«Acʼa shuʼtes te yaʼtel te ya xcuhch awuʼunic»

1, 2. 1) ¿Bin ya yakʼ jnoptik te stalel Gedeón sok te 300 soldadoetik yuʼune? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo.) 2) Jich bitʼil ya yal te sjun Lucas 21:19, ¿bin yuʼun tulan skʼoplal te ya skʼan ya xkujch kuʼuntike?

TE JUEZ Gedeón sok te soldadoetik yuʼune yakik ta tulan guerra sok te ya yakʼ bayal lujbel. Ayniwan 32 kilometro snajtʼil te yakik ta snutsel bael te skontratakik ta sjunal ajkʼabal. ¿Bin kʼot ta pasel ta patil? Te Biblia ya yal: «Te Gedeón cʼoht ta Jordán soc te hoʼlajunwinic (300) ta tuhl winiquetic sjoquinej, sohlic bahel, aunque luhbenic». Jaʼukmeto mato juʼemuk yuʼunik-a te guerrae, melel ayto 15,000 skontratakik te maba lajemik-ae. Jaʼik-abi, bayal jaʼbil yutsʼinojik te israeletike. Jich yuʼun te Gedeón sok te soldadoetik yuʼune ma xjuʼ te ya yakʼ sbaik ta tsalele. Jaʼ yuʼun maba la skom sbaik ta snutsel te skontratakik jaʼto te kʼalal juʼ yuʼunik tsalawe (Jueces 7:22; 8:4, 10, 28).

² Jaʼnix jich te joʼotike yakotik ta yakʼel guerra kʼoem sok te ya yakʼ bayal lujbele. Te jkontrataktike jaʼ te Satanás sok te machʼatik ay ta skʼabe, jaʼnix jich ta swenta te maba tojotike. Ay chaʼoxtulotik te bayal jaʼbil yakotik ta stsalel jbatik sok te jkontrataktik-abi. Ta swenta te koltaybilotik yuʼun te Jehovae ay juʼemix kuʼuntik stsalel. Jaʼukmeto mato jkʼaxeluk juʼem kuʼuntik te tsalawe. Ayniwan ya xlujbotik o ya jkʼantikix te ya xlajix skʼoplal te chopol balumilale. Te Jesús la yal ta swenta te kʼalal ayotikix ta slajibal kʼajkʼal-ae, yalaj kiltik bayal wokolil sok bayal nutsel. Jaʼukmeto la yalxan teme ya xkujch kuʼuntike ya xjuʼ kuʼuntik te tsalawe (kʼopona te sjun Lucas 21:19). ¿Bin ya skʼan ya yal te ya xkujch kuʼuntike? ¿Bin ya skoltayotik swenta ya xkujch kuʼuntik? ¿Bin ya xjuʼ ya jnoptik ta swenta te machʼatik kujchem yuʼunike? Ta swenta te ya xkujch kuʼuntike ¿bin-utʼil ya kakʼtik sjuʼtes yaʼtel ta jtojoltik? (Santiago 1:4).

 3. ¿Bin ya skʼan ya yal te ya xkujch kuʼuntike?

³ Te Biblia ma jaʼuknax ya skʼan ya yal te ya xkujch kuʼuntik te kʼalal maba ya kakʼ jbatik ta tsalel o ya stsʼik kuʼuntik te bin tulan ya xkʼax ta jtojoltike. Jaʼ ya yakʼ ta naʼel te bin ya jpastik-a te kʼalal ayotik ta wokoliletike. Te ya xkujch kuʼuntike ya yakʼ ta naʼel te ay yip koʼtantik, jun koʼtantik sok ya jnaʼtik smaliyel. Ay jun libro ya yal ta swenta te ya xkujch kuʼuntike, jaʼlaj ya skʼan ya yal te ay tulan schʼuunel koʼtantik sok te maba ya kakʼ jbatik ta tsalel te kʼalal ya xkʼax kuʼuntik tulan wokoliletike. Te kʼalal ya xkujch kuʼuntike jich ya kaʼiytik tsalaw yuʼun te jwokoltike. Sok ma jaʼuk ya xbajtʼ koʼtantik ta swenta te skʼuxul jwokoltike, jaʼ ya kakʼ koʼtantik ta swenta te bin ya jmaliytik ta patile.

