MTWE 17
‘Akusyeje Cikulupi Cawo Ceswela’
‘Mwakukusya cikulupi cawo ceswela . . . alisunjeje m’cinonyelo ca Mlungu.’—YUDA 20, 21.
1, 2. Ana wawojo ali pamasengo gakukusya cici, soni ligongo cici masengoga gali gakusosekwa mnope?
WOSOPEWE tukusasaka kuŵa ŵamacili, soni kola umi wambone. Nambo kuti cilu cetu cikule, soni kuti ciŵe camacili tukusasosekwa kulyaga yakulya yambone, kutendaga mang’asi gakulimbikasya cilu, soni kwendelecela kusamalila cenene umi wetu. Kuti tutende yeleyi tukusasosekwa kuŵa ŵamtawu. Nambo pakuŵa kutenda yeleyi kukusakwayaga mnope umi wetu, soni m’bujo mwetu, ngatukusaleka kuyitenda. Nambo panasoni cindu cine catukusosekwa kucikusya. Ana cindu cakwe cili cici?
2 Ndumetume Yuda ŵasasile kuti ‘kukusya cikulupi cetu ceswela’ kuli cindu cakusosekwa mnope. (Yuda 20, 21) Naga Aklistu akukusya cikulupi cawo ‘cacilisunga m’cinonyelo ca Mlungu.’ Ana mpaka akusye cikulupi cawo mwatuli kuti ajendelecele kuŵa m’cinonyelo ca Mlungu? Kwende tulole matala gatatu gampaka gatukamucisye.
AJENDELECELE KUKUSYA CIKULUPI CAWO PA MALAMUSI GAKULUNGAMA GA YEHOFA
3-5. (a) Ana Satana akusaka kwasokonasya kuti agawoneje catuli malamusi ga Yehofa? (b) Ana tukusosekwa tugawoneje catuli malamusi ga Mlungu, soni ana kugawona cati m’yoyo mpaka kutukamucisye mwatuli? Asale ciwanicisyo.
3 Candanda, tukusosekwa kulimbisya cikulupi cetu pa malamusi ga Mlungu. Paŵele ali mkulijiganya Bukuji, agaweni gane mwa malamusi gakulungama ga Yehofa gakwamba ya ndamo. Ana wawojo akusagawona wuli malamusiga? Satana akusaka kwasokonasya kuti agawoneje malamusi ga Yehofa, yijiganyo ya m’Baibulo yakutukamucisya kusagula cenene, soni ndamo syakwe kuŵa yakusawusya. Paŵayiweni kuti litala lyeleli lyakamwile masengo cenene mgunda wa Edeni, Satana akwendelecela kulikamulicisya masengo. (Genesis 3:1-6) Ana litala lyeleli mpaka lyasokonasyesoni wawojo? Mpaka yijigalile mwakusayiwonela yindu wawojo.
4 Tuwanicisye kuti akwenda ku malo gakusalala gakusunjila yinyama, kaneko akuluwona lutenje lwakulimba lwalikwatendekasya kuti akajawula mbali jine ja malo gakusunjila yinyamago. Nambo mbali jelejo jikuwoneka jakusalala mnope. Pandanda komboleka kuluwonaga lutenjeli kuŵa cindu cacikwatendekasya kuti akajenda mwagopoka. Nambo pakulola kumbali jine ja lutenjelyo akuliwona lisimba lyakutesya woga mnope lili mkwenda mwagwaŵilila kuti likamule cinyama. Sambano mpaka amanyilile kuti masengo ga lutenjelyo gali kwacenjela. Ana pana cilombo cakogoya mpela lisimbali cacikwagwaŵilila ŵawojo? Maloŵe ga Mlungu gakusatukalamusya kuti: “Mŵeje ŵakuligosa soni ŵakulindilila. Mmagongo jwenu Satana akusaŵa ali mkwendajenda aku nakuku mpela lisimba lyakubangula, [“lyakutongola,” NW] kupita mcisosa jwakuti amlye.”—1 Petulo 5:8.
