“Cimbirani . . . Kuti Muyisange”
“Cimbirani mu nthowa yakuti muyisange.”—1 KOR. 9:24.
1, 2. (a) Kasi Paulosi wakayowoya vici kuti wakhozge Ŵakhristu Ŵacihebere? (b) Kasi ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵakusokeka vici?
MU KALATA iyo Paulosi wakalembera Ŵakhristu Ŵacihebere, wakayowoya ciyelezgero ciwemi comene kuti waŵakhozge. Wakaŵakumbuska kuti ŵakucimbira ŵekha yayi pa ciphalizgano ca ku umoyo. Wakati ŵazingirizgika na ‘bingu likuru la ŵakaboni’ ilo likaŵa kuti lamalizga kale makora ciphalizgano ici. Kuti ŵalutilire kucimbira, Ŵakhristu Ŵacihebere aŵa nyengo zose ŵakeneranga kukumbukira citatata kweniso ivyo ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵakacita.
2 Mu nkhani iyo yajumpha tikawona umo ŵanji ŵa mu ‘bingu la ŵakaboni’ ŵakacitiranga. Cipulikano cambura kusunkhunyika ndico cikawovwira wose kuti ŵalutilire kugomezgeka kwa Ciuta, nga ni para ŵakulutilira kucimbira mu ciphalizgano mpaka paumaliro. Tingasambirako kanthu kwa iwo. Nga umo tikawonera mu nkhani iyo yajumpha, Paulosi wakasoka ŵateŵeti ŵanyake kusazgapo na ise, kuti: “Nase tiyeni tiwuskeko uzito uliwose na kwananga uko kukutilikha mwambura kusuzga, ndipo ticimbire na cizizipizgo ciphalizgano ico caŵikika panthazi pithu.”—Heb. 12:1.
3. Cifukwa wuli Paulosi wakazunura za Ŵagiriki awo ŵakacitanga ciphalizgano?
3 Pakuyowoya za awo ŵakacitanga ciphalizgano ca kucimbira, buku linyake likuti Ŵagiriki ŵakacimbiranga kwambura kuvwara.a (Backgrounds of Early Christianity) Ŵanthu aŵa ŵakawuskangako uzito uliwose mwakuti ŵaleke kuwelera nyuma. Mbunenesko kuti ŵanthu aŵa ŵakacitanga makora yayi kucimbira kwambura kuvwara, kweni cilato cawo cikaŵa cakuti ŵapokere njombe. Fundo ya Paulosi yikaŵa yakuti Ŵakhristu ŵakwenera kuyezgayezga kuleka cilicose ico cingaŵatondeska kupokera njombe ya umoyo wamuyirayira. Ulongozgi uwu ukaŵa wakwenelera ku Ŵakhristu ŵakwambilira ndipo mazuŵa ghano napo ngwakuzirwa. Kasi ni vinthu wuli vizito ivyo vingatitondeska kupokera njombe ya umoyo?
Wuskaniko “Uzito Uliwose”
4. Kasi ŵanthu ŵakatangwanikanga na vici mu nyengo ya Nowa?
4 Ulongozgi wa Paulosi ngwakuti “tiwuskeko uzito uliwose.” Uzito uliwose nchinthu cilicose ico cingatitondeska kuŵika maghanoghano ghithu ghose pa ciphalizgano cakucimbira ico tikucita. Kasi uzito uwu ni vici? Yesu wakayowoya za Nowa uyo wakaŵa yumoza mwa ŵanthu ŵacipulikano awo Paulosi wakazunura. Iyo wakati: “Nga ni umo vikacitikira mu mazuŵa gha Nowa, ntheura ndimo vizamuŵira mu mazuŵa gha Mwana wa munthu.” (Luka 17:26) Apa comene Yesu wakayowoyanga za pharanyiko ilo likwiza yayi, kweni wakayowoyanga kuti ŵanthu ŵazamucita vinthu vyakuyana na ivyo ŵakacitanga awo ŵakaŵako pambere ciwowota cindize. (Ŵazgani Mateyu 24:37-39.) Ŵanthu ŵanandi mu nyengo ya Nowa ŵakakhumbanga yayi kusambira vya Ciuta, nesi kucita vinthu vyakumukondweska. Kasi nchivici cikaŵatimbanizga? Vinthu ivyo vikaŵatangwaniskanga ni vinthu vya zuŵa na zuŵa, nga nkhurya, kumwa, kutora na kutengwa. Yesu wakati suzgo likuru likaŵa lakuti “ŵakaŵikako mahara cara” ku uthenga wa Ciuta.