 4. ¿Bin yuʼun ya kaltik te kʼuxul oʼtanil ya skoltayotik swenta jich ya xkujch kuʼuntik te wokolile?

⁴ Te kʼuxul oʼtanil ya skoltayotik swenta jich ya xkujch kuʼuntik (kʼopona te 1 Corintios 13:4, 7). ¿Bin yuʼun te jich ya kaltike? Jich bitʼil te skʼuxul koʼtantik ta stojol te Jehovae ya skoltayotik swenta ya xkujch kuʼuntik te bintik ya xkʼax ta jtojoltike (Lucas 22:41, 42). Te skʼuxul koʼtantik ta stojol te kermanotaktike ya skoltayotik swenta ya xkujch kuʼuntik te banti ya xchʼayik ta jtojoltike (1 Pedro 4:8). Te skʼuxul koʼtantik ta stojol te machʼa nujpunemotik soke ya skoltayotik ta stsʼikel te wokoliletik ta jkuxlejaltik te jaʼnix jich ya xkʼax ta stojolik-euk te machʼatik nujpunemik te kʼax tseʼel yoʼtanike. Te kʼuxul oʼtanile jaʼme ya yakʼbey yip te nujpunel kuʼuntike (1 Corintios 7:28).

 5. ¿Bin yuʼun jaʼnax ay ta swenta skoltaybelotik te Jehová swenta ya xkujch kuʼuntik te wokoliletike?

⁵ Akʼa jkʼanbeytik kiptik te Jehová. Te Biblia ya yal te ya yakʼ «xcuhch cuʼuntic soc te ya yaʼbotic smucʼul coʼtantic» te Jehovae (Romanos 15:5). Jaʼnax ay ta swenta skoltaybelotik yuʼun jich ya xkujch kuʼuntik-a. ¿Bin yuʼun? Melel jaʼnax stukel ya xkʼot ta yoʼtan te bin ya xkʼax ta jtojoltike, te bin yaʼiyel ya kaʼiy jbatik sok te bintik kʼaxem talel ta jkuxlejaltike. Jich yuʼun jaʼ ya snaʼ ta lek te bin-nix ya xtuun kuʼuntik-a yuʼun jich ya xkujch kuʼuntik. Te Biblia ya yal ta swenta Dios te «ya yaʼbe te bintic ya scʼan yoʼtanic te machʼatic ya yichʼic ta mucʼ; ya yaʼiybe yawic soc ya scoltaylan» (Salmo 145:19). Jaʼukmeto, ¿bin-utʼil ya skoltayotik te Dios te kʼalal ya jkʼanbeytik kiptik swenta jich ya xkujch kuʼuntik-ae?

 6. Te kʼalal ayotik ta wokolile, ¿bin-utʼil ya skʼotes ta pasel Jehová te ya slokʼesotik ta swenta te wokolile?

⁶ Teme ya jkʼanbeytik koltayel te Jehová swenta ya xkujch kuʼuntike, yaloj ta jamal te ya slokʼesotik ta wokolile (kʼopona te 1 Corintios 10:13). ¿Bin-utʼil ya skʼotes ta pasel-abi? Ay baeltik ya slokʼes te bin yak ta kʼaxel ta jtojoltike. Jaʼukmeto jteb ma spisiluk buelta ya slokʼesotik ta swenta te bin yak ta kʼaxel ta jtojoltik te kʼalal ya yakʼbotik kiptik swenta jich ya xkujch kuʼuntik sok stseʼelil koʼtantik jaʼnix jich maba ya x-animaj koʼtantik (Colosenses 1:11). Jaʼnix jich te Jehová snaʼoj te banti kʼalal ay yip te jbakʼetaltike, te jpensartik sok te bin ya kaʼiy ta koʼtantike. Te Jehová maba ya yakʼ te ya xjelaw yip te jwokoltik te jich ma xjuʼ jun koʼtantik ta stojole.