5 Satana ali mpela cilombo cakogoya mnope. Pakuŵa Yehofa ŵangasaka kuti Satana atukamule, jwalakwe atupele malamusi gakutucenjela ku ‘ukalamusi’ wa Satana. (Aefeso 6:11) M’yoyo, pandaŵi jilijose jatukuganicisya ya malamusi ga Mlungu, tukusosekwa kuyiwona kuti Atati ŵetu ŵakwinani akusatunonyela. Naga tukugawona malamusi ga Mlungu camti m’yiyi, gacitucenjela, soni tuciŵa ŵakusangalala. Ndumetume Yakobo ŵalembile kuti: “Malamusi ga Mlungu gali gangali ulemwa nambo gakusampa mundu ufulu. Mundu jwakugapocela ni kugakuya malamusigo, ngaŵa jwagamba kugapikanape ni kugaliŵalila, jwele Mlungu tacimpa upile mu yitendo yakwe yosope.”—Yakobo 1:25.
6. Ana litala lyambone lyapi lyampaka litukamucisye kukusya cikulupi cetu pa malamusi gakulungama ga Mlungu ni yijiganyo ya m’Baibulo yakutukamucisya kusagula cenene yakutenda? Asale cisyasyo.
6 Kukuya malamusi ga Mlungu pa umi wetu kuli litala lyambone lyakutukamucisya kukusya cikulupi cetu kwa Jwakutupa malamusi, soni pa lunda lwa m’malamusigo. Mwambone, “lilamusi liŵajiganyisye Klistu” likusapwatikapo yaŵalamwile Yesu yakwiganya ŵane yindu ‘yosope yatulamwile.’ (Agalatia 6:2; Matayo 28:19, 20) Aklistu akusaliwonasoni lilamusi lya kusongana pampepe kuti amlambile Mlungu, soni alimbikasyane kuŵa lyakusosekwa mnope. (Ahebeli 10:24, 25) Malamusi ga Mlungu gakusatulimbikasyasoni kuti tupopeleje kwa Yehofa mwakutamilicika, soni kutyocela pasi pa mtima. (Matayo 6:5-8; 1 Atesalonika 5:17) Patukukuya malamusi gelega, tuciyiwona mwangasawusya kuti Mlungu ŵatupele malamusiga ligongo lyakutunonyela. Kupikanila malamusiga kucitukamucisya kuti tuŵeje ŵakusangalala, soni ŵakwikutila mwakuŵajilwa yanganiyiŵa tuyipatile kulikose m’cilambo cayipwetesici. Pakuganicisya mwagaŵele mkwakamusisya malamusi ga Mlungu pa umi wawo, ana cikulupi cawo pa malamusigo ngacikusalimba?
7, 8. Ana Maloŵe ga Mlungu gakwasimicisya cici ŵakulikayicila kuti ngasapakombola kwendelecela kuya malamusi ga Mlungu payikumala yaka?
7 Ndaŵi sine, ŵane akusaganisya kuti mpaka yiŵe yakusawusya kukuya malamusi ga Yehofa panyuma pa yaka yejinji. Jemanjaji akusajogopa kuti mpaka atende cakulemweceka. Naga wawojo akusaganisyasoni yeleyi, akaliŵalila maloŵe aga: “Une Yehofa, ndili Mlungu jwenu, jwangumjiganya kuti jemanja yindu yimjendeleje cenene. Jwangumtendekasya kuti mjendeje m’litala lyamkusosekwa kwendamo. Mpaka yiŵe cenene kupikanila malamusi gangu! Pamkutenda yeleyi mtendele wenu uciŵa mpela sulo, soni cilungamo cenu ciciŵa mpela matumbela ga m’nyasa.” (Yesaya 48:17, 18) Ana pakwete paganicisye kuti maloŵe gelega gali gakulimbikasya catuli?
8 Pa lilembali Yehofa akutukumbusya kuti kumpikanila jwalakwe kukusatukamucisya acimsyewe. Naga tukumpikanila, jwalakwe akutusalila kuti cacitupa yindu yiŵili. Candanda, mtendele wetu uciŵa mpela sulo, kugopolela kuti uciŵa wejinji, soni ucijendelecelape. Caŵili, cilungamo cetu ciciŵa mpela matumbela ga m’nyasa. Naga ajimi mungulugulu nyasa nikugawonaga mwagakwendela matumbela gali mkuŵinuka, mwangakayicila mpaka ayiwoneje kuti cigatendeje yeleyi mpaka kalakala. Yehofa akusala kuti cilungamo cawo, mpaka cijendelecele mpela kuŵinuka kwa matumbela. Naga akulingalinga kuŵa ŵakulupicika kwa Mlungu, jwalakwe ngasakunda kuti wawojo alepele kugakuya malamusi gakwe. (Aŵalanje Salimo 55:22.) Ana yeleyi ngayikukusya cikulupi cawo kwa Yehofa, soni pa malamusi gakwe?