5. Nchivici cingatovwira kuti ticimbire makora mpaka paumaliro?
5 Nga ni Nowa na mbumba yake, zuŵa lililose nase tikuŵa na vyakucita vinandi. Tikwenera kugwira nchito kuti tijipwelelere taŵene kweniso mbumba zithu. Mulimo uwu ungakhumba nyengo yithu yinandi, nkhongono zithu, ndiposo cuma cithu. Nchipusu kwamba kwenjerwa na vinthu vya zuŵa na zuŵa, comenecomene para kwawa suzgo la ndalama. Pakuŵa Ŵakhristu ŵakujipatulira, tiliso na milimo yauzimu. Tikupharazga, kunozgekera maungano gha mpingo na kuwungana, ndiposo kulutilira kujikhozga mwauzimu mwa kusambira patekha panji kusopera lumoza na mbumba. Nangauli Nowa wakaŵa na milimo yinandi pakuteŵetera Ciuta, kweni yose wakayicita nga umo wakatumikira. (Gen. 6:22) Usange tikukhumba kucita ivyo Yehova watituma na kufika paumaliro wa ciphalizgano ici, tikwenera cara kunyamura nthundu yiliyose yambura kwenelera.
6, 7. Kasi ni ulongozgi wuli wa Yesu uwo tikwenera kukumbuka?
6 Kasi Paulosi wakang’anamurangaci apo wakati “tiwuskeko uzito uliwose”? Wakang’anamuranga kuti tilekerethu vyakucita vithu vyose yayi, cifukwa vinyake ni vyakuzirwa. Kumbukani mazgu gha Yesu ghakuti: “Ntheura kwenjerwa cara napacoko na kuyowoya kuti, ‘Tiryengeci?’ panji, ‘Timwengeci?’ panji, ‘Tivwarengeci?’ Cifukwa vyose ivi ni vinthu ivyo mitundu yikupenjisiska. Pakuti Ŵawiskemwe ŵakucanya ŵakumanya kuti mukusoŵerwa vinthu vyose ivi.” (Mat. 6:31, 32) Fundo ya Yesu apa njakuti vinthu viwemi waka nga nchakurya na vyakuvwara vingatiwezgera nyuma mwauzimu usange ndivyo tikuvizirwiska comene.
7 Ghanaghanirani mazgu gha Yesu ghakuti: “Ŵawiskemwe ŵakucanya ŵakumanya kuti mukusoŵerwa vinthu vyose ivi.” Apa Yesu wakang’anamuranga kuti Yehova, wacitengepo kanthu kuti tisange ivyo tikusoŵerwa. Mazgu ghakuti “vinthu vyose ivi” ghakung’anamura kuti tisangenge cilicose ico mtima withu ukukhumba yayi. Ndipouli, tikuphalirika kuti tileke kwenjerwa na “vinthu ivyo mitundu yikupenjisiska.” Cifukwa wuli? Yesu wakacenjezga kuti: “Muŵe maso pa mwaŵene kuti mitima yinu yileke kuzotofyeka na kurya mwakujumphizga na kumwa comene na vyenjezgo vya umoyo, ndipo mwamabuci, zuŵa lira lizakaŵe lakucilukizga pa imwe nga nchipingo.”—Luka 21:34, 35.
8. Cifukwa wuli comene sono ndiyo ni nyengo yakuwuskirako “uzito uliwose”?
8 Takhala pacoko comene kufika pa mzere waumaliro. Cingaŵa cacitima comene usange tingazomerezga vinthu vizito ivyo vingatitondeska kufika paumaliro. Paulosi wakapeleka ulongozgi wavinjeru wakuti: “Kusopa Ciuta mwakujipeleka uku pamoza na kukhorwa, ni nthowa yakusangira candulo cikuru.” (1 Tim. 6:6) Para tingalondezga mazgu gha Paulosi agha mbwenu njombe tizamuyisanga.
“Kwananga uko Kukutilikha Mwambura Kusuzga”
9, 10. (a) Kasi mazgu ghakuti “kwananga uko kukutilikha mwambura kusuzga” ghakung’anamuraci? (b) Kasi tingalikhika wuli?
9 Padera pakuyowoya kuti tiwuskeko “uzito uliwose,” Paulosi wakatiso tiwuskeko “kwananga uko kukutilikha mwambura kusuzga.” Kasi mazgu agha ghakung’anamuraci? Mazgu Ghacigiriki agho ghali kung’anamulika kuti ‘kulikha mwambura kusuzga’ ghakusangika mu vesi ili pera mu Baibolo. Albert Barnes wakati: ‘Munthu uyo wakacitanga ciphalizgano ca kucimbira mu nyengo iyi, ŵakageganga vyakuvwara ivyo vingamukora mu malundi na kumutondeska kucimbira. Mwakuyana waka Ŵakhristu nawo ŵaleke cilicose ico cingaŵatondeska kucimbira.’ Kasi Mkhristu wangalikhika wuli na kunanga cipulikano cake panji kucilopweska?
10 Cipulikano ca Mkhristu cikumara zuŵa limoza pera yayi. Cikumara pacokopacoko, mwakuti mweneko wakumanya na kumanya wuwo yayi. Kukwambilira kwa kalata yake, Paulosi wakacenjezga za kofya kwa ‘kupatukako’ ku unenesko na ‘kwamba kuŵa na mtima wambura cipulikano.’ (Heb. 2:1; 3:12) Usange lundi la uyo wakucimbira lawira mu cakuvwara cake, kanandi wakuwa. Kweniso para uyo wakucimbira wakutondeka kuŵika mahara pa cakuvwara cakwenelera, cingaŵa cipusu kulikhika. Kasi nchivici cingamucitiska kuti wazerezge ngozi iyo yingaŵapo? Kujithemba panji kuleka kuŵikako mahara panjiso vyakutimbanizga vinyake. Kasi tingasambirapo vici pa ulongozgi wa Paulosi uwu?
11. Kasi ni vinthu wuli ivyo vingacitiska kuti titaye cipulikano?
11 Tikwenera kumanya kuti cipulikano cithu para cikufika pakunangika, cikuvumbura waka ivyo tacitanga kwa nyengo yitali. Pakuyowoya za “kwananga uko kukutilikha mwambura kusuzga,” munthu munyake wakati, kwananga uku kukutilikha mwaluŵiro cifukwa ca makhumbiro ghithu ghaheni, mendezgano, kweniso malo agho tikukhala. Vinthu ivi vingalopweska cipulikano cithu ndipo tingafika na pa kucitaya wuwo.—Mat. 13:3-9.
12. Kasi tikwenera kukumbuka vici kuti cipulikano cithu cileke kunangika?
12 Kanandi muzga wakugomezgeka na wakucenjera, wakuticenjezga kuti tiŵe maso na vinthu ivyo tikuwonelera na kutegherezga, kung’anamura vinthu ivyo tikuŵikapo mtima na maghanoghano ghithu. Tikucenjezgeka za uheni wakutemwa ndalama ndiposo vinthu vyakuthupi. Tingamba kutimbanizgika na vyakusanguluska ivyo vyazara mu caru panji vinthu viphya ivyo vikwiza zuŵa na zuŵa. Kungaŵa kupuvya comene kughanaghana kuti ulongozgi uwu ngwakufyenyerezga comene panji kuti ukukhwaska waka ŵanji. Vipingo ivyo caru ca Satana cikuthya vikuŵa vyakupuluska kweniso vikumanyikwa yayi. Ŵanji ŵataya cipulikano cawo cifukwa ca kuleka kuŵa maso, kujithemba comene, panji kutimbanizgika na vinthu vinyake vya mu caru, ndipo usange nase vingaticitikira mbwenu umoyo wamuyirayira watipamba.—1 Yoh. 2:15-17.
13. Kasi tingajivikilira wuli ku vinthu ivyo vingatipuluska?
13 Zuŵa na zuŵa tikukhala na ŵanthu awo ŵakukhuŵilizga vilato na makhumbiro gha caru. (Ŵazgani Ŵaefeso 2:1, 2.) Kweni vyose vikuthemba pa umo ise tikucitira para takumana na viyezgo. Paulosi wakati kaghanaghaniro ka caru kali nga ni “mphepo” ya poyizoni. Tikwenera kulutilira kuŵa maso mwakuti tileke kukhapira, panji kuzemphuka na mphepo iyi, na kutondeka kumalizga ciphalizgano. Kasi nchivici ico cingatovwira kuti tilutilire kucimbira mu ciphalizgano ici? Yesu nchakuwonerapo cithu ciwemi comene. (Heb. 12:2) Paulosi nayo nchakuwonerapo, cifukwa nayo wali kucitako ciphalizgano cakucimbira ici, ndipo wakaciska Ŵakhristu ŵanyake kuti ŵamuyezgenge iyo.—1 Kor. 11:1; Fil. 3:14.
Kasi ‘Mungayisanga’ Wuli?
14. Kasi Paulosi wakaciwonanga wuli ciphalizgano ico wakacitanga?
14 Kasi Paulosi wakaciwonanga wuli ciphalizgano ico wakacitanga? Mazgu ghake ghaumaliro agho wakaphalira ŵalara ŵa ku Efeso ghakaŵa ghakuti: “Nkhuwona umoyo wane kuŵa wakuzirwa cara nga ngwakutemweka, kweni kuti panji ningafiska nthowa yane na uteŵeti uwo nkhapokera wa Fumu Yesu.” (Mil. 20:24) Wakaŵa wakunozgeka nanga nkhutaya umoyo wake na cilato cakuti wamalizge ciphalizgano. Paulosi walekenge kumalizga ciphalizgano, vyose ivyo wakayezgayezga kucita pa kupharazga makani ghawemi, mphanyi vikaŵa vyambura nchito. Kweni wakajigomezganga mwakujumphizga yayi. (Ŵazgani Ŵafilipi 3:12, 13.) Ndipo wakati wakhala pacoko waka kuti wafwe, wakati: “Narwa nkhondo yiwemi, nacimbira ciphalizgano mpaka kuumaliro, nasungilira cipulikano.”—2 Tim. 4:7.
15. Kasi Paulosi wakaŵakhuŵilizga vici Ŵakhristu ŵanyake?
15 Paulosi wakakhumbangaso comene kuti Ŵakhristu ŵanyake nawo ŵacimbire mpaka paumaliro, m’malo mwakulekezgera pa nthowa. Mwaciyelezgero, wakaciska Ŵakhristu ŵa ku Filipi kuti ŵafwilirepo kuti ŵazakaponoskeke. Ŵakeneranga ‘kukoleska mazgu gha umoyo.’ Wakayowoyaso kuti: “Mwakuti nizakaŵe na cifukwa cakuthumbwira mu zuŵa la Khristu, pakuwona kuti nkhacimbira pawaka cara nesi kufukafuka pawaka.” (Fil. 2:16) Wakaciskaso Ŵakhristu ŵa ku Korinte kuti: “Cimbirani mu nthowa yakuti muyisange [njombe].”—1 Kor. 9:24.
16. Cifukwa wuli njombe ya ciphalizgano ici yikwenera kuŵa yanadi kwa ise?
16 Para mukwamba ciphalizgano ca mtunda utali, mzere wakumalirapo ukuwoneka yayi. Ndipouli, kufuma waka pakwamba waliyose wakuŵikapo mtima kuti wakafike paumaliro. Wakufwilirapo comene para wawona kuti wali pafupi kufika paumaliro. Ndimo vikwenera kuŵiraso na ciphalizgano cithu. Tikwenera kucimbira uku tikuyiwona njombe mu maghanoghano ghithu. Fundo iyi yitovwirenge kuti ticimbire mu nthowa yakuti tikayisange.
17. Kasi cipulikano cingatovwira wuli kuti tiŵike maghanoghano ghithu pa njombe?
17 Paulosi wakalemba kuti: “Cipulikano nchilindizga canadi ca vinthu vyakugomezgeka, ukaboni wakulongoreka wa vinthu vyanadi nangauli vyambura kuwoneka.” (Heb. 11:1) Abrahamu na Sara ŵakaleka umoyo uwemi na kwamba kukhala ‘nga mbalendo mu caru.’ Kasi nchivici cikaŵawovwira? Iwo ‘ŵakawonera patali’ kufiskika kwa malayizgo gha Ciuta. Mozesi wakakana “vyakukondweska vya nyengo yicoko waka vya kwananga” na “usambazi wa mu Eguputo.” Kasi cipulikano na nkhongono wakavisanga nkhu? Iyo “wakalaŵiska dodoli pa njombe yakuzakapelekeka.” (Heb. 11:8-13, 24-26) Mphake kuti pakulongosora za ŵanthu aŵa, Paulosi wakambanga na mazgu ghakuti “na cipulikano.” Para ŵasangana na suzgo cipulikano cikaŵawovwiranga kuwona ivyo Ciuta wakaŵacitiranga pa nyengo iyo kweniso ivyo wazamuŵacitira munthazi.
18. Kasi tingacita wuli kuti tiwuskeko “kwananga uko kukutilikha mwambura kusuzga”?
18 Tingaŵa na cipulikano na ‘kuwuskako kwananga uko kukutilikha mwambura kusuzga’ para tingalondezga ŵanalume na ŵanakazi ŵacipulikano awo ŵakuzunulika mu buku la Ŵahebere cipaturo 11. (Heb. 12:1) Kweniso tikwenera ‘kughanaghanirana yumoza na munyake na kuciskirana ku citemwa na milimo yiwemi,’ mwa kuwungana pamoza na ŵanthu awo ŵali na cipulikano.—Heb. 10:24.
19. Cifukwa wuli nchakuzirwa kudodoliska pa njombe?
19 Tili pafupi kumalizga ciphalizgano cithu. Tingati mzere waumaliro wa ciphalizgano ici tambapo kale kuwuwona. Cipulikano na wovwiri wa Yehova vitovwirenge kuti tiwuskeko “uzito uliwose na kwananga uko kukutilikha mwambura kusuzga.” Ipo tikwenera nadi kucimbira mu nthowa yakuti tikasange njombe iyi, panji kuti vitumbiko ivyo Yehova Ciuta watilayizga.
[Mazgu ghamusi]
a Ŵayuda ŵakawonanga kuti ni mziro kucita nthena. Buku laciŵiri la Makabeyo ilo likulongosora mdauko, likuti Ŵayuda ŵanandi ŵakamukwiyira Yasoni Musofi Mukuru uyo wakakhumbanga kuzenga nyumba yakucitiramo maseŵero mu Yerusalemu nga iyo yikaŵa ku Girisi.—2 Makabeyo 4:7-17.
Kasi Mukukumbuka?
• Kasi nchivici cingatovwira kuti “tiwuskeko uzito uliwose”?
• Ni vici vingapangiska Mkhristu kutaya cipulikano cake?
• Cifukwa wuli tikwenera kudodoliska pa njombe?
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Kasi “kwananga uko kukutilikha mwambura kusuzga” ni vici, ndipo kukutilikha wuli?