?Amun “wun Nyanmiɛn bɔ be wun-mɛn i’n”?

“Ɔ trɛ i anwlɛn, ɔ ti kɛ w’a wun Nyanmiɛn bɔ be wun-mɛn i’n sa.”​—EBR. 11:27.

E WUN ƝANMIƐN MƆ BE WUNMƐN I’N

?Ngue ti yɛ e yoman srongble ɔ?

?Ngue yɛ maan é tú e klun é bó jasin fɛ’n niɔn?

?Ngue yɛ maan é kwlá jrán kekle ɲrɛnnɛn dan’n nun ɔn?

1, 2. (a) ?Jasin mɔ Moizi ɔli i bolɛ’n ti, ngue sa yɛ ɔ kwla ɲɛn i ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.) (b) ?Ngue ti yɛ srɛ w’a kunman Moizi ɔ?

LAA Ezipti famiɛn’n le kwlalɛ dan. Ɔ maan, Eziptifuɛ’m be koto i bo be mɛnmɛn i kɛ Ɲanmiɛn sa. Fluwa kun m’ɔ kan laa sa’m be ndɛ’n waan Eziptifuɛ’m be liɛ’n, ɔ leman sran kun mɔ asiɛ wunmuan’n su’n, ɔ “si ngwlɛlɛ yɛ ɔ le kwlalɛ” kɛ be famiɛn’n sa ɔ. Ezipti famiɛn’n kunndɛli kɛ sran’m be sro i. I sɔ’n ti’n, kpangba nzrɛlɛ mɔ w’a mɛn i ti’n su kɛ ɔ́ ká’n, i nzɔliɛ o i famiɛn kle’n su. I sɔ’n kle kɛ sran kwlaa ng’ɔ jaso famiɛn’n i wun’n, bé kún i be ja nun lɛ. Afin kɛ kpangba nzrɛlɛ’n ka sran kun’n, sran sɔ’n wu ndɛndɛ. I sɔ famiɛn’n i wun yɛ Zoova wá súnman Moizi ɔ. Ɔ seli Moizi kɛ: “N sunman wɔ Ezipti famiɛn’n i wun lɔ. Ko fa Izraɛlifuɛ’m mɔ be ti min sran mun, maan be tu Ezipti mɛn’n nun lɔ.” Wafa nga ndɛ sɔ’n yoli Moizi’n, maan e bu i akunndan e nian.​—Tul. 3:10.

² Moizi ko jrannin Ezipti famiɛn’n i ɲrun kannin Ɲanmiɛn nuan ndɛ’n kleli i. Sanngɛ, famiɛn’n w’a timan. Ɔ fali ya dan kpa. I sɔ’n ti, Zoova fali ɲrɛnnɛn mun guali Ezipti mɛn’n su. Ɲrɛnnɛn’n i ngwlan su’n, Ezipti famiɛn’n seli Moizi kɛ: “Nian ɔ wun kpa, nán ɔ ja kpɛn min nyrun wa kun, sɛ w’a yoman sɔ’n, saan á wú.” (Tul. 10:28) Kwlaa naan Moizi w’a jaso Ezipti famiɛn’n i awlo’n nun’n, ɔ seli famiɛn’n kɛ i wa klikli’n wá wú. (Tul. 11:4-8) Kɛ ɔ fin lɔ fiteli’n, ɔ seli Izraɛli awlo kpɛnngbɛn’m be kwlaa kɛ be kun bua annzɛ boli naan be fɛ i mmoja’n wie klikli be sua’m be anuan’n i kadri’m be su. Eziptifuɛ’m be amuɛn nga be flɛ i Amɔn Ra’n, i nzɔliɛ yɛle bua. Ɔ maan bua’n ti be ciliɛ. Kpɛkun, i sɔ nnɛn’n yɛ be wá kún i be mɛn’n nun ɔn. (Tul. 12:5-7) ?I lɛ nun’n, ngue yɛ Ezipti famiɛn’n yó ɔ? Srɛ w’a kunman Moizi. Afin ɔ lafi Ɲanmiɛn su, yɛ i ɲin yi i. Biblu’n waan: “Srɛ a kun-mɛn i, afin ɔ trɛ i anwlɛn, ɔ ti kɛ w’a wun Nyanmiɛn bɔ be wun-mɛn i’n sa.”​—An kanngan Ebre Mun 11:27, 28 nun.

