Paano Ipinasabong nin Dios an Biblia?

AN PAGKOMUNIKAR orog na interesante ngonyan kisa sa arin man na ibang panahon sa kasaysayan. Mga telepono, aparato sa fax, komputer​—kaidtong dakol nang taon an nakaagi siisay baga an makaiimahinar nin sarong panahon na an mga mensahe ikapaaabot sa haros saen man na lugar sa bilog na kinaban nin tolos-tolos?

Alagad an pinakainteresanteng klase nin pagkomunikar saro na dai mapopolbos nin tawo​—an pagpasabong nin Dios. Pinasabngan ni Jehova an mga 40 kagsurat na tawo na gibohon an saiyang nasusurat na Tataramon, an Banal na Biblia. Kun paanong an mga tawo bako sanang saro an paagi nin pagkomunikar, si Jehova naggamit man nin nagkapirang paagi nin pagkomunikar sa pagpasabong kan Kasuratan.

Pagdikta. An Dios nagkomunikar nin espesipikong mga mensahe na sa huri irinekord sa Biblia.a Halimbawa, pensara an mga reglamento na minakompuesto sa tipan nin Ley. “Isurat mo an mga tataramon na ini,” an sabi ni Jehova ki Moises, “huli ta oyon sa mga tataramon na ini na ako nakikipagtipan sa saimo asin sa Israel.” (Exodo 34:27) An “mga tataramon” na idto, na “ipinaabot nin mga anghel,” kinopya ni Moises asin manonompongan na ngonyan sa mga libro kan Biblia na Exodo, Levitico, Bilang, asin Deuteronomio.​—Gibo 7:53.

An dakol na iba pang propeta, kabale sinda Isaias, Jeremias, Ezequiel, Amos, Nahum, asin Miqueas, nag-ako nin espesipikong mga mensahe hale sa Dios paagi sa mga anghel. Kun beses pinoponan kan mga lalaking ini an saindang mga kapahayagan kan fraseng: “Ini an isinabi ni Jehova.” (Isaias 37:6; Jeremias 2:2; Ezequiel 11:5; Amos 1:3; Miqueas 2:3; Nahum 1:​12) Dangan isinurat ninda an isinabi nin Dios.

Mga Bisyon, Pangatorogan, Asin Pagkapangalipadngi. An bisyon sarong patanaw, eksena, o mensahe na iiniibabaw sa isip nin tawo mantang sia mata, sa parate paagi sa ekstraordinaryong paagi. Halimbawa, naheling ninda Pedro, Santiago, asin Juan, “kan biyo na sindang mata,” an bisyon kan natranspigurar na si Jesus. (Lucas 9:​28-36; 2 Pedro 1:​16-21) Sa nagkapirang pangyayari an mensahe ipinaaabot sa pangatorogan, o bisyon sa banggi, na itinutudok sa isip kan nag-ako mantang sia torog. Sa siring si Daniel nagsurat dapit sa “mga bisyon kan sakuyang payo sa ibabaw kan sakuyang higdaan”​—o, siring sa pagkatradusir kan paratradusir na si Ronald A. Knox, “mantang ako nakahigdang nagmamasid sa sakuyang pangatorogan.”​—Daniel 4:​10.

An saro na pinangyayari ni Jehova na pangalipadngan malinaw na biyong nasa hararom na pagkonsentrar, minsan ngani kisuerra mata nin kadikit. (Ikomparar an Gibo 10:​9-16.) Sa Biblia an termino sa Griego na trinadusir na “pagkapangalipadngi” (ekʹsta·sis) nangangahulogan ‘paghale o pagsalida.’ Nagsusuherir iyan kan ideya nin paghale kan isip sa normal na kamugtakan. Sa siring, an tawong pinapangalipadngan makalilingaw sa saiyang palibot mantang lubos na bukas an isip sa pag-ako kan bisyon. Si apostol Pablo posibleng nasa siring na pagkapangalipadngi kan sia “inagaw pasiring sa paraiso asin nakadangog nin mga tataramon na dai masabi na bakong sono sa katogonan na ipagtaram nin tawo.”​—2 Corinto 12:​2-4.

Napapalaen sa mga nagsurat nin idiniktang mga mensahe gikan sa Dios, an mga kagsurat kan Biblia na nag-ako nin mga bisyon o pangatorogan o pinangalipadngan sa parate igwa nin libertad na iladawan sa sadiri nindang mga tataramon an saindang naheling. Sinabihan si Habacuc: “Isurat mo an bisyon, asin itala mo iyan nin malinaw sa mga tabla, tanganing an nagbabasa nin makosog kaiyan makabasa kaiyan nin marikas.”​—Habacuc 2:2.

