Truyền thống có nhất thiết mâu thuẫn với lẽ thật không?

MARTIN LUTHER tin chắc là ông đúng. Ông tin là Kinh-thánh ủng hộ quan niệm của ông. Mặt khác, nhà thiên văn học Ba Lan Copernicus nghĩ rằng niềm tin dựa theo truyền thống đương thời là sai lầm.

Niềm tin gì? Niềm tin cho rằng trái đất là tâm điểm của vũ trụ và mọi vật đều xoay quanh trái đất. Copernicus nói sự thật là chính trái đất xoay quanh mặt trời. Luther bác bỏ quan điểm này, ông nói: “Người ta nghe theo một nhà thiên văn học vừa mới nổi lên mà đã cố chứng minh rằng trái đất xoay, chứ không phải là trời hay bầu trời, cũng không phải là mặt trời hay mặt trăng xoay” (History of Western Philosophy).

NIỀM TIN dựa theo truyền thống thường hay mâu thuẫn với sự kiện thật hay lẽ thật. Thậm chí điều này còn có thể khiến người ta làm những việc đầy tai hại nữa.

Dĩ nhiên, điều này không có nghĩa rằng truyền thống luôn luôn mâu thuẫn với lẽ thật. Thật ra, sứ đồ Phao-lô đã từng khuyến khích tín đồ đấng Christ vào thời ông nên giữ theo truyền thống mà ông đã truyền lại cho họ: “Tôi khen anh em vì... anh em đã nắm giữ các truyền thống như tôi đã truyền lại cho anh em”. (I Corinthô 11 2, Bản dịch Nguyễn thế Thuấn; cũng xem II Tê-sa-lô-ni-ca 2:15; 3:6).

Phao-lô muốn nói gì khi dùng chữ “truyền thống”? Cuốn Insight on the Scriptures (Thông hiểu Kinh-thánh), tập 2, trang 1118, chỉ cho thấy Phao-lô dùng chữ Hy-Lạp pa·raʹdo·sis khi nói về “truyền thống”, chữ này có nghĩa là điều gì đó “được truyền lại bằng cách nói hay viết”. Chữ này trong tiếng Anh có nghĩa là “tin tức, giáo lý, hay các thực hành đã từng được truyền lại từ đời cha cho đến đời con và giờ đây đã trở thành lối suy nghĩ và cách hành động mà nhiều người chấp nhận”a. Vì truyền thống mà sứ đồ Phao-lô để lại đến từ một nguồn đáng tin, nên tín đồ đấng Christ được kết quả tốt khi giữ theo những truyền thống đó.

Vậy, rõ ràng truyền thống có thể là đúng hoặc sai, tốt hoặc xấu. Thí dụ, nhà triết học Anh Bertrand Russell khen ngợi những người như Copernicus sống vào thế kỷ 16, vì họ đã có lòng thành thật và can đảm để chất vấn những tin tưởng dựa trên truyền thống. Họ dần dần “ý thức rằng những gì người ta tin tưởng từ thời xưa đều có thể là sai”. Bạn có nhận thấy rằng phải chăng cũng là điều khôn ngoan khi chúng ta không theo truyền thống một cách mù quáng? (So sánh Ma-thi-ơ 15:1-9, 14).

Còn về tín ngưỡng tôn giáo và tục lệ thì sao? Chúng ta có thể nào cho rằng các điều ấy đều đúng và vô hại không? Làm thế nào chúng ta có thể biết được? Chúng ta nên làm gì nếu chúng ta khám phá ra rằng những truyền thống về tôn giáo thật sự mâu thuẫn với lẽ thật? Chúng ta sẽ xem xét những câu hỏi này trong bài tới.

[Chú thích]

[Nguồn tư liệu nơi trang 2]

Cover: Jean-Leon Huens © National Geographic Society

[Nguồn tư liệu nơi trang 3]

Universität Leipzig