Ana Mpaka Akole Catuli Cikumbumtima Cambone?

1, 2. Naga akwawula kumalo kwakuti ngakukumanyilila, ligongo cici akusosekwa kumpikanila mundu jwakwalongolela, soni ana jwakwalongolelaju mpaka tumlandanye catuli ni cikumbumtima cetu?

TUJILE kuti pana mundu jwakwendesya sitima pa nyasa jekulungwa, mundu jwine akwenda jikajikape mu cipululu, soni jwine akwendesya ndege mwinani mnope kupeleta mawunde. Ana akumanyilila cindu campaka cakamucisye ŵanduŵa kuti akayice kwakwawulako? Jwalijose kuti akasokonecela akusosekwa kola cindu cakumlongolela kapena mundu jwakwalongolela.

² Tuwanicisyesoni kuti wawojo akwawula ku malo kwakuti ngakukumanyilila. Nambo akwawula ni mundu jwakumkulupilila kuti akukumanyilila kumaloko. Ligongo lyakuti mundujo akulimanyilila litala lyakwawula kumaloko, mpaka ŵalongolele cenene, soni naga akumpikanila pakwasalila mucajendele, ngasasokonecela. Mundu jwakwalongolelaju mpaka tumlandanye ni mtuka wapenani waŵatupele Yehofa wawuli cikumbumtima. (Yakobo 1:17) Tukaŵe kuti nganitukola cikumbumtima tukasokonecele. Naga tukucikamulicisya masengo cenene mpaka citulongolelejesoni mwakuŵajilwa pa umi wetu. Sambano kwende tulole kuti cikumbumtima cili cici, soni kuti cikusakamula masengo catuli. Kaneko tulolesoni: (1) Yampaka tutende kuti tucijiganye cikumbumtima cetu, (2) ligongo lyakwe tukusosekwa kuganicisyaga ya cikumbumtima ca ŵane, soni (3) kuti kuŵa ni cikumbumtima cambone mpaka citukamucisye catuli.

 3. Ana maloŵe ga Cigiliki ga “cikumbumtima” gakusagopolela cici, soni ana cikusakamula masengo gapajika gatuli?

³ Baibulo ja Ciyawo pajikusala ya “cikumbumtima” jikusakamulicisya masengo maloŵe mpela “mtima,” “nganisyo,” soni “umi.” M’Baibulo, maloŵe ga Cigiliki ga “cikumbumtima,” gakusagopolela “lunda lwakulimanyilila acimsyewe.” Pa yakupanganyikwa yosope ya pacilambo capasi, ŵandupe ni ŵaŵapele lunda lwakulimanyilila acimsyene. Yikusaŵa mpela kuti tukuliwungunya jika kuti tumanyilile naga tukutenda yakuŵajilwa kapena iyayi. Cikumbumtima cetu cikusaŵa mpela jwakututendela umboni mu mtima mwetu kapena jwakulamula jwakusawungunya yitendo yetu, mwatukusayiwonela yindu, soni yatukusasagula kutenda. Mpaka citulongolele kuti tusaguleje yindu mwakuŵajilwa kapena kutukalamusya patukusaka kutenda yakusakala. Naga tusagwile kutenda yambone, cikumbumtima cikusatutendekasya kuŵa ŵakusengwa, nambo naga tusagwile kutenda yakusakala, cikumbumtima cetu mpaka citulagasye.

4, 5. (a) Ana tukusamanyilila catuli kuti Adamu ni Hawa ŵakwete cikumbumtima, soni ana paliji yakuyicisya yatuli ligongo lyangapikanila malamusi ga Mlungu? (b) Ana yisyasyo yapi ya ŵandu ŵakulupicika ŵaŵapali Ciklistu mkanicitande yayikulosya mwacakamulilaga masengo cikumbumtima cawo?

⁴ Mlungu ŵaŵisile cikumbumtima mwa ŵandu ŵaŵili ŵandanda. Adamu ni Hawa ŵalosisye kuti ŵakwete cikumbumtima. Tukusamanyilila yeleyi ligongo lya sooni syaŵakwete paŵalemwisye. (Genesis 3:7, 8) Yakutesya canasa yaliji yakuti cikumbumtima cawo ngamkanicakamucisya pandaŵi jeleji. Jemanjaji nganapikanila lilamusi lya Mlungu mwamele. Ŵasagwile mele kumjimucila Yehofa Mlungu ni kuŵa ŵakusisyana najo. Ligongo lyakuti ŵaliji ŵamlama, ŵamanyililaga kuti caŵatendaga caliji cakulemweceka, soni ngamkaniyikomboleka kuwujila kwa Mlungu.

