¿«Kʼusi senyail ti liʼ xa oyote»?

Bat kʼakʼal martes xa li avie, poʼot xa stsuts li 11 yuʼun nisane. Jech xtok, slajebaltik xa tspas tsatsal abtelal ta balumil li Jesuse. Te chchanubtasvan ta templo li ta kʼakʼaltike, yan li ta akʼobaltike te chbat vayuk ta spat jteklum. Oy tajek ta yoʼonton tskʼel yaʼiik li Jesuse, jaʼ yuʼun «chbatik ta templo ta sob skotol li krixchanoetik sventa chaʼiik li kʼusitik chale» (Lukas 21:37, 38). Pe kom xa ta patil maʼ taje, avie te xa chotol ta Vits Olivatik xchiʼuk chanvoʼ yajtakboltak, jaʼ li Pedro, Andres, Santiago xchiʼuk Juane.

Nopajik tal ta mukul li chanvoʼ jtakboletike. Tsvul yoʼontonik ta sventa ti mu jpʼejuk ton kajal chkom ta sba yan ton li ta templo ti naka to laj yal Jesuse. Pe maʼuk noʼox, ep to kʼusitik tsnopik. Yuʼun xi xa onoʼox albilik yuʼun li Jesuse: «Akʼik ta ilel ti chapaloxuke, yuʼun jaʼo chtal li Xnichʼon krixchano kʼalal maʼuk yorail anopojike» (Lukas 12:40). Jech xtok albilik xa onoʼox ti chkʼot skʼakʼalil ti «chakʼ sba ta ilel ta stojolal krixchanoetik li Xnichʼon krixchanoe» (Lukas 17:30). ¿Mi te van tsakal skʼoplal xchiʼuk templo taje? Tskʼan tajek tsnaʼik li jtakboletike, jech oxal xi laj yalbeik li Jesuse: «Albun kaʼikutik, ¿bakʼin chkʼot ta pasel li kʼusitik taje xchiʼuk kʼusi senyail ti liʼ xa oyote xchiʼuk ti kʼalal poʼot xa xlaj skotol li kʼusitik oy ta balumile?» (Mateo 24:3).

Yikʼaluk van jaʼ yakal tsnopbeik skʼoplal ti chlaj li templo ti te nopol skʼelojik batele. Jech xtok, tskʼan tsnaʼik kʼusi ora ti kʼalal liʼ xa oy li Xnichʼon krixchanoe. Yikʼaluk van xvul ta sjolik li lokʼolkʼop laj yal Jesus ta sventa li «jun vinik ti ochem ta ajvalilal yutsʼ yalale», ti «bat ta nom sventa chichʼ yabtel ta ajvalilal [xchiʼuk ti] sut tal[e]» (Lukas 19:11, 12). Jech xtok, tskʼan van tsnaʼik kʼusitik smakoj ti ta «xlaj skotol li kʼusitik oy ta balumile».

Ep kʼusitik laj yal Jesus kʼalal la stakʼ li kʼusi jakʼbate, laj yal kʼusi senyail chakʼ ta ilel kʼalal chlaj xa li kʼusitik yuʼun judaetike xchiʼuk li stemploike. Pe oy to kʼusi mas laj yal ti jaʼ chkoltaat li yajtsʼaklomtak Kristo ta mas jelavel sventa snaʼik kʼalal ‹liʼ xa oye› xchiʼuk kʼalal poʼot xa xlaj skotol li kʼusitik oy ta balumile.

Kʼalal ch-echʼ batel li jabiletike, ta me xakʼ venta jtakboletik kʼuxi chkʼot ta pasel li albil kʼop laj yal Jesuse. Ta melel, ep me jaʼo chkʼot ta pasel kʼalal kuxulik toe. Jech oxal chaʼa, li yajtsʼaklomtak Kristo ti vikʼil lek satike xchiʼuk ti kuxulik to ta sjabilal 70 ta jkʼakʼaliltike, kʼalal echʼ xaʼox 37 jabile, chapalik xaʼox me lek kʼalal chichʼ lajesel li kʼusitik yuʼun judaetike xchiʼuk li stemploike. Akʼo mi jech, maʼuk me ta sjabilal 70 o kʼalal skʼan toʼox sjabilal 70 chkʼot ta pasel skotol li kʼusi laj yal Jesuse. Jech oxal chaʼa, ¿kʼuxi ta jnaʼtik kʼalal li xa oy kʼuchaʼal Ajvalil ta Ajvalilal yuʼun Dios li Jesuse? Laj yalbe yajtakboltak ti kʼuxi ta jnaʼtike.

