?Kpaun m’ɔ man nguan’n amun a di wie?

CƐN kun’n, sran wie’m be ɔli Bɛtleɛmu i klɔ nvuɛn’n i su lɔ ninnge’m be niannianlɛ. Kɛ awe kunnin be’n, be kunndɛli kɛ bé dí lɔ aliɛ mɔ be nin a diman wie le’n. Be flɛ lɔ aliɛ sɔ’n kun kɛ falafɛl. Ɔ ti kpaun, yɛ be fa tomati nin jaba nin saladi, ɔ nin ninnge mma wie mun ekun be wla nun yɛ be di ɔ. I sɔ kpaun’n, yɛ be ko dili i aliɛ diwlɛ lika kun nun ɔn. Kɛ be wieli i di’n, be ɲannin wunmiɛn be wlanwlannin klɔ’n nun ekun.

Kpaun sɔ mɔ b’a diman wie laa le’n, be wla su fiman su le. Klɔ bɔbɔ mɔ be ɔli i su lɔ wlanwlanlɛ kusu’n, i dunman Bɛtleɛmu’n i bo yɛle “kpaun klɔ.” Afin, be tɔn kpaun lɔ titi nán andɛ sa ɔ. (Rit 1:22; 2:14) Kpaun nga aofuɛ sɔ’m be dili’n, ɔ ti Bɛtleɛmu lɔfuɛ’m be aliɛ ngunmin kun.

Bɛtleɛmu klɔ’n i wun koko lɛ’n, i ngua lɔ lika nun lɔ’n, i afuɛ kɔe 4.000 yɛ’n, cɛn kun’n, Abraamu nin i yi Sara be sɔli aofuɛ wie’m be nun. Sara tɔnnin “kpaun nga be gua-man nun kpaun ayre’n” mannin be naan b’a di. (Bo Bolɛ 18:6) “Sanmlɛn mlɛnnɛnnɛn’n” nga Sara fa tɔnnin kpaun’n, ɔ kwla yo ble sanmlɛn annzɛ ɔrzu sanmlɛn. Sara tɔnnin i ndɛndɛ kpa. Atrɛkpa’n, ɔ tɔnnin i yɛbuɛ nglɛnglɛ’m be su.​—1 Famiɛn Mun 19:6.

Sa sɔ’n kle kɛ Abraamu i awlofuɛ’m be tɔn be bɔbɔ be kpaun titi. Sanngɛ, kɛ mɔ be tuli Ir lɔ mɔ be ti wlan sinfuɛ’n ti’n, e kwlá seman kɛ Sara nin i afanniɛn’m be tɔnnin kpaun’n, kpaun tɔnwlɛ nun. Be bɔbɔ yɛ be yili sanmlɛn mlɛnnɛn’n niɔn. Sanmlɛn yilɛ’n timan pɔpɔ. Afin wie liɛ’n, be tin like kɛ ble sa’n, ble silɛ yɛbuɛ nin’n su. Wie liɛ kusu’n, be si i kpokpo nun.

Moizi blɛ su’n, Ɲanmiɛn mannin Izraɛlifuɛ’m be mmla kɛ nán sran fi fa sran kun i ble silɛ yɛbuɛ nin’n wla aowa. Sran ng’ɔ yo sɔ’n, nn bé sé kɛ w’a fa “sran sɔ’n i nguan’n bɔbɔ w’a wla aowa.” (Mmla’n 24:6) Afin, ble silɛ yɛbuɛ nin’n i su yɛ be si ble naan b’a kwla ɲan kpaun b’a di i cɛn kwlakwla ɔ.​—An nian kuku nga be klɛli i “Laa Izraɛli lɔ sanmlɛn yilɛ nin kpaun tɔnlɛ’n” i nun.

ALIƐ MƆ BE FA TRA BE AWLƐN’N

Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n, be kan kpaun i ndɛ kpɛ sunman. I sɔ’n kle kɛ laa’n, kpaun’n ti Zuifu’m be aliɛ cinnjin kpa. I sɔ’n ti, be nga Ɲanmiɛn maan be klɛli i nuan ndɛ’n, kɛ bé kán “kpaun” i ndɛ’n, be nun wie’m be seli kɛ aliɛ. Be nga be lafi Ɲanmiɛn su’n, Zezi seli be kɛ sɛ bé srɛ́ Ɲanmiɛn’n, be se kɛ: “Man ye aliɛ ng’ɔ ju ye ndɛ’n.” (Matie 6:11) Zezi i ndɛ sɔ’n kle kɛ, e kwla lafi su kɛ Ɲanmiɛn mán e cɛn kwlaa aliɛ ng’ɔ ju e’n.​—Jue Mun 37:25.