⁵ Mwakulekangana ni Adamu ni Hawa, ŵandu ŵajinji ŵanganakola umlama akusapikanila cikumbumtima cawo. Mwambone, mundu jwakulupicika Yobu ŵasasile kuti: “Cinjijendelecela kutenda yacilungamo, ngasinacileka kose; mtima wangu ngasiwunjimba magambo moŵa gosope.” (Yobu 27:6) Yobu ŵacipikanilaga cikumbumtima cakwe mwakucikunda kuti cimlongoleleje m’yitendo yakwe, soni yaŵasagulaga kutenda. Ni ligongo lyakwe jwalakwe ŵasasile mwakusengwa kuti cikumbumtima cakwe nganicimjimbaga magambo ligongo lya sooni. Kwende tulole cisyasyo ca Daudi cacili cakulekangana ni ca Yobu. Pandaŵi jine Daudi panganalosya kumcimbicisya mwenye jwakusagulidwa ni Yehofa, Sauli, “mtima wa Daudi wajendelecele kumlagasya.” (1 Samueli 24:5) Ligongo lyakuti cikumbumtima camlagasisye Daudi, yamkamucisye kuti akasatendasoni yindu yangali ucimbicimbi.

 6. Ana cici cacikusalosya kuti ŵandu wosope akwete mtuka wa cikumbumtima?

⁶ Ana ŵandu ŵakwete mtuka wa cikumbumtima ali ŵelepewo ŵakusamtumicila Yehofa? Kwende tulole Maloŵe ga Mlungu gaŵalembile Paulo gakuti: “Ŵandu ŵa mitundu jine nganakola Malamusi, nambo jemanjajo pandaŵi jakutenda yigakuti Malamusi, akulosya kuti m’mitima mwawo akumanyilila yambone ni yakusakala. Masengo gawo gakusasimicisya kuti Malamusi galembedwe m’mitima mwawo, jele [mitima] jikusasimicisya iyoyopeyo, pakuti nganisyo syawo sikusisyasisya mwine kwajiticisya.” (Aloma 2:14, 15) Atamose ŵandu ŵangakusamanyilila kose malamusi ga Yehofa ndaŵi sine cikumbumtima cawo mpaka calimbikasye kutenda yindu yakamulana ni malamusi ga Mlungu.

 7. Ana ligongo cici ndaŵi sine cikumbumtima cetu mpaka citulongolele kutenda yakulemweceka?

⁷ Nambo ndaŵi sine cikumbumtima mpaka citulongolele kutenda yindu yangaŵajilwa. Ligongo cici? Kwende tuganicisyesoni ya cisyasyo ca mundu jwakwalongolela catusasile pandanda pala. Naga mundu jwakwalongolela jula akusokonecela nganisyo, mpaka ŵalongolele kwakulemweceka. Nambosoni, naga wawojo akusisyana ni jwalakwejo, kapena akukana yakwasalila pakwalongolela ni akusagula litala lyakuganisya kuti lili lyakuŵajilwa, mpaka asokonecele. Mwakulandana ni yeleyi, cikumbumtima cetu mpaka citulongolele kutenda cakulemweceka naga tukukuya cilicose cawukutusalila mtima wetu. Konjecesya pelepa, naga cikumbumtima cetu ngacikulongoleledwa ni Maloŵe ga Mlungu, mpaka yitulemeje kulekanganya pasikati pa cakuŵajilwa ni cangaŵajilwa pa yindu yakusosekwa mnope. Kusala yisyene, kuti cikumbumtima cetu cikamuleje masengo cenene tukusosekwa msimu weswela wa Yehofa kuti utulongoleleje. Paulo ŵalembile kuti, “Cikumbumtima cangu cikundendela umboni mwa msimu weswela.” (Aloma 9:1, NW) Nambo ana mpaka tutende cici kuti cikumbumtima cetu ciŵeje cakamulana ni msimu weswela wa Yehofa? Tukusosekwa kucijiganya.