Boot sabihon daw kaini na an mga kabtang na ini kan Biblia medyo bakong arog kalubos an pagkapasabong sa halipot na mga kabtang na idinikta? Dai man. Paagi sa saiyang espiritu, marigon na itinudok ni Jehova an saiyang mensahe sa isip kan kada kagsurat, kaya an mga kaisipan nin Dios asin bakong nin tawo an ikinapaabot. Minsan ngani tinogotan ni Jehova an kagsurat na pumili nin angay na mga tataramon, giniyahan nia an isip asin puso kan kagsurat tanganing mayo nin malaktawan na mahalagang marhay na impormasyon asin an resulta iyo na an mga tataramon tamang ibinilang na sa Dios.​—1 Tesalonica 2:​13.

Kapahayagan nin Dios. An Biblia igwa nin hula​—kasaysayan na patienot na ihinayag asin isinurat—​na lihis nanggad sa abilidad sana nin tawo. An sarong halimbawa iyo an pagtindog asin pagbagsak kan “hade nin Grecia,” si Alejandrong Dakula, na ihinula mga 200 na taon bago pa! (Daniel 8:1-8, 20-​22) An Biblia naghahayag man nin mga pangyayari na nungkang naheling nin tawo. An paglalang kan langit asin daga sarong halimbawa. (Genesis 1:​1-​27; 2:​7, 8) Dangan may mga orolay na nangyari sa langit, arog kan ibinareta sa libro nin Job.​—Job 1:​6-​12; 2:​1-6.

Kun dai direktang ihinayag nin Dios sa kagsurat, an mga pangyayaring iyan ipinaaram nin Dios sa sarong tawo kaya an mga ini nagin kabtang nin berbal o nasusurat na kasaysayan, na ipinasa sa sunod-sunod na kapag-arakian sagkod na iyan nagin kabtang kan rekord kan Biblia. (Helingon an kahon sa pahina 7.) Sa paano man, makasisierto kita na si Jehova an Ginikanan kan gabos na impormasyon na iyan, asin giniyahan nia an mga kagsurat kaya an saindang mga pagkasaysay dai namantsahan nin sala, pagpasobra, o eroestorya. Si Pedro nagsurat mapadapit sa hula: “An mga tawo nagtaram hale sa Dios huling sinda pinahiro kan banal na espiritu.”b​—2 Pedro 1:21.

Kaipuhan an Maingat na Gayong Paghihingoa

Minsan ngani “pinahiro kan banal na espiritu” an mga kagsurat kan Biblia, kinaipuhan pa man giraray an maingat nindang pag-iisip. Halimbawa, si Salomon “naghorophorop asin lubos na nagsiyasat, tanganing mapagsunodsunod nia an dakol na talinhaga. Hinanap [nia] an kawiliwiling mga tataramon asin an pagsurat kan tamang mga tataramon nin katotoohan.”​—Eclesiastes 12:​9, 10.

An nagkapirang kagsurat kan Biblia kinaipuhan na gumibo nin awad-awad na pagsiyasat tanganing patunayan paagi sa mga dokumento an saindang materyal. Si Lucas, halimbawa, nagsurat mapadapit sa saiyang pagkasaysay sa Ebanghelyo: “Sinusog ko nin eksakto an gabos na bagay poon sa kapinonan, na isurat iyan sa makatanosan na pagkasurunodsunod.” Siempre, binendisyonan kan espiritu nin Dios an mga paghihingoa ni Lucas, na siertong pinahihiro sia na hanapon an mapagtitiwalaan na mga dokumento sa kasaysayan asin interbiohon an masasarigan na mga nakaheling, arog baga kan buhay pang mga disipulo asin posibleng an ina ni Jesus, si Maria. Dangan gigiyahan si Lucas kan espiritu nin Dios na isurat nin eksakto an impormasyon.​—Lucas 1:​1-4.

Bakong arog kan Ebanghelyo ni Lucas, an ki Juan pagsaysay nin nakaheling mismo, na isinurat mga 65 taon pagkagadan ni Jesus. Daing duwa-duwa na pinatarom kan espiritu ni Jehova an memorya ni Juan tanganing iyan dai magluya sa pag-agi nin panahon. Kaoyon ini kan ipinanuga ni Jesus sa saiyang mga parasunod: “An paratabang, an banal na espiritu, na isusugo kan Ama sa ngaran ko, