Ico Nowa Wakatemwekera na Ciuta Ico Tikwenera Kuŵikirako Mahara

TAŴANANDI tikukumbukira apo tikapulikira nkhani yakuzirwa. Tikukumbuka vyose, uko tikaŵa, ivyo tikacitanga kweniso umo tikajipulikira. Mwambura kukayika, Nowa wakaluwa yayi zuŵa ilo Yehova Ciuta, Muwusi wa cilengiwa cose, wakamuphalira nkhani yakuzirwa. Kasi yilipo nkhani yakuzirwa kuluska iyi? Yehova wakati wakaghanaghana kuparanya “ŵanthu wose.” Nowa wakeneranga kupanga cingalaŵa cikuru cakuti waponeremo pamoza na mbumba yake ndiposo vinyama vya mtundu wose.—Genesis 6:9-21.

Kasi Nowa wakacita wuli? Kasi wakasekelera wakati wapulika nkhani iyi panji wakadinginyika? Kasi wakamuphalira wuli muwoli wake na mbumba yake? Baibolo likuyowoya yayi. Kweni ico likutiphalira ni ici: “Wakacita ntheura Nowa; kwakulingana na umo Ciuta wakamuwuzgira, ndimo wakacitira.”—Genesis 6:22.

Iyi ni fundo yakuzirwa comene cifukwa mazgu agha ghakulongosora cinyake ico Nowa wakatemwekera na Ciuta. Nowa wakaŵa wakukhumbisiska kucita ivyo Ciuta wakamuphalira. (Genesis 6:8) Nchivici cinyake ico cikapangiska Ciuta kuti wamutemwe Nowa? Zgoro la fumbo ili ndakuzirwa comene, cifukwa kuti tizakapone apo Ciuta wazamuphyeraso uheni pa caru, tikwenera kuŵa nga ni Nowa. Kweni cakwamba tiyeni tiwone umo umoyo ukaŵira kwa Nowa pambere Ciwowota cindacitike.

Viŵanda Vikiza pa Caru

Nowa wakaŵako kale comene. Wakababika pakati pajumpha vilimika pafupifupi 1000, kufuma apo munthu wakwamba wakalengekera. Mu nyengo iyi, ŵanthu ŵakakhalanga mu mphanji yayi nga umo ŵanji ŵakughanaghanira, kuti ŵakaŵa na maweya, ŵakupusapusa waka, ndipo ŵakendanga waka sindisindi na nthonga mu mawoko. Kweni kukaŵa vyakugwilira nchito vyakufura vya cisulo na mkuŵa, ndipo ndivyo Nowa wakwenera kuti wakagwiliskira nchito pakupanga cingalaŵa. Kukaŵaso vyakwimbira. Ŵanthu ŵakatoranga, ŵakababanga ŵana, ŵakalimanga, na kuŵeta viŵeto. Ŵakaguranga na kuguliska vinthu. Ivi vikulongora kuti umoyo ukayananga waka na wa mazuŵa ghano.—Genesis 4:20-22; Luka 17:26-28.

Ndipouli, vinthu vinyake vikaŵa vyakupambanako na umo viliri mazuŵa ghano. Mphambano yimoza yikaŵa yakuti nyengo iyo ŵanthu ŵakakhalanga nyengo yitali. Cikaŵa cakuzizika yayi kuti munthu wakhale vilimika vyakujumpha 800. Nowa wakakhala vilimika 950; Adamu 930; Metusela, sekuru wa Nowa, wakakhala vilimika 969.a—Genesis 5:5, 27; 9:29.

Mphambano yinyake yikulongosoleka pa lemba la Genesis 6:1, 2, kuti: “Para ŵanthu ŵakamba kwandana mu caru, na ŵanaŵanakazi ŵakababika kwa iwo, ŵana ŵanalume ŵa Ciuta ŵakalaŵiska ŵanaŵanakazi ŵa ŵanthu kuti mbakutowa; ndipo ŵakajitolera ŵawoli mwa wose awo ŵakasorapo.” “Ŵana ŵanalume ŵa Ciuta” aŵa ŵakaŵa ŵangelo awo ŵakafuma kucanya ndipo ŵakavwara mathupi gha wunthu na kukhala pa caru capasi nga mbanthu. Ŵakatumika na Ciuta yayi, nesi kwiza kuti ŵazakawovwire ŵanthu. M’malo mwake, “ŵakasida ucikhazi wawo weneco” kucanya mwakuti ŵazakagone na ŵana ŵanakazi ŵakutowa pa caru capasi. Ŵakazgoka viŵanda.—Yuda 6.

