Mwaŵanalume, Kasi Mukujilambika kwa Khristu?

“Mutu wa mwanalume waliyose ni Khristu.”—1 KOR. 11:3.

 1. Kasi nchivici cikulongora kuti Yehova ni Ciuta wa utimbanizgi cara?

LEMBA la Uvumbuzi 4:11 likuti: “Muli ŵakwenelera, Yehova, enya, Ciuta withu, kupokera ucindami, nchindi na nkhongono, cifukwa mukalenga vinthu vyose, ndipo cifukwa ca khumbo linu vikaŵako ndipo vikalengeka.” Pakuti Yehova Ciuta wali kulenga vinthu vyose, ni Muwusi wa Cilengiwa cose. Fundo yakuti Yehova “ni Ciuta wa utimbanizgi cara, kweni wa mtende,” yikuwoneka makora para tikuwona umo wali kulinganizgira mulimo wa ŵangelo.—1 Kor. 14:33; Yes. 6:1-3; Heb. 12:22, 23.

2, 3. (a) Kasi Yehova wakamba kulenga njani? (b) Kasi mulimo uwo Mwana wakwamba wali nawo ukukolerana wuli na wa Ŵawiske?

² Pambere cilicose cindalengeke, Ciuta wakaŵa yekha kwa nyengo yitali comene. Cilengiwa cake cakwamba cikaŵa cauzimu ico cikumanyikwa kuti “Mazgu,” cifukwa cikayowoyanga m’malo mwa Yehova. Vinthu vinyake vyose vili kulengeka kwizira mwa Mazgu. Pamanyuma, Mazgu wakiza pa caru capasi nga munthu wakufikapo ndipo wakacemekanga kuti Yesu Khristu.—Ŵazgani Yohane 1:1-3, 14.

³ Kasi Malemba ghakuti pali kukolerana wuli pakati pa mulimo wa Ciuta na wa Mwana wake wakwamba? Paulosi wakalemba kuti: “Kweni nkhukhumba kuti mumanye kuti mutu wa mwanalume waliyose ni Khristu; ndipo mutu wa mwanakazi ni mwanalume; ndipo mutu wa Khristu ni Ciuta.” (1 Kor. 11:3) Khristu wali pasi pa Ŵawiske. Kuti paŵe mtende pakati pa vilengiwa vyavinjeru, vinyake vikwenera kuŵa na mazaza, ndipo vinyake vikwenera kujilambika. Nanga wangaŵa uyo “mwa iyo, vinthu vinyake vyose vikalengeka” wakwenera kujilambika kwa Ciuta.—Kol. 1:16.

4, 5. Kasi Yesu wakaghawonanga wuli mazaza gha Yehova?

⁴ Kasi Yesu wakaghawonanga wuli mazaza gha Yehova? Malemba ghakuti: “Yesu Khristu, uyo, nanga wakaŵa mu kaŵiro ka Ciuta, wakaghanaghanapo yayi kuti wapoke, kuti wayane na Ciuta. Ndimo wakacitira cara, kweni wakajikhutura na kutora kaŵiro ka muzga ndipo wakaŵa wakuyana na ŵanthu. Kuluska apa, wakati waŵa wakuyana na munthu, wakajiyuyura na kuŵa wakupulikira mpaka nyifwa, enya, nyifwa pa khuni lakusuzgikirapo.”—Fil. 2:5-8.

⁵ Nyengo zose Yesu wakajilambikanga ku khumbo la Ŵawiske. Iyo wakati: “Ningacita kanthu nanga nkhamoza cara mwa ine nekha; . . . ceruzgo ico nkhupeleka nchaurunji, cifukwa nkhupenja khumbo la namwene cara, kweni khumbo la uyo wakanituma.” (Yoh. 5:30) Wakatiso: “Nyengo zose nkhucita vinthu vyakukondweska” Ŵadada. (Yoh. 8:29) Ca kuumaliro wa umoyo wake wa pa caru capasi, Yesu pakulomba ku Ŵawiske wakati: “Namupani ucindami pa caru capasi, cifukwa namalizga mulimo uwo mukanipa kuti nicite.” (Yoh. 17:4) Cikamuŵira cinonono yayi Yesu kujilambika kwa Ciuta cifukwa wakamanyanga kuti Ciuta ndiyo ni mutu wake.