 8. (a) Ana mtima mpaka usokonasye catuli cikumbumtima, soni ana cici cacikusosekwa kuŵa pandanda pa yatukusasagula kutenda? (b) Ligongo cici cikumbumtima cangatusisya nganiciŵa cakwanila kwa Mklistu ndaŵi syosope? (Alolesoni maloŵe ga mumbesi.)

⁸ Ana akusasagula wuli yindu yakamulana ni cikumbumtima cawo? Ŵandu ŵane akusagamba kuganisya ya cinduco ni kulola kuti mtima wawo ukusaka cici, ni kusagula cakusaka kutendaco. Kaneko mpaka asale kuti, “Yangali kandu, mpela cikumbumtima cangu cikusisya!” Nambo yakusacilila ya mtima komboleka kuŵa yamacili mnope mwati mpaka yisokonasye cikumbumtima. Baibulo jikusasala kuti: “Mtima wuli wakulambusya mnope kupunda cilicose, soni wuli wangajikutila. Ana ŵani ŵampaka awumanyilile?” (Yeremiya 17:9) M’yoyo, tukakuyaga mnope yawukusaka mtima wetu, nambo candanda tukusosekwa kusagula kumsangalasya Yehofa Mlungu.a

 9. Ana kumjogopa Mlungu kuli kutenda cici, soni kukusakwayana catuli ni cikumbumtima cetu?

⁹ Naga yatukusasagula kutenda yikusaŵa yakulongoleledwa ni cikumbumtima cetu cecijiganye cenene, yicilosya kuti tukusamjogopa Mlungu, ngaŵaga kuti tukusanonyela yakusaka ya mtima wetu. Kwende tulole cisyasyo cambone panganiji. Mundu jwakulupicika Nehemiya ŵakwete ukumu wakuŵilasya malipilo gakwe, soni misongo kutyocela kwa ŵandu wosope mu Yelusalemu. Nambo jwalakwe nganiŵakanganicisyaga kutenda yeleyo. Ligongo cici? Ligongo jwalakwe nganasakaga kumtumbilikasya Yehofa mwakwatendela ngalwe ŵandu ŵa Mlungu. Nehemiya ŵasasile kuti: “Nganindenda kose mulitala lyelelyo ligongo lyakumjogopa Mlungu.” (Nehemiya 5:15) Kumjogopa Mlungu kusyesyene kuli kusacilila kogopa kwatumbilikasya Atati ŵetu ŵakwinani. Woga welewu uli wakusosekwa, soni ucitukamucisya kuti tusacilileje kulongoleledwa ni Maloŵe ga Mlungu patukusagula yakutenda.

10. Ana Baibulo jikusasala malamusi gapi pa ngani ja kumwa ukana?

¹⁰ Kwende tulole yeleyi pa ngani ja kumwa ukana. Ŵandu ŵane akusalinganya yindimba yakuti cikukapagwe ukana. Ni naga tujawile tukusosekwa kuliwusya kuti, ‘Ana cimwe ukana kapena iyayi?’ Candanda, tukusosekwa kuganicisya yajikusajiganya Baibulo pa nganiji. Baibulo jangalekasya kumwa ukana panandi. Jikusayamicila Yehofa ligongo ŵapelece mtuka wa ukana. (Salimo 104:14, 15) Nambo Baibulo jikusalekasya kolelwa, soni yindimba yakulemweceka. (Luka 21:34; 1 Petulo 4:3) Konjecesya pelepa, Baibulo jikusaŵika kolelwa mu likuga lya yakulemwa yekulungwakulungwa mpela yamsese.b​—1 Akolinto 6:9, 10.

