Te bintik ya sjojkʼoyik te machʼatik ya skʼopon te june

Ta swenta-abi, te machʼatik nujpunemike ya skʼan ya snaʼik ta lek bin-utʼil ya x-aʼtej te DIU soknix bin ya yakʼ ta naʼel ta smelelil te Biblia ta stojol. Ta patil, ya staik ta nopel teme ya stuuntesik o maʼuk, pero ya skʼan te jaʼuk ya spasik te bin lek ya yaʼiy sbaik yuʼun ta stojol te Diose.

Te kʼalal jaʼnax ayik-a te Adán sok te Eva, jich albotik yuʼun te Jehová: «Sitinan soc pʼohla abahic». Te kʼalal kʼaxemix-a te Pulemale te Jehová jaʼnix jich la yalbey te Noé sok te sfamilia (Génesis 1:28; 9:1). Pero te Biblia maba ya yal te yato skʼan ya schʼuunik te j-abatetik yuʼun Dios ta ora ini te mantalil-abi. Jaʼ yuʼun, te machʼatik nujpunemike jaʼ ya staik ta nopel teme ay bin ya stuuntesik yuʼun maba ya sta bayal yal snichʼnabik o jaʼto ya x-ayin yuʼunik-a te kʼalal ya skʼanike. Pero, ¿bintik ya skʼan ya yilbeyik skʼoplal?

Te kʼalal ay bin ya staik ta nopel spasel te j-abatetik yuʼun te Diose, ya skʼan jaʼ ya yichʼik ta wenta te bintik smelelil ya xtojobteswan te ayik ta Biblia. Jaʼ yuʼun maba ya skʼasesik alal yuʼun ma skʼan ya sta yal snichʼnabik. Te machʼa spasemal yoʼtan ya skʼases alale, maba yak ta yichʼel ta mukʼ te kuxlejalil jich bitʼil ya yakʼ ta nopel te Bibliae. Te j-abatetik yuʼun Dios maba ya slajinbeyik skuxlejal te alal te yakix ta chʼiel ta schʼujtʼ te smeʼe (Éxodo 20:13; 21:22, 23; Salmo 139:16; Jeremías 1:5). Jich yuʼun, ¿bin ya xjuʼ ya kaltik ta swenta stuuntesel te DIU?

Te tema ini la yichʼ ilbeyel skʼoplal ta La Atalaya 15 yuʼun septiembre 1979 ta pajina 31 sok 32. Te DIU te kʼax naʼbilxan sba ta skʼajkʼalel-abi, jaʼ jun plastiko te maba ya stij sba te ya yichʼ akʼel ta matriz o útero swenta maba ya sta alal-a te antse. Te articulo-abi la yal te ma naʼbiluk ta lek bin-utʼil ya x-aʼtej-a te dispositivo. Te machʼatik ya snaʼbeyikxan ta lek skʼoplal, la yalik te ay bin ya spasbey te matriz te jich maba ya yakʼ xkʼot te espermatozoide ta óvulo yuʼun ya sta sbaik. Teme maba ya sta sbaike maba ya swol yal te antse.

Pero, ay pruebaetik te ya yakʼik ta ilel te jich yilel te aynix ya xkʼot te espermatozoide ta banti te óvulo te jich ya sta sbaike. Te óvulo te ya sta sba sok te espermatozoide ya xjuʼ xkaj ta chʼiel ta trompas de Falopio te ma yawiluk o ya xjuʼ xbajtʼ ta matriz. Te kʼalal ya xbajtʼ ta matriz, te DIU ya xjuʼ te ma xyakʼ slapʼ sba jilel ta spojtsil te matriz te óvulo te staoj sbaix sok te espermatozoide sok te ma xyakʼ xchʼi te alal ta schʼujtʼ te smeʼe. Te skombeyel skuxlejal te tut alal te yak ta jajchele, jich kʼoem te yak ta kʼasesele. Te articulo yuʼun te revista jich la yalxan: «Te j-abat yuʼun Dios te ay skʼoplal ta yoʼtan teme lek o ma lekuk ta tuuntesel jun dispositivo te ya yichʼ akʼel ta matriz yuʼun te antse, ya skʼan ya yilbey skʼoplal ta lek te articulo ini swenta ya yakʼ ta ilel te chʼultesbil ya yil te kuxlejalil jich bitʼil ya yal te Biblia» (Salmo 36:9).

