Ciuta cara, nakuti lingalambikika cara. Ntheura awo ŵakukolerana na thupi ŵangakondweska Ciuta cara.”—Rom. 8:7, 8.
17, 18. Kasi tingacita wuli kuti tighanaghanirenge vya mzimu, ndipo pali uwemi wuli wakucita nthena?
17 Kweni “kughanaghanira vya mzimu mbumoyo na mtende.” Fundo iyi yikung’anamura kuti tizamusanga umoyo wamuyirayira ndipo pasono tikuŵa pa mtende na Ciuta. Kasi tingacita wuli kuti ‘tighanaghanirenge vya mzimu’? Nyengo zose tikwenera kuŵika maghanoghano pa vinthu vyauzimu. Para tikucita nthena tikuŵa na maghanoghano agho ngakulambikika “ku dango la Ciuta” ndipo ‘ngakukolerana’ na maghanoghano ghake. Para tasangana na viyezgo tizamusoŵa cakucita yayi. Tizamuciskika kusankha mwakwenelera, kusankha vinthu ivyo vikukolerana na mzimu.
18 Ipo nchakuzirwa kuti tiŵikenge maghanoghano ghithu pa vinthu vyauzimu. Tikukhumbikwira ‘kuvwara zikhore mu maghanoghano ghithu kunozgekera nchito,’ na kuzenga umoyo withu wauzimu mwa kulomba nyengo zose, kuŵazga Baibolo na kusambira patekha, kuwungana, ndiposo kupharazga. (1 Pet. 1:13) M’malo mwa kutimbanizgika na vinthu vya thupi, tiyeni tiŵike maghanoghano pa vinthu vyauzimu. Para tikucita nthena ndikuti tikwenda mwakuyana na mzimu. Ntheura, tizamusanga vitumbiko, cifukwa kughanaghanira vya mzimu mbumoyo na mtende.—Gal. 6:7, 8.
Kasi Mungalongosora?
• Kasi ‘Dango likatondeka’ kufiska vici, ndipo Ciuta wafiska vici?
• Kasi “dango la kwananga na la nyifwa” ni vici, ndipo tingacita wuli kuti tifwatukeko?
• Kasi tikwenera kucitaci kuti ‘tighanaghanirenge vya mzimu’?
[Vithuzithuzi pa peji 12, 13]
Kasi mukwenda mwakuyana na thupi panji mwakuyana na mzimu?