11. Ana Mlungu mpaka atulongolele catuli patukukamulicisya masengo malamusi gakwe pa ngani ja kumwa ukana?

¹¹ Mklistu akusacijiganya cikumbumtima cakwe pakukuya malamusi gelega. Cikumbumtima ca Mklistujo cikusaŵa cekosece kumkamucisya kutenda yindu yambone kapena kumkalamusya pa yindu yakusakala. M’yoyo, naga atuŵilasile kucindimba cakuti cikukapagwe ukana, tukusosekwa tuliwusye kuti: ‘Ana alinganyisye cindimba catuli? Ana ngasikupagwa cisokonasyo nikuŵa cindimba cakulemweceka? Ana cisyoŵe cangu cili catuli? Ana ngusawusacilila mnope ukana kapena ngusawujegamila mnope kuti undiŵasyeje yakusawusya yineyakwe, kapena kuti ngatendaga sooni? Ana ngusakombola kuliŵicila malile pakumwa ukana kuti ngakolelwa?’ Patukuganicisya mnope malamusi ga m’Baibulo, soni yiwusyo mpela yayili penaniyi, tukusosekwa kupopela kwa Yehofa kuti atulongolele. (Aŵalanje Salimo 139:23, 24.) Kutenda yeleyi kukusaŵa kumkunda Yehofa kuti atulongoleleje ni msimu wakwe weswela. Tukusaŵasoni tuli mkucijiganya cikumbumtima cetu kuti cikamulaneje ni malamusi ga Mlungu. Nambo patukusagula yakutenda tukusosekwa kuganicisyasoni cindu cine.

12, 13. Ana yikumbumtima ya Aklistu yikusalekangana ligongo cici, soni ana tutendeje wuli ligongo lya kulekanganaku?

¹² Ndaŵi sine mpaka asimonje kumanyilila kuti yikumbumtima ya Aklistu yili yakulekangana mnope. Mklistu jwine mpaka ayiwoneje yakutendekwa yine kuŵa yangaŵajilwa, nambo jwine mpaka ayinonyeleje yakutendekwayo, soni kuyiwonaga kuti pangali cakusawusya cilicose ni yeleyo. Mwambone, pangani ja kumwa ukana, mundu jwine komboleka kunonyelaga kumwa ukana yimpepe ni acimjakwe pakukunguluka ligulo, nambo jwine mpaka ayiwoneje kuŵa yangaŵajilwa. Ana ligongo cici tukusayiwonaga yindu mwakulekangana m’yiyi, soni ana yeleyi yitutendekasyeje kusagula mwatuli yakutenda?

¹³ Ŵanduwe tukusayiwonaga yindu mwakulekanganalekangana pa magongo gejinji. Ligongo lyekulungwa lili kulekangana mnope kwa ndamo syatukulile. Mwambone, ŵane akusamanyilila cisyoŵe cakusakala caŵele ali mkulimbana naco kwa yaka yejinji nambo aŵele ali mkulaga kuti acimasye. (1 Mafumu 8:38, 39) Naga mundu jwine aŵele ali mkulaga kuti alece kumwa ukana, cikumbumtima cakwe mpaka cimlimbikasye kuganicisya mwakusamala mnope pa nganiji. Mundu mpela jweleju naga am’ŵilasile kuti akakunguluce kumangwawo, cikumbumtima cakwe mpaka cimlekasye kupocela ukana naga akusaka kumpa. Ana yeleyi yicatengusya? Ana cacimkanganicisya kuti apocele? Ngasatenda m’yoyo. Cinga akumanyilila kapena ngakumanyilila ligongo lyakwe mjawojo akanile ukanawo, kwanonyela abale ŵawo kucatendekasya kucimbicisya yasagwile mjawojo.

14, 15. Ana yikumbumtima ya Aklistu ŵa mundaŵi ja Paulo yalekanganaga pangani japi, soni ana Paulo ŵasasile yatuli panganiji?

¹⁴ Ndumetume Paulo ŵayiwonagasoni kuti yikumbumtima ya Aklistu yaliji yakulekangana mnope mu ndaŵi jakwe. Mundaŵijo Aklistu ŵane ŵayiwonaga kuti kulya yakulya yaŵayipelece kuŵa mbopesi ku milungu jakupanganyidwa kwaliji kwakulemweceka. (1 Akolinto 10:25) Cikumbumtima ca Paulo nganicimlekasyaga kulya yakulya mpela yeleyi yaŵayisumisyaga pamsika. Kwa jwalakwejo milungu jakupanganyidwa jaliji jangali mate, soni kuti yakulya yaŵapanganyisye Yehofa ngaŵa mkuŵa ya milungu jakupanganyidwa. Nambope Paulo ŵayimanyi kuti wosope ngaŵa mkola nganisyo mpela sya jwalakwejo. Komboleka kuti ŵandu ŵane mkanatande Ciklistu ŵalambilaga kapena kutenda yindu yine yakwayana ni milungu jakupanganyidwa. Kwa jemanjajo cilicose cacaliji cakwayana ni milungu jakupanganyidwa caliji cakulemweceka. Ana Paulo akamalene nayo catuli yeleyi?

