“Pano Pasi, Nga Nkhucanya”
“Ŵakatolika ŵakugomezga Vinthu Vinayi Vyaumaliro: Nyifwa, Ceruzgo, Moto wa helo, na Kucanya.”—Catholicism, yakunozgeka na George Brantl.
MUNGAWONA kuti pa vinthu vinayi ivi, palije caru capasi. Ici nchakuzizwiska comene yayi cifukwa Chalichi la Katolika, nga ni visopo vinyake, likugomezga kuti zuŵa limoza caru capasi cizamuparanyika. The Dictionnaire de Théologie Catholique yikulongosora makora nkhani iyi pasi pa mutu wakuti “Umaliro wa Caru”: “Chalichi la Katolika likugomezga kweniso likusambizga kuti caru ici, nga ni umo Ciuta wali kucilengera, cikhalilirenge muyirayira yayi.” Buku la Katolika la Katekisima, la sonosono apa, liri na fundo yakuti: “Caru cithu . . . cizamuzgeŵa.” Usange caru capasi cizamuzgeŵa, wuli pakuyowoya za vilayizgo vya mu Baibolo pakuyowoya za caru capasi ca paradiso?
Baibolo likulongosora makoraghene kuti kunthazi kuzamuŵa caru capasi ca paradiso. Mwaciyelezgero, mprofeti Yesaya wakalongosora mwantheura za caru capasi na vyose vya mwenemumo: “Tiŵazenge nyumba na kukhalamo, tiŵapande mpheska na kurya vipasi. Kuti ŵazengenge cara munyake ndiye wakhalengemo, ntha tiŵapande munyake warye. Cifukwa nga ndi mazuŵa gha khuni ndimo ghaŵirenge mazuŵa ghawo, ndipo ŵakusoreka ŵane tiŵasekelerenge swi na milimo ya mawoko ghawo.” (Yesaya 65:21, 22) Ŵayuda ŵeneawo Ciuta wakaŵalayizga ivi, ŵakasimikizganga kuti caru cawo, kweniso caru cose capasi, zuŵa limoza cizamuzgoka paradiso ndipo muzamukhala ŵanthu kwamuyirayira.
Salmo 37 likusimikizgira cilindizga ici likuti: “Ŵakuzika ndiwo tiŵaharenge caru.” (Salmo 37:11) Vesi ili kuti likuyowoya waka za apo mtundu wa Israyeli ukawelera ku Caru ca Layizgano yayi. Salmo lenelili likuyowoyaso makora kuti: “Ŵakunyoroka ŵamkuhara caru na kukhala mwenemumo kwandanda.” (Salmo 37:29)a Wonani kuti salmo ili likuti umoyo wamuyirayira pa caru capasi uzamuŵa njombe kwa awo ‘mbakuzika.’ Mu Baibolo la Cifurenci, mazgu ghakulongosora vesi ili ghakuti: Lizgu lakuti “kuzika” “likung’anamura vinandi comene kuluska ivyo vili kulembeka; likusazgapo awo ŵakusuzgika panji kutambuzgika cifukwa ca Yahweh [Yehova], ŵanthu ŵakujiyuyura awo mbakujilambika kwa Ciuta.”
Pa Caru Capasi Panji Kucanya?
Pa upharazgi wa pa Lupiri, Yesu wakayowoya layizgo ilo likutikumbuska malemba agho mazgu ghake ghalembeka pacanya apa: “Mbakutumbikika ŵakuzika, pakuti ŵati ŵaharenge caru.” (Mateyu 5:5, Phangano Liphya) Nadi pano, caru capasi cizamuŵa njombe kwa awo mbakugomezgeka. Ndipouli, Yesu wakaŵalongosolera makoraghene ŵapositole ŵake kuti wamuŵanozgera malo ‘mu nyumba ya Ŵadada ŵake’ ndipo ŵamukhala kucanya pamoza na iyo. (Yohane 14:1, 2; Luka 12:32; 1 Petros 1:3, 4) Ntheura, ni mwauli umo tikwenera kuwonera vitumbiko ivyo vili kulayizgika kuti vizenge pa caru capasi? Kasi vicali vyakuzirwa lero, ndipo mbanjani awo vikuŵakhwaska?
Nkhwantha zakupambanapambana izo zasambira Baibolo zayowoya kuti “caru capasi” ico cikalongosoreka na Yesu pa Upharazgi wa pa Lupiri kweniso pa lemba la Salmo 37 nchakuyelezgera waka. Mu mazgu ghake agho ghali mu Bible de Glaire, F Vigouroux wakawona kuti mavesi agha ghakupeleka “cithuzithuzi ca kucanya na ca Chalichi.” Mwakuyana na M. Lagrange, uyo wakusanda Baibolo la Cifurenci, layizgo ili likung’anamura kuti “ŵakuzika ŵazamuhara caru capasi ico ŵakukhalamo sono cara nesi caurunji ico cikwiza, m’malo mwake ni kulikose uko ufumu wa kucanya uzamuŵa.” Munthu munyake uyo nayo wakusanda Baibolo wakati, “vitumbiko vya pa caru capasi ni vyakuyelezgera waka, vikuyowoya za kucanya.” Ŵanyakeso, ŵakuti, “caru ca layizgano, ico ni Kenani, cikwimira cikaya ico cayowoyeka pacanya apa, ufumu wa Ciuta, ndipo awo ŵazamuhara ni awo mbakuzika. Ili ndilo ni ng’anamuro la ivyo vili mu Salmo 37 na kunyakeso.” Kweni kasi tikwenera kucimbilira kuwuskapo caru capasi pa vilayizgo vya Ciuta?