 7. Ala jun lokʼomba kʼop ta swenta te bin yuʼun ya skʼan ya xweʼotik ta leke.

⁷ Kakʼbeytik yip te schʼuunel koʼtantik ta swenta te snopel skʼop Diose. ¿Bin yuʼun tulan skʼoplal te ya kakʼbeytik yip te schʼuunel koʼtantik ta swenta te snopel skʼop Diose? Nopa awaʼiy ta swenta ini. Swenta ya xjuʼ ay machʼa ya xmo bael ta mukʼul wits te Everest sbiile, ya skʼan ya xweʼ jujun kʼajkʼal oxebtoxan buelta-a te bin-utʼil kʼayem ta weʼele. Teme ya skʼan ya xkujch yuʼun sok ya xkʼot kʼalalto ta sjol te mukʼul witse, ya skʼan ya xweʼ ta lek. Jaʼ pajal sok-abi, teme ya jkʼantik xkujch kuʼuntik jaʼto kʼalal ta slajibale, ya skʼan ya jnoptik ta lek te skʼop Diose. Yame skʼan ya jlokʼestik tiempo ta snopel te skʼop Dios ta jtukeltik sok ya xkʼootik ta tsoblejetik spisil-ora. Jichme ay yip ta lek-a te schʼuunel koʼtantike (Juan 6:27).

8, 9. 1) Jich bitʼil ya yal ta sjun Job 2:4, 5, ¿bin yoʼtanuk ya skʼan ya jpastik te Satanás te kʼalal ya jtatik jun wokolile? 2) ¿Bin ya skʼan ya xtal ta koʼtantik ta yorail-abi?

⁸ Juluk ta koʼtantik te ya skʼan jun koʼtantik ta stojol te Diose. Ta melel ya xkʼax jwokoltik te kʼalal ay bin tulan ya xkʼax ta jtojoltike. Jaʼukmeto juluk ta koʼtantik te yak ta tsajel teme yuʼun-nix jun koʼtantik ta stojol-a te Diose. Te Satanás ma skʼan te jaʼ ya xmantalaj te Jehová ta stojol te chʼulchan sok te Balumilale. La sbolkʼoptay te Jehová te kʼalal la yal te jaʼnaxlaj yakotik ta yichʼel ta mukʼ te Dios ta skaj te bintik lek ya yakʼbotike. Ta skʼajkʼalel te Job, te Satanás jich la yal: «Spisil bintic ay yuʼun te winic ya yacʼ yuʼun te scuxlejale». Ta patil la yalxan teme aylaj bin chopol ya spas te Dios ta stojol te Jobe, yalaj xbolkʼoptayot yuʼun te Jobe (Job 2:4, 5). Bayal jaʼbil ta patil te kʼalal la yichʼ chʼojel koel tal ta Balumilal te Satanase, maʼyuk skomoj sba ta sleel ta kʼop te machʼatik jun yoʼtanik ta stojol te Diose (Apocalipsis 12:10). Ta kʼajkʼal ini jaʼnix jich yak ta yalel te jaʼnaxlaj yakotik ta yichʼel ta mukʼ te Dios ta skaj te ay bintik lek ya yakʼbotike. Jaʼ yoʼtanuk te ya jpʼajtik te Jehová sok te manchuk ya x-abatinotikix ta stojole. Jich yuʼun te kʼalal ya jsitintaytik tulan wokolile, juluk ta koʼtantik ta swenta te bin yilel ya kiltik te wokoliletike, jaʼ ya yakʼ ta ilel teme ya jkoltaybeytik skʼoplal te Jehová te jaʼ smelelil ajwalil yuʼun te chʼulchan sok te Balumilale.

