Mungazomerezganga Cilicose Cara Kuti Cimutondeskani Kuŵa na Ucindami

1, 2. (a) Kasi lizgu Lacihebere ilo ili kung’anamulika kuti “ulemu” panji kuti “ucindami” likuyowoya za vici? (b) Kasi ni mafumbo wuli agho ghazgolekenge mu nkhani iyi?

KASI mukughanaghana za vici para mwapulika lizgu lakuti “ulemu” panji ucindami? Kasi mukughanaghana vya kutowa kwa cilengiwa? (Sal. 19:1) Kasi mukughanaghana vya malumbo na ucindami ivyo vikupelekeka ku ŵasambazi, ŵavinjeru, panji awo ŵacita makora vinthu vinyake? Mu Malemba, lizgu Lacihebere ilo lili kung’anamulika kuti “ulemu” panji kuti “ucindami” lingang’anamuraso cinthu cizito. Mu nyengo yakale, apo ndalama ŵakapangiranga malibwe ghakuzirwa, njawara yizito yikaŵangaso yakuzirwa comene. Ndico cifukwa lizgu ilo lili kung’anamulika kuti “ulemu” panji kuti “ucindami” lingang’anamura cinthu ico nchakuzirwa comene panji cakukondweska comene.

² Nangauli ise tingatoreka mtima na mazaza, udindo, panji lumbiri lwa munthu munyake, kasi Ciuta wakuwona vici mu ŵanthu? Malemba ghakuyowoya za ulemu panji ucindami uwo Ciuta wakupeleka ku ŵanthu. Mwaciyelezgero, lemba la Zintharika 22:4 likuti: “Njombe ya kujiyuyura na kumopa Yehova ndi usambazi, na ulemu [ucindami], na umoyo.” Ndipo msambiri Yakobe wakalemba kuti: “Jiyuyurani pamaso pa Yehova, ndipo iyo wamukwezganinge.” (Yak. 4:10) Kasi ni ucindami wuli uwo Yehova wakupa ŵanthu? Kasi nchivici ico cingatitondeska kuti tiŵe nawo? Ndipo kasi tingawovwira wuli ŵanji kuti ŵaŵe na ucindami uwu?

3-5. Kasi Yehova wakutilongozgera ku ucindami wuli?

³ Wamasalimo wakaŵa na cigomezgo kuti Yehova wamukorenge na woko lamalyero na kumulongozgera ku ucindami weneko. (Ŵazgani Salmo 73:23, 24.) Kasi Yehova wakucita wuli ici mazuŵa ghano? Yehova wakulongozgera ŵateŵeti ŵake ŵakujiyuyura ku ucindami mwa kuŵatumbika mu nthowa zinandi. Wakuŵatumbika kuti ŵapulikiske khumbo lake. (1 Kor. 2:7) Wakuŵapa ucindami awo ŵakupulikira mazgu ghake mwa kuŵa nawo paubwezi.—Yak. 4:8.

⁴ Kweniso Yehova wapa ŵateŵeti ŵake usambazi wakuzirwa uwo ni uteŵeti. (2 Kor. 4:1, 7) Ndipo uteŵeti uwu ukulongozgera ku ucindami. Awo ŵakugwiliskira nchito mwaŵi wawo wa uteŵeti kuti ŵamulumbe ndiposo kuti ŵanji ŵasange candulo, Yehova wakuŵalayizga kuti: “Awo ŵakundicindika ndiwo tindiŵacindike Ine.” (1 Sam. 2:30) Ŵanthu aŵa ŵakucindikika mwa kuŵa na zina liwemi kwa Yehova, ndiposo ŵateŵeti ŵanji ŵa Ciuta ŵakuyowoya viwemi vya iwo.—Zinth. 11:16; 22:1.

⁵ Wuli pakuyowoya za munthazi mwa awo ‘ŵakulindizga Yehova, na kwenda mu nthowa yake’? Ŵakulayizgika kuti: “[Yehova] tiwakukwezge kuti uhare caru; para ŵaheni ŵadumulika iwe tiuwonepo.” (Sal. 37:34) Ŵakulindilira mwakunweka kuzakapokera ucindami wa umoyo wamuyirayira.—Sal. 37:29.