 3. ?Ngue su yɛ like suanlɛ nga wá fá e ɲin síe ɔ?

³ Sɛ e lafi Ɲanmiɛn su kpa’n, ɔ́ yó e kɛ y’a “wun Nyanmiɛn” sa wie. (Mat. 5:8) Moizi lafili Ɲanmiɛn su, ɔ ti kɛ w’a “wun Nyanmiɛn bɔ be wun-mɛn i’n” sa. Kɛ ɔ ko yo naan y’a lafi Ɲanmiɛn su kpa sɔ wie’n, like suanlɛ nga wá fá e ɲin síe Moizi i su ndɛ’n su. Kpɛkun, ɔ́ tɛ́ kosan nga be o yɛ’m be su. Yɛle kɛ: ?Ngue ti yɛ Moizi w’a yoman srongble ɔ? ?Wafa sɛ yɛ ɔ kleli kɛ ɔ lafi ndɛ nga Ɲanmiɛn kan’n su ɔ? ?Kɛ lika’n yoli kekle i bɔbɔ nin i wiengu Izraɛlifuɛ’m be su’n, wafa sɛ yɛ ɔ kleli kɛ “ɔ wun Nyanmiɛn bɔ be wun-mɛn i’n niɔn?”

W’A SROMAN “FAMIƐN WLƐFUƐ’N”

 4. ?Ngue yɛ sran ng’ɔ lafiman Ɲanmiɛn su’n, ɔ kwla bu i kɛ Ezipti famiɛn’n wá yó Moizi ɔ?

⁴ Sran kwlaa ng’ɔ lafiman Ɲanmiɛn su’n, sɛ ɔ ti i kɛ Moizi kó jrán Ezipti famiɛn’n i ɲrun’n, srɛ kwla kun i. Afin Ezipti famiɛn’n kwla yo i like kwlaa ng’ɔ klo kɛ ɔ́ fá yó i’n. Moizi bɔbɔ si sɔ. Ɔ maan kɛ Zoova sunmɛnnin i’n, ɔ seli kɛ: “?Wan yɛle min bɔ n wɔ n ko to Ezipt famiɛn’n lɔ naan n yo maan Izraɛlifuɛ’m be tu Ezipt lɔ-ɔ?” (Tul. 3:11) Moizi tuli Ezipti lɔ tɔli blo w’a di afuɛ 40. Ɔ maan, ɔ kwla se i klun lɔ kɛ: ‘?Min yɛ n sa min sin Ezipti lɔ naan be famiɛn’n ko kun min ɔn?’

5, 6. ?Ngue ti yɛ Moizi i ɲin yili Zoova mɔ w’a sroman Ezipti famiɛn’n niɔn?

⁵ Kwlaa naan Moizi w’a sɛ i sin Ezipti lɔ’n, Ɲanmiɛn kleli i like cinnjin kpa kun. Moizi kannin like sɔ mɔ Ɲanmiɛn kleli i’n, i ndɛ Zɔbu fluwa’n nun. I waan: “Be nyin b’ɔ yi Anannganman’n, yɛ be flɛ i ngwlɛlɛ nin-ɔn.” (Zɔb 28:28) Zoova kunndɛ kɛ Moizi i ɲin yi i naan ɔ yo ngwlɛlɛfuɛ. I sɔ’n ti’n, ɔ kleli Moizi kɛ ɔ timan klɔ sran naan ɔ kwla sa kwlaa yo. Ɔ seli Moizi kɛ: “?Wan yɛ ɔ man sran’n i nuan kpa’n nin-ɔn? ?Wan yɛ ɔ yo maan sran yo bobofuɛ annzɛ sutrefuɛ’n nin-ɔn? ?Wan yɛ ɔ yo maan sran wun ase annzɛ ɔ yo anyansifuɛ’n nin-ɔn? ?Nán m bɔbɔ min Anannganman’n nin-ɔn?”​—Tul. 4:11.