Aliɛ annzɛ kpaun dilɛ’n ti cinnjin. Sanngɛ, Zezi seli kɛ: “Nán aliɛ kunngba yɛ ɔ man sran nguan-an, sanngɛ ndɛ kwlaa ng’ɔ fin Nyanmiɛn nuan fite’n, i yɛ ɔ man sran nguan-an.” (Matie 4:4) Sa ng’ɔ juli Izraɛlifuɛ’m be su blɛ wie nun’n, Zezi wla kpɛnnin su ti yɛ ɔ kannin sɔ ɔ. Blɛ sɔ nun’n, nn Izraɛlifuɛ’m be fin Ezipti lɔ b’a fite. Kɛ be trannin Sinai aawlɛ flɛnnɛn anglo kun’n, aliɛ wa wieli be sa nun. Ɔ maan, be buli i kɛ be su ɲanman aliɛ be dimɛn i kun naan bé wá wú aawlɛ flɛnnɛn sroesroe sɔ’n nun. I sɔ’n ti’n, be plannin. Be seli kɛ: ‘E nyan aliɛ kpa e di’ i Ezipt lɔ.​—Ezipt Lɔ Tulɛ 16:1-3.

I yo, Ezipti lɔ kpaun’n yo fɛ. Afin Moizi blɛ su’n, Eziptifuɛ’m be lɛ be kpaun tɔnfuɛ mɔ be si kpaun tɔn kpa ɔ. Be tɔn kpaun wafawafa nin gato mun fɛfɛ kpa. Sanngɛ, Zoova w’a seman kɛ i nvle nunfuɛ’m be su diman kpaun kun. Afin, ɔ seli be kɛ: “Ń wá yó naan kpaun fin nglo lɔ gua man amun.” Sakpasakpa, kɛ aliɛ’n cɛ́n’n, bé nían ɔn, “like wie’m be ti nyɛnklɛn-nyɛnklɛn kɛ ijre mma kanngan sa” be fin Ɲanmiɛn su lɔ b’a gua. Kɛ mɔ be siman like sɔ’n ti’n, be seli kɛ: “?Nzu like yɛle nga?” Moizi tɛli be su kɛ: “Aliɛ nga Anannganman fa mannin amun kɛ amun di’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ.” Be flɛli aliɛ sɔ’n kɛ mani.a Ɲanmiɛn fa mannin be lele afuɛ 40.​—Ezipt Lɔ Tulɛ 16:4, 13-15, 31.

I klikli nun’n, mani’n yoli Izraɛlifuɛ’m be fɛ kpa. Be nuan nun’n, ɔ “ti mlɛn-mlɛn kɛ gato mɔ wɛma nzue o nun’n sa.” Cɛn kwlaa sran kun liɛ ng’ɔ ko ju i’n, yɛ ɔ ɲɛn i ɔ. (Ezipt Lɔ Tulɛ 16:18) Sanngɛ kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, be ɲin wa kpɛnnin aliɛ fanunfanun nga be dili be Ezipti lɔ’n be su. Ɔ maan, be seli kɛ: “Mani’n yɛ e wun i sa bɔ tititi-ɔ.” (Kalɛ 11:6) Kpɛkun, be plan seli kɛ: “Nyrɛnnɛn aliɛ nga w’a flan ye.” (Kalɛ 21:5) B’a buman “nyanmiɛn su lɔ kpaun” mɔ Ɲanmiɛn fa mannin be’n i like kun.​—Jue Mun 105:40.

KPAUN M’Ɔ MAN NGUAN

Sran wie’m be kwla bu i kɛ kpaun’n timan aliɛ nanndoliɛ. Afin sran ngba kwla ɲɛn i di. Sanngɛ, Ɲanmiɛn Ndɛ’n kan kpaun kun m’ɔ ti i liɛ ngunmin’n, m’ɔ fataman kɛ be yo i finfin’n i ndɛ. Kpaun sɔ’n, ɔ kwla yo sran ng’ɔ di’n i ye lele kpe nun. Zezi fali kpaun sɔ’n sunnzunnin mani mɔ Izraɛlifuɛ’m b’a bumɛn i like kpa’n.

Cɛn kun’n, Zezi seli kɛ: “Amun nannan’m be dili mani aawlɛ flɛnnɛn nun lɔ, be wuli. Sanngɛ kpaun ng’ɔ fin nyanmiɛn su lɔ’n, sɛ sran di’n, ɔ su wu-man. M bɔbɔ n ti kpaun b’ɔ man nguan, n fin nyanmiɛn su lɔ yɛ m bali-ɔ. Sran ng’ɔ di kpaun sɔ’n wie’n, ɔ su wu-man mlɔnmlɔn, min nnɛn’n yɛ ɔ ti kpaun sɔ’n b’ɔ ń fá mán nin-ɔn. Ń fá mán sɔ naan mɛnmɛnfuɛ’m bé nyán nguan.”​—Zan 6:48-51.