⁹ Ta yorail-abi, yaniwan xtal ta koʼtantik te jich ya kil jbatik ini. Ta jejch tey ay-a te Satanás sok te chopol espirituetik te yak yilbelotik sok yakik ta yalel te ya kichʼtik tsalele. Ta yan jejch tey ay-a te Jehová sok te Ajwalil kuʼuntik Jesucristo sok te machʼatik la yichʼik tsael te ya xbajtʼik ta chʼulchan te chaʼkuxajemikix sok te bayal ta mil chʼul-abatetik, jaʼnix jich yak yilbelotik swenta ya yakʼbotik smukʼul koʼtantik te manchuk ya kakʼ jbatik ta tsalel. Bayal stseʼelil yoʼtanik yuʼun te kʼalal ya yilik te ya jpastik tulan yuʼun jich jun koʼtantik ta stojol te Jehová sok te ya xkujch kuʼuntik manchukme maba kʼun ta pasel. Jich yuʼun te Jehová jich ya yalbotik: «Jnichʼan, ayuc me spʼijil awoʼtan, hich me yac awacʼ tseʼejinuc coʼtan; hich ya xhuʼ ya jsuhtesbe scʼop te machʼa ya spʼajone» (Proverbios 27:11).

10. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jtʼunbeytik stalel te Jesús te kʼalal ya jsitintaytik wokoliletike?

¹⁰ Akʼa bajtʼuk koʼtantik-a te bintik lekilal ya jtatik te kʼalal ya xkujch kuʼuntike. Nopanax awaʼiy te ya xbaat ta beel te kʼax kʼubul sok te jaʼto ya xkʼoat ta yan kʼajkʼal te banti ya akʼan ya xkʼoate. Swenta ya xkʼoat tey-abi, ya skʼan ya xbeenat sjunal ajkʼabal, ijkʼ te kʼinal chikan bayuk ya awil. Jaʼukmeto ya anaʼ te nopol ya sakubix kʼinal sok ya anaʼ teme maba ya akom aba ta beele ya xkʼoat te banti ya akʼane. Te kuxlejalil jaʼ pajal sok te najtʼil beele. Ayniwan ya xkʼax ta jtojoltik te bintik wokol ya kaʼiytike sok ya jmel koʼtantik yuʼun. Jichniwan la yaʼiy sba-euk te Jesuse. Te kʼalal la sbajik ta lawux ta jchʼixnax teʼ swenta la smilik tey-a, la skʼexlaltesik sok la yakʼik kʼaxuk bayal swokol. Ta melel jaʼ te bin mukʼul wokolil kʼax ta skuxlejale. ¿Bin koltayot swenta jich kujch yuʼun? Te Biblia ya yal te jaʼ koltayot te «ya sta bayal yutsil yoʼtan ta patil» (Hebreos 12:2, 3). Jaʼ ya skʼan ya yal te jaʼ bajtʼ ta yoʼtan Jesús te bintik lekilal ya xlokʼ-a te kʼalal ya xkujch yuʼune, jaʼ kʼaxto mukʼ skʼoplal te bitʼil ya schʼultesbey sbiil Dios sok ya skoltaybey skʼoplal te jaʼnax stukel ay ta swenta te ya xmantalteswane. Snaʼoj te ya xlaj skʼoplal te swokole, jaʼukmeto te majtʼanil ya yichʼ ta chʼulchane sbajtʼel kʼinal ay stukel. Te kʼalal ya kiltik tulan wokolile akʼa jtʼunbeytik stalel te Jesuse. ¿Bin-utʼil ya jpastik? Jaʼ te ya xbajtʼ koʼtantik-a te bintik lekilal ya xlokʼ-a te kʼalal ya xkujch kuʼuntike sok juluk ta koʼtantik te nopol ya xtupʼ te wokoliletike.