Cilato Camuyirayira Kulazga ku Caru Capasi
Pakwamba, caru capasi cikakolerananga comene na khumbo la Ciuta kulazga ku ŵanthu. Wamasalmo wakalemba kuti: “Mitambo ndiyo mitambo ya Yehova, kweni wali kupa caru ku ŵana ŵa ŵanthu.” (Salmo 115:16) Cilato cakwamba ca Ciuta ku mtundu wa ŵanthu nchakukhwaskana na caru capasi, kuti kucanya yayi. Yehova wakalangura ŵanthu ŵakwamba kuti ŵakuzge munda wa Edeni pa caru capasi. (Genesis 1:28) Cilato ici kuti cikaŵa ca kanyengo waka yayi. Mu Mazgu ghake, Yehova wakayowoya kuti caru capasi ciŵengeko muyirayira apo wakati: “Fuko linyake likuluta, fuko linyakeso likwiza, kweni caru cikukhalilira muyirayira.”—Mupharazgi 1:4; 1 Midauko 16:30; Yesaya 45:18.
Vilayizgo vya Ciuta kuti vikutondeka kufiskika cara, cifukwa iyo Ngwapacanya Nkhanira, ndipo wakuwoneseska kuti vyafiskika. Pakuyelezgera na umo maji ghakucitira, Baibolo likulongosora kuti vilayizgo vya Ciuta vikutondeka yayi kufiskika. Iyo wakati: “Pakuti umo yikukhilira vula na ciwuvi cakukhoma kufumira kucanya kwambura kuwelerako, kweni vikupa maji ku caru kucicita kuti cipambike na kumezga, . . . ndimoso ghaŵirenge mazgu ghane agho ghakufuma mu mulomo wane. Ntha ghawelerenge waka kwa Ine, kweni tighafiske ico nkhuca naco, na kusakata mu ico ndaghatumira.” (Yesaya 55:10, 11) Ciuta wakupeleka vilayizgo ku ŵanthu. Nyengo yingajumphapo kwambura vilayizgo kufiskika, kweni vikutondeka yayi. ‘Vikuwelera’ kwa iyo usange vyafiska ivyo vyakhumbikwiranga.
Yehova “wakakondwa” pakulengera ŵanthu caru capasi. Pamanyuma pa zuŵa lakulenga la cinkhondi na cimoza, wakawona kuti vyose “vikaŵa viwemi comene.” (Genesis 1:31) Kusintha caru capasi kuŵa paradiso wamuyirayira nchigaŵa cimoza ca khumbo lake ico cicali cindafiskike. Ndipouli, vilayizgo vya Ciuta ‘ntha viwelere kwa iyo kwambura kufiska ivyo wakuca navyo.’ Vilayizgo vyose vya umoyo wa urunji pa caru capasi, apo ŵanthu ŵazamukhala kwamuyirayira mu mtende na cimango, vizamufiskika.—Salmo 135:6; Yesaya 46:10.
Cilato ca Yehova Cizamufiskika Kwambura Kutondeka
Kwananga kwa ŵapapi ŵithu ŵakwamba, Adamu na Heva, kukatimbanizga kwa nyengo yicoko waka cilato ca Yehova ca kupanga caru capasi kuŵa paradiso. Pamanyuma pa kuleka kupulikira, ŵakafumiskikamo mu munda wa Edeni. Ntheura, ŵakataya mwaŵi wa kufiska khumbo la Ciuta lakuti caru capasi ca paradiso mukhale ŵanthu ŵarunji. Ndipouli, Ciuta wali kunozga kuti wafiske cilato cake. Mwauli?—Genesis 3:17-19, 23.
Umo vinthu vikaŵira mu Edeni vikuyana waka na munthu uyo wamba kuzenga nyumba pa malo ghawemi comene. Pamanyuma pakuti wazenga lufura lwake, munthu munyake wakwiza na kugumura lufura lura. M’malo mwakuti walekere pa nthowa, iyo wakusanga nthowa zakuti wamalizgire nyumba yake. Nangauli mulimo wakusazgikira uwu ungananga ndarama zinandi, kweni palije kukayika kuti iyo wamalizgenge mulimo wake.