Wakatumbikika Cifukwa ca Kujilambika ku Ŵawiske

 6. Ni mikhaliro wuli yiwemi iyo Yesu wakalongora?

⁶ Apo Yesu wakaŵa pa caru capasi wakalongora mikhaliro yiwemi comene. Wakatemwanga comene Ŵawiske. Ndipo wakati: “Nkhutemwa Ŵadada.” (Yoh. 14:31) Kweniso wakatemwanga comene ŵanthu. (Ŵazgani Mateyu 22:35-40.) Yesu wakaŵa walusungu, wakaghanaghaniranga ŵanji, wakaŵa mukali yayi, ndipo wakacicizganga ŵanji yayi kucita ivyo iyo wakukhumba. Lekani wakati: “Zani kwa ine, mose imwe mukuphyoka na kunyekezgeka, ndipo nimusamphuskaninge. Jitolerani joko lane ndipo sambirani kwa ine, pakuti nili wakuzika na wakujiyuyura mu mtima, ndipo muzamusamphuskika mu umoyo winu. Cifukwa joko lane ndipusu na katundu wane ngwakupepuka.” (Mat. 11:28-30) Ŵanthu ŵa misinkhu yose awo ŵakaŵa ŵakuzika nga ni mberere, comenecomene ŵakusuzgika ŵakakhozgeka na mikhaliro yakukondweska ya Yesu ndiposo uthenga uwo wakapharazganga.

7, 8. Mwakuyana na Dango, ni vici ivyo mwanakazi wakusulura ndopa uyu wakeneranga yayi kucita, kweni Yesu wakacita nayo wuli?

⁷ Wonani umo Yesu wakacitiranga na ŵanakazi. Mdauko ukulongora kuti ŵanalume ŵanandi ŵakuyuyura ŵanakazi. Kale mu Israyeli, ŵalongozgi ŵacisopa nawo ŵakayuyuranga ŵanakazi. Kweni Yesu wakacindikanga ŵanakazi. Ukaboni wa fundo iyi ni umo wakacitira na mwanakazi uyo wakalwara nthenda ya kusulura ndopa kwa vilimika 12. Mwanakazi uyu “wakazizipizga vyakuŵinya vinandi” ku ŵacizgi ndipo wakamara vyose ivyo wakaŵa navyo pakuyezgayezga kuti wacire. Nangauli wakacita nthena, kweni suzgo likalutilira. Mwakuyana na Dango, mwanakazi uyu wakaŵa wakufipirwa. Ndipo waliyose uyo wamukhwaska nayo wakaŵanga wakufipirwa.—Lev. 15:19, 25.

⁸ Mwanakazi uyu wakati wapulika kuti Yesu wakucizga ŵalwari, nayo wakiza pa gulu ilo likaŵa na Yesu, uku wakuyowoya kuti: “Usange ningakhwaska waka laya lake lakuwaro, mbwenu niŵenge makora.” Wakati wakhwaska laya la Yesu, nyengo yeneyiyo wakacizgika. Yesu wakamanya kuti mwanakazi uyu wakaŵa wambura kwenelera kukhwaska laya lake. Ndipouli, wakamukalipira yayi. Kweni wakamucitira lusungu. Wakamanya umo wakasuzgikira kwa vilimika vyose ivyo wakalwara, ndipo wakawona kuti wakukhumbikwira nadi wovwiri. Mwalusungu, Yesu wakaphalira mwanakazi uyu kuti: “Wamwana, cipulikano cako cakucizga. Luta mu mtende, ndipo uŵe makora.”—Mrk. 5:25-34.

 9. Kasi Yesu wakacita wuli apo ŵasambiri ŵake ŵakakanizganga ŵana kwiza kwa iyo?

⁹ Nanga mbana ŵakafwatukanga nayo Yesu. Pa nyengo yinyake ŵanthu ŵakati ŵiza na ŵana ŵawo kwa Yesu, ŵasambiri ŵake ŵakaŵakalipira, ŵakaghanaghananga kuti walije nyengo yakutangwanikira na ŵana. Kweni Yesu ndimo wakaghanaghaniranga yayi. Baibolo likuti: “Pakuwona ici, Yesu wakakwiya ndipo wakati kwa iwo [ŵasambiri ŵake]: ‘Lekani ŵana ŵacoko ŵize kwa ine; mungayezganga cara kuŵakanizga, cifukwa ufumu wa Ciuta ngwa ŵakuŵa ntheura.’” Pamanyuma, “wakatolera ŵana mu mawoko ghake na kwamba kuŵatumbika, wakaŵika mawoko ghake pa iwo.” Yesu kuti wakazomerezga waka ŵana kwiza kwa iyo yayi, kweni wakaŵapokelera na cimwemwe.—Mrk. 10:13-16.

10. Nchivici cikawovwira Yesu kuti waŵe na mikhaliro yiwemi?

¹⁰ Nchivici cikawovwira Yesu kuti waŵe na mikhaliro iyo wakalongora apo wakaŵa pa caru capasi? Pambere wandize pa caru capasi, Yesu wakawona mikhaliro ya Ŵadada ŵake ŵakucanya kwa nyengo yitali ndipo wakasambira nthowa zawo. (Ŵazgani Zintharika 8:22, 23, 30.) Yesu wakawona umo Yehova wakacitiranga na vilengiwa vyake vyose mwacitemwa ndipo nayo wakatolerako. Kasi Yesu waŵenge wambura kujilambika, mphanyi wakatolerako mikhaliro iyi? Yesu wakakondwanga kuŵa wakujilambika ku Ŵawiske, ndipo Ŵawiske nawo ŵakaŵa ŵakukondwa pakuŵa na Mwana wanthena. Apo Yesu wakaŵa pa caru, wakalongora makora comene mikhaliro yiwemi ya Ŵawiske ŵakucanya. Nase tili na mwaŵi ukuru comene wa kujilambika kwa Khristu, Fumu yakusoleka na Ciuta ya Ufumu wakucanya.

