Tighanaghanirane na Kukhwimiskana Yumoza na Munyake

1, 2. Kasi nchivici ico cikawovwira Ŵakaboni ŵa Yehova 230 kuti ŵapone ulendo wa ku nyifwa uwo ukaŵako paumaliro wa Nkhondo Yaciŵiri ya Caru Cose?

APO muwuso wa Nazi ukamaliranga paumaliro wa Nkhondo Yaciŵiri ya Caru Cose, pakapelekeka languro lakuti ŵakome ŵanthu ŵanandi awo ŵakaŵa kuti ŵacali mu misasa yakuyuzgirako ŵanthu. Ŵakakhumbanga kutora ŵakayidi awo ŵakaŵa ku msasa wa Sachsenhausen na kuluta nawo ku madowoko gha nyanja kuti ŵakaŵakwezge sitima na kukaŵabizga pakatikati pa nyanja. Nyengo yikati yajumphapo, ivyo ŵakacita apa vikamba kucemeka na zina lakuti ulendo wa ku nyifwa.

² Nyengo yikakwana yakuti ŵakayidi 33,000 ŵakufuma ku msasa wakusuzgirako ŵanthu wa Sachsenhausen ŵende ulendo wa makilomita 250 kuti ŵakafike ku Lübeck. Lübeck ngumoza wa misumba iyo yili na dowoko mu Germany. Pakati pa ŵanthu aŵa pakaŵa Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakukwana 230 ŵakufuma mu vyaru 6, ndipo ŵakalangulika kuti ŵendere lumoza. Wose ŵakalopwa na njara kweniso matenda. Kasi vikenda wuli kuti ŵabali ŵithu ŵapone pa ulendo uwu? Yumoza wawo wakati: “Tikalutilira kukhwimiskana yumoza na munyake kuti tilutilire kwenda.” Nkhongono “zakuluska zakawiro” zakufuma kwa Ciuta na citemwa ico ŵakaŵa naco pa yumoza na munyake, vikaŵawovwira kuti ŵapone suzgo iyi.—2 Kor. 4:7.

 3. Cifukwa wuli tikwenera kukhwimiskana yumoza na munyake?

³ Mazuŵa ghano, tili pa ulendo wa ku nyifwa yayi, kweni tikukumana na masuzgo ghanandi. Ufumu wa Ciuta ukati wakhazikiskika kucanya mu 1914, Satana wakacimbizgika kucanya na kupondomoskekera pa caru capasi. Ntheura wali na “ukali ukuru, pakumanya kuti wali na nyengo yifupi.” (Uvu. 12:7-9, 12) Apo Haramagedoni yikusendelera, Satana wakutipa viyezgo na masuzgo ghanandi kuti tilopwe mwauzimu. Padera pa ivi paliso masuzgo gha umoyo wa zuŵa na zuŵa. (Job 14:1; Muph. 2:23) Nyengo zinyake masuzgo agho tikusangana nagho ghakutivuska comene mwakuti nkhongono zilizose izo tingazisanga patekha zingatovwira yayi kuti tizizipizge masuzgo agha. Wonani ciyelezgero ca mubali uyo kwa vyaka vinandi wawovwira ŵanthu ŵanandi mwauzimu. Vyaka vikati vyajumphapo, iyo na muwoli wake ŵakamba kulwaralwara, ndipo wakamba kusuzgika maghanoghano. Nga ni mubali uyu, tose tikukhumbikwira “nkhongono zakuluska zakawiro” zakufuma kwa Yehova, kweniso cikhwimisko cakufuma kwa yumoza na munyake.

 4. Kuti tikhwimiske ŵanji, kasi tikwenera kukumbuka ulongozgi wuli wa mpositole Paulosi?

⁴ Kuti tikhwimiske ŵanji, tikwenera kukumbuka ulongozgi uwo mpositole Paulosi wakaphalira Ŵakhristu Ŵacihebere. Iyo wakati: “Tiyeni tighanaghanirane yumoza na munyake na kuciskirana ku citemwa na milimo yiwemi, kusulako cara kuwungana kwithu pamoza, umo kaliri kaluso ka ŵanji, kweni tikhwimiskanenge yumoza na munyake, ndipo comenecomene apo tikuwona zuŵa likuneng’enera.” (Heb. 10:24, 25) Kasi tingawulondezga wuli ulongozgi uwo uli mu mazgu agha?