Kɛ Zezi seli kɛ i “nnɛn’n” yɛ ɔ ti ‘kpaun’n,’ be nga be tili ndɛ sɔ’n, be nun sunman b’a wunmɛn i bo. Sanngɛ nn, sunnzun ase klanman kpa yɛ ɔ fali ɔ. Zuifu’m be di kpaun titi kɛ nga aawlɛ flɛnnɛn’n nun lɔ’n, Izraɛlifuɛ’m be dili mani titi afuɛ 40 naan b’a wuman sa. Kannzɛ Mani’n fin ɲanmiɛn su’n, sanngɛ w’a manman Izraɛlifuɛ’m be anannganman nguan. Zezi liɛ’n, ɔ timan sɔ. Ɔ fɛli i wunnɛn’n yili e ti tɛ naan sran kwlaa ng’ɔ lafi i su’n, ɔ ɲan anannganman nguan. Ɔ maan, Zezi ti “kpaun b’ɔ man nguan.”

Kɛ awe kun e’n, sɛ e ɲan kpaun bue kan e di’n, ɔ yo e fɛ. I sɔ kunngba’n, ɔ fata kɛ e la Ɲanmiɛn i ase cɛn kwlaa. Afin i yɛ ɔ man e cɛn kun ‘aliɛ ng’ɔ ju ye’n’ niɔn. (Matie 6:11) Asa ekun’n, kannzɛ aliɛ nga e di’n yo fɛ sɛ’n, maan ɔ kpɛn e klun titi kɛ ‘kpaun m’ɔ man nguan’n’ yɛle Zezi Klist.

?Ngue yɛ é yó naan y’a kle kɛ e timan kɛ Moizi blɛ su Izraɛlifuɛ mun sa naan e liɛ’n, e bu kpaun m’ɔ man nguan’n i like ɔ? Zezi seli kɛ: “Sɛ an klo min’n, amún fá min ndɛ’n su.” (Zan 14:15) I sɔ’n ti’n, maan e fa Zezi i ndɛ’n su. I liɛ’n, é dí kpaun m’ɔ man nguan’n i aklunjuɛ nun tititi.​​—Mmla’n 12:7.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]

[Kuku, bue 29]

Laa Izraɛli lɔ sanmlɛn yilɛ nin kpaun tɔnlɛ’n

Sanmlɛn yilɛ’n. Laa Izraɛli lɔ’n, bla’m be bɔbɔ be yi be sanmlɛn’n. Be bo i wun junman dilɛ’n i bo nglɛmun ndɛ kpa. (Nyanndra Mun 31:15; Matie 24:41) Titi’n, ble yɛ be tɛ i sanmlɛn yi ɔ. Ble’n, i wun bui tulɛ’n leman ba. Be dun mmua luɛ i nzue. Kɛ ɔ ko lo’n, be utu nzue’n. Kpɛkun, be si i kpokpo nun be tu i wun. I sin’n, be wlɛ naan ɔ fafa. Kɛ i sɔ junman’n ko wie’n, be kpaja nun. Kpɛkun be su ko si i kpokpo nun annzɛ ble silɛ yɛbuɛ su naan ɔ kaci sanmlɛn.

Sanmlɛn yilɛ’n fa blɛ kpanngban kpa. Ɔ maan laa Izraɛlifuɛ’m be blɛ su’n, cɛn kwlaa be ti ble silɛ klɔ’m be su. (Zeremi 25:10) Sɛ nán bla mun yɛ be si ble’n, be si i ble silɛ mannzin nun. Nnɛn mun yɛ be kpɛ mannzin sɔ’n i wun ɔn.

Kpaun tɔnlɛ’n. Like nga be yo i kasiɛn’n yɛle kpaun’n i tɔnlɛ’n. Bla’m be fɔtɔ sanmlɛn lele, ɔ sɔ. I sin’n, be tɔn kpaun’n. (Bo Bolɛ 18:6) Sran wie’m be tɔn i yɛbuɛ nglɛ su. Wie’m be kusu be tɔn i kpaun tɔnwlɛ nun. (Saun Yolɛ 2:4; Ezai 44:15) Laa sran dan kɛ Ezipti Famiɛn mun sa’n, be le be kpaun tɔnfuɛ mɔ be si i tɔn kpa ɔ. Sanngɛ kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, sran kwlakwla be kwla toli kpaun be dili. (Bo Bolɛ 40:17; 1 Samiɛl 8:13; Ezai 55:2) Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zeremi blɛ su’n, ɔ le Zerizalɛmu lɔ ‘kpaun tɔnfuɛ’m be atin.’ Yɛ Neemi blɛ su’n, Zerizalɛmu i sasawlɛ sua’n kun suan ‘kpaun tɔnwlɛ klɔ i sasawlɛ sua.’​​—Zeremi 37:21; Neemi 12:38.