Laj xa onoʼox yal Jesus ti «oy paskʼop liʼe xchiʼuk ti oy paskʼop ta nome» xchiʼuk ti «chlik skontrain sbaik jujun mukʼta jteklum [xchiʼuk ti] chlik skontrain sbaik [ajvaliletike]» (Mateo 24:6, 7). Jech xtok chal ti ta «x-echʼ tsatsal nikeletik, chlik viʼnal xchiʼuk tsatsal chamel ta buyuk [noʼoxe]» (Lukas 21:11). Xi la spʼijubtas yajchankʼoptak li Jesuse: «Baʼyel chavichʼik tsakel xchiʼuk chavichʼik kontrainel» (Lukas 21:12). Ch-ayan ep jloʼlavanej j-alkʼopetik xchiʼuk ep buchʼutik tsloʼlaik. Ch-epaj li choplejale xchiʼuk mas xa ep li krixchanoetik ti ta sikub ta yoʼontonik li kʼanelale, jech xtok xi to laj yale: «Li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilal liʼe ta xichʼ cholel ta spʼejel balumil sventa xaʼi skotol li jteklumetike, vaʼun ta xtal li slajebe» (Mateo 24:14).

Li albil kʼop taje ta onoʼox xkʼot ta pasel junantik kʼalal skʼan toʼox xichʼ lajesel yuʼun jromaetik li Jerusalene xchiʼuk kʼalal jaʼo yakal chichʼ lajesele, pe ¿mi oy to van skʼoteb ta pasel ta mas tsʼakal li kʼusi laj yal Jesuse xchiʼuk ti mas to ep kʼusi smakoje? ¿Mi xavil ti mas to mukʼ skʼoplal chkʼot ta pasel ta jkʼakʼaliltik li albil kʼop laj yale?

Jtos ti kʼusi senyail laj yal Jesus kʼalal liʼ xa oye jaʼ «li kʼusi ibal sba ti chlajesvan ti te vaʼal ti bu chʼule» (Mateo 24:15). Li kʼusi ibal sba taje jaʼ li «soltaroetik» ta Roma ti talik ta sjabilal 66 ta jkʼakʼaliltik ti yichʼojik tal lokʼoletik ti jaʼ sdiosinojike. Vaʼun la sjoyiik Jerusalen li jromaetike xchiʼuk la sjinesbeik jlom li smuroale (Lukas 21:20). Jech oxal «li kʼusi ibal sba» taje jaʼ te vaʼal kʼot ‹ti bu chʼul› yuʼun judaetike, ti mu stakʼ te xkʼotike.

Xi laj yal xtok li Jesuse: «Chtal mukʼta tsatsal vokolil ti muʼyuk bu jech kʼotem-o ta pasel kʼalal lik tal li balumil kʼalal to avie, muʼyuk, mi jaʼuk chtal yan velta xtok». La slajesik Jerusalen ta sjabilal 70 ta jkʼakʼaliltik li jromaetike. Kʼalal laj ta tsalel li chʼul jteklum yuʼun judaetike, ti te tsakal skʼoplal li stemploike, jaʼ te laj yilik li tsatsal vokolil laj yichʼ albel skʼoplale, yuʼun toj ep buchʼutik lajik (Mateo 4:5; 24:21). Yuʼun muʼyuk bu jech ilbil-o chichʼ lajesel li jteklume xchiʼuk muʼyuk bu jech snuptanojik-o li judaetike, jech xtok, jaʼ te kʼot ta tsutsel ti kʼu yelan lek chapal chichʼik ta mukʼ Dios ti oy xa ta sjayibal siglo jech tspasike. Jech oxal chaʼa, mi oy to jech chkʼot ta pasel ta jelavele mas to me toj xibal sba.

Mu to bu chlaj yoʼonton ta yalbel yajtakboltak Jesus li senyail kʼalal liʼ xa oy kʼuchaʼal Ajvalil li ta Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk kʼalal chlaj skotol li kʼusitik oy ta balumile. Vaʼun la spʼijubtas yajtakboltak ti akʼo skʼel sbaik ta stojolal li «jloʼlavanej Kristoetik xchiʼuk jloʼlavanej [j-alkʼopetike]». Laj yal ti oy van junantik «chloʼlavanik xchiʼuk xuʼ van sloʼlaik ek li buchʼutik tʼujbile» (Mateo 24:24). Pe muʼyuk bu chlajik ta loʼlael li buchʼutik tʼujbile, yuʼun xkiltik li jloʼlavanej j-alkʼopetike, yan li Jesuse mu xkiltik kʼalal liʼ xa oye.