6, 7. Cifukwa wuli ŵanandi ŵakakhumba yayi kupulikana mwa Yesu?

⁶ Kasi nchivici ico cingatitondeska kupokera ucindami uwo Yehova wakukhumba kutipa? Cinthu cimoza ico cingatitondeska, nkhuzirwiska comene maghanoghano gha ŵanthu awo ŵali paubwezi yayi na Ciuta. Wonani ivyo mpositole Yohane wakalemba vyakukhwaskana na ŵanthu ŵanyake awo ŵakaŵa na mazaza mu nyengo ya Yesu. Wakalemba kuti: “Ntheura ŵanandi, nanga mbawusi ŵakapulikana mwa [Yesu], kweni cifukwa ca Ŵafarisi ŵakamuzomeranga cara, mwakuti ŵaleke kusezgeka mu sunagoge; pakuti ŵakatemwa comene ucindami wa ŵanthu kuluska ucindami wa Ciuta.” (Yoh. 12:42, 43) Ŵawusi aŵa ŵakate ŵacitenge makora comene usange ŵalekenge kuzirwiska maghanoghano gha Ŵafarisi.

⁷ Kukwambilira kwa uteŵeti wake, Yesu wakalongosora makora cifukwa ico ŵanandi ŵazamulekera kumupokelera ndiposo kupulikana mwa iyo. (Ŵazgani Yohane 5:39-44.) Mtundu wa Israyeli ukalindiliranga Mesiya kwa vyaka vinandi. Apo Yesu wakamba kusambizga, ŵanji ŵakwenera kuti ŵakamanya kwizira mu ucimi wa Daniyeli kuti nyengo yakuti Khristu wawoneke yakwana. Mu myezi yakumanyuma apo Yohane Mbapatizi wakapharazganga, ŵanandi ŵakayowoyanga kuti: “Kasi uyu wangaŵa kuti ni Khristu?” (Luka 3:15) Sono Mesiya uyo ŵakamulindilira kwa nyengo yitali wakaŵa pakati pawo kusambizga. Kweni awo ŵakamanyanga Dango ŵakatondeka kumupokelera. Pakuvumbura cifukwa ico ŵakatondekera kumupokelera, Yesu wakaŵafumba kuti: “Kasi mungagomezga wuli, apo mukuzomera ucindami kufuma kwa yumoza na munyake, ndipo mukuwupenja cara ucindami uwo ngwakufuma kwa Ciuta?”

8, 9. Mwakugwiliskira nchito ciyelezgero ca ungweru, longosorani umo ucindami wa ŵanthu ungajandizgira ucindami wa Ciuta.

⁸ Tingapulikiska makora umo ucindami wakufuma ku ŵanthu ungaŵira wakuzirwa comene kwa ise kuluska ucindami wakufuma kwa Ciuta, para tingayaniska ucindami na ungweru. Mlengalenga withu ngwakuzura na ucindami. Kasi mukukumbuka apo mukalaŵiska kucanya usiku ndipo mukawona nyenyezi masauzandi ghanandi? “Ucindami wa nyenyezi” ngwakuzizwiska comene. (1 Kor. 15:40, 41) Ndipouli para mukulaŵiska kucanya apo mukwenda mu msewu wa mu msumba uwo uli na magesi agho ghakuŵala comene, kasi kucanya kukuwoneka wuli? Magesi gha mu msumba ghakutitondeska kuwona ungweru uwo ukufuma ku nyenyezi. Kasi nchifukwa cakuti magesi agho ghakuŵa mu misewu, masitediyamu, na mu zinyumba, ngankhongono comene panji ngakutowa comene kuluska ungweru wa nyenyezi? Yayi. Ivi vikucitika cifukwa cakuti magesi ghali pafupi na ise ndipo ghakutitimbanizga kuwona ungweru wa cilengiwa ca Yehova. Kuti tiwone umo mlengalenga ukutowera usiku, tikwenera kuzimwa dankha panji kuluta kutali na magesi.

