1 Ciuta Tingamupulikiska Yayi​—Kasi Mbunenesko?

Ivyo panji muli kupulikapo: “Nthowa za Ciuta tingazipulikiska makora yayi.”

Pakulongosora za cisambizgo ico machalichi ghautesi ghakusambizga cakuti kuli ŵaciuta ŵatatu mwa Ciuta yumoza, malango agho ŵakuti nga Cikhristu ghakucemeka Athanasian Creed ghakuti: “Tingamupulikiska makora yayi Ciuta Dada, tingamupulikiska makora yayi Ciuta Mwana, ndipo Mzimu Utuŵa nawo tingawupulikiska makora yayi.”

Ivyo Baibolo likusambizga: Yesu wakati awo ‘ŵakumanya Ciuta waunenesko yekha’ ŵazamutumbikika. (Yohane 17:3) Kweni kasi tingamumanya wuli Ciuta usange iyo ngwakumanyikwa makora yayi? Ciuta wakujibisa yayi, ndipo wakukhumba kuti waliyose wamumanye.—Yeremiya 31:34.

Mbunenesko kuti tizamumanyapo vyose yayi vyakukhwaskana na Ciuta. Vili nthena cifukwa cakuti maghanoghano ghake na nthowa zake ni zapacanya kuluska zithu.—Mupharazgi 3:11; Yesaya 55:8, 9.

Kasi kumanya unenesko kungamovwirani wuli? Usange Ciuta tingamupulikiska yayi, ipo palije cifukwa cakuti timumanyire. Ciuta wakutovwira kuti timumanye waka yayi, kweni tiŵeso nayo paubwezi. Pakulongosora za Abrahamu, uyo wakaŵa wakugomezgeka, Baibolo likuti wakaŵa “mubwezi wa Yehova.” Themba Davide la Israyeli likalemba kuti: “Yehova ndi bwezi la awo ŵakumopa.”—Yakobe 2:23; Salmo 25:14.

Kasi mukughanaghana kuti vingacitika yayi kuti tiŵe paubwezi na Ciuta? Mutepanji pakwamba vingawoneka nthena, kweni wonani ivyo lemba la Milimo 17:27 likuyowoya. Likuti: “[Ciuta] wali kutali cara na waliyose wa ise.” Mwawuli? Kwizira mu Baibolo, Ciuta watipa vyose ivyo tikukhumbikwira kuti timumanye makora.a

Ciuta wakutiphalira zina lake kuti ni Yehova. (Yesaya 42:8) Kwizira mu Baibolo wakutiphalira umo wakucitira vinthu na ŵanthu mwakuti timumanye makora. Kweniso Ciuta wakutiphalira umo wakujipulikira. Iyo ni Ciuta “walusungu na ucizi, wakukunthirapo, wakuzara na uwemi na nenesko.” (Exodus 34:6) Ivyo tikucita vingamukondweska panji kumukwiyiska. Mwaciyelezgero, mtundu wakale wa Ŵaisrayeli ‘ukamukalipiskanga mtima’ Ciuta para wamugalukira. Mazuŵa ghano, awo ŵakumupulikira ŵakukondweska mtima wake.—Salmo 78:40; Zintharika 27:11.

[Mazgu ghamusi]

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 4]

Para Ciuta ni Mutatu ndipo tingamupulikiska yayi, kasi tingamumanya wuli?

[Kulongosora Cithuzithuzi pa peji 4]

The Trinity c.1500, Flemish School, (16th century) / H. Shickman Gallery, New York, USA / The Bridgeman Art Library International

2 Ciuta Wakutipwelelera Yayi​—Kasi Mbunenesko?

Ivyo panji muli kupulikapo: “Para Ciuta wakupwelelera nadi ŵanthu, mphanyi wali kuwuskapo viheni na masuzgo ghose pa caru capasi. Nanga ni para wakuŵikako mahara ku ŵanthu wose, kweni ŵakuŵikako mahara yayi kwa ine.”

Ivyo Baibolo likusambizga: Ni Yehova Ciuta yayi uyo wakupangiska viheni. (Yakobe 1:13) Mbunenesko kuti wali na nkhongono zakuti wangawuskapo viheni nyengo yiliyose, kweni wazomerezga kuti viheni viŵepo mwakuti wamazge nkhani iyo yikambika ŵanthu ŵakati ŵalengeka waka. Sonosono apa wanjilirengepo pa ivyo ŵanthu ŵakucita ndipo wazamumazga masuzgo ghose agho ŵanthu awo ŵakukana muwuso wake ŵakwambiska.—Genesis 3:1-6; Yesaya 65:17.a

Nangauli Ciuta wakughanaghanira ŵanthu wose, kweni wakutemwaso munthu waliyose payekha. Lemba la Mateyu 10:29-31 likulongora kuti wakumanya cilicose cakukhwaskana na ise, nanga ni ivyo ise tikumanya yayi. Lemba ili likuti: “Asi mpheta ziŵiri zikugulika na kanjawala kakuzirwa pacoko? Ndipouli, nanga njimoza ya izi yikuwa pasi cara kwambura Ŵawiskemwe kumanya. Kweni nanga ni masisi gha mu mitu yinu ghose ghali kupendeka. Ntheura kopa cara: Imwe muli ŵakuzirwa kuluska mpheta zinandi.”