‘TUJAWULE PAUJO’
9, 10. (a) Ligongo cici kwawula paujo kuli kwakusosekwa mnope kwa Mklistu jwalijose? (b) Ana kuyiwona yindu mwausimu kukusatukamucisya catuli kuti tuŵeje ŵakusangalala?
9 Cindu caŵili campaka citukamucisye kukula cikuwonecela m’maloŵe ga m’Baibulo gakuti: “Kwende tujawule pasogolo kapena kuti paujo.” (Ahebeli 6:1) Kwawula paujo kuli cindu cakusosekwa mnope kwa Mklistu jwalijose. Mwakulekangana ni umlama wele ŵandu ngaŵa mkukomboleka kuwupata apanopano, mundu jwalijose mpaka akombole kwawula paujo. Konjecesya pelepa, Aklistu akusaŵa ŵakusangalala mnope pakutumicila Yehofa naga akwawula paujo. Ligongo cici yili m’yoyo?
10 Mklistu jwakwawula paujo akusaŵa mundu jwausimu. Jwalakwe akusayiwonaga yindu mpela mwakusayiwonela Yehofa. (Yohane 4:23) Paulo ŵalembile kuti: “Ŵandu ŵakusajipikanila ndamo jawo jakusakalajo, akusaŵika mitima pa yakusaka ya mitima jawo. Nambo ŵandu ŵakupikanila msimu weswela, akusaŵika mitima pa yawukusaka msimu weswelawo.” (Aloma 8:5) Pakuŵa mundu jwakusayiwona yindu mwakucilu akusaŵa jwakutunduka, jwangalola ya m’bujo, soni akusaŵikaga nganisyo syakwe syosope pa yindu yakuciluyo, jwalakwe ngakusaŵa jwakusangalala yisyesyene. Nambo mundu jwakusayiwona yindu mwausimu akusaŵa jwakusangalala ligongo jwalakwe akusaŵikaga nganisyo syakwe pa Yehofa, jwali “Mlungu jwakusangalala.” (1 Timoteo 1:11, NW) Mundu jwausimu akusaŵa jwakusacilila kumnonyelesya Mlungu atamose pakulinjikwa. Ligongo cici? Kulinjikwa kukusatupa upile wakumlosya Satana kuti ali jwakulambusya, soni wakukusya kukulupicika kwetu, yayikusatendekasya Atati ŵetu kuŵa ŵakusangalala.—Miyambo 27:11; aŵalanje Yakobo 1:2, 3.
11, 12. (a) Ana Paulo ŵasasile kuti Mklistu akusosekwa kutenda cici kuti amanyilileje kulekanganya yambone ni yangalumbana, soni ana maloŵe gakuti “kulijiganya” gakusagopolela cici? (b) Ana mundu jwakusatendaga ung’asi wakulimbisya cilu akusasosekwa kulijiganya kwatuli kuti ajawule paujo?
11 Pakusasosekwa kulijiganya kuti mundu aŵe jwausimu, soni jwakwawula paujo. Aganicisye ya maloŵe ga lilemba ali: “Yakulya yakulimba ni ya ŵandu ŵakomangale. Pakupitila mkulijiganya kwawo akumanyilila kulekanganya yindu yambone ni yangalumbana.” (Ahebeli 5:14) Paulo paŵasalaga ya maloŵe gakuti “kulijiganya” ŵakamulicisye masengo maloŵe ga Cigiliki gaŵagasalaga ŵandu pa ung’asi ŵakulimbisya cilu ku Greece. Maloŵega m’Cigiliki mpaka gagopolelesoni kuti ‘kulijiganya mpela mwakusatendela mundu jwakutenda ung’asi ŵakulimbisya cilu.’ Aganicisye yayikusasosekwa kutenda pakulijiganya ung’asi wakulimbisya cilu.