⁹ Mwakuyana waka, usange ucindami uheni ungaŵa kufupi comene na mtima withu, ungatitondeska kumanya na kupenja ucindami wakukhaliska uwo Yehova wakukhumba kutipa. Ŵanandi ŵakutondeka kuzomera uthenga wa Ufumu cifukwa ŵakopa ivyo ŵanyawo panji ŵamumbumba yawo ŵangaŵaghanaghanira. Kweni kasi khumbo la kupokera ucindami panji nchindi kufuma ku ŵanthu lingakhwaska nanga mbateŵeti ŵa Ciuta? Yelezgerani kuti munyamata wagaŵirika kuti wakapharazge mu cigaŵa ico ŵanthu ŵakumumanya kweni ŵakumanya yayi kuti njumoza wa Ŵakaboni ŵa Yehova. Kasi walekenge kupharazga cifukwa ca wofi? Panji wuli usange munyake ŵanji ŵakumugoska cifukwa ca vilato vyake vyauzimu? Kasi wazomerezgenge kuti awo ŵakumanya makora yayi vinthu vyauzimu ŵatimbanizge vilato vyake? Panji Mkhristu wacita kwananga kukuru. Kasi wabisenge ubudi wake cifukwa ca kopa kuti wapokekenge maudindo mu mpingo panji cifukwa cakuti wakukhumba yayi kukhuŵazga awo wakuŵatemwa? Pa nkhani yaumaliro iyi, usange cinthu cakuzirwa comene kwa iyo nkhuwezgerapo ubwezi wake na Yehova, ‘wacemenge ŵanalume ŵalara ŵa mpingo’ na kupempha wovwiri wawo.—Ŵazgani Yakobe 5:14-16.

10. (a) Kasi cingacitika nchivici usange tikwenjerwa comene na umo ŵanji ŵakutiwonera? (b) Kasi tikusimikizga vici usange ticitenge vinthu mwakujiyuyura?

¹⁰ Vingacitika kuti tikulimbikira kuti tikure mwauzimu kweni Mkhristu munyithu wangatipa ulongozgi. Ivyo watiphalira kuti tisinthe vingatovwira usange tikujigowokera yayi cifukwa ca kujikuzga, nesi kuŵa na khumbo la kuvikilira lumbiri lwithu, panji kuyezga kujirunjiska. Panji tiyelezgere kuti mukugwira nchito yinyake na Mkhristu munyinu. Kasi mughanaghanirenge comene vya uyo walumbikenge cifukwa ca fundo zinu ziwemi na kulimbikira nchito kwinu? Usange vinthu vingaŵa nthena kwa imwe, simikizgani kuti uyo “wakujiyuyura mu mzimu tiwaŵenge na ulemu.”—Zinth. 29:23.

11. Kasi tikwenera kujipulika wuli mu mtima para ŵanji ŵatilumba, ndipo cifukwa wuli?

¹¹ Ŵalaŵiliri na ŵanji awo ‘ŵakunwekera mulimo’ uwu ŵakwenera kuŵa maso pa nkhani ya kupenja kulumbika na ŵanthu. (1 Tim. 3:1; 1 Tes. 2:6) Kasi mubali wakwenera kucita wuli para ŵanji ŵakumulumba cifukwa cakuti wacita makora cinthu cinyake? Wayezgenge yayi kujimikira cikumbusko, nga umo likacitira Themba Sauli. (1 Sam. 15:12) Ndipouli, kasi wakumanya kuti wacita makora cifukwa ca lusungu lukuru lwa Yehova, ndiposo kuti cigomezgo cilicose cakuti munthazi wangazakacita makora cikuthemba pa thumbiko la Ciuta na wovwiri wake? (1 Pet. 4:11) Umo tikujipulikira mu mtima withu para ŵanji ŵatilumba vikulongora ucindami uwo tikupenja.—Zinth. 27:21.

12. Kasi nchivici ico cikatondeska Ŵayuda ŵanyake kutegherezga kwa Yesu?

¹² Cinthu cinyake ico cingatitondeska kuti tiŵe na ucindami wakufuma kwa Ciuta ni makhumbiro ghithu. Makhumbiro ghaheni ghangatitondeska kuti tipulike unenesko. (Ŵazgani Yohane 8:43-47.) Yesu wakaphalira Ŵayuda ŵanji kuti ŵakatondeka kutegherezga uthenga wake cifukwa ‘ŵakakhumbanga kucita makhumbiro gha wiskewo Dyabulosi.’