11. ¿Bin yuʼun jaʼ lek te ya jnopbeytik skʼoplal skuxlejalik «te machʼatic ya xcuhch yuʼunic te swocolique»?

¹¹ Bayal j-abatetik yuʼun Dios kujchem yuʼunik te swokolik jich te bitʼil te joʼotike. Ta skʼajkʼalel te jpuk-kʼop Pedro, bayal jchʼuunjeletik kujch yuʼunik te kontrainel yuʼun te Satanase. Jaʼ yuʼun te Pedro jich la yaltiklambey: «Ma me xawacʼ yochintayex, ayuc me yip schʼuhunel awoʼtanic, como anaʼojic te hich nix ay swocolic te awermanotac ayic ta swohlol bahlumilal» (1 Pedro 5:9). Jich yuʼun jaʼ lek te ya jnopbeytik skʼoplal te skuxlejalik «te machʼatic ya xcuhch yuʼunic te swocolique». ¿Bin yuʼun? Melel jaʼ ya skoltayotik swenta jun koʼtantik ta stojol Dios sok ya yakʼ smukʼul koʼtantik te ya xkujch kuʼuntik soknix ya sjultes ta koʼtantik teme jun koʼtan ya kakʼ jbatike, te Jehová yame smajtʼantesotik (Santiago 5:11). Akʼa kiltik chaʼoxtul j-abatetik yuʼun Dios te kujchem yuʼunik-euke^[1] (ilawil te nota ta slajibal te articulo).

12. ¿Bin ya jnoptik ta swenta te slekil talel te kerubinetik ta Edene?

¹² Te kerubinetik. Jaʼik chʼul-abatetik te mukʼ skʼoplalike. Kʼalal la sta smulik te Adán sok Eva, te Jehová la yakʼbey yaʼtel chaʼoxtul kerubinetik ta Balumilal te maba pajal sok te aʼtelil akʼbilik ta chʼulchane. Te bin la spasike ya yakʼ jnoptik te ya skʼan ya xkujch kuʼuntik te kʼalal ya kichʼtik akʼel jpastik jun aʼtelil te tulan ta pasele. Te Biblia ya yal te «banti ya xlocʼ tal cʼahcʼal yuʼun te tsʼumbil qʼuinal Edén» te Jehová «la yacʼ querubinetic [...] soc la yacʼ espada te yac ta tihlel te ya sjimulan sba yuʼun ya smacbe sbehlal te teʼ scuenta cuxlejal» (Génesis 3:24)^[2] (ilawil te nota ta slajibal te articulo). Te Biblia maba ya yal te jajchik ta wulwunel o te kʼax mukʼ skʼoplal la skuy sbaik te jich ma snujpʼuk te ya yichʼik te aʼtelil-abi. Jaʼnix jich maʼyuk ya yalbey skʼoplal teme chʼajubik ta spasel o te la yijkʼitayik jilel te yaʼtelike. Tey jilik ta spasel te yaʼtelik jaʼto te kʼalal juʼ yuʼunike. Ayniwan kʼaxem ta 1,600 jaʼbil te tey ayik-a jaʼto te kʼalal jul te Pulemale.

13. ¿Bin koltayot te Job swenta jich kujch yuʼun te bayal wokoliletike?