Ŵangelo ŵakugaruka aŵa, ŵakaŵa ŵakupenguka, ŵakucenjera ndiposo ŵankhongono comene kuluska ŵanthu. Ŵangelo aŵa ŵakwenera kuti ŵakakhuŵilizga ŵanthu kucita vinthu viheni. Ndiwo ŵakawusanga ŵanthu. Iwo ŵakacitanga vinthu ku ubendi yayi nesi kuŵa nga ni vigeŵenga ivyo vikujibisa na kucita vinthu mwacisisi. M’malo mwake, ŵakacitanga vinthu mwapakweru kweni mwakwimikana na Ciuta.

Ŵana ŵa Ciuta aŵa ŵakanjira mu ŵanakazi, ndipo ŵakababa ŵana awo ŵakaŵa vinkhara. Ŵana aŵa ŵakamanyikwanga na lizgu la Cihebere lakuti “Ŵanefili.” Tikuphalirika kuti: “Mukaŵa Ŵanefili mu caru mazuŵa gheneghara, ndiposo pamanyuma, ŵana ŵanalume ŵa Ciuta ŵakati ŵanjira mu ŵana ŵanakazi ŵa ŵanthu, ŵakaŵababira ŵana. Ŵeneawo ndiwo ŵakaŵa ŵanthu ŵankhongono ŵakale, ŵanthu ŵa lumbiri.” (Genesis 6:4) Ŵanefili ŵakaŵa ŵanthu ŵakofya comene. Lizgu lakuti “Ŵanefili” likung’anamura “Ŵakulikha,” awo ŵakulikha ŵanji. Nkhaza za Ŵanefili aŵa zikwenera kuti ndizo zikuyowoyeka mu vidokoni vyakale.

Kukweŵeka kwa Ŵarunji

Baibolo likuyowoya kuti ŵanthu ŵa muwiro uwu ŵakanangika comene. Likuti: “Uheni wa ŵanthu kuti ukaŵa ukuru mu caru, na kuti malanguruko ghose gha maghanoghano gha mitima yawo ghakaŵa ghaheni pera lutaluta. . . . Caru cikazura na citimbahete nkhaza. . . . Ŵanthu wose ŵanangiska mendero ghawo pa caru.”—Genesis 6:5, 11, 12.

Ŵanthu aŵa ndiwo Nowa wakakhalanga nawo. Mwakupambana na ŵanthu aŵa, “Nowa wakaŵa murunji” ndipo “wakendanga na Ciuta.” (Genesis 6:9) Nchipusu yayi kuti munthu murunji wakhale pakati pa ŵanthu ŵambura urunji. Nowa wakwera kuti wakaŵa na citima comene cifukwa ca ivyo ŵanthu ŵakayowoyanga na kucita. Wakwenera kuti wakajipulika nga ni Loti, munthu munyake murunji uyo wakaŵako Ciwowota cikati cajumpha. Loti, uyo wakakhalanga pakati pa ŵanthu ŵaheni ŵa mu Sodomu, “wakasuzgika comene na kukhala kwa ukwakwa kwa ŵaciswamalango,” ndipo “pakuwona na kupulika, wakakweŵeskanga mtima wake wakunyoroka zuŵa na zuŵa na milimo yawo ya ucikanamalango.” (2 Petros 2:7, 8) Ndimo vikwenera kuti vikaŵira na Nowa.

Kasi namwe mukusuzgika na vinthu viheni ivyo mukupulika panji nkharo yiheni ya ŵanthu? Usange ni nthena, ipo mungapulikiska umo Nowa wakajipulikiranga. Ghanaghanirani umo cikaŵira cakusuzga kwa Nowa kukhala na ŵanthu ŵambura urunji kwa vilimika 600. Ivi ndivyo vikaŵa vilimika vyake apo Ciwowota cikizanga. Wakwenera kuti wakakhumbisiska comene kuti uheni umare.—Genesis 7:6.