 5. Kasi ‘kughanaghanirana yumoza na munyake’ cikung’anamuraci, ndipo tikwenera kucita vici kuti tilongore kuti tikughanaghanira ŵanji?

⁵ ‘Kughanaghanirana yumoza na munyake’ cikung’anamura “kukumbuka ivyo ŵanji ŵakusoŵerwa, na kughanaghana vya iwo.” Kasi tingamanya ivyo ŵanji ŵakusoŵerwa usange tikuŵatawuzga mwakucimbilira pa Nyumba ya Ufumu panji usange tikudumbiskana nawo vinthu vyambura kuzirwa pera? Viŵi yayi. Pa nyengo yeneyiyo pera, tikwenera kuŵa maso kuti tileke “kunjilirapo nkhani za ŵanthu ŵanyake” kweni ‘tiŵikenge maghanoghano pa vinthu vithu na vithu.’ (1 Tes. 4:11; 1 Tim. 5:13) Ndipouli, usange tikukhumba kukhwimiska ŵabali ŵithu, tikwenera kuŵamanya nadi. Tikwenera kumanya umo vinthu viliri pa umoyo wawo, mikhaliro yawo, umoyo wawo wauzimu, ivyo ŵakucita makora na ivyo ŵakutondeka. Ŵakwenera kuwona kuti tili ŵabwezi ŵawo ndiposo ŵakwenera kumanya kuti tikuŵatemwa nadi. Kuti ivi vicitike, tikwenera kucezga nawo, para ŵakumana na masuzgo panji ŵakhuŵazgika, kweniso para ŵali pa mtende.—Rom. 12:13.

 6. Kasi nchivici ico cingawovwira kuti mulara ‘waghanaghanire’ awo wakuŵapwelelera?

⁶ Ŵanalume ŵalara mu mpingo ŵakuciskika kuti ‘ŵaliskenge mskambo wa Ciuta uwo ŵakupwelelera,’ ndiposo kuti ŵacitenge nthena mwakukhumbisiska. (1 Pet. 5:1-3) Kasi ŵangacita wuli mulimo wa kuliska para ŵakuzimanya yayi mberere izo ŵakupwelelera? (Ŵazgani Zintharika 27:23.) Usange ŵalara ŵakucezga na Ŵakhristu ŵanyawo, ndiposo ŵakukondwa kucezga nawo, cizamuŵa cipusu ku Ŵakhristu aŵa kupempha wovwiri pa nyengo iyo ukukhumbikwa. Ŵabali na ŵadumbu ŵazamuŵa ŵakufwatuka kuyowoya maghanoghano ghawo na ivyo ŵakwenjerwa navyo, ndipo ivi vizamovwira kuti ŵalara ‘ŵaghanaghanire’ awo ŵakuŵapwelelera na kupeleka wovwiri wakwenelera.