¹⁵ Paulo ŵatite: “Uwe ŵitukwete cikulupi cakulimbangana, tukwenela kwakamucisya ŵakwete cikulupi cangalimbangana mu yisawusyo yawo. Pakuti Klistu nganatenda yindu gamba kusaka kulisangalasya msyene.” (Aloma 15:1, 3) Paulo ŵatulimbikasisye kuti tuyiwoneje yakusaka ya abale ŵetu kuŵa yakusosekwa mnope kupunda yetuwe, mpela mwaŵatendelaga Klistu. Pakuŵeceta ya ngani mpela jijiji kwa Aklistu ŵane, Paulo ŵasasile kuti kuli cenene kuti jwalakwejo akalyaga nyama kulekangana ni kukuŵasya ngondolo syakunonyelwa siŵasiwilile Klistu.​—Aŵalanje 1 Akolinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Ligongo cici ŵandu ŵele yikumbumtima yawo yikusiyalekasya kutenda yindu yine ngakusosekwa kwalamulaga ŵakwete yikumbumtima yakulekangana ni ya jemanjajo?

¹⁶ Nambo ŵandu ŵele yikumbumtima yawo yikusiyalekasya kutenda yindu yine, ngakusosekwa kwakanganicisya acimjawo kuyiwonaga yindu mwakusayiwonela jemanjajo. (Aŵalanje Aloma 14:10.) Cikumbumtima cetu citukamucisyeje kuliwungunya jika ngaŵaga kwalamula naco ŵane. Tukumbucileje maloŵe ga Yesu gakuti, “Mkasimwalamulaga ŵandu ŵane kuti ali ŵakulemwa, kuti nomwe mtakulamulidwa.” (Matayo 7:1) Mumpingo, ŵandu ngakusosekwa kukangana pa yindu yakuti jwalijose akusosekwa kusagula jika mwakamulana ni cikumbumtima cakwe. Mmalo mwakwe tupateje matala gakulimbikasya cinonyelo, mkamulano, soni kulimbisyana jwine ni mjakwe, ngaŵaga kukuŵasyana.​—Aloma 14:19.

17. Ana cici cacitendecele yikumbumtima ya ŵandu ŵajinji lelo jino?

¹⁷ Ndumetume Petulo ŵalembile kuti: “M’ŵeje ni mtima wangali kandu kakusisyana nawo.” (1 Petulo 3:16) Naga Yehofa Mlungu akusawuwona mtima wetu kuŵa wangali kandu kakusisyana nawo, kapena kuti tukwete cikumbumtima cambone, nikuti tukwete mtuka wapenani. Ŵandu ŵajinji lelo jino ŵangali cikumbumtima mpela celeci. Paulo ŵasasile ya ŵandu ‘ŵaŵalembedwe m’mitima mwawo cimanyisyo pakukamulicisya masengo cisyano ca moto.’ (1 Timoteo 4:2) Cisyano ca moto pacijocice pamnowu pamalopo pakusaŵa liŵasi, ni pakusawaga. Ŵajinji akwete cikumbumtima cewe, cakola maŵasi mwati cangakalamusya, kwasisya kapena kwalagasya patesile yakulemweceka. Ŵajinji lelo jino ŵangacikosya cikumbumtima cawo pacikwasalila kuti atesile yakulemweceka.

18, 19. (a) Ana kulijimba magambo, soni kutenda sooni mpaka kumkamucisye catuli mundu jwatesile cakulemweceka? (b) Ana tutendeje cici naga cikumbumtima cetu cikutulagasyape ligongo lya yakulemweceka yatwatesile kala atamose kuti twapitikwice mtima?