⁶ Siɛn’n, Moizi w’a wun i wlɛ kɛ ɔ fataman kɛ srɛ kun i. Afin Zoova wá jrɛ́n i sin. Atrɛkpa bɔbɔ’n, i wla kpɛnnin su kɛ nɛ́n i su yɛ Zoova wá bó i sufuɛ’m be sin jranlɛ’n i bo Ezipti lɔ ɔ. Ɔ si kɛ laa’n, Ezipti famiɛn wie’m be blɛ su’n, Zoova sasali Abraamu nin Zozɛfu, ɔ nin i bɔbɔ Moizi i bakan nun. (Bob. 12:17-19; 41:14, 39-41; Tul. 1:22—2:10) Ɲanmiɛn su mɔ Moizi lafi’n ti’n, ɔ ti kɛ w’a “wun Nyanmiɛn bɔ be wun-mɛn i’n sa.” Ɔ maan, ɔ trɛli i awlɛn ko jrannin Ezipti famiɛn’n i ɲrun kannin Zoova nuan ndɛ’n kwlaa kleli i.

 7. ?Ngue ti yɛ srɛ w’a kunman aniaan bla kun ɔn?

⁷ Be flɛ aniaan bla kun kɛ Ella. Ɔ fin abloki lɔ nvle nga be flɛ i Ɛstoni’n. Zoova su m’ɔ lafi’n ti’n, srɛ w’a kunmɛn i. Yɛle kɛ afuɛ nga be flɛ i 1949 nun’n, be nvle’n su lɔ sonja’m be trɛli i. Be yiyili i wun tralɛ’n ngba. Siɛn’n, ɔ jin be ɲrun lɛ yɛ be niɛn i ɔ. I waan: “Min ɲin guali ase dan. Sanngɛ, n srɛli Zoova. Ɔ maan, min wla guali ase yɛ min wun jɔli min fɔuun.” I sin’n, sonja’m be fɛ i sieli sua ba kaan kun mɔ kannin nunman nun’n, i nun. I ngunmin kali lɔ cɛn nsan. Ella waan: “Sonja’m be kpan kekle kpa be se kɛ: ‘É wlá amun bisua, yɛ é fá amun nun wie mun é kɔ́ Siberi.’ Be ijɔ tɛtɛ, be se kɛ: ‘?Amun Zoova sɔ’n o nin?’” ?Ngue yɛ Ella yó ɔ? ?Ɔ́ yó srongble annzɛ kusu ɔ́ láfi Zoova su? Kɛ be mɛnnin i atin kɛ ɔ ijɔ’n, srɛ w’a kunmɛn i. Ɔ seli kɛ: “N buli ndɛ sɔ’n i su akunndan kpa. Kɛ n ka bisua mɔ min nin Ɲanmiɛn e afiɛn mantan’n, ɔ flunman tra kɛ n fite naan e nin i e afiɛn saci’n.” Ella liɛ’n, Zoova yɛ ɔ wun i ɔ. Zoova su m’ɔ lafi’n ti’n, ɔ jrannin kekle.

8, 9. (a) ?Ngue yɛ é yó naan y’a yoman srongble ɔ? (b) ?Sɛ be mɔ be le kwlalɛ’n be tanndan e ɲrun’n, wan su yɛ ɔ fata kɛ e ɲin tran ɔn?