13, 14. (a) Kasi ŵakusanda ŵakuyowoya vici vyakukhwaskana na umo wongo withu ukucitira na mazgu gha ŵanthu? (b) Kasi nchivici ico cingatovwira kusankha uyo tingamutegherezga?

¹³ Nyengo zinyake tikupulika vinthu vyekha ivyo tikukhumba kupulika. (2 Pet. 3:5) Yehova wali kutilenga mu nthowa yakuti wongo withu usulengeko vyongo vinyake. Khalani dankha cete kwa nyengo yicoko waka ndipo wonani unandi wa vinthu ivyo mungapulika sono nthena. Pakwamba mukwenera kuti vinandi mwa vinthu ivyo mukuvipulika sono mwavipulikanga yayi. Wongo winu wamovwiraninge kuti muŵike maghanoghano pa cinthu cimoza nangauli mwapulikanga vinthu vyakupambanapambana. Kweni ŵakusanda vinthu ŵasanga kuti cikuŵa cakusuzga comene kupulika mazgu ghakupambanapambana pa nyengo yimoza, comenecomene para tikutegherezga mazgu gha ŵanthu. Ici cikung’anamura kuti para mukupulika ŵanthu ŵaŵiri ŵakuyowoya pa nyengo yimoza, mukwenera kusankha uyo mumutegherezgenge. Pakusankha vithembenge uyo mukukhumba kumutegherezga. Ŵayuda awo ŵakakhumbanga kucita makhumbiro gha wiskewo, Dyabulosi, ŵakategherezga yayi kwa Yesu.

¹⁴ Tikupulika uthenga kufuma ku ‘nyumba ya vinjeru’ na ku ‘nyumba ya ucindere.’ (Zinth. 9:1-5, 13-17) Vyose, vinjeru na ucindere vikukhumba kuti tivitegherezge, kweni vili kwa ise kusankhapo cimoza. Kasi titegherezgenge kwa njani? Zgoro lathemba pa uyo tikukhumba kumutegherezga. Mberere za Yesu zikupulika mazgu ghake na kumulondezga. (Yoh. 10:16, 27) Zili “ku cigaŵa ca unenesko.” (Yoh. 18:37) “Zikumanya cara mazgu gha ŵalendo.” (Yoh. 10:5) Mberere zakujiyuyura izi zikuŵa na ucindami.—Zinth. 3:13, 16; 8:1, 18.

15. Kasi visuzgo vya Paulosi vikaŵa wuli “ucindami” ku ŵanji?

¹⁵ Para tikuzizipizga pakucita khumbo la Yehova, tikovwira ŵanji kuti ŵasange ucindami. Ku mpingo wa mu Efeso, Paulosi wakalemba kuti: “Nkhumulombani, kuti mungalekanga cara cifukwa ca visuzgo vyane ivi m’malo mwa imwe, pakuti uwu mbucindami winu.” (Efe. 3:13) Kasi visuzgo vya Paulosi vikaŵa wuli “ucindami” ku Ŵaefeso? Cifukwa cakuti Paulosi wakaŵa wakukhumbisiska kuteŵetera ŵabali nangauli wakakumananga na masuzgo, wakalongora Ŵaefeso kuti mwaŵi uwo ŵakaŵa nawo pakuŵa Ŵakhristu ukaŵa wakuzirwa comene. Usange Paulosi watherenge cifukwa ca masuzgo, asi mphanyi wakapangiska ŵabali ŵake kuti ŵawone nga ni para ubwezi wawo na Yehova, uteŵeti wawo, na cigomezgo cawo ni vyambura kuzirwa? Pakuti Paulosi wakazizipizga, wakakhozga Ŵakhristu ndiposo wakalongora kuti kuŵa msambiri ndico cinthu cakuzirwa comene kuluska cinthu cilicose.