 7. Kasi tikwenera kughawona wuli mazgu ghaheni gha ŵanthu awo ŵasuzgika maghanoghano?

⁷ Apo wakayowoyanga ku mpingo wa mu Tesalonika, Paulosi wakati: “Mufighilire ŵakulopwa.” (Ŵazgani 1 Ŵatesalonika 5:14.) “Awo ŵakusuzgika maghanoghano” ŵakuŵa ŵakulopwa, ndipo ndimoso awo ŵakhuŵara ŵakuŵira. Lemba la Zintharika 24:10 likuti: “Usange ukulopwa mu zuŵa la soka nkhongono zako ni zicoko.” Nyengo zinyake munthu uyo wasuzgika comene wangayowoya mazgu ghaheni panji kuti ‘wangasoŵa mazgu ghakwandulira.’ (Job 6:2, 3) Para ‘tikughanaghanira’ ŵanthu ŵanthena aŵa, tikwenera kukumbuka kuti ivyo ŵakuyowoya vikulongora umo ŵaliri nadi yayi. Rachelle, uyo amama ŵake ŵakasuzgika comene maghanoghano, wakamanya kuti fundo iyi njaunenesko. Rachelle wakati: “Kanandi amama ŵakayowoyanga mazgu ghakupweteka. Kanandi para vyacitika nthena, nkhajikumbuskanga umo amama ŵaliri nadi. Nkhajikumbuskanga kuti amama mbacitemwa, mbalusungu, ndiposo ŵali na mtima wa kupeleka. Nkhamanya kuti ŵanthu awo ŵakusuzgika maghanoghano ŵakuyowoya vinthu vinandi ivyo vikuŵa nadi mu mtima wawo yayi. Nchiwemi yayi kuŵawezgera na mazgu ghaheni panji kuŵacitira vinthu viheni.” Lemba la Zintharika 19:11 likuti: “Umanyi weneco ukuziwuliska ukali, ndipo mbucindami wa munthu kugowokera majuvyo.”

 8. Kasi mbanjani awo tikwenera ‘kuŵapanikizgira’ comene kuti tikuŵatemwa, ndipo cifukwa wuli?

⁸ Kasi ‘tingamughanaghanira’ wuli munthu uyo wakusuzgika mu mtima cifukwa ca citima ico wacali naco ca zakwananga izo wakacita kale, nangauli wacita vinthu vyakwenelera kuti wanyoloske cakubudika? Pakuyowoya vya munthu wakupera wa ku Korinte, Paulosi wakalemba kuti: “Mumugowokere na mtima wose na kumusanguluska, kuti munthu wantheura waleke kumilika na citima cake cakujumphizga. Ntheura, nkhumuciskani kuti mumupanikizgire citemwa cinu.” (2 Kor. 2:7, 8) Kuyana na dikishonare yinyake, lizgu ilo lili kung’anamulika kuti “mumupanikizgire” likung’anamura ‘kulongora kuti cinthu ici nchakwenelera kuyana na dango.’ Tikwenera yayi kughanaghana waka kuti munthu uyo, wakumanya kale kuti tikumutemwa na kumughanaghanira. Tikwenera kulongora kuti tikumutemwa kwizira mu nkharo na vyakucita vithu.

 9. Kasi “kuciskirana ku citemwa na milimo yiwemi” cikung’anamuraci?

⁹ Paulosi wakalemba kuti: “Tiyeni tighanaghanirane yumoza na munyake na kuciskirana ku citemwa na milimo yiwemi.” Tikwenera kuciska Ŵakhristu ŵanyithu kuti ŵalongorenge citemwa kweniso kuti ŵacitenge milimo yiwemi. Para moto uli pafupi kuzimwa, tingakhumbikwira kusonkhako nkhuni na kupembako. (2 Tim. 1:6) Mwakuyana waka, tingaciska ŵabali ŵithu kuti ŵalongorenge kuti ŵakutemwa Ciuta na mzengezgani. Kuti ticiskire ŵanji ku milimo yiwemi, tikwenera kuŵawonga pa ivyo ŵakucita makora.

10, 11. (a) Kasi mbanjani pakati pithu awo ŵakukhumba kuwongeka? (b) Yowoyani ciyelezgero cakulongora umo munthu uyo ‘wapuluka’ wangawovwilikira cifukwa ca kumuwonga.

¹⁰ Tose tikukhumba kuwongeka, kwali tasuzgika mu mtima kwali yayi. Mulara munyake wakalemba kuti: “Adada ŵandaniwongepo ciwiro kuti nacita makora cinthu cinyake. Ntheura apo nkhakulanga nkhajiwonanga kuti nili wakuzirwa yayi. . . . Nangauli sono nili na vyaka 50, nkhuwonga comene kuti ŵabwezi ŵane ŵakuniwonga kuti nkhucita makora vinthu pakuŵa mulara. . . . Pa ivyo vyanicitikira pa umoyo, nasambirapo kuti nchakuzirwa comene kukhwimiska ŵanji, ndipo nkhuluta kukaŵakhwimiska.” Munthu waliyose wakukhozgeka para mwamuwonga. Ŵanji mwa ŵanthu awo ŵangakhozgeka mbapayiniya, ŵacekuru, na awo ŵangaŵa kuti ŵasuzgika mu mtima.—Rom. 12:10.