Xi laj yal Jesus ta sventa li jun mukʼta tsatsal vokolil chtal kʼalal chlaj skotol li kʼusitik oy ta balumile: «Ta x-ikʼub li Kʼakʼale, muʼyuk xa bu chakʼ xojobal li Ue, chpʼaj yalel tal li kʼanaletik ta vinajele xchiʼuk ta me xnik li juʼelaletik ta vinajele» (Mateo 24:29). Li jtakboletik ti te yakal chaʼiik li kʼusi xibal sbae mu snaʼik ta melel kʼu yelan chkʼot ta pasel, pe ti kʼusie jaʼ ti toj echʼ xa noʼox xibal sbae.

¿Kʼusi van tspas krixchanoetik ta skoj li kʼusitik toj xibal sba chkʼot ta pasele? Xi chal li Jesuse: «Chbat xchʼulelik ta xiʼel li krixchanoetike xchiʼuk ta skoj ti tsmalaik kʼusitik chkʼot ta pasel li ta sba balumile, yuʼun ta xnik li juʼelaletik ta vinajele» (Lukas 21:26). Li kʼusi yakal chalbe skʼoplal Jesuse jaʼ ti oy kʼusi toj echʼ xa noʼox xibal sba kʼusi chkʼot ta pasele, ti muʼyuk bu ilbil-o jeche.

Akʼo mi jech, la spatbe yoʼonton yajtakboltak Jesus ti mu skotoluk krixchanoetik yakalik ta vul oʼonton kʼalal «chtal [...] xchiʼuk sjuʼel xchiʼuk smukʼulal li Xnichʼon krixchanoe» (Mateo 24:30). Yuʼun yaloj xa onoʼox Jeova ti chkoltavan «ta skoj li buchʼutik tʼujbile» (Mateo 24:22). Jech oxal chaʼa, ¿kʼusi van skʼan spas li jchankʼopetik ti tukʼ yoʼontonik kʼalal mi laj yilik li kʼusi toj xibal xa noʼox sba laj yalbe skʼoplal Jesuse? Xi patbat yoʼontonike: «Kʼalal chlik kʼotuk ta pasel li kʼusitik taje, tukʼ xavaʼiik xchiʼuk toyo muyel asatik, yuʼun nopol xa li akolebalike» (Lukas 21:28).

Li yajchankʼoptak Jesus ti kuxulik li vaʼ kʼakʼal ti albil xa onoʼox skʼoplale, ¿kʼuxi van chakʼik venta ti poʼot xa li slajebale? Xi albatik jun lokʼolkʼop ta sventa jtekʼ teʼel igoe: «Kʼalal ch-uninaj skʼobkʼobtak xchiʼuk ti chlokʼ yanale anaʼojik ti chnopaj xa tal li veranoe. Jaʼ jech ek li voʼoxuke, kʼalal chavilik skotol li kʼusitik taje, naʼik me ti nopol xa xtale, ti ta tiʼ na xa oye. Ta melel chkalboxuk avaʼiik ti muʼyuk onoʼox bu chlaj li jkʼol kuxlejal liʼe jaʼ to mi kʼot ta pasel skotol li kʼusitik taje» (Mateo 24:32-34).

Jaʼ yuʼun kʼalal mi laj yil yajchankʼoptak Jesus ti yakal xa chkʼot ta pasel skotol li kʼusitik smakoj li senyail taje, te me chakʼik venta ti yuʼun nopol xa li slajebale. Vaʼun jaʼ xa la skʼopon yajchankʼoptak Jesus ti kuxulik to kʼalal mi kʼot li skʼakʼalil taje, xi laj yale:

«Ta sventa li skʼakʼalil xchiʼuk yorail taje muʼyuk buchʼu snaʼ, mi jaʼuk li anjeletik ta vinajele mi jaʼuk li Nichʼonile, jaʼ noʼox snaʼ stuk li Totile. Yuʼun jech kʼuchaʼal kʼot ta pasel ta skʼakʼalil Noee, jaʼ jech chkʼot ta pasel ek kʼalal liʼ xa oy li Xnichʼon krixchanoe. Yuʼun kʼalal muʼyuk toʼox bu talem li Nojelal ta voʼe, li vaʼ kʼakʼale ta xveʼik, ta x-uchʼbolajik noʼox li krixchanoetike, ta saʼ yajnil li viniketike xchiʼuk chakʼ ta malijel stsebik li krixchanoetike; jaʼ to la xkechanik kʼalal och ta arka li Noee, xchiʼuk muʼyuk bu laj yichʼik ta mukʼ jaʼ to ti kʼalal tal li Nojelal ta voʼe, vaʼun kuchatik batel skotolik; jaʼ jech chkʼot ta pasel ek kʼalal liʼ xa oy li Xnichʼon krixchanoe.» (Mateo 24:36-39.) La skoʼoltas ta skʼakʼalil Noe li slajebal kʼakʼale, ti muʼyuk kʼusi xkoʼolaj-o kʼalal echʼ li Nojelal ta voʼe, yuʼun laj yil svokol spʼejel li Balumile.