Kasi kumanya unenesko kungamovwirani wuli? Kanandi tikutemwa yayi kukhala pamoza na ŵanthu awo mbakali panji ŵakupwelelerako yayi vya ŵanji. Lekani nchakuzizika yayi kuti fundo yautesi yakuti Ciuta wakutipwelelera yayi yikupangiska ŵanthu ŵanandi kuti ŵaleke kumumanya Ciuta panji kuti ŵamulombenge pekha para ŵakuwona kuti ŵasoŵa kwakunjilira. Kweni para mungamanya kuti Yehova Ciuta wakumupwelelerani, mungaŵa na khumbo lakuti musambire vinandi vya iyo, na kuŵa nayo paubwezi.

Mwaciyelezgero, nyengo zinyake mukalombanga kwa Ciuta kweni mukakayikiranga usange wakategherezganga panji kumuzgorani. Baibolo likutisimikizgira kuti nyengo zose Ciuta, uyo ‘wakupulika malurombo,’ wakutegherezga awo ŵakumulomba na mtima wose.—Salmo 65:2.

Ciuta wakumupemphani kuti ‘mumuthulire vyenjezgo vinu vyose, cifukwa wakumupwelelerani.’ (1 Petrosi 5:7) Tingagomezga kuti watovwirenge para tasuzgika comene, cifukwa mazgu ghake ghakuti: “Yehova wali pafupi na awo mbakuphyoka mu mtima, ndipo wakuponoska awo mbamzimu wakupera.”—Salmo 34:18.

[Mazgu ghamusi]

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 5]

Usange Ciuta wakutipwelelera yayi, cifukwa wuli pera wakutipempha kuti tilombenge kwa iyo?

3 Ciuta Ngwankhaza​—Kasi Mbunenesko?

Ivyo panji muli kupulikapo: “Ciuta wakusungilira cilicose ico ŵanthu ŵakubuda ndipo wakukaŵawezgera mwa kuŵawocha mu moto, kuti ŵaphyenge kwamuyirayira.”

“Ciuta wakulanga ŵakwananga mwa kupangiska masoka ghacilengiwa.”

Ivyo Baibolo likusambizga: Lemba la 2 Petrosi 3:9 likuti Yehova “wakukhumba cara kuti munyake waparanyike, kweni wakukhumba kuti wose ŵafike pa kupera.” Ciuta wakuwona waka ivyo tikubudiska yayi kweni wakuwona viwemi ivyo tikucita. “Maso gha Yehova ghakulaŵiska uku na uko mu caru cose capasi, kujiwonya nkhongono kovwira awo mitima yawo njakufikapo pamaso pake.”—2 Midauko 16:9.

Cisambizgo cakuti Ciuta wakulanga ŵanthu mwa kuŵawocha ku moto kwamuyirayira ncha mu Baibolo yayi. Cisambizgo ici cikuseluska Ciuta. Cilango cikuru ico Ciuta wazamupeleka ku ŵanthu ŵaheni nchakuti wazamuŵakoma. (Yeremiya 7:31; Ŵaroma 6:7) Masoka ghacilengiwa ghakukhwaska ŵaheni na ŵawemi wuwo, ntheura ni Ciuta yayi wakupangiska. Vinthu vyamabuci vikuwira waliyose.—Mupharazgi 9:11.

Kasi kumanya unenesko kungamovwirani wuli? Tingasendelera kwa Ciuta para tamanya kuti ngwakunozgeka ‘kugowokera’ ndipo wakucimbilira kutisanga vifukwa yayi. (Salmo 86:5) Tikwenera kuteŵetera Ciuta cifukwa ca kopa cilango yayi. Kweni tikwenera kuŵa na cipulikano mwa Yehova cifukwa cakuti tikumutemwa. Citemwa canthena cikutovwira kuti ticitenge ivyo tingafiska kuti timukondweske.—Mateyu 22:36-38; 1 Yohane 5:3.