Nowa Wakaŵa Wacikanga Kuti Wapambaneko na Ŵanji

Nowa ‘wakaŵa wakunyoroka mu nthanga yake.’ (Genesis 6:9) Wonani, Baibolo likuti wakaŵa wakunyoroka mu nthanga yake, kuyana na umo ŵanthu ŵakamuwoneranga yayi. Wakaŵa wakunyoroka mu maso gha Ciuta, kweni ŵanthu awo ŵakaŵako pambere Ciwowota cindize ŵakamuwonanga kuti ngwatulo. Tikugomezga kuti wakakolerana na maghanoghano gha ŵanandi yayi, nesi kucitako vyakusanguruska vyambura kukondweska Ciuta ndiposo ivyo ŵakacitanga zuŵa na zuŵa. Ghanaghanirani waka umo ŵakamuwonera apo wakamba kupanga cingalaŵa. Ŵakwenera kuti ŵakamuseka na kumugoska. Ŵakagomezga yayi ivyo wakayowoya.

Kweniso pakaŵa vinthu ivyo Nowa wakagomezganga pa nkhani ya kusopa, ndipo wakavisunga waka yayi. Baibolo likuti wakaŵa “mupharazgi wa urunji.” (2 Petros 2:5) Nchambura kukayikiska kuti Nowa wakamanya kuti wasuskikenge. Sekuru wake Enoki wakaŵa munthu murunji mweneuyo wakayowoyerathu kuti Ciuta wazamweruzga ŵaheni. Cifukwa cakuti wakapharazga uthenga uwu, ŵanthu ŵakwenera kuti ŵakamuwukira Enoki, nangauli Ciuta wakazomerezga yayi kuti ŵakususka ŵamukome. (Genesis 5:18, 21-24; Ŵahebere 11:5; 12:1; Yuda 14, 15) Pakuti kukaŵa Satana, viŵanda, Ŵanefili, na ŵanthu ŵanandi awo ŵakasurangako panji kumususka, Nowa wakakhumbikwira kuŵa na cikanga kweniso cipulikano mwa Yehova kuti wamusungilirenge.

Nyengo zose, awo ŵakuteŵetera Ciuta ŵakususkika na awo ŵakuleka kumuteŵetera. Nanga ni Yesu Khristu ndiposo awo ŵakamulondezganga ŵakatinkhikanga. (Mateyu 10:22; Yohane 15:18) Nowa wakaŵa na cikanga kuti wateŵetere Ciuta, nangauli ŵanandi ŵakacitanga ntheura cara. Wakamanya kuti kutemweka na Ciuta nchakuzirwa comene kuluska kutemweka na awo ŵakususka Ciuta. Ndipo Nowa wakatemweka na Ciuta.

Nowa Wakamanya

Umo tawonera, Nowa wakapharazgira ŵanji mwacikanga. Kasi ŵakacita wuli na uthenga uwo wakaŵapharazgira? Baibolo likuti pambere Ciwowota cindize, ŵanthu “ŵakaryanga, ŵakamwanga, ŵakatenganga, ŵakatengwanga, likasuka likiza zuŵa ilo Nowa wakanjiranga mu ngalaŵa, ndipo ŵakawura kumanya cikasuka cikiza Ciwowota, ndipo cikaŵakukura wose.” Ŵakakana kupulikira cenjezgo.—Mateyu 24:38, 39.

Yesu wakati ndimo viŵirenge mazuŵa ghano. Kwa vilimika vyakujumpha 100, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵapharazga cenjezgo lakuti Yehova wacitengepo kanthu kuti wafiske layizgo lake lakuti waŵikepo caru ciphya caurunji. Nangauli ŵanthu mamiliyoni ghanandi ŵapulikira, kweni ŵanyake mabiliyoni ŵakuzerezga. “Kwakuyana na khumbo lawo,” ŵakukana kuti Ciwowota cikacitika nadi kweniso kuti cili na ng’anamuro kwa ise.—2 Petros 3:5, 13.