12 Patwagambile kupagwa, nganitumanyililaga kakamulicisye masengo ka cilu cetu. Mwambone, kalikandi kangamanyilila kuti makono gakwe kapena ngongolo syakwe yili papi. Ni ligongo lyakwe kakusagamba kwendesya makono gakwe, atamose kuliputa kwene kumeso yayikusatendekasya kuti kalipwetece, soni kasimonje. Nambo mwapanandipanandi kakusalijiganya kukamulicisya masengo cenene cilu cakwe. Kaneko mwanacejo akusatanda kukwaŵa, pakusile panandi akusalijiganya kwenda, kaneko akusakombola kuwutuka.a Nambi uli pakwamba ya mundu jwakusatenda ung’asi wakulimbisya cilu? Pam’weni mundu jwakusatenda ung’asi wakulimbisya cilu ali mkuguluka ni kulipitukusyaga mwakutesya lung’wanu mumlengalenga, soni mwakulosya kuti akusamanyililaga cenene ung’asiwo, wawojo ngakusakayicila kuti cilu cili mpela makina gampaka tugacenje kuti gakomboleceje kamula masengo cenene. M’yoyo, namatetule jwakutenda ung’asi wakulimbisya cilu ngakusakombola ung’asiwo mwangosi, nambo akusamalila ndaŵi jejinji ali mkulijiganya. Pakwamba ya ung’asi wakulimbisya cilu welewu, Baibulo jikusati, ‘ukusakamucisya panandi.’ Nambi kuliwuli kulijiganya kuti tumanyilileje kulekanganya yindu yambone ni yangalumbana!—1 Timoteo 4:8.
13. Ana mpaka tulijiganye catuli kulekanganya yambone ni yangalumbana?
13 M’bukuji, tulijiganyisye yejinji yampaka yakamucisye kumanyilila kulekanganya yambone ni yangalumbana, kuti ajendelecele kuŵa ŵakulupicika kwa Yehofa mpela mundu jwausimu. Aganicisyeje malamusi ga Yehofa mwakusokoka soni kupopela kuti ŵakamucisye kugakamulicisya masengo pakusagula yakutenda lisiku lililyose. Pa cindu cilicose cakusaka kutenda aliwusyeje kuti: ‘Ana malamusi ga m’Baibulo gakusati uli panganiji? Ana mpaka nagakamulicisye masengo catuli? Ana ndende yatuli kuti nanonyelesye Atati wangu ŵakwinani?’ (Aŵalanje Miyambo 3:5, 6; Yakobo 1:5.) Ndaŵi jilijose pakusagula kutenda yindu mwakamulana ni malamusi, soni yajikusajiganya Baibulo, cacijendelecela kulijiganya kumanyilila kulekanganya yindu yambone ni yangalumbana. Kulijiganya kweleku kucakamucisya kuti aŵe mundu jwausimu jusyesyene.
14. Ana tusacilileje cici kuti tukuleje mwausimu, nambo tukusosekwa kusamalaga cici?
14 Atamose kuti mundu mpaka ajawule paujo, nambope kukula mwausimu kuli kwangamala. Kuti mundu akuleje akusasosekwa kulya. Ni ligongo lyakwe Paulo ŵasasile kuti: “Yakulya yakulimba ni ya ŵandu ŵakomangale.” Kulya cakulya ca usimu cakulimba ni kwampaka kwakamucisye kukusya cikulupi cawo. Pakukamulicisya masengo mwakuŵajilwa yindu yalijiganyisye akusaŵa mundu jwalunda. Baibulo jikusati, “Lunda luli cindu cakusosekwa mnope.” M’yoyo, tukusosekwa kusacilila kulijiganya usyesyene wawuli cindu cakusosekwa mnope cakusatupa Atati ŵetu. (Miyambo 4:5-7; 1 Petulo 2:2) Nambope, kola lunda lwakutyocela kwa Mlungu kukatutendekasya kuŵa ŵakupoka kapena ŵakulitulumbasya. Ndaŵi ni katema tukusosekwa kuliwungunya kuti mwine mpaka tutande kulikwesya kapena yindu yine yakulemweceka mpaka yitande kutamalicika mumtima mwetu. Paulo ŵalembile kuti: “Mlilinje mwacimsyene kuti mlilole naga mkusungadi cikulupi cenu.”—2 Akolinto 13:5.
15. Ligongo cici cinonyelo cili cakusosekwa mnope kuti mundu akuleje mwausimu?
15 Mundu komboleka kuŵa jwamacili, soni mpaka akole umi wambone, nambope akusasosekwa kwendelecela kulya, soni kulisamalila. Ana cici campaka citukamucisye kuti tujawule paujo, soni kuti tujendelecele kuŵa mundu jwausimu? Cindu cakusosekwa mnope cili cinonyelo. Tukusosekwa kukusya cinonyelo cetu pa Yehofa, soni pa ŵakulupilila acimjetu. Naga nganitukola cinonyelo, umanyilisi wetu, soni yindu yosope yatukusatenda yiciŵa yangali mate. Yiciŵa mpela masegwe gangali mate. (1 Akolinto 13:1-3) Cinonyelo mpaka cimkamucisye Mklistu kwawula paujo, soni kwendelecela kukula mwausimu.