Ciuta wakukhumba kuti waliyose wacitenge ico nchiwemi, kweni wakumanya kuti ni wose yayi ŵacitenge viwemi. Usange wangatondeka kuparanya awo ŵakucita viheni, mbwenu wayanenge waka na muwusi uyo wakupanga malango kweni wakupeleka yayi cilango kwa awo ŵaswa malango, ndipo wakuzomerezga kuti vinthu vyambura urunji na masuzgo vilutilire kuŵapo mu caru. (Mupharazgi 8:11) Tikuŵa na cilindizga ciwemi ca munthazi para tamanya kuti walekelerenge yayi viheni kuti vilutilire kuŵapo. Ciuta walayizga kuti wazamuwuskapo viheni vyose mwakuti “ŵakuzika” ŵasangwe na umoyo wamuyirayira pa caru capasi nga umo wakakhumbiranga pakwamba.—Salmo 37:10, 11, 29.a

[Mazgu ghamusi]

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 6]

Kasi Ciuta wangatemwa kuti timusopenge cifukwa ca kopa cilango?

[Kulongosora Cithuzithuzi pa peji 6]

Engravings by Doré

4 Ciuta Ngwambura Urunji​—Kasi Mbunenesko?

Ivyo panji muli kupulikapo: “Ciuta ndiyo wakuwusa caru ici, ndipo vyose vikucitika mu khumbo lake.” Pakuti caru cazura na kutemwera, kuwura urunji, na kuyuzgana, ndikuti Ciuta ndiyo wakupangiska.”

Ivyo Baibolo likusambizga: Ni Ciuta yayi uyo wakupangiska kuti pa caru paŵavye urunji. Pakulongosora za Yehova, Baibolo likuti: “Mulimo wake ngwakufikapo; pakuti nthowa zake zose ndi urunji.”—Duteronome 32:4.

Ciuta wakucitira viwemi ŵanthu wose, kusazgapo na awo vikuŵenelera yayi. Mwaciyelezgero ‘wakukwezgera dazi pa ŵanthu ŵaheni na ŵawemi ndipo wakulokweska vula pa ŵanthu ŵarunji na ŵambura urunji.’ (Mateyu 5:45) Wakucitira ŵanthu ŵa mtundu wose mwaurunji nga umo lemba la Milimo 10:34, 35 likulongolera. Likuti: “Ciuta wakutemwera cara, kweni mu mtundu uliwose munthu uyo wakumopa na kucita urunji ngwakuzomerezgeka kwa iyo.”

Ipo kasi ni njani uyo wakupangiska kuti pa caru paŵavye urunji? Ŵanthu ŵanandi ŵakusankha kucita vinthu mwambura urunji, ndipo ŵakulondezga yayi Ciuta pa nkhani iyi. (Duteronome 32:5) Baibolo likulongoraso kuti Ciuta wazomerezga kuti mulwani wake, Dyabulosi waŵe na mazaza pa caru capasi.a (1 Yohane 5:19) Ndipouli, Ciuta walutilirenge yayi kuzomerezga Dyabulosi kuti waŵe na mazaza. Waŵikirathu nthowa iyo wazamuparanyira “milimo ya Dyabulosi.”—1 Yohane 3:8.

Kasi kumanya unenesko kungamovwirani wuli? Mukwenera kuti mukukwenyelera para nyengo na nyengo mukupulika za vimbundi ivyo vikucitika, kucitirana nkhaza, ndiposo kuwura urunji. Para mungamanya ico cikupangiska masuzgo mungapulikiska cifukwa ico vinthu vyahenipira mazuŵa ghano. Kweniso mungamanya cifukwa ico ŵanthu ŵatondekera kumazga masuzgo pa caru. (Salmo 146:3) M’malo mwa kumalira nyengo na nkhongono pa kusintha caru, uko kungaŵa kwa kanyengo waka, mungalindilira ivyo Ciuta walayizga.—Uvumbuzi 21:3, 4.

Para tapulikiska ico cikupangiska kuti pa caru paŵavye urunji, tizizwenge yayi para tasuzgika. Para munthu waticitira vinthu vyambura urunji, nase tingalira nga umo muteŵeti wa Yehova Habakuku wakalilira apo wakati: “Dango lagowoka weruzgi kuti ukufuma cara na kamo kose.” (Habakuk 1:4) Ciuta wakamukalipira yayi Habakuku cifukwa ca kuyowoya nthena. Kweni wakamusimikizgira kuti watema nyengo iyo wazamunozga vinthu, ndipo wakamovwira Habakuku kuti waŵe wakukondwa nangauli wakasuzgikanga. (Habakuk 2:2-4; 3:17, 18) Mwakuyana waka, para nase tingagomezga layizgo la Ciuta lakuti wazamuwuskapo vinthu vyose vyambura urunji, tingaŵa na mtende wa mu mtima mu caru cambura urunji ici.