¹¹ Para ‘awo mbakwenelera mwauzimu ŵakuyezga kunyoloska munthu uyo wapuluka,’ ŵakwenera kukumbuka kuti para ŵangamupa ulongozgi mwacitemwa na kumuwonga pa ivyo wakucita makora, vingaciska wakwananga uyo, kuti wambeso kucita milimo yiwemi. (Gal. 6:1) Luso ulu ndilo lukawovwira mudumbu munyake zina lake Miriam. Iyo wakalemba kuti: “Nkhasuzgika comene apo ŵabwezi ŵane ŵakaleka mpingo, ndipo pa nyengo yeneyiyo, adada ŵakalwara nthenda ya kufuma ndopa mu wongo. Nkhasuzgika comene maghanoghano. Pakuyezga kumazga suzgo lane, nkhazomera cibwezi kuwaro kwa gulu.” Ici cikapangiska kuti wajiwonenge kuti ngwambura kwenelera kutemweka na Yehova, ndipo wakaghanaghananga vya kuleka unenesko. Mulara wakati wamukumbuska uteŵeti uwo kale wakacitanga mwakugomezgeka, wakamba kulira. Wakazomera kuti ŵalara ŵamovwire kumanya kuti Yehova wakumutemwa. Nyengo yikati yajumphapo, wakambaso kutemwa Yehova. Wakamazga cibwezi na munthu uyo wakaŵa Mkhristu yayi, na kulutilira kuteŵetera Yehova.

12. Kasi cingacitika nchivici usange pakuciska ŵanji tikuŵakhozga soni, kuŵaphalira kuti ŵalondezgenge malango ghithu, panji kuŵapangiska kuti ŵajiyimbenge mulandu?

¹² Kukhozga soni ŵanji mwa kuŵayaniska na ŵanyawo, kuŵaphalira kuti ŵalondezgenge malango ghithu ghanonono, panji kuŵapangiska kuti ŵajiyimbenge mulandu cifukwa ca kuleka kucita vinandi, vingaŵaciska kuti ŵasazgireko uteŵeti, kweni kwa nyengo yicoko waka. Kweni para tingamuwonga Mkhristu munyithu na kumuciska kuti walongorenge kuti wakutemwa Ciuta, wangawovwirika comene.—Ŵazgani Ŵafilipi 2:1-4.

13. Kasi tikwenera kucita vici kuti tikhwimiske ŵanji? (Wonani cithuzithuzi cakwamba.)

¹³ Tikwenera ‘kukhwimiskana yumoza na munyake, comenecomene apo tikuwona zuŵa likuneng’enera.’ Kuti tikhwimiske ŵanji tikweneraso kuŵaciska kuti ŵalutilire kuteŵetera Ciuta. Kuciskirana ku citemwa na milimo yiwemi tingakuyaniska na kusonkhezga nkhuni ku moto uwo uli pafupi kuzimwa, ndipo kukhwimiska ŵanji tingakuyaniska na kusazgirapo nkhuni pa moto kuti ulutilire kubuka panji kuti ugolere comene. Tingakhwimiska awo ŵasuzgika maghanoghano para tingaŵakhozga na kuŵapembuzga. Para tapika mwaŵi wa kukhwimiska munthu wanthena uyu, tikwenera kuyowoya mwaubwezi ndiposo mwambura kucimbilira. (Zinth. 12:18) Kweniso, tiyeni ‘tipulikenge luŵiro’ na ‘kuzikira pakuyowoya.’ (Yak. 1:19) Usange tikutegherezga comene, tingamanya vinthu ivyo vikakhuŵazga Ŵakhristu ŵanyithu, ndipo tiyowoyenge mazgu agho ghangaŵawovwira kuti ŵatonde masuzgo agha.