Kʼalal laj yaʼi jtakboletik li kʼusi naka to laj yal Jesus te ta Vits Olivatike jaʼ laj yakʼik-o venta ta melel ti skʼan vikʼiluk-o satik. Xi laj yal li Jesuse: «Kʼelo me aba atukik sventa mu x-alub avoʼontonik ta skoj ti chaveʼik ta mase, ti cha-uchʼbolajik ta mase xchiʼuk ta skoj li vul oʼonton ta sventa li kuxlejale, vaʼun ti chʼayal avoʼonton chvul staoxuk ta anil li vaʼ kʼakʼal ti xkoʼolaj kʼuchaʼal yakel ta chʼojone. Yuʼun chvul ta stojolal skotol li jnaklejetik ta spʼejel balumile. Vaʼun chaʼa, vikʼiluk-o me asatik ta skʼanel vokol skotol kʼakʼal sventa xakolik lokʼel ta skotol li kʼusitik albil skʼoplal ti persa chkʼot ta pasele, vaʼun jaʼ me jech vaʼaloxuk ta stojolal li Xnichʼon krixchanoe» (Lukas 21:34-36).

Laj yalbe skʼoplal yan velta Jesus ti smakoj batel spʼejel Balumil kʼalal mi kʼot ta pasel li albil kʼope. Pe mu yuʼunuk chkʼot ta pasel leʼtik ta sjaylajunebal jabil batel kʼalal laj yal Jesuse, jech xtok maʼuk noʼox te chkʼot ta pasel ta Jerusalen o li ta steklumal judaetike. Moʼoj, yuʼun jaʼ yakal chalbe skʼoplal li kʼusitik «chvul ta stojolal skotol li jnaklejetik ta spʼejel balumile».

Jech xtok laj yal Jesus ti skʼan julavemikuk li yajchankʼoptake, ti skʼan chapalikuke xchiʼuk ti skʼan vikʼiluk satike. Jaʼ yuʼun laj yal yan lokʼolkʼop ti jaʼ chtijbat-o yoʼontonik ta spasel taje, xi laj yale: «Naʼik me liʼe: ti lajuk snaʼ yajval na jayib ora ta akʼobal chtal li j-elekʼe, vikʼil-o me sat xchiʼuk muʼyuk bu xakʼ akʼo x-och j-elekʼ ta sna ti jechuke. Jaʼ yuʼun li voʼoxuk eke akʼik ta ilel ti chapaloxuke, yuʼun jaʼo chtal li Xnichʼon krixchano kʼalal maʼuk yorail anopojike» (Mateo 24:43, 44).

Vaʼun oy kʼusi laj yal Jesus ti chpatbat yoʼonton li yajchankʼoptake. Yuʼun laj yalbe skʼoplal jun «mosoil» ti julavem xchiʼuk ti tsots ch-abtej kʼalal yakal xaʼox chkʼot ta pasel li albil kʼop laj yale. Xaʼibeik lek smelolal yajchankʼoptak Jesus li kʼusi xi ch-albatike: «¿Buchʼu jaʼ ta melel li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil ti akʼbat sbain yan smosotak li yajval sventa chakʼbe sveʼel ta yoraile? ¡Mi jech yakal tspas ta xtaat yuʼun yajval li mosoil taje xmuyubaj noʼox me! Ta melel chkalboxuk avaʼiik: ta me svaʼan sventa chakʼbe sbain skotol li kʼusitik oy yuʼune». Pe mi lik sokuk stalelal li «mosoil» taje xchiʼuk mi lik yilbajin li yantike, ‹tsots me ch-akʼbat stoj smul› yuʼun li yajvale (Mateo 24:45-51; koʼoltaso xchiʼuk Lukas 12:45, 46).

Pe maʼuk yakal chalbe skʼoplal Jesus ti oy jtsopuk yajchankʼoptak ti chlik sokuk stalelale. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi yakal chakʼbe xchan li yajchankʼoptake? Jaʼ ti tskʼan Jesus ti vikʼiluk satike xchiʼuk ti tsotsuk x-abtejike, jech kʼuchaʼal jamal xvinaj ta yan lokʼolkʼope.