Jaʼto tal ta 1979 te la yichʼ lokʼesel te articulo-abi, te doktoretik sok te pʼijil winiketik ay bayal bin yachʼil spasojik yuʼun smakel alal.

Ta jkʼajkʼaleltik ay yichʼoj pasel chaʼchajp DIU. Ay jun te yichʼoj cobre, jaʼ ini ya xjuʼ ta tael jaʼto tal ta jaʼbil 1988 ta Estados Unidos. Te yane ya slokʼes hormona, kaj ta chonel ta jaʼbil 2001. ¿Bin ya jnaʼtik ta swenta te bin-utʼil ya x-aʼtejike?

Te DIU te yichʼoj cobre. Jich bitʼil te la kalbeytikix skʼoplal, spisil ta chajp te DIU jich yilel te maba ya yakʼ xkuxin te espermatozoide te kʼalal ya xkʼax ta matriz ta sleel te óvulo. Te DIU ini jich yilel te ya smil te espermatozoide ta skaj te yichʼoj cobre.a Jaʼnix jich te DIU ini tabil ta ilel te yaniwan yutsʼin te spojtsil te matriz.

Te DIU hormonal. Ay bayal ta chajp te DIU te yichʼoj hormona te jteb ma pajaluk sok te bitʼil yichʼoj te pastiyaetik yuʼun ma staik alale. Te dipositivo ini pajal ya x-aʼtej bitʼil te DIU te maba ya stij sbae sok ya spuk te hormona ta yutil te matriz. Jich yilel te ma xyakʼ xlokʼ te óvulo ta yawil, jich ya xkʼot ta pasel ta stojol chaʼoxtul antsetik. Ta melel, teme maʼyuk óvulo, ma xjuʼ xjajch alal. Jaʼnix jich tabil ta ilel te ya sjayubtes te spojtsil te matriz te DIU hormonal ini.b Jaʼnix jich ay bin ya statubtes te ya smakbey sbe te espermatozoide.

Jich bitʼil la kiltikixe, te chaʼchajp DIU ini jich yilel te ya sjayubtesbey spojtsil te matriz. Pero teme ya xlokʼ tal ta yawil te óvulo sok ya sta sba sok te espermatozoide ya xjuʼ x-och ta matriz pero ma xjuʼ ya slapʼ sba jilel tey-a, ta skaj te kʼax jayuben te spojtsile. Jich ya xlaj te alal te yak ta jajchele. Pero te pʼijil winiketike ya yalik te ma spisiluk-ora jich ya xkʼot ta pasel. Sok aynixlaj jich ya xkʼot ta pasel-euk sok te pastiyaetik yuʼun smakel alal.

Jich yuʼun maʼyuk machʼa ya xjuʼ ya yal ta jamal te jkʼaxel ya smak te ya xjajch alal te DIU yuʼun cobre sok te DIU hormonal. Manchukme jich-abi, te bin staojik ta ilel te pʼijil winiketik ta swenta te bitʼil ya x-aʼtej te DIU ya yakʼ ta naʼel te jteb ma spisil te machʼatik ya stuuntesik maba ya staik alal.

Teme ay jtul j-abat yuʼun Dios te nujpunem te ya snop stuuntesik te DIU, jaʼ lek te yakuk sjojkʼoybeyik jtul doktor te ya snaʼbey ta lek swentail bintik dispositivos ay sok teme ya xkoltayot o ya x-utsʼinot yuʼun te yiname. Teme ay machʼa ya x-albotik yuʼun bin ya skʼan ya spasik ta swenta-abi mame skʼan te jaʼ ya spasike, manchukme jaʼ te doktor te ya x-albotik yuʼune (Romanos 14:12; Gálatas 6:4, 5). Jaʼiknixme ya skʼan ya staik ta nopel ta schebalik, melel jaʼ ya skʼanik te lek ya x-ilotik yuʼun te Dios sok te lekuk bin ya x-albot yoʼtanik yuʼun (paja sok te 1 Timoteo 1:18, 19; 2 Timoteo 1:3).