14. Kasi mubali munyake uyo wakakhuŵara wakawovwirika wuli?

¹⁴ Wonani umo mulara munyake walusungu wakawovwilira mubali uyo wakaŵa wakulopwa kwa vyaka vinandi. Apo mulara uyu wakapulikizganga, wakamanya kuti mubali uyu wacali kutemwa Yehova na mtima wake wose. Wakaŵazganga Gongwe la Mulinda lililose ndipo wakafwilirangapo kuluta ku maungano nyengo zose. Ndipouli, wakakhuŵara na kukwiya na ivyo ŵanji mu mpingo ŵakamucitira. Mulara wakategherezga kwambura kumweruzga ndipo wakayowoya mazgu ghakulongora kuti wakatemwanga mubali uyu na mbumba yake. Mwapacokopacoko, mubali wakamanya kuti wakazomerezga kuti vinthu viheni ivyo vikamucitikira kumasinda vimutondeske kusopa Ciuta uyo wakamutemwanga. Mulara wakacema mubali uyu kuti walute nayo mu upharazgi. Cifukwa ca kovwirika na mulara uyu, mubali wakambaso kupharazga mwamwamphu, ndipo nyengo yikati yajumphapo wakaŵa wakwenelera kuŵa mulara.

15. Kasi kwa Yehova tingasambirako vici pa nkhani ya kukhwimiska ŵanthu awo ŵasuzgika maghanoghano?

¹⁵ Nyengo zinyake munthu uyo wakhuŵara wangawovwirika papo na papo yayi. Tingakhumbikwira kulutilira kumovwira. Paulosi wakati: “Mufighilire ŵakulopwa, mukhomezgenge na wose.” (1 Tes. 5:14) M’malo mwa kuleka luŵiro kovwira ŵakulopwa, tiyeni tilutilire ‘kuŵafighilira,’ na kulutilira kuŵawovwira. Kale, Yehova wakacita vinthu mwakuzika na ŵateŵeti ŵake awo nyengo zinyake ŵakasuzgikanga mu mtima. Mwaciyelezgero, Ciuta wakacita vinthu mwalusungu na Eliya, wakamughanaghanira pa ivyo wakenjerwanga navyo. Yehova wakapa nchimi iyi vinthu ivyo vikakhumbikwanga kuti yilutilire kucita uteŵeti wake. (1 Mathe. 19:1-18) Cifukwa cakuti Davide wakapera nadi, Yehova wakamugowokera. (Sal. 51:7, 17) Kweniso, Ciuta wakawovwira mulembi wa Salmo 73, mweneuyo wakakhala pacoko waka kuti waleke kumuteŵetera. (Sal. 73:13, 16, 17) Yehova ngwalusungu kwa ise, comenecomene para tili na citima panji para takhuŵara. (Ex. 34:6) Cisungusungu cake cikuŵa “ciphya namacerocero zuŵa na zuŵa,” ndipo “kuti cikumara cara.” (Cit. 3:22, 23) Yehova wakukhazga kuti timuyezgenge na kucita vinthu mwalusungu ku ŵanthu awo ŵakusuzgika maghanoghano.

16, 17. Apo umaliro wa mgonezi uwu ukusendelera, kasi tikwenera kuŵikapo mtima kucita vici, ndipo cifukwa wuli?

¹⁶ Pa ŵakayidi 33,000 awo ŵakanyamuka kufuma ku msasa wakusuzgirako ŵanthu wa Sachsenhausen, ŵakayidi ŵanandi comene ŵakafwa. Ndipouli, Ŵakaboni ŵa Yehova wose ŵakukwana 230 awo ŵakaŵapo pa ulendo uwu ŵakapona. Cifukwa cakuti ŵakakhwimiskananga na kovwirana, vikawovwira comene kuti ulendo wa ku nyifwa uwu uŵe ulendo wa ciponosko kwa iwo.

¹⁷ Mazuŵa ghano tili pa “nthowa yakulongozgera ku umoyo.” (Mat. 7:14) Sonosono apa, ŵateŵeti ŵa Yehova wose ŵazamunjira mu caru ciphya ca urunji. (2 Pet. 3:13) Mphanyi taŵikapo mtima kuti tovwiranenge yumoza na munyake apo tikwenda mu nthowa yakuya ku umoyo wamuyirayira.