⁸ Sɛ e lafi Zoova su wie’n, e su yoman srongble. Wie liɛ’n, mɛn siefuɛ’m be kunndɛ kɛ bé tánndan e ɲrun naan e yaci Ɲanmiɛn sulɛ. Kɛ be yo sɔ’n, ɔ kwla yo e kɛ e lemɛn i yowlɛ sa, afin be kwla kun e. Ɔ maan, e kwla se e klun lɔ kɛ: ‘Be mɔ kwlalɛ’n o be sa nun’n, b’a se kɛ nán e su Ɲanmiɛn kun. ?Kpɛkun, min yɛ ń yó ɲin kekle be su ɔ?’ Sɛ ɔ yo e sɔ’n, maan ɔ kpɛn e klun kɛ sɛ e lafi Ɲanmiɛn su’n, e su yoman srongble. (An kanngan Nyanndra Mun 29:25 nun.) Zoova se kɛ: “?Nguɛ ti yɛ amun sro sran nin-ɔn? Ɔ ti wie’n i nnɛn, ɔ ti klɔ sran, mɔ i agualiɛ’n ɔ́ wá gúɛ i kɛ ijre’n i liɛ sa.”​—Eza. 51:12, 13.

⁹ Maan e ɲin tran e Si Ɲanmiɛn m’ɔ ti kwlafuɛ’n i su. Ɔ wun be kwlaa nga ɲrɛnnɛn o be su’n. Be yo i annvɔ, yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ úka be. (Tul. 3:7-10) Sɛ ɔ fata kɛ e kan like nga ti yɛ e lafi Ɲanmiɛn su’n i ndɛ’n, Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ: “Nán an koko ijɔlɛ wafa nga amún fá íjɔ’n, nin ndɛ nga amún kó kán’n ti. Ndɛ nga amún kó kán’n, Nyanmiɛn bɔbɔ wá klé amun dɔ kunngba sɔ’n su.” (Mat. 10:18-20) Mɛn siefuɛ mun nin be sonja’m be kwlaman Zoova. Sɛ e lafi Zoova su’n, ɔ́ yó e kɛ e wun i jrɛiin sa naan ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ jrán e sin.

Ɔ LAFILI NDƐ NGA ƝANMIƐN KANNIN’N SU

10. (a) ?Afuɛ nga be flɛ i 1513 nun’n, ngue yɛ Zoova seli Izraɛlifuɛ mun kɛ be yo ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ Moizi yoli like nga Ɲanmiɛn seli i kɛ ɔ yo’n niɔn?

¹⁰ Afuɛ 1513 nun Nisan anglo’n nun, ka naan y’a ju Klist blɛ su’n, Zoova seli Moizi nin Aarɔn kɛ be se Izraɛlifuɛ’m be kwlaa kɛ be yo like kun. I waan be kun bua annzɛ boli mɔ w’a kpɛ cro’n kun. Kpɛkun maan be sɔ i mmoja’n wie be fa klikli be sua’m be anuan’m be kadri’m be su. (Tul. 12:3-7) ?Ngue yɛ Moizi yoli ɔ? Kɛ afuɛ kpanngban kpa sinnin’n, akoto Pɔlu klɛli like nga Moizi yoli’n. I waan: “Nyanmiɛn su b’ɔ lafi’n ti, ɔ boli Delɛ-cɛn dilɛ’n bo, yɛ ɔ maan be fa mmoja kpɛntɛn-kpɛntɛnnin anuan’m be su naan anz b’ɔ́ bá talua ba yasua’m be kunlɛ’n w’a kun-man Izraɛlfuɛ’m be liɛ’m be wie.” (Ebr. 11:28) Moizi si kɛ ndɛ nga Zoova kan’n, ɔ kacimɛn i. I sɔ’n ti’n, ɔ lafili su kɛ ndɛ nga Zoova kɛnnin i kɛ Ezipti mɛn’n nun talua ba yasua kwlaa bé wú’n, ɔ́ kpɛ́n su.

11. ?Ngue ti yɛ like nga Zoova waan Izraɛlifuɛ’m be yo’n, Moizi kan kleli be ɔ?