¹³ Te Job jun yoʼtan la yakʼ sba. Ayniwan baeltik ya xchebaj koʼtantik ta skaj te ay bin la yalbotik te la slajinotik te kamigotik o jpatxujktike. O ayniwan ayotik ta tulan chamel o ay machʼa laj kuʼuntik te kʼax kʼux ta koʼtantike. Jaʼukmeto chikan te bin ya xkʼax ta jtojoltike, te stalel te Job ya yakʼ smukʼul kʼinal kaʼiytik (Job 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3). Te Job maʼyuk snaʼoj-a te bin yuʼun oranax bayal bin chopol yak ta kʼaxel ta stojole. Jaʼukmeto maʼyuk bin-ora la yakʼ sba ta tsalel. ¿Bin koltayot swenta jich kujch yuʼun? Ta sbabial, jaʼ te skʼuxul yoʼtan ta stojol te Jehová sok te ya skʼan lek ya x-ilot yuʼune (Job 1:1). Jaʼ ya skʼan te lek ya x-ilot yuʼun te Jehová te kʼalal lek sok te kʼalal maba lek te bin ya xkʼax ta stojole. Ta schebal, te Jehová la scholbey yaʼiy te Job te bintik pastiklanbil yuʼun swenta jich la sjultesbey ta yoʼtan te bayal yuʼel stukele. Ta swenta-abi, kʼot ta yoʼtan te Job te ya xlajinbot swokol te bin-ora jich lek ya yil te Jehovae (Job 42:1, 2). Jichnix kʼot ta pasel-a, te Jehová la slajinbey te wokoliletik yuʼun Job sok chebto buelta la yakʼbey sjelol te bintik chʼay yuʼune. Jich te Job kʼax bayal stseʼelil yoʼtan te jayeb kʼajkʼal kuxinxane (Job 42:10, 17).

14. Jich bitʼil ya yal te 2 Corintios 1:6, ¿bin-utʼil koltayotik te yantik ta swenta te bitʼil kujch yuʼun te Pabloe?

¹⁴ Te jpuk-kʼop Pablo. Ayniwan chaʼoxtulotik ya kiltik wokolil o ya kichʼtik nutsel ta swenta te ya x-abatinotik ta stojol te Jehovae. O teme ancianootik o superintendenteotik yuʼun circuito ayniwan lujbenotik yuʼun te bayal kaʼteltik ya jpastike. Teme jiche, te stalel te Pablo ya xjuʼ ya skoltayotik. La yil tulan swokol yuʼun te bayal la yichʼ nutsele. Jaʼnix jich bayal la smel yoʼtan ta swenta te yermanotake (2 Corintios 11:23-29). Jaʼukmeto maʼyuk bin-ora la yakʼ sba ta tsalel, jaʼnix jich ta swenta te slekil talel te Pablo bayal machʼatik koltayot swenta jich kujch yuʼunik te swokolik-euke (kʼopona te 2 Corintios 1:6). Teme ya xkujch kuʼuntik-euke, te jlekil taleltik jaʼme ya xkoltayot te kermanotaktik swenta jich ya xkujch yuʼunik-euk.

15, 16. 1) ¿Bin aʼtelil ya xjuʼ ta pasel te kʼalal ya xkujch kuʼuntike? 2) Ala chebuk te ay bin jich ya xkʼot ta pasel te ya yakʼ kiltik bin-utʼil ya «shuʼtes te yaʼtel».

¹⁵ Te jnopojel Santiago jich akʼbot stsʼibay yuʼun te Diose: «Acʼa shuʼtes te yaʼtel te ya xcuhch awuʼunic, scuenta yuʼun lec soc tsʼacal ya xcʼohex yuʼun, te mayuc bin ya spasex falta a» (Santiago 1:4). Jich bitʼil te la kiltike, te Santiago la yal te ya spas «yaʼtel» te kʼalal ya xkujch kuʼuntike. ¿Bin aʼtelil-abi? Te kʼalal ya xkujch kuʼuntik ya skoltayotik swenta «tsʼacal», o lekil jchʼuunjel ya xkʼootik yuʼun te Diose. Jaʼukmeto ¿bin-utʼil ya spas te «yaʼtel» ta jtojoltike? Te kʼalal ay jun wokolil ta jtojoltik, yaniwan kiltik tey-a te ya skʼan maba x-animaj koʼtantik, te ya skʼan ya jnoptikxan yalel wokol o ya skʼan ya kakʼtikxan ta ilel skʼuxul koʼtantik. Te kʼalal ya xkujch kuʼuntike, jaʼ jich ya jnoptikxan yakʼel ta ilel yantik lekil talelil sok jich lekil jchʼuunjel yuʼun Dios ya xkʼootik. Te kʼalal ya xkujch kuʼuntike, jich ya kakʼtik sjuʼtes ta pasel yaʼtel ta jtojoltik.