[Mazgu ghamusi]

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 7]

Kasi ni Ciuta nadi uyo wakupangiska masuzgo na vinthu vyambura urunji?

[Kulongosora Cithuzithuzi pa peji 7]

© Sven Torfinn/Panos Pictures

5 Ciuta Wakuzomerezga Kusopa Kulikose, Cikuru Munthu Wakusopa na Mtima Wose​—Kasi Mbunenesko?

Ivyo panji muli kupulikapo: “Pali nthowa zinandi izo zikuluta ku malo ghamoza, mwakuyana waka pali nthowa zinandi izo zikulongozgera kwa Ciuta. Munthu waliyose wakwenera kusanga yekha nthowa yakuyira kwa Ciuta.”

Ivyo Baibolo likusambizga: Tikwenera kusopa Ciuta na mtima wose, tileke kujilongora waka na kuŵa ŵapusikizgi. Yesu wakaphalira ŵalongozgi ŵa cisopa ŵa mu nyengo yake cifukwa ico Ciuta wakaŵakanira, wakati: “Yesaya wakaneneska kucima vya imwe ŵapusikizgi, umo kuli kulembekera, ‘Ŵanthu aŵa ŵakunicindika na milomo yawo, kweni mitima yawo yili kutali nkhanira na ine.’” (Mariko 7:6) Kweni kusopa na mtima wose pakwekha nkhwakukwana yayi kuti Ciuta wazomere kasopero kithu.

Yesu wakavumbura cifukwa ico Ciuta wakakanira kasopero ka ŵalongozgi ŵa visopa aŵa na ŵalondezgi ŵawo. Wakaŵaphalira kuti Mazgu gha Ciuta ghakunena iwo apo ghakuti: “Ŵakulutilira kunisopa pawaka, cifukwa visambizgo vyawo ni malanguro gha ŵanthu.” (Mariko 7:7) Kusopa kwawo kukaŵa ‘kwawaka’ panji kuti kwambura nchito cifukwa cakuti ŵakawonanga kuti nchakuzirwa comene kulondezga maluso gha ŵanthu kuluska ivyo Ciuta wakukhumba.

Baibolo likuzomerezga yayi fundo yakuti pali nthowa zinandi za kufikira kwa Ciuta, kweni likuti pali nthowa yimoza. Lemba la Mateyu 7:13, 14 likuti: “Njirani pa cipata cicoko; cifukwa nthowa yakulongozgera ku pharanyiko njikuru na yisani, ndipo mbanandi awo ŵakwendamo; peneapo cipata nchicoko na nthowa yakulongozgera ku umoyo njifinyi, ndipo mbacoko awo ŵakuyisanga.”

Kasi kumanya unenesko kungamovwirani wuli? Yelezgerani kuti mwasambira kwa myezi yinandi kuti muzakacimbire pa ciphalizgano. Pa nyengo ya ciphalizgano mwacimbira ndipo mwaluska ŵanyinu wose, kweni ŵakumuphalirani kuti mupokerenge yayi njombe yinu cifukwa cakuti mwaswa dango linyake. Kasi mungajipulika wuli? Mungawona kuti mwaphyoka pawaka. Kasi cinthu cakuyana waka cingacitika pa nkhani ya kusopa Ciuta?

Mpositole Paulosi wakayaniska kusopa Ciuta na ciphalizgano ca kucimbira. Wakalemba kuti: “Usange yunji wakucita ciphalizgano mu maseŵero, wakuvwalikika mphumphu cara kwambura kuti wacita ciphalizgano mwakulondezga malango.” (2 Timote 2:5) Tingatemweka na Ciuta usange tikumusopa “mwakulondezga malango,” panji kuti kulondezga nthowa iyo wakuzomerezga. Uyo wakucita ciphalizgano wangapoka yayi njombe para wakucita ivyo iyo wakukhumba, mwakuyana waka, nase tingacita kujisankhira tekha yayi nthowa yakulongozgera kwa Ciuta.

Kuti tikondweske Ciuta, kusopa kwithu kuleke kukhozgera mautesi agho ghakuyowoyeka ghakukhwaskana na iyo. Yesu wakati: “Ŵasopi ŵaunenesko ŵazamusopa Ŵadada mu mzimu na unenesko.” (Yohane 4:23) Tikusambira nthowa yaunenesko yakulongozgera kwa Ciuta kwizira mu Baibolo, ilo ni Mazgu ghake.—Yohane 17:17.a

[Mazgu ghamusi]

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 8]

Kasi visopa vyose vikusambizga ŵanthu kuti ŵasopenge Ciuta mu nthowa iyo wakuzomerezga?