16. Kasi ni visuzgo wuli ivyo Paulosi wakakumana navyo ku Lisitira?

¹⁶ Ghanaghanirani umo kuzizipizga na mwamphu wa Paulosi vikawovwilira ŵanji. Lemba la Milimo 14:19, 20 likuti: “Ŵayuda ŵakiza kufuma ku Antiyoke na Ikoniya ndipo ŵakapepeka mizinda, ndipo ŵakamudinya na malibwe Paulosi na kumuguguzira kuwaro kwa msumba [wa Lisitira], ŵakatenge wafwa. Ndipouli, ŵasambiri ŵakati ŵamuwungilira, wakawuka na kunjira mu msumba. Ndipo zuŵa lakulondezgapo, wakafuma na Baranaba kuya ku Derebe.” Ghanaghanirani waka umo cikwenera kuti cikaŵira cakusuzga kwa Paulosi kwenda pasi mtunda wa makilomita 100 zuŵa lakulondezgapo wati wadinyika na malibwe pafupi kufwa.

17, 18. (a) Kasi Timote wakalondezga makora visuzgo vya Paulosi mu Lisitira pa fundo wuli? (b) Kasi kuzizipizga kwa Paulosi kukamovwira wuli Timote?

¹⁷ Kasi Timote wakaŵa yumoza wa “ŵasambiri” awo ŵakiza kuzakawovwira Paulosi? Nkhani ya mu buku la Milimo yikuyowoya mwakudunjika yayi fundo iyi, kweni vingacitika. Ghanaghanirani ivyo Paulosi wakalemba mu kalata yake yaciŵiri kwa Timote. Wakalemba kuti: “Iwe walondezga makora cisambizgo cane, makhaliro ghane, . . . vinthu ivyo vikanicitikira mu Antiyoke [ŵakaniguguzira kuwaro kwa msumba], mu Ikoniya [ŵakakhumba kunidinya na malibwe], mu Lisitira [ŵakanidinya na malibwe], nthambuzgo izo nazizipizga; ndipouli, Fumu yikanithaska ku vyose ivi.”—2 Tim. 3:10, 11; Mil. 13:50; 14:5, 19.

¹⁸ Timote ‘wakalondezga makora’ visuzgo ivi ndipo wakamanyanga makora umo Paulosi wakazizipizgira. Ivi vikawovwira Timote. Paulosi wakati wafika ku Lisitira, wakasanga kuti Timote ni Mkhristu waciyelezgero ciwemi, “wakalumbikanga comene na ŵabali ŵa ku Lisitira na Ikoniya.” (Mil. 16:1, 2) Nyengo yikati yajumphapo, Timote wakaŵa wakwenelera kuŵa na maudindo ghakuru.—Fil. 2:19, 20; 1 Tim. 1:3.

19. Kasi tingawovwira wuli ŵanji para tikuzizipizga?

¹⁹ Para tikulutilira kucita khumbo la Ciuta tingawovwira ŵanji, comenecomene ŵawukirano. Ŵanandi ŵa iwo ŵakurenge na kuŵa ŵateŵeti ŵakuzirwa comene ŵa Ciuta. Ŵawukirano ŵakuwona na kusambira umo tikuyowoyera na ŵanthu mu uteŵeti, ndiposo comenecomene umo tikucitira para takumana na masuzgo. Paulosi ‘wakalutilira kuzizipizga vinthu vyose’ mwakuti wose awo ŵalutilira kugomezgeka ‘ŵasange ciponosko pamoza na ucindami wamuyirayira.’—2 Tim. 2:10.

20. Cifukwa wuli tikwenera kulutilira kupenja ucindami uwo ngwakufuma kwa Ciuta?

²⁰ Ntheura, kasi tikwenera kulutilira yayi kupenja “ucindami uwo ngwakufuma kwa Ciuta?” (Yoh. 5:44; 7:18) Tikwenera kulutilira kupenja ucindami uwu. (Ŵazgani Ŵaroma 2:6, 7.) Yehova wakupeleka “umoyo wamuyirayira ku awo ŵakupenja ucindami.” Kweniso, para ‘tikuzizipizga mu mulimo uwo nguwemi,’ tikovwira ŵanji kuti ŵalutilire kuŵa ŵakugomezgeka na kusanga vyandulo vyamuyirayira. Ntheura, mungazomerezganga cilicose cara kumutondeskani kuŵa na ucindami uwo Ciuta wakupeleka.