AŴICEJE NGANISYO SYAWO PA CEMBECEYO CATUPELE YEHOFA
16. Ana Satana akusalimbikasya kaganisye katuli, nambo ana Yehofa akusatucenjela mwatuli?
16 Kwende tulolesoni cindu cine campaka cakamucisye kukula mwausimu. Kuti aŵe ŵakumkuya ŵa Yesu ŵasyesyene akusosekwa kucenjela kaganisye kawo. Satana jwali mkulamula jwa cilambo capasi, akwete lunda mnope lwakwatendekasya ŵandu kutanda kuganicisya mwalemweceka, kogopa ya m’bujo, kulikayicila, soni kuliwona kuŵa ŵangali cembeceyo. (Aefeso 2:2) Kaganisye keleka kali kakogoya mnope kwa Mklistu mpela mwajikusaŵela nyumba jayitela yayitandite kuwola. Nambo cakusangalasya cili cakuti, Yehofa atupele cida cakusosekwa mnope cakutucenjela cacili cembeceyo.
17. Ana maloŵe ga Mlungu gakusalosya catuli kusosekwa kwa cembeceyo?
17 Baibulo jikusasala ya yida yakulekanganalekangana yausimu yampaka yitukamucisye pangondo jakulimbana ni Satana, soni cilamboci. Cida cakusosekwa mnope cili cisoti, cacili “cembeceyo ca cikulupusyo.” (1 Atesalonika 5:8) Kalakala mu ndaŵi ja Baibulo, msilikali ŵamanyililaga kuti naga ngakuwala cisoti ngaŵa mkukulupuka pangondo. Ndaŵi syejinji cisotici ŵacipanganyaga ni cisyano, nambo mkati mwakwe mosope ŵacipanganyaga ni lipende. Cisotici cakamucisyaga kuti mipamba jacijiyiceje kumtwe kwa msilikalijo jikasomaga mtwe nambo jigambeje kugwa. Mpela mwele cisoti cikusacijila mtwe, nombe naco cimbeceyo cikusacijila nganisyo syawo.
18, 19. Ana Yesu ŵalosisye cisyasyo capi pa ngani jakusunga cembeceyo, soni ana mpaka tumsyasye catuli?
18 Yesu ŵatupele cisyasyo cambone ca kwendelecela kuŵa ni cembeceyo. Ana akukumbucila muŵalajile Yesu palisiku lyakumalisya lya umi wakwe wa pacilambo capasi? Ligongo lyakusaka mbiya, mjakwe jusyesyene ŵampelece Yesu kwa acimmagongo ŵakwe. Mjakwe jwine ŵakanile kuti ngakummanyilila. Soni acimjakwe ŵane ŵamtisile. Ŵandu ŵamtundu ŵakwe ŵamkanile, mwakugumila kuti asilikali ŵa Ciloma am’wulaje mwakumkomela pacitela cakulagacisya. Jwalijose mpaka ajiticisye kuti yakulinga yaŵasimene nayo Yesu yaliji yakogoya mnope kupundana ni yampaka tusimane nayo. Ana cici cacamkamucisye Yesu kupilila? Lilemba lya Ahebeli 12:2 likusajanga kuti: ‘Ligongo lyacisangalalo cele cicaliji mkulindilila, Jwalakwejo ŵapimilile yipwetesi ya citela cakulagacisya. Nganasamala kose kutenda sooni ni ciwa camti m’yoyo, nipo sambano akutama kumkono wamlyo kucitengu ca Ucimwene wa Mlungu.’ Yesu nganajasa cikulupi “ligongo lya cisangalalo cele cicaliji mkulindilila.”