Kweni Nowa wakamanya. Wakagomezga ivyo Yehova Ciuta wakamuphalira. Cifukwa cakuti wakapulikira, wakapona. Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Na cipulikano Nowa, wakati wasokeka na Ciuta na ivyo vikaŵa vindawoneke, wakakhuŵilizgika na kopa Ciuta, wakanozga cingalaŵa cakuponoskeramo mbumba yake.”—Ŵahebere 11:7.

Uyo Tikwenera Kumuyezga

Cingalaŵa ico Nowa wakapanga cikaŵa cikuru comene. Cikaŵa citali kuluska luŵaza lwa bola ya malundi, ndipo msinkhu wake cikayana waka na nyumba yakudikanya katatu. Cikaŵa citaliko na mamita 30 kuluska sitima ya Wyoming, iyo ŵakuti yikaŵa yikuru comene pa sitima zose za mathabwa izo zili kupangikapo. Mbunenesko kuti cingalaŵa ici cikaŵa sitima yayi, ico cikakhumbikwanga nchakuti ciyenjamenge. Ndipouli, cikakhumbikwiranga kucipanga mwaluso comene. Ndipo cikakhumbikwiranga kumata kuwaro na mukati. Panji cikatora vilimika vyakujumpha 50 kuti cimare.—Genesis 6:14-16.

Pakaŵaso vinyake ivyo wakeneranga kucita. Nowa wakeneranga kuwunjika cakurya ca mbumba yake kweniso ca vinyama cakukwanira cilimika cimoza. Pambere Ciwowota cindize, wakenera kukhwema vinyama na kuvinjizga mu cingalaŵa. “Nowa wakacita vyose umo Yehova wakamulangulira iye.” Wakwenera kuti wakapumuzgika comene vyose vikati vyanozgeka, ndipo Yehova wakajarako ku muryango wa cingalaŵa.—Genesis 6:19-21; 7:5, 16.

Kufuma apo, Ciwowota cikiza. Vula yikalokwa mazuŵa 40, muhanya na usiku. Wose ŵakakhala mu cingalaŵa cilimika cose mpaka maji ghakakamuka. (Genesis 7:11, 12; 8:13-16) Ŵanthu ŵaheni wose ŵakamara. Nowa yekha na mbumba yake ndiwo ŵakapona na kunjira mu caru cakutozgeka.

Baibolo likuti Ciwowota ca mu nyengo ya Nowa ‘nchakumanyirapo’ ca vinthu ivyo vikwiza. Mwauli? Tikuŵazga kuti: “Macanya agha ghaliko sono, na caru, vili kulimbikira moto, pakusungikira zuŵa la njeruzgo na pharaniko la ŵanthu [ŵakukana] Ciuta.” Kweni nga umo vikaŵira mu nyengo ya Nowa, ŵanyake ŵazamupona. Manyani kuti “Fumu yikumanya kuŵathaska ku lwavyo awo ŵakusopa Ciuta.”—2 Petros 2:5, 6, 9; 3:7.

Nowa wakaŵa munthu wakusopa Ciuta, munthu murunji pakati pa muwiro wakubendera. Wakapulikira Ciuta fikepo. Wakaŵa na cikanga pakucita urunji nangauli wakamanyanga kuti ŵanthu awo ŵakakhumbanga yayi kusopa Ciuta ŵamuyuyurenge na kumutinkha. Para tikumuyezga Nowa mu nthowa izi, Ciuta watitemwenge ndipo tingaŵa na cilindizga ca kuzakawombokwa na kunjira mu caru ciphya ico cikwiza sonosono.—Salmo 37:9, 10.

[Mazgu ghamusi]

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 5]

Nkhaza za Ŵanefili zikwenera kuti ndizo zikuyowoyeka mu vidokoni vyakale

[Cithuzithuzi pa peji 7]

Para tikuyezga cipulikano ca Nowa, Ciuta watitemwenge

[Kulongosora Cithuzithuzi pa peji 5]

Alinari/​Art Resource, NY