¹¹ Blɛ sɔ nun’n, nn Moizi i mma’m be nunman Ezipti lɔ. Atrɛkpa’n, be o Madian lɔ fɔun. Moizi kwla se kɛ ɔ́ níɛn i sɔ’n ti naan like nga Ɲanmiɛn waan ɔ ko se Izraɛlifuɛ mun kɛ be yo’n, ɔ́ sísí i bo. (Tul. 18:1-6) Sanngɛ, Moizi klo i niaan Izraɛlifuɛ mun. Ɔ kunndɛman kɛ be mma yasua’m be wu. I sɔ’n ti ndɛndɛ kpa’n, ɔ “yiali Izraɛlifuɛ’m be awlobo kpɛnngbɛn mun naan w’a se be kɛ: ‘Amun ko fa bua nga b’a kpɛ cro’n annzɛ boli nga b’a kpɛ cro’n mun, amun kpɛ be kɔmin [...] amun fa di Delɛ-cɛn’n.’”​—Tul. 12:21.

12. ?Jasin cinnjin kpa benin yɛ Zoova waan e bo ɔ?

¹² Andɛ’n, anzi’m be uka Zoova i sufuɛ’m be bo jasin cinnjin kpa kun. Be se kɛ: “Maan amun nyin yi Nyanmiɛn, an mɛnmɛn i, afin sran’m be ndɛ bulɛ blɛ’n w’a ju. I b’ɔ yili nyanmiɛn su lɔ’n, nin asiɛ’n, nin jenvie’n, ɔ nin nzue ti mun’n, an koto i bo!” (Ngl. 14:7) Dɔ nga su yɛ ɔ fata kɛ e bo jasin sɔ’n niɔn. Ɔ fata kɛ e bo naan e wiengu’m be fin Babilɔni klɔ’n nun fite naan “nyrɛnnɛn ng’ɔ́ wá tɔ́ i su’n” w’a tɔman be su wie. (Ngl. 18:4) Ɲanmiɛn i sufuɛ mɔ be ti i ‘bua’m be wie mun’n,’ be nin be ng’ɔ kpali be sieli be ngunmin’n, be srɛ sran mun naan ‘Nyanmiɛn siesie be nin i bɔbɔ be afiɛn.’​—Zan 10:16; 2 Kor. 5:20.

13. ?Ngue yɛ maan é tú e klun é bó jasin fɛ’n i kpa ɔ?

¹³ E lafi su kpa kɛ “sran’m be ndɛ bulɛ blɛ’n” w’a ju. Asa ekun’n, kɛ Zoova se kɛ e bo jasin fɛ’n naan nán e sisi e bo’n, e wun i wlɛ kpa kɛ i ndɛ yo fɛ. Afin aolia nun’n, akoto Zan “wunnin anz nnan be jinjin asiɛ’n i cɔnjɔ nnan’n be su. Be jin aunngban b’ɔ fin asiɛ’n i bue nnan su’n nun, be tra nun.” (Ngl. 7:1) Aunngban sɔ’n ti ɲrɛnnɛn dan m’ɔ́ wá tɔ́ asiɛ’n su’n i nzɔliɛ. Ɔ ka kan’n, anzi’m bé yáci aunngban sɔ’n nun. ?E lafi su kɛ bé yó sɔ sakpa? Sɛ lafi Ɲanmiɛn su sakpa’n, ɔ́ yó e kɛ e wun anzi sɔ mun sa. Ɔ maan, é tú e klun é bó jasin fɛ’n i kpa.

14. ?Ngue ti yɛ e ‘se sa tɛ yofuɛ’n kɛ ɔ kaci i nzuɛn’n’ niɔn?

