Sarong Bibliya na Nasa Lengguwaheng Ginagamit sa Aroaldaw

“KUN naniniwala ka na an Bibliya tataramon nin Diyos para sa mga tawo, buot sabihon nakikipag-ulay sa sato an Diyos. . . . Kun an saimong relihiyon may epekto sa saimong buhay, dapat na [an Bibliya] nasa lengguwaheng ginagamit sa aroaldaw.” Iyan an isinurat ni Alan S. Duthie, sarong iskolar sa Bibliya, sa saiyang libro na Bible Translations and How to Choose Between Them.

Minauyon nanggad diyan an mga namumuot sa Tataramon nin Diyos. Lubos sindang naniniwala na “an bilog na Kasuratan ipinasabong nin Diyos asin kapaki-pakinabang sa pagtukdo, sa pagsaway, sa pagtanos kan mga bagay-bagay, sa pagdisiplina uyon sa matanos na pamantayan.” (2 Timoteo 3:16) An Bibliya bako lang sarong suanoy na libro. Iyan “buhay asin igwa nin puwersa,” na nagtatao nin tunay na solusyon sa mga problema sa aroaldaw. (Hebreo 4:12) Pero tanganing masabutan saka maiaplikar kan mga nagbabasa an banal na librong iyan, dapat na iyan nasa lengguwaheng ginagamit sa aroaldaw. Sa katunayan, an inaapod na Bagong Tipan isinurat bako sa klasikong Griego, na ginagamit kan mga pilosopo arog ni Plato, kundi sa Koine, an Griegong lengguwahe na ginagamit sa aroaldaw. Iyo, isinurat an Bibliya para mabasa saka masabutan kan ordinaryong mga tawo.

Huli kaini, sa nakaaging mga taon, dakul na modernong traduksiyon nin Bibliya an itrinadusir sa manlain-lain na lengguwahe. Sa pangkagabsan, magayon man an nagin resulta kaini. Mas madali nang makakua nin Bibliya an kadaklan na tawo. Pero, dakul sa mga bagong bersiyon na ini an dai nakaabot sa pamantayan nin pagigin eksakto, malinaw, asin daing pinapaburan na traduksiyon. Halimbawa, sa nagkapirang traduksiyon, pinalabog ninda an malinaw na katukduan sa Bibliya manungod sa kamugtakan kan mga gadan asin sa pangaran kan tunay na Diyos.

Kaya ugmahon an mga namumuot sa Tataramon nin Diyos kan iluwas an Bagong Kinaban na Traduksiyon kan Kristiyanong Griegong Kasuratan sa lengguwaheng Bicol. Kan Nobyembre 11, 2016, inanunsiyar kan mga Saksi ni Jehova an release kan modernong traduksiyon na ini. Huling dai tinugutan kan mga paratradusir na maimpluwensiyahan nin mga katukduan sa relihiyon an saindang pagtradusir, nagin tama asin eksakto an saindang traduksiyon, kaya ngunyan mas malinaw nang nasasabutan an Bibliya sa lengguwaheng Bicol. Pero tibaad maisip mo, siisay an responsable sa magayon na traduksiyon na ini?

Posibleng bago pa sana para sa mga nagtataram nin Bicol an Bibliya na Bagong Kinaban na Traduksiyon kan Kristiyanong Griegong Kasuratan, pero sa katunayan igwa na kaiyan puon pa kaidtong 1950. Sa taon na iyan, pig-release an traduksiyon na iyan sa lengguwaheng Ingles kan Watch Tower Bible and Tract Society—sarong internasyonal na Bible Society na haloy nang nagpupublikar nin Bibliya. An The Watchtower na Setyembre 15, 1950, nagsabi: “An mga miyembro kan komite sa pagtradusir nagsabi kan saindang kamawutan . . . na dai sinda pagngaranan, asin habo nanggad nindang ipublikar an saindang pangaran mantang sinda nabubuhay o dawa gadan na. An katuyuhan kan traduksiyon iyo na pamurawayon an ngaran kan buháy asin tunay na Diyos.”

Kan 1961, ilinuwas an New World Translation of the Holy Scriptures, sarong kumpletong edisyon kan Bibliya. Dawa ngani sagkod ngunyan dai pinangaranan an mga nagtradusir kaiyan, dai mapagdududahan an saindang motibo o an saindang makusog na debosyon. Sinabi sa introduksiyon kan 2013 edisyon: “Sa pagmidbid sa kahalagahan kan mensahe kan Bibliya, pinunan mi an pagrebisar kaini na may lubos na paggalang sa laog kan Bibliya. Namamati mi an magabat na responsabilidad na maipaabot an mensahe kaini sa tamang paagi. . . . Katuyuhan ming makagibo nin sarong traduksiyon na bako lang eksakto sigun sa orihinal na manuskrito kundi malinaw man asin madaling basahon.”