¹⁶ Jich bitʼil te ya skoltayotik swenta lekil jchʼuunjel yuʼun Dios ya xkʼootik te kʼalal ya xkujch kuʼuntike, mame jkʼaxuntaybeytik smantal Dios ta skaj te ya jkʼantik ya jchajpantik te wokoliletike. Kiltik chebuk te ay jich ya xkʼot ta pasele. Akʼa jnop kaʼiytik te yakotik ta spasel tulan ta slokʼesel ta joltik te bin chopole, te bin ya skʼan ya jpastike jaʼ te ya jkʼanbeytik koltayel Jehová ta spʼajel te bin chopol ya jnoptike. O jnop kaʼiytik te ay jtul ta jfamiliatik te ya skontrainotik ta skaj te jaʼ testigootik yuʼun te Jehovae. Ya skʼan te maba ya kakʼ jbatik ta tsalele, spisil-ora ya skʼan ya x-abatinotik ta stojol te Jehovae. Jaʼ-abi ya skoltayotik ta yakʼelxan smukʼul koʼtantik ta stojol. Juluk ta koʼtantik teme ya jkʼantik lek ya yilotik te Jehovae, akʼame kujchuk kuʼuntik te wokoliletike (Romanos 5:3-5; Santiago 1:12).

17, 18. 1) Chola sok jun lokʼombakʼop ta swenta bin yuʼun tulan skʼoplal te ya skʼan ya xkujch kuʼuntike. 2) Jich bitʼil te nopol ayotikix ta slajibale, ¿bin-a te ya skʼan schʼuunejuk ta lek koʼtantike?

¹⁷ Kʼax tulan skʼoplal te ya xkujch kuʼuntik kʼalalto ta slajibal. Akʼa jnop kaʼiytik te yak ta mulel koel ta jaʼ jun barco. Teme ya skʼan ya xkolik jilel te machʼatik ayik tey-ae, ya skʼan maba ya xlujbik te kʼalal ya x-ochik ta nuxel jaʼto te kʼalal ya xlokʼik ta stiʼil te jaʼe. Jaʼ pajal sok-abi, teme ya jkʼantik ya xkuxinotik jilel ta Nichimal kʼinale, yame skʼan ya xkujch kuʼuntik sok te jichuk ya kaltik te bitʼil la yal te jpuk-kʼop Pablo te ma xpejkʼaj koʼtankotik (2 Corintios 4:1, 16).

¹⁸ Jich bitʼil te Pablo, schʼuunejuk koʼtantik te ya skoltayotik te Jehová swenta jich ya xkujch kuʼuntik kʼalalto ta slajibal. Te Pablo jich la yal: «Hoʼotic jcʼaxel ya caʼiytic tsalaw ta scuenta te Machʼa cʼux la yaʼiyotic ta yoʼtane[.] Ha yuʼun ni haʼuc te lajel, te cuxlejal, chʼul aʼbatetic, principaletic, te bin ay ta ora ini, te bin ya xcʼoht ta pasel ta patil, te bin toyol ay, te bin cʼubul ay, o biluc a te pasbile, jnaʼoj te ma xhuʼ ya spitotic loqʼuel ta stojol te scʼuxul yoʼtan Dios te ay ta scuenta te Cajwaltic Cristo Jesús» (Romanos 8:37-39). Melelnix-a te ay baeltik ya xlujbotike. Jaʼukmeto ya skʼan ya jkʼayinbeytik stalel te Gedeón sok te soldadoetik yuʼune. Maba la yakʼ sbaik ta tsalel manchukme lujbenikix-a (Jueces 8:4). ¿Yabal akʼayinbey-euk te stalelike?