¹⁴ E mɔ e ti Zoova i sufuɛ’n, kɛ é sé yɛ’n, e nin Zoova e afiɛn’n mantan yɛ e lafi su kɛ é ɲán anannganman nguan. Sanngɛ, e si kɛ Zoova waan e ‘se sa tɛ yofuɛ’n kɛ ɔ kaci i nzuɛn’n naan ɔ fite nun.’ (An kanngan Ezekiɛl 3:17-19 nun.) E klo Zoova, yɛ e klo e wiengu. I sɔ’n ti yɛ e bo jasin fɛ’n niɔn. Ɲanndra kun mɔ Zezi buli’n, ɔ kannin Samari bian kpa kun i ndɛ. Sɛ e kanngan ndɛ sɔ’n, é sí like nga be flɛ i be wiengu klolɛ nin annvuɛ silɛ’n. Maan e tinuntinun e usa e wun kɛ: ‘?Min wiengu’m be yo min “annvɔ” kɛ Samari bian’n liɛ’n sa, ɔ maan n bo jasin fɛ’n n kle be? ?Annzɛ kusu kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’n nin Levifuɛ’n be sa’n, n ‘san be wun?’ (Lik 10:25-37) Sɛ e lafi Ɲanmiɛn su naan e klo e wiengu mun sakpa’n, é mían e ɲin é bó jasin’n é klé be naan be fite nun.

“JENVIE ƆKWLƐ’N KPACILI NAAN B’A SIN NUN”

15. ?Ngue ti yɛ srɛ kunnin Izraɛlifuɛ mun dan kpa ɔ?

¹⁵ Moizi lafi “Nyanmiɛn bɔ be wun-mɛn i’n su.” Ɔ maan, kɛ ɔ nin Izraɛlifuɛ’m be jasoli Ezipti lɔ mɔ lika’n yoli kekle be su’n, ɔ kwla jrannin kekle. Biblu’n waan: “Kɛ Izraɛlifuɛ’m be wunnin kɛ famiɛn’n nin Eziptifuɛ’m be su be su’n, srɛ kunnin be dan kpa. Be kpan flɛli Anannganman.” (Tul. 14:10-12) Ajalɛ nga Ezipti famiɛn’n fɛli i lɛ’n, ɔ fataman kɛ ɔ bo Izraɛlifuɛ’m be nuan. Afin Zoova seli kɛ: “Ń wá kéte famiɛn’n i awlɛn’n, ɔ́ wá sú amun su. Min kwlalɛ mɔ ń fá kwlá famiɛn’n nin i alɛ kunfuɛ mun’n ti, sran’m bé wá mánmán min. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, Eziptifuɛ’m bé wá sí kɛ min yɛ n ti Anannganman nin-ɔn.” (Tul. 14:4) Ɔ nin i sɔ ngba’n, Izraɛlifuɛ’m b’a lafiman Zoova su. Ezipti famiɛn’n nin i alɛ kunfuɛ mɔ be su be su’n, ɔ nin jenvie ɔkwlɛ m’ɔ o be ɲrun’n be su yɛ be fa be ɲin sieli ɔ. Ɔ maan, srɛ kunnin be dan kpa.

16. ?Jenvie ɔkwlɛ’n i nuan lɔ’n, wafa sɛ yɛ Moizi kleli kɛ ɔ lafi Ɲanmiɛn su ɔ?

¹⁶ Moizi liɛ’n, srɛ w’a kunmɛn i. Afin i ɲin w’a tranman jenvie’n, ɔ nin Ezipti famiɛn’n nin i sonja’m be su. Ɔ si kɛ Zoova wá kún Izraɛlifuɛ’m be ti alɛ. Ɔ maan, “wafa nga Anannganman wá fá dé [be’n],” i su yɛ ɔ fɛli i ɲin sieli ɔ. (An kanngan Ezipt Lɔ Tulɛ 14:13, 14 nun.) Moizi i ayeliɛ’n wlali Izraɛlifuɛ’m be yakpa. Ɲanmiɛn Ndɛ’n waan: “Nyanmiɛn su bɔ Izraɛlfuɛ’m be lafi’n ti yɛ Jenvie ɔkwlɛ’n kpacili naan b’a sin nun nin-ɔn. Sanngɛ kɛ Eziptfuɛ’m be waan bé sú be su’n, nzue’n bu katali be su.” (Ebr. 11:29) Kɛ Izraɛlifuɛ’m be wunnin i sɔ sa’n, “be nyin yili [Zoova]. Be lafili i su, yɛ be lafili i sufuɛ Moiz su wie.”​—Tul. 14:31.