An mga miyembro daw kan komite sa pagtradusir kuwalipikado na gibuhon an trabahong ini? May nagkapirang iskolar sa Bibliya na nagsasabi na kun dai ipapaaram an mga pangaran asin inadalan kan mga paratradusir, masasabing bakong masasarigan an traduksiyon huling gibo iyan nin mga bakong propesyonal. Pero bako gabos na iskolar arog kaiyan an pagmansay. Si Alan S. Duthie nagsurat: “Kun midbid ta kun siisay an mga paratradusir o kagpublikar kan sarong partikular na traduksiyon nin Bibliya, makakatabang daw iyan para masabi tang magayon o bako an traduksiyon? Dai man. An pinakamagayon na paagi iyo na siyasaton mismo an kada traduksiyon.”a

Sa ngunyan, labing 219 milyon na kopya kan New World Translation an naimprenta na, nin bilog o kabtang sana, sa 145 lengguwahe sa bilog na kinaban. Ano an nadiskubre kan dakul na nagbabasa kaiyan?

Tinukduan ni Jesus an saiyang mga disipulo na mamibi: “Ama niyamo na nasa langit, pakangbanalon an ngaran mo.” (Mateo 6:9) Alagad sa kadaklan na mga traduksiyon, mayo an pangaran nin Diyos asin ipinapamidbid sana siya sa titulong “Diyos” o “Kagurangnan.” Pero, bakong arog kaini sa orihinal na manuskrito. Sa Hebreong Kasuratan, malinaw na sinambit nin haros 7,000 na beses an personal na pangaran nin Diyos, an Jehova. (Exodo 3:15; Salmo 83:18) Pakalihis nin mga taon, huli sa superstisyosong paniniwala, natakot an mga Judio na gamiton an pangaran nin Diyos kaya dai na ninda ginamit iyan. Pagkagadan kan mga apostol ni Jesus, naimpluwensiyahan kan paniniwalang iyan an Kristiyanong kongregasyon. (Gibo 20:29, 30; 1 Timoteo 4:1) An mga parakopya kan Griegong Kasuratan pinunan na ribayan an personal na pangaran nin Diyos, an Jehova, gamit an Griegong mga tataramon na Kyʹri·os, na nangangahulugan “Kagurangnan” asin The·osʹ, na an buot sabihon “Diyos.”

An New World Bible Translation Committee kusog-buot na ibinalik an pangaran na Jehova sa Kristiyanong Griegong Kasuratan (“Bagong Tipan”), na diyan naglataw iyan nin 237 beses. Ibinalik kan mga paratradusir an pangaran na iyan bako huli sa sadiri nindang kagustuhan, kundi huli sa madunong asin maingat na pag-adal kaiyan. Halimbawa, kinotar sa Lucas 4:18 an mga tataramon na nasa Isaias 61:1. Sa orihinal na Hebreong manuskrito, yaon sa bersikulong iyan kan Isaias an pangaran na Jehova.b Kaya, tama sana na sa New World Translation, trinadusir an Lucas 4:18: “An espiritu ni Jehova yaon sa sakuya, huli ta linahidan niya ako na magpahayag nin maugmang bareta sa mga dukha.”

An arog kaiyan na pagkatradusir nakakatabang sa mga parabasa na mahiling an pagkakaiba kan Diyos na Jehova asin kan saiyang bugtong na Aki, si Jesu-Cristo. Halimbawa, sa dakul na traduksiyon, an Mateo 22:44 itrinadusir na: “An Kagurangnan nagsabi sa sakong Kagurangnan.” (Magna Banal na Kasuratan) Pero siisay diyan an nagtataram asin siisay an kinakaulay? Sa katunayan, kinotar sa bersikulong ini an kabtang kan Salmo 110:1 na sa orihinal na Hebreong manuskrito yaon an pangaran nin Diyos. Kaya, sa New World Translation trinadusir an Mateo 22:44: “Sinabi ni Jehova sa sakuyang Kagurangnan.” Importanteng marhay na masabutan na sinasabi kan Kasuratan na magkaibang persona an Diyos na Jehova asin an saiyang Aki. (Marcos 13:32; Juan 8:17, 18; 14:28) Mahalaga iyan sa kaligtasan nin saro. An Gibo 2:21 nagsasabi: “An gabos na nag-aapod sa ngaran ni Jehova maliligtas.”