¹⁸ Kusala yisyene, kulijimba magambo kuli cimanyilo cakuti cikumbumtima cetu cikutusalila kuti tulemwisye. Naga kulijimba magamboku kukumtendekasya mundu kupitikuka mtima, Mlungu mpaka amkululucile atamose ali atesile yakulemweceka yekulungwa. Mwambone, Mwenye Daudi paŵatesile cakulemwa cekulungwa, Mlungu ŵamkululucile ligongo lyakupitikuka mtima yisyene. Paŵayimanyi kuti yaŵatesileyo yili yakulemweceka, soni kuti kutandila pandaŵiji ŵasacililaga kupikanila malamusi ga Yehofa, yeleyi yamtendekasisye kumanyilila kuti Yehofa ali ‘jwambone, soni jwakoseka kukululucila.’ (Salimo 51:1-19; 86:5) Wuli naga patupitikwice mtima, soni Mlungu patukululucile tukulijimbape magambo, soni tukutendape sooni?

¹⁹ Ndaŵi sine cikumbumtima mpaka cimlagasyejepe mundu jwaŵatesile cakulemwa atamose kuti ŵapitikwice kala mtima. Naga yeleyi yikututendecela m’weji, tukusosekwa kuwusimicisya mtima wetu kuti Yehofa ali jwamkulungwa kupunda mwakusapikanila mundu mumtima mwakwe. Tukusosekwa kukulupilila, soni kwiticisya kuti Mlungu akusatunonyela, soni kuti ŵatukululucile, mpela mwatukusatendela pakwasimicisya ŵane kuti akulupililejesoni yeleyi. (Aŵalanje 1 Yohane 3:19, 20.) Cikumbumtima cambone cikusayikasya mtendele wa mumtima, soni kusangalala, yayili yakusawusya kuyipata m’cilambo cino. Ŵandu ŵajinji ŵaŵatendaga yakulemwa yekulungwa nambo apano ŵapitikwice mtima, akwete mtendele welewu, soni akusamtumicila Yehofa Mlungu ali akwete cikumbumtima cambone.​—1 Akolinto 6:11.

20, 21. (a) Ana bukuji ŵajilinganyisye kuti jakamucisye kutenda cici? (b) Ana Aklistuwe tukwete upile wapi, soni tuwukamulicisyeje masengo catuli?

²⁰ Lisosa lya buku ajino lili kwakamucisya kuti apate mtendelewu, soni kuti aŵe ni cikumbumtima cambone mu ndaŵi jajisigele ja yakutendekwa ya m’cilambo ca Satana. Nambo bukuji ngaŵa mkusala malamusi gosope ga m’Baibulo gakusosekwa kugaganicisya, soni kugakamulicisya masengo pa yakutendekwa ya lisiku ni lisiku. M’bukuji nganasalasoni malamusi payakutendekwa yatukusosekwa kusagula jika mwakamulana ni cikumbumtima cetu. Lisosa lya bukuji lili kucijiganya cikumbumtima cawo mwampaka akamulicisye masengo Maloŵe ga Mlungu pa umi wawo lisiku lililyose. Mwakulekangana ni Cilamusi ca Mose, “lilamusi liŵajiganyisye Klistu” likusasaka kuti ŵakusalikuya akamulicisyeje masengo cikumbumtima cawo, soni ndamo syambone sya m’Baibulo, ngaŵagape malamusi gelembegwe. (Agalatia 6:2) Pelepa yikulosya kuti Yehofa akusiŵapa Aklistu upile wakusagula yakutenda. Nambope, Maloŵe gakwe gakusatukumbusya kuti tukakamulicisyaga masengo upilewu mpela “cindu cakusisila yindu yakusakala.” (1 Petulo 2:16) Mmalo mwakwe upile welewu ukusatukamucisya kulosya kuti tukusamnonyela yisyene Yehofa.

²¹ Kuganicisya, soni kupopelela mwampaka akamulicisye masengo ndamo syambone sya m’Baibulo, ni kutendaga yindu mwakamulana ni ndamosyo, kucakamucisya kwendelecela kutenda cindu caŵatandite paŵagambile kutanda kummanyilila Yehofa. Cinduci cili kulijiganya “kumanyilila kulekanganya yindu yambone ni yakusakala.” (Ahebeli 5:14) Cikumbumtima celijiganye cenene cicakamucisya pa umi wawo wa lisiku ni lisiku. Mpela jwakwalongolela, cikumbumtima cawo cicakamucisya kusagula kutenda yindu yakwasangalasya Atati ŵawo ŵakwinani. Kutenda yeleyi kucakamucisya kulisunga m’cinonyelo ca Mlungu.