17. ?Sa benin yɛ ɔ ka kan ɔ́ jú m’ɔ́ yó kekle e su ɔ?

¹⁷ Ɔ ka kan’n, lika’n wá yó kekle e su wie. Yɛle kɛ kwlaa naan Armagedɔn alɛ’n w’a tɛ’n, asiɛ’n su famiɛn’m bé wá núnnún Ɲanmiɛn sulɛ wafa mun. (Ngl. 17:16) Zoova seli kɛ i blɛ sɔ nun’n, i sufuɛ’m bé yó kɛ sran mɔ be “tran klɔ mɔ talɛ nunman be wun naan se kɛ anuan nin gboklo yɛ be lɛ i’n be su’n” sa. (Eze. 38:10-12, 14-16) Be nga be lafiman Zoova su’n, bé bú i kɛ be liɛ w’a wie. ?Yɛ e li, ngue yɛ é yó ɔ?

18. An kan like nga ti yɛ ɲrɛnnɛn dan’n i blɛ’n nun é kwlá jrán kekle’n i ndɛ.

¹⁸ Sran’m bé wá kúnndɛ kɛ bé tɔ́ Zoova i sufuɛ’m be su. Sanngɛ, ɔ fataman kɛ srɛ kun e. Afin Zoova su tranman lɛ nianman be. Ɔ seli kɛ: “‘Cɛn sɔ nun’n, blɛ nga mɔ wɔ Gɔg, á wá tɔ́ Izraɛl mɛn’n su’n, min ya’n ɔ́ wá jáso.’ Anannganman Nyanmiɛn yɛ ɔ kan sɔ ɔ. ‘Min ya dan mɔ n fali’n ti’n, n tali nda.’” (Eze. 38:18-23) Zoova wá núnnún be kwlaa nga bé wá kúnndɛ kɛ bé tɔ́ i sufuɛ’m be su’n. Sɛ e lafi “wafa nga Anannganman wá fá dé” e i “cɛn dan sroesroe’n” nun’n i su’n, é jrán kekle.​—Zoɛ. 3:4, 5.

19. (a) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Moizi nin Zoova be afiɛn mantannin ɔn? (b) ?Sɛ é fín ase é jáo o, e ɲin yi Zoova’n, wafa sɛ yɛ i bo gúa mán e ɔ?

¹⁹ Sa dan sɔ mɔ bé wá jú ti’n, ɔ fata kɛ e buabua e wun e sie ikisa. I liɛ’n, é trá e awlɛn, ɔ́ yó e kɛ e “wun Nyanmiɛn bɔ be wun-mɛn i’n sa.” Maan e suan Biblu’n nun like titi yɛ e srɛ Ɲanmiɛn Zoova naan e nin i e afiɛn mantan kpa. Moizi nin Zoova be afiɛn mantannin kpa. Yɛ Zoova maan ɔ yoli sa dandan mun. Ɔ maan, Ɲanmiɛn Ndɛ’n waan Zoova “jran sa ɔ nin i koko yalɛ.” (Mml. 34:10) Moizi yoli Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ dan. Sɛ e lafi Ɲanmiɛn su kɛ Moizi sa’n, e nin i e afiɛn mántan wie. Ɔ maan, ɔ́ yó e kɛ e wun i sa. ‘Sɛ é fín ase é jáo o,’ maan e ɲin yi Ɲanmiɛn. Sɛ e yo sɔ’n, Ɲanmiɛn Ndɛ’n waan ɔ́ ‘bó e ɲrun atin’n.’​—Nya. 3:6.