19 Ana Yehofa ŵamsunjile Yesu cisangalalo catuli? Yesu ŵamanyililaga kuti naga akupilila yipwetesiyo, cacikamucisya kuswejesya lina lyeswela lya Yehofa. Konjecesya pelepa, cacilosya kuti Satana ali jwakulambusya. Pangali cembeceyo cilicose cacikamtendekasisye Yesu kuŵa jwakusangalala kupundana ni celeci. Jwalakwe ŵamanyililagasoni kuti Yehofa cacimpa mbote ligongo lya kukulupicika kwakwe. Mbote jakwe jaliji ndaŵi jambone jijaliji pawujo pakwe jakutamasoni ni Atati ŵakwe. Pandaŵi josope jiŵasimanaga ni yipwetesi, Yesu ŵaŵikaga nganisyo syakwe syosope pa cembeceyo cakweci. M’wejisoni tukusosekwa kutenda yeleyi. Yehofa atupelesoni cembeceyo. Jwalakwe akusatucimbicisya wosope ligongo lyakamucisya kuswejesya lina lyakwe. Mpaka tulosye kuti Satana ali jwawunami mwakusagula Yehofa kuŵa jwakutulamulila, soni kulisunga m’cinonyelo ca Atati ŵetu ŵakwinani atamose tusimane ni yakusawusya yatuli.
20. Ana cici campaka cakamucisye kuti akolepe nganisyo syambone, soni cembeceyo?
20 Yehofa jwangagambape kusaka kwapa mbote ŵakutumicila ŵakwe, nambo cacapa kwene mbotejo. (Yesaya 30:18; aŵalanje Malaki 3:10.) Jwalakwe ali jwakusacilila kwapa ŵakumtumicila ŵakwe yakusaka ya mtima wawo. (Masalmo 37:4) M’yoyo, aŵiceje nganisyo syawo syosope pa cembeceyo cacili m’bujo mwawo. Akakunda kuti nganisyo syakulemweceka, syakusakala, soni syesokonecele sya m’cilambo ca Satanaci syasokonasye. Naga akumanyilila kuti msimu wa m’cilamboci utandite kwinjila mumtima mwawo, akusosekwa kupopela mnope kwa Yehofa kuti ŵape “mtendele wa Mlungu wele uli wakupunda umanyilisi wosope wa ŵandu.” Mtendele wakutyocela kwa Mlunguwu, tiwucisunga cenene mtima wawo, soni nganisyo syawo.—Afilipi 4:6, 7.
21, 22. (a) Ana ŵali mu “likuga lya ŵandu ŵangaŵalanjika” akwete cembeceyo cakusangalasya catuli? (b) Ana yindu yapi yakusayijembeceya Aklistu yayikusasangalasya mnope, soni ana asimicisye ya cici?
21 Wawojo akwete cembeceyo cakusangalasya cakusosekwa kuciganicisya. Naga ali mu ‘likuga lya ŵandu ŵangaŵalanjika . . . ŵacacipunda mu yisawusyo yekulungwa,’ aganicisyeje ya umi wambone wacacikola pacangakaŵapa. (Ciunukuko 7:9, 14) Pakuŵa Satana ni misimu jakusakala kuciŵa kuli kwangali, tuciŵa pamtendele ŵanganituwuwoneje citandilile. Ana pana mundu jwalijose jwaŵele ali mkusangalala ni umi mwangasimana ni yipwetesi yakusatendekasya Satana? Payicimala yipwetesi yosopeyi, tuciŵa ŵakusangalala mnope pakukamula masengo gakulinganyasoni cilamboci kuti ciŵe paladaiso pasi pa ulamusi wa Yesu ni acimjakwe ŵa 144,000 ŵacacilamulaga najo yimpepe. Tukusaŵa ŵakusangalala mnope patukwembeceya kumala kwa yilwelwe yosope, kwapocelasoni ŵakunonyelwa ŵetu kutyocela ku malembe, soni kutama ni umi muŵasacilaga Mlungu. Patuciŵandicilaga kuŵa ŵamlama, tuciŵasoni tuli mkuŵandicila kupocela “ufulu ni ucimbicimbi wa ŵanace ŵa Mlungu” jajili mbote jekulungwa mnope jajikolasile pa Aloma 8:21.
22 Yehofa akusaka kuti wawojo capate ufulu wejinji kupunda ni mwakusaganicisya. Litala lyampaka lyakamucisye kupata ufulu welewu lili kupikanila. Ana ngakuŵajilwa kulingalingaga sambano jino kuti ampikanileje Yehofa lisiku lililyosye? Akuŵajilwa kutenda yeleyo. M’yoyo akusyeje cikulupi cawo ceswela, kuti ajendelecele kuŵa m’cinonyelo ca Mlungu ndaŵi syosope!
a Ŵasayansi akusati cilu cetuci komboleka kutukamucisya kuti tumanyilileje malo gali yiŵalo yetu. Mwambone, m’weji komboleka kukwata m’miyala tuli tusisinile. Mundu jwine ligongo lyakulwala nganakombolaga kwima, kwenda atamose kutama.