Ŵani na Mikhaliro ya Khristu

11. (a) Kasi tikwenera kuyezgayezga kulondezga njani? (b) Kasi pali cifukwa wuli cinyake ico ŵanalume mu mpingo ŵakuciskikira kulondezga Yesu?

¹¹ Ŵakhristu wose mu mpingo, comenecomene ŵanalume, ŵakwenera kufwilirapo kuŵa na mikhaliro ya Khristu. Nga umo tawonera, Baibolo likuti: “Mutu wa mwanalume waliyose ni Khristu.” Nga umo Khristu wakalondezgera Ciuta uyo ni Mutu wake, ŵabali mu mpingo nawo ŵakwenera kufwilirapo kulondezga Khristu uyo ni mutu wawo. Ndivyo mpositole Paulosi wakacita wati wazgoka Mkhristu. Pakuciska Ŵakhristu ŵanyake wakati: “Muŵe ŵakuyezga ine, umo nane niliri wakuyezga Khristu.” (1 Kor. 11:1) Mpositole Petrosi nayo wakati: “Makhaliro agha ndigho mukacemekera, cifukwa nanga ni Khristu wakasuzgika cifukwa ca imwe, kumulekerani bambiro kuti mulondezgenge mendero ghake mwakugomezgeka.” (1 Pet. 2:21) Paliso cifukwa cinyake ico ŵanalume mu mpingo ŵakuciskikira kuti ŵalondezgenge Khristu. Cifukwa ndiwo ŵakuŵa ŵalara na ŵateŵeti ŵakovwira. Nga umo Yesu wakakondweranga pakulondezga Yehova, ŵabali nawo ŵakwenera kukondwa pakulondezga Khristu.

12, 13. Kasi ŵalara ŵakwenera kucita nazo wuli mberere izo ŵakupwelelera?

¹² Ŵalara mu mpingo ŵakwenera kucita nga ni Khristu. Petrosi wakaciska ŵanalume ŵalara kuti: “Liskani mskambo wa Ciuta uwo mukupwelelera, mwakucicizgika cara, kweni mwakukhumbisiska; nesi cifukwa ca kutemwa kusanga candulo mu uryarya, kweni mwamwamphu; nesi kucita ufumu pa awo nchiharo ca Ciuta, kweni muŵenge vyakuwonerapo ku mskambo.” (1 Pet. 5:1-3) Ŵalara ŵaleke kuŵa ŵankhaza, kuwusa, kutemwera, panji kuŵa ŵakali. Para ŵakuyezga Khristu, ŵakulimbikira kuŵa ŵacitemwa, ŵakujicefya, ŵakughanaghanira ŵanji, ndiposo ŵalusungu pakucita vinthu na mberere izo ŵali kupika kuti ŵapwelelere.

¹³ Awo ŵakulongozga mu mpingo mbambura kufikapo, ndipo nyengo zose ŵakwenera kukumbuka fundo iyi. (Rom. 3:23) Ntheura, ŵakwenera kukhumbisiska kusambira kwa Yesu na kulondezga citemwa cake. Ŵakweneraso kuyezgayezga kulondezga umo Ciuta na Khristu ŵakucitira na ŵanthu. Petrosi wakuticiska kuti: “Mose mujivwalike kujicefya kwa yumoza na munyake, cifukwa Ciuta wakwimikana na ŵakujikuzga, kweni wakupeleka lusungu lukuru ku ŵakujiyuyura.”—1 Pet. 5:5.

14. Kasi ŵanalume ŵakwimikika ŵakwenera kucindika ŵanji kufika mpha?

¹⁴ Pakucita vinthu na mskambo wa Ciuta, ŵanalume ŵakwimikika ŵakwenera kulongora mikhaliro yiwemi. Lemba la Ŵaroma 12:10 likuti: “Mu kutemwa ŵabali, muŵe na mtima wacitemwa kwa yumoza na munyake. Pakulongora nchindi kwa yumoza na munyake, yambani ndimwe.” Ŵalara na ŵateŵeti ŵakovwira ŵakucindika ŵanji. Nga Mbakhristu wose, ŵanalume aŵa ŵakwenera yayi kucita ‘mphindano panji kujiwona,’ kweni ŵakwenera ‘kujicefya, kuwona ŵanji kuti ŵakuŵaluska.’ (Fil. 2:3) Awo ŵakulongozga ŵakwenera kuwona ŵanyawo kuŵa ŵapacanya kuluska iwo. Para ŵakucita nthena, ŵakulondezga ulongozgi wa Paulosi wakuti: “Kweni ise, taŵeneise tili ŵakukhora tikwenera kuyegha mauteciteci gha awo mbambura kukhora, ndipo tingajikondweskanga taŵene cara. Waliyose wa ise wakondweske mzengezgani wake mu ico nchiwemi kuti wamuzenge. Cifukwa nanga ni Khristu wakajikondweska iyomwene cara.”—Rom. 15:1-3.

‘Ŵapani Nchindi Ŵawoli’

15. Kasi ŵafumu ŵakwenera kucita wuli na ŵawoli ŵawo?

¹⁵ Sono tiyeni tiwone ulongozgi uwo Petrosi wakapeleka ku ŵanalume ŵakutora. Wakati: “Imwe ŵafumu, lutilirani kukhala nawo [ŵawoli ŵinu] mwakuyana waka, kwakuyana na kumanya, kuŵapa nchindi nga nchiŵiya cambura kukhora kuluska imwe.” (1 Pet. 3:7) Kucindika munthu kukung’anamura kumuwona kuti ngwakuzirwa comene. Ntheura, mukuzirwiska maghanoghano ghake, vyakukhumba vyake, nakuti mukucita ivyo wakukhumba, cikuru vikuleka kususkana na malango gha Ciuta nangauli vingapambana na maghanoghano ghinu. Ndimo mfumu wakwenera kucitira na muwoli wake.

16. Pa nkhani ya kucindika ŵawoli, kasi Mazgu gha Ciuta ghakuŵacenjezgaci ŵafumu?

¹⁶ Apo Petrosi wakaphaliranga ŵafumu kuti ŵacindikenge ŵawoli ŵawo, wakaŵacenjezga kuti: “Mwakuti malurombo ghinu ghaleke kujandizgika.” (1 Pet. 3:7) Ici cikulongolerathu kuti umo mfumu wakucitira na muwoli wake, Yehova wakukhwaskika. Para mfumu watondeka kucindika muwoli wake malurombo ghake ghakujandizgika. Nakuti kanandi ŵawoli ŵakukolerana comene na ŵafumu ŵawo para ŵafumu ŵawo ŵakuŵacindika.

17. Kasi mfumu wakwenera kutemwa muwoli wake kufika mpha?

¹⁷ Pakuyowoya za kutemwa ŵawoli, Mazgu gha Ciuta ghakuti: “Ŵafumu ŵatemwenge ŵawoli ŵawo nga ni mathupi ghawo. . . . Pakuti palije munthu wakutinkha thupi lake; kweni wakulilyeska na kulipwelelera, umo Khristu nayo wakucitira na mpingo . . . Waliyose payekha watemwenge muwoli wake umo wakujitemwera yekha.” (Efe. 5:28, 29, 33) Kasi ŵafumu ŵakwenera kutemwa ŵawoli ŵawo kufika mpha? Paulosi wakalemba kuti: “Ŵafumu, lutilirani kutemwa ŵawoli ŵinu, umo Khristu nayo wakatemwera mpingo na kujipeleka iyomwene cifukwa ca iwo.” (Efe. 5:25) Mfumu wakwenera kuŵa wakunozgeka nanga nkhutaya umoyo wake cifukwa ca muwoli wake, nga umo Khristu wakacitira cifukwa ca ŵanji. Muwoli cikumuŵira cipusu kujilambika ku mfumu wake, usange mfumu wakumutemwa, kumughanaghanira, ndiposo kumucitira lusungu.

18. Ni wovwiri wuli uwo ulipo kuti ŵafumu ŵakhalenge makora na ŵawoli ŵawo?

¹⁸ Kasi kucindika ŵawoli mu nthowa iyi nkhutalulira? Yayi, Yehova wangaphalira ŵafumu kuti ŵacite vinthu ivyo ŵangatondeka kufiska yayi. Kweniso, awo ŵakusopa Yehova ŵali na mwaŵi cifukwa mzimu utuŵa, uwo ngwankhongono kuluska cilicose ukuŵawovwira. Yesu wakati: “Usange imwe, nangauli muli ŵaheni, mukumanya kupeleka vyawanangwa viwemi ku ŵana ŵinu, ipo comene kwakuluska Ŵadada ŵakucanya ŵapelekenge mzimu utuŵa ku awo ŵakuŵalomba!” (Luka 11:13) Ŵafumu ŵangalomba Yehova kuti waŵawovwire na mzimu wake, mwakuti ŵakhalenge makora na ŵanji ndiposo ŵawoli ŵawo.—Ŵazgani Milimo 5:32.

19. Kasi nkhani yakulondezgapo yizamulongosora vici?

¹⁹ Mbunenesko kuti ŵanalume ŵali na mulimo ukuru comene wa kusambira umo ŵangajilambikira kwa Khristu na kulondezga ulongozgi wake. Kweni wuli pakuyowoya za ŵanakazi, comenecomene ŵawoli? Nkhani yakulondezgapo yizamulongosora umo ŵawoli ŵakwenera kuwonera ndondomeko ya Yehova.

Cifukwa Wuli Mwaŵanakazi Mukwenera Kujilambika ku Ŵafumu Ŵinu?

“Mutu wa mwanakazi ni mwanalume.”—1 KOR. 11:3.

1, 2. (a) Kasi mpositole Paulosi wali kulemba vici pakuyowoya za ndondomeko ya umutu iyo Yehova wali kuŵika? (b) Kasi ni mafumbo wuli agho tidumbiskanenge mu nkhani iyi?

PAKUYOWOYA za ndondomeko iyo Yehova wali kuŵika, mpositole Paulosi wakalemba kuti, “mutu wa mwanalume waliyose ni Khristu,” ndipo “mutu wa Khristu ni Ciuta.” (1 Kor. 11:3) Mu nkhani iyo yajumpha, tikasambira kuti Yesu wakawonanga kuti ni mwaŵi kujilambika kwa Yehova Ciuta, uyo ni Mutu wake, kweniso kuti mutu wa ŵanalume mu mpingo ni Khristu. Khristu wakaŵa walusungu, wakuzika, waciwuravi, ndiposo wambura uryezi. Mikhaliro iyi ndiyo ŵanalume ŵakwenera kulongora mu mpingo, comenecomene ku ŵawoli ŵawo.

² Kweni wuli pakuyowoya za ŵanakazi? Kasi mutu wawo ni njani? Paulosi wakalemba kuti: “Mutu wa mwanakazi ni mwanalume.” Kasi ŵanakazi ŵakwenera kughawona wuli mazgu agha? Kasi fundo iyi yikung’anamura kuti mwanakazi wakwenera kujilambika pekha para mfumu wake ni muteŵeti wa Yehova? Kasi kujilambika kukung’anamura kuti muwoli waleke kuyowoya maghanoghano ghake? Kasi mwanakazi wangacita wuli kuti walumbike?

“Tindimucitire Movwiri”

3, 4. Cifukwa wuli ndondomeko ya umutu njakuzirwa mu nthengwa?

³ Ciuta ndiyo wali kuŵika ndondomeko ya umutu. Pamasinda pa kulenga Adamu, Yehova wakati: “Nkhuwemi cara kuti munthu wakhale yekha; tindimucitire movwiri wakumwenelera.” Eva wakati walengeka waka, Adamu wakakondwa comene cifukwa wakasanga mubwezi kweniso wakovwirana nayo, ndipo wakati: “Uyu sono nchiwangwa ca viwangwa vyane na nyama ya nyama yane.” (Gen. 2:18-24) Adamu na Eva ŵakaŵa na mwaŵi wa kuŵa ŵapapi ŵa ŵanthu wose ŵakufikapo, awo ŵakatenge ŵakhalenge mwakukondwa kweniso kwamuyirayira mu paradiso.

⁴ Cifukwa cakuti ŵapapi ŵithu ŵakudankha ŵakagaluka, ŵakataya mwaŵi wa kukhala mu munda wa Edeni umo umoyo ukaŵa uwemi comene. (Ŵazgani Ŵaroma 5:12.) Kweni Ciuta wakalutilira nipera kuwona mfumu kuŵa mutu wa muwoli wake. Para ŵakutorana ŵakulondezga fundo iyi, ŵakukondwa comene ndipo ŵakutumbikika nga umo Yesu wakatumbikikira cifukwa ca kujilambika kwa Yehova, uyo ni Mutu wake. Pambere Yesu wandize pa caru capasi, ‘wakakondwanga pamaso pa [Yehova] lutaluta.’ (Zinth. 8:30) Ŵanalume ŵakutondeka kulongozga makora ŵawoli ŵawo cifukwa mbambura kufikapo. Ŵanakazi nawo ŵakutondeka kujilambika mwakufikapo cifukwa mbambura kufikapo. Kweni para ŵakutorana ŵakuyezgayezga kulondezga ndondomeko ya umutu, nthengwa yawo yikuŵa yakunothiska comene.

 5. Cifukwa wuli ŵakutorana ŵakwenera kulondezga ulongozgi wa pa Ŵaroma 12:10?

⁵ Nthengwa yikwenda makora para ŵakutorana ŵakulondezga ulongozgi wa mu Malemba uwo Ŵakhristu wose ŵakwenera kulondezga, wakuti: “Mu kutemwa ŵabali, muŵe na mtima wacitemwa kwa yumoza na munyake. Pakulongora nchindi kwa yumoza na munyake, yambani ndimwe.” (Rom. 12:10) Kweniso ŵakutorana ŵakwenera kufwilirapo kulongora “lusungu kwa yumoza na munyake, mtima wa ciwuravi, [ndiposo] kugowokerana na mtima wose.”—Efe. 4:32.

Para Munyinu ni Muteŵeti wa Yehova Yayi

6, 7. Kasi cingacitika nchivici usange muwoli wakujilambika ku mfumu wake uyo ni muteŵeti wa Yehova yayi?

⁶ Wuli usange mfumu panji muwoli winu ni muteŵeti wa Yehova yayi? Kanandi mfumu ndiyo wakuŵa muteŵeti wa Yehova yayi. Para vili nthena, kasi muwoli wakwenera kucita wuli? Baibolo likuzgora kuti: “Imwe ŵawoli, muŵe ŵakujilambika ku ŵafumu ŵinu, mwakuti usange ŵanyake mbambura kupulikira mazgu, ŵawojeke kwambura mazgu kwizira mu makhaliro gha ŵawoli ŵawo, cifukwa ca kuŵa ŵakaboni ŵakuwona na maso makhaliro ghinu ghatuŵa pamoza na nchindi zikuru.”—1 Pet. 3:1, 2.

⁷ Mazgu gha Ciuta ghakuphalira ŵawoli kuti ŵalutilire kujilambika ku ŵafumu ŵawo nanga ŵangaŵa kuti ŵakuteŵetera Yehova yayi. Nkharo yiwemi ya muwoli yingaciska mfumu wake kuti wasande ico cikucitiska muwoli wake kuŵa na nkharo yiwemi. Ici cingakhuŵilizga mfumu kuti wambe kusambira unenesko, na kuŵa muteŵeti wa Yehova.

8, 9. Kasi muwoli uyo ni Mkhristu wangacitaci para mfumu wake wakutondeka kuwojeka na nkharo yiwemi?

⁸ Wuli usange mfumu uyo ni muteŵeti wa Yehova yayi wakutondeka kusintha? Malemba ghakuciska muwoli uyo ni Mkhristu kuti nyengo zose walongorenge nkharo yiwemi, nangauli nyengo zinyake cingaŵa cakusuzga. Mwaciyelezgero, pa 1 Ŵakorinte 13:4 tikuŵazga kuti: “Citemwa cikukhomezga.” Ntheura, cifukwa ca citemwa muwoli uyo ni Mkhristu wakwenera kulutilira ‘kujicefya, kuzika, kukhomezga, na kuzizipizga.’ (Efe. 4:2) Nanga pangaŵa suzgo wuli, mzimu utuŵa ungawovwira Mkhristu kuti walutilire kulongora nkharo yiwemi.

⁹ Paulosi wakati: “Mu vinthu vyose, nili na nkhongono mwa uyo wakunipa nkhongono.” (Fil. 4:13) Mzimu wa Ciuta ungawovwira Mkhristu kucita vinthu ivyo payekha wangatondeka. Mwaciyelezgero, para mu nthengwa yumoza ngwankhaza, munyake nayo wangakhumba kuwezgera. Kweni Baibolo likuphalira Ŵakhristu wose kuti: “Kuwezgera munthu uheni pa uheni cara. . . . Pakuti kuli kulembeka: ‘Nduzga ni zane; nizamuwezgera, wakuti Yehova.’” (Rom. 12:17-19) Pa 1 Ŵatesalonika 5:15 napo pali ulongozgi wakuti: “Muwoneseske kuti paŵavye yumoza wakuwezgera munyake uheni pa uheni, kweni nyengo zose londezgani ico nchiwemi kwa yumoza na munyake kweniso ku ŵanji wose.” Mzimu wa Ciuta ungatovwira kuti ticite vinthu ivyo patekha tingatondeka. Ipo nchakwenelera kulomba mzimu wa Ciuta kuti utovwire.

10. Kasi Yesu wakacita nawo wuli ŵanthu awo ŵakamuyowoyera panji kumucitira viheni?

¹⁰ Umo Yesu wakacitiranga na ŵanthu awo ŵakamuyowoyera panji kumucitira vinthu viheni nchiyelezgero ciwemi kwa ise. Lemba la 1 Petrosi 2:23 likuti: “Apo wakatukikanga, wakawezgera kutuka cara. Apo wakayuzgikanga, wakafingiranga cara, kweni wakajipelekanga kwa uyo wakweruzga mwaurunji.” Tikuciskika kuti ticitenge nga ni Yesu. Ntheura, lekani kukhuŵara na nkharo ziheni za ŵanji. Ŵakhristu wose ŵakuciskika kuŵa na “mtima wa ciwuravi, ŵakujiyuyura, ŵakuwezgera uheni pa uheni cara, nesi kutuka pa kutuka.”—1 Pet. 3:8, 9.

Kasi Mukwenera Kukhala Waka Cete?

11. Kasi ŵanakazi ŵanyake ŵali na mwaŵi wuli?

¹¹ Kasi kujilambika ku ŵafumu kukung’anamura kuti ŵanakazi ŵaleke kuyowoya maghanoghano ghawo? Yayi. Mwakuyana na ŵanalume, ŵanakazi nawo Yehova wakuŵapa milimo yapadera. Ghanaghanirani waka za mwaŵi wa kukawusa na Khristu kucanya nga ni mathemba ndiposo ŵasembe uwo ŵa 144,000 ŵali nawo. Ŵanyake mwa ŵanthu aŵa mbanakazi. (Gal. 3:26-29) Nchakuwonekerathu kuti Yehova wapeleka mulimo wapacanya comene ku ŵanakazi.

12, 13. Mphawuli apo ŵanakazi ŵakacima?

¹² Mwaciyelezgero, mu nyengo yakale, ŵanakazi ŵanyake ŵakacimanga. Lemba la Joel 2:28, 29 likuti: “Ndamkupungulira mzimu wane pa ŵanthu wose; ŵana ŵinu ŵanalume na ŵana ŵinu ŵanakazi ŵamkucima, . . . Nanga ndi pa ŵateŵeti ŵinu na ŵateŵetikazi mu mazuŵa agho, ndipungulirenge mzimu wane.”

¹³ Ŵanji mwa ŵasambiri pafupifupi 120 awo ŵakawungana mu Yerusalemu pa Pentekoste mu 33 C.E. ŵakaŵa ŵanakazi. Nawo Ciuta wakaŵapungulira mzimu wake. Lekani Petrosi pakukora mazgu gha nchimi Joyeli, wakati: “Ici ndico cikayowoyeka kwizira mwa nchimi Joyeli, ‘Ndipo mu mazuŵa ghaumaliro,’ wakuti Ciuta, ‘Nizamupungulira mzimu wane pa mtundu uliwose wa munthu, ndipo ŵana ŵinu ŵasepuka na ŵana ŵinu ŵasungwana ŵazamucima . . .  nizamupungulira mzimu wane nanga mpha ŵazga ŵane ŵanalume na pa ŵazga ŵane ŵanakazi, ndipo ŵazamucima.’”—Mil. 2:16-18.

14. Kasi ŵanakazi ŵakawovwira wuli pakuthandazga Cikhristu?

¹⁴ Mu nyengo ya ŵapositole, ŵanakazi ŵakawovwira comene pakuthandazga Cikhristu. Ŵakapharazganga Ufumu wa Ciuta kweniso ŵakacitanga vinthu vinyake kuti ŵawovwire pa mulimo wa kupharazga. (Luka 8:1-3) Mwaciyelezgero, mpositole Paulosi wakati Febe ‘wakateŵeteranga mu mpingo uwo ukaŵa mu Kenkereya.’ Pakutawuzga ŵanchito ŵanyake, Paulosi wakazunura ŵanakazi ŵanandi ŵakugomezgeka, ŵanji ŵa iwo ni ‘Turufina na Turufosa, ŵanakazi awo ŵakafukafuka comene mu Fumu.’ Wakazunuraso ‘Peresisi, pakuti mwanakazi uyu wakacita milimo yinandi mu Fumu.’—Rom. 16:1, 12.

15. Kasi ŵanakazi ŵakucita milimo wuli pakuthandazga Cikhristu?

¹⁵ Mazuŵa ghano, ŵanakazi ŵa misinkhu yakupambanapambana ndiwo mbanandi pakati pa gulu la ŵanthu ŵakujumpha 7 miliyoni awo ŵakupharazga Ufumu wa Ciuta pa caru cose capasi. (Mat. 24:14) Ŵanandi ŵa iwo ŵakucita upayiniya wanyengozose, umishonale, ndipo ŵanji ŵakuteŵetera pa Beteli. Davide wakimba kuti: “Yehova wakulangura dango; wumba wa [ŵanakazi] awo ŵakathuwuska makani ngukuru.” (Sal. 68:11) Mazgu agha ngaunenesko nadi. Yehova wakuzirwiska mulimo wa kupharazga makani ghawemi uwo ŵanakazi ŵakucita pa kufiska khumbo lake. Ntheura, dango lakuti ŵadumbu ŵajilambikenge likung’anamura kuti ŵakhalenge waka cete yayi.

Ŵanakazi Ŵaŵiri Awo Ŵakayowoya

16, 17. Kasi ivyo Sara wakacita vikulongora wuli kuti ŵanakazi ŵakwenera kukhala waka cete yayi mu nthengwa?

¹⁶ Usange Yehova wakupa ŵanakazi milimo, kasi pali cifukwa ico ŵafumu ŵangatondekera kufumba dankha ŵawoli ŵawo para ŵakusankha cakucita? Ŵangacita makora kuŵafumba. Malemba ghakuyowoya za ŵanakazi ŵaŵiri awo ŵakayowoya panji kucitapo kanthu nangauli ŵakafumba dankha ŵafumu ŵawo yayi. Tiyeni tiwone ivyo ŵakacita.

¹⁷ Sara, muwoli wa Abrahamu, wakakosera kuphalira mfumu wake kuti wacimbizge muzgakazi wake pamoza na mwana wake cifukwa ŵakaŵavya nchindi. “Cinthu ici cikaŵa cakukwiyiska Abrahamu,” kweni Ciuta wakakolerana na ivyo Sara wakayowoya. Yehova wakaphalira Abrahamu kuti: “Cileke kukukwiyiska cifukwa ca kapungwe, na cifukwa ca muzgakazi wako; mu vyose ivyo Sara wanene kwa iwe, pulikira mazgu ghake.” (Gen. 21:8-12) Abrahamu wakapulikira Yehova, wakategherezga kwa Sara, ndipo wakacita ivyo wakayowoya.

18. Kasi Abigelu wakacita vici?

¹⁸ Wonaniso ivyo Abigelu, muwoli wa Nabala wakacita. Apo Davide wakacimbiranga Themba Sauli, kwa kanyengo wakakhala pafupi na apo pakaŵa viŵeto vya Nabala. M’malo mwa kutorapo viŵeto ivi, Davide na ŵanalume ŵake ŵakavivikilira. Kweni Nabala “wakaŵa wa msinjiro ndipo na muheni mu maluso ghake,” ndipo “wakaŵasunjizga” ŵanalume ŵa Davide. Nabala wakaŵaso “cindere.” Apo ŵanalume ŵa Davide ŵakamupempha kuti waŵapeko cakurya, Nabala wakakana. Kasi Abigelu wakacita wuli wati wapulika ivyo vikacitika? Kwambura kuphalira Nabala, mwaluŵiro Abigelu “wakatora vingwa makumikhumi ghaŵiri, na mathumba ghaŵiri gha vinyo, na mberere zinkhondi zakukomerathu, na miyeso yinkhondi ya tirigu wakukazinga, na makhunje gha mpheska ghakomira makumikhumi, na tuvingwa twa mikuyu makumikhumi ghaŵiri,” wakapeleka kwa Davide na ŵanalume ŵake. Kasi Abigelu wakacita ciwemi? Baibolo likuti: “Yehova wakamutimba Nabala, wakafwa.” Mazuŵa ghakati ghalutapo Davide wakatora Abigelu.—1 Sam. 25:3, 14-19, 23-25, 38-42.

‘Mwanakazi Uyo Tiwalumbike’

19, 20. Kasi mwanakazi wakulumbika para wakucita vici?

¹⁹ Malemba ghakulumba ŵawoli awo ŵakucita vinthu nga umo Yehova wakukhumbira. Buku la Zintharika likulumba “mwanakazi wamagomezgeka” na mazgu ghakuti: “Mtengo wake ukujumpha mtengo wa mawe ghaswesi ghamtengo. Mtima wa mfumu wake ukumugomezga wantheura, ndipo kuti tiwaleke kuwona phindu cara. Mwanakazi wantheura tiwamucitilenge viwemi, viheni cara, mazuŵa ghose gha umoyo wake.” Nakuti wakujura “mulomo wake na vinjeru, ndipo mu lulimi lwake muli dango la lusungu. Wakulaŵiska makora mendero gha mbumba yake, ndipo kuti wakurya vyakurya vya ukata cara. Ŵana ŵake ŵakuwuka na kumucema wakutumbikika; mfumu wake naye wakumulumba.”—Zinth. 31:10-12, 26-28.

²⁰ Kasi mwanakazi wakulumbika para wakucita vici? Lemba la Zintharika 31:30 likuti: “Uwemi ungapusika ndipo utozi panji ngwawaka, kweni mwanakazi uyo wakumopa Yehova tiwalumbike.” Padera pa kopa Yehova, ŵanakazi ŵakwenera kulondezga ndondomeko ya umutu. “Mutu wa mwanakazi ni mwanalume,” “mutu wa mwanalume waliyose ni Khristu,” ndipo “mutu wa Khristu ni Ciuta.”—1 Kor. 11:3.

Wongani Vyawanangwa vya Ciuta

21, 22. (a) Kasi Ŵakhristu ŵakutorana ŵali na vifukwa wuli vyakuwongera Ciuta? (b) Cifukwa wuli tikwenera kucindika ndondomeko ya Yehova yakukhwaskana na mazaza ndiposo umutu? (Wonani bokosi pa peji 17.)

²¹ Ŵakhristu awo mbakutorana ŵali na vifukwa vinandi vyakuwongera Ciuta. Ŵangacitira vinthu pamoza nga mbakutorana. Comenecomene ŵangawonga Yehova kuti ŵali kusanga munyawo wa mu nthengwa, uyo ŵakusopera nayo lumoza. (Ruth 1:9; Mika 6:8) Yehova wakumanya makora ico cikukhumbikwa kuti nthengwa yende makora cifukwa ndiyo wali kwambiska. Nyengo zose para mukucita vinthu nga umo wakukhumbira, ‘cimwemwe ca Yehova ciŵenge nkhongono zinu,’ nangauli muli mu caru ca masuzgo ici.—Neh. 8:10.

²² Kuti mfumu waŵe mutu uwemi wakwenera kutemwa muwoli wake nga umo wakujitemwera. Para muwoli uyo wakopa Ciuta wakovwira mfumu wake ndiposo kumucindika, mfumu wake wamutemwenge. Cakuzirwa comene nchakuti nthengwa yawo yiwovwirenge kuti ŵanji ŵalumbe Yehova, Ciuta withu.