May dagdag na magagayon na feature an New World Translation. An traduksiyon na ini ibinasar sa master text sa Griego ni Westcott asin Hort, na resulta kan saindang maingat na marhay na pag-adal. Pero, kinonsulta man an ibang suanoy na mga papiro asin mga master text, arog kan ki Nestle asin Aland saka kan sa United Bible Societies. Dangan, maingat na marhay na itrinadusir an orihinal na Griegong manuskrito tanganing sagkod na posible iyan magin eksakto asin tama, gamit an lengguwaheng simple saka nasasabutan kan mga tawo ngunyan. Kaya apuwera sa napagdanay an talagang mensahe kan orihinal na manuskrito kan Bibliya, nagin posible man na masabutan an mga bagay na dati bakong malinaw.

Pinagmaigutan kan New World Translation na ipahiling an tamang porma kan Griegong mga pandiwa. Sa dakul na lengguwahe ngunyan, igwa nin iba-ibang porma an pandiwa para ipahiling kun an sarong aksiyon nangyari na, nangyayari, o mangyayari pa sana. An Griegong mga pandiwa nagpapahiling man kun an aksiyon madalian sana, natapos na, o nagpapadagos pa. Halimbawa, sa mga tataramon ni Jesus sa Mateo 6:33, ginamit an Griegong pandiwa na nangangahulugan na “hanapon” na igwa nin ideya nin dagos-dagos na aksiyon. Kaya, naipahiling an talagang buot sabihon ni Jesus sa pagkatradusir kaiyan na: “Kun siring, padagos na hanapon nguna an Kahadian saka an saiyang katanusan, asin an gabos na iba pang bagay na ini idadagdag sa saindo.” Siring man, an Mateo 7:7 itrinadusir na: “Padagos na maghagad, asin itatao iyan sa saindo; padagos na maghanap, asin makakakua kamo; padagos na magtuktok, asin bubuksan iyan sa saindo.”—Roma 1:32; 6:2; Galacia 5:15.

An pag-release kan Kristiyanong Griegong Kasuratan sa lengguwaheng Bicol kapinunan pa sana. Igwa na nin mga areglo tanganing maitradusir an bilog na Bibliya pag-abot nin panahon. Pero, makakasigurado daw an mga parabasa na an pagkatradusir kan Bicol na bersiyon eksakto asin malinaw arog kan bersiyon kaiyan sa Ingles?

Iyo nanggad. Huling an gibuhon na pagtradusir nasa pangangataman kan Namamahalang Grupo kan mga Saksi ni Jehova. Napagdesisyunan ninda na sa pagtradusir kan Bibliya sa ibang mga lengguwahe, an pinakamarahay na paagi iyo na pagtatarabangan iyan nin sarong team. Kaya, nagkaigwa nin mga team nin paratradusir kan Bibliya sa dakul na lugar sa bilog na kinaban. Inestablisar sa pambilog na kinaban na headquarters kan Mga Saksi ni Jehova an sarong departamento na inaapod Translation Services tanganing asikasuhon an pangangaipo kan mga team na iyan, simbagon an mga hapot ninda, asin siguraduhon na magkauruyon an mga edisyon kan New World Translation sa manlain-lain na lengguwahe. Saro pa, para tabangan an mga paratradusir kan Bibliya, ginibo an computer program na Watchtower Translation System. Siyempre, an mga paratradusir pa man giraray an magibo kan trabaho. Pero, nakatabang na marhay sa mga team nin paratradusir kan Bibliya an paggamit kan computer program na iyan para maabot an pinakapasuhan ninda—an itradusir an New World Translation nin eksakto asin malinaw, kapareho kan Ingles na bersiyon kaiyan. Paagi man sa computer program na iyan, mahihiling kun paano itrinadusir sa Ingles na edisyon an kada Hebreo asin Griegong termino—sarong dakulang tabang nanggad sa mga paratradusir sa pagpili nin katumbas na mga termino sa lengguwahe ninda.

Mahihiling tulos sa mga resulta na talagang epektibo an mga areglong ini. Dinadagka mi ika na siyasaton an Bagong Kinaban na Traduksiyon kan Kristiyanong Griegong Kasuratan. Makakakua ka nin kopya sa mga kagpublikar kan magasin na ini. Mauugma ka man sa magagayon na feature kaini: malinaw asin madaling basahon; mga laog kan libro, na nagpapahiling kan sumaryo kan kada libro sa Bibliya asin matabang saimo na madaling mahanap an pamilyar na mga bersikulo; mga nota sa ibaba; glosaryo nin mga termino sa Bibliya; asin indise nin mga tataramon sa Bibliya. An buklet na Giya sa Pag-adal sa Tataramon nin Diyos, na dinisenyo na pantabang kaini, igwa nin detalyadong mga mapa asin interesanteng mga apendise. Urog sa gabos, mantang binabasa mo an Bibliyang ini, makakapagtiwala ka na naipaabot kaini nin eksakto an mismong Tataramon nin Diyos sa lengguwaheng ginagamit sa aroaldaw.