Mwakuyana waka, Ciuta wakanozga kuti cilato cake cifiskike. Pamanyuma pa kwananga kwa ŵapapi ŵithu ŵakwamba, wakapharazga za cilindizga ca ŵana ŵawo, “mphapu” iyo yizamumazga kwanangika uko kulipo. Pakufiska ucimi uwu, mphapu iyi yikawoneka kuti ni Mwana wa Ciuta, Yesu, uyo wakiza pa caru capasi na kupeleka umoyo wake kuŵa sembe yakuwombora mtundu wa ŵanthu. (Ŵagalatiya 3:16; Mateyu 20:28) Wakati wawuskikira kucanya, Yesu wakaŵa Themba la Ufumu. Cakwamba, iyo ngwakuzika mweneuyo wakuhara caru capasi pamoza na ŵakusoleka ŵakugomezgeka awo ŵakuwuskikira kucanya kukawusa nayo mu Ufumu uwu. (Salmo 2:6-9) Boma ili lizamuwusa caru cose capasi mwakuti lifiske cilato ca Ciuta cakwambilira na kusintha caru capasi kuŵa paradiso. Ŵanthu ŵambura mapendeko awo mbakuzika ‘ŵakuhara caru capasi’ mwa nthowa yakuti ŵakusanga candulo na muwuso wa Ufumu uwu na Yesu Khristu pamoza na awo ŵazamuwusa nayo.—Genesis 3:15; Daniel 2:44; Milimo 2:32, 33; Civumbuzi 20:5, 6.
“Pano Pasi, Nga Nkhucanya”
Awo ŵazamuponoskeka ŵali mu magulu ghaŵiri, ŵanyake mba kucanya ŵanyake mba pa caru capasi, ivi vikayowoyeka mu mboniwoni iyo mpositole Yohane wakawona. Wakawona mafumu kucanya agho ghakasankhika kufuma ku ŵasambiri ŵa Khristu ŵakugomezgeka. Pakuyowoya za awo ŵamuwusa pamoza na Khristu, Baibolo likuti, “ŵakuwusa pa caru.” (Civumbuzi 5:9, 10) Wonani umo cilato ca Ciuta cizamufiskikira, Ufumu wakucanya wakuwusika na Yesu Khristu pamoza na ŵakuhalira ŵake, uzamuzgoraso caru kuŵa paradiso. Ciuta wakanozga vyose ivi kuti wawezgerepo Paradiso pa caru capasi, mwakuyana na cilato cake cakudanga.
Mu lurombo lwake lwa kuwonerapo, Yesu wakapempha ŵasambiri ŵake kulomba kuti khumbo la Ciuta licitike “pano pasi, nga nkhucanya.” (Mateyu 6:9, 10) Kasi mazgu agha ghangaŵa ghakupulikikwa usange caru capasi cazakazgeŵa panji nchimanyikwiro waka ca kucanya? Mwakuyana waka, kasi cingaŵa cakupulikwika usange ŵakunyoroka wose ŵaluta kucanya? Cilato ca Ciuta kulazga ku caru capasi cikupulikwika makora mu Malemba, kufuma apo wakamba kulenga, kuzakafika ku mboniwoni za mu buku la Civumbuzi. Caru capasi cizamuŵa paradiso nga ni umo Ciuta wakakhumbiranga. Ili ni khumbo ilo Ciuta wali kulayizga kuti wafiskenge. Ŵakugomezgeka pa caru capasi ŵakulomba kuti khumbo ili lifiskike.
Cilato cakwamba ca Mlengi ‘uyo wandasinthe’ cikaŵa cakuti ŵanthu ŵaŵe na umoyo wamuyirayira pa caru capasi. (Malaki 3:6; Yohane 17:3; Yakobe 1:17) Kwa vilimika vyakujumpha 100, magazini ya Gongwe la Mulinda, yalongosora vinthu viŵiri ivi pa kufiska cilato ca Ciuta. Ici cikutipangiska kuti tipulikiske vilayizgo vya kunozgaso caru capasi ivyo vikusangika mu Malemba. Tikumupemphani kuti musandeso makora nkhani iyi, mwa kudumbiskana na Ŵakaboni ŵa Yehova panji kulembera awo ŵakusindikizga magazini iyi.
[Mazgu ghamusi]
a Nangauli Mabaibolo ghanandi ghakung’anamura mazgu agho mu Cihebere ŵakuti ‘eʹrets kuti “caru” m’malo mwa “caru capasi,” kweni palije cifukwa cakuyowoyera kuti mazgu ghakuti ‘eʹrets pa lemba la Salmo 37:11, 29 ghakung’anamura waka caru ico cikapelekeka ku mtundu wa Israyeli. Buku la Old Testament Word Studies lakulembeka na William Wilson likuti ‘eʹrets ni “caru capasi ico mukukhala ŵanthu na ico kulije ŵanthu. Mu kayowoyero kanyake, lizgu ili likuyowoya za vigaŵa vinyake vya pa caru.” Ng’anamuro lakwamba pa mazgu gha Cihebere agha ni caru cithu capasi.—Wonani Gongwe la Mulinda, la Ciceŵa la Janyuwale 1, 1986, peji 31.
[Cithuzithuzi pa peji 4]
Baibolo likuyowoya makoraghene za Paradiso pa caru capasi kunthazi
[Cithuzithuzi pa peji 7]
Kasi lurombo lwa kuwonerapo lwa Yesu lungaŵa lwakupulikwika usange caru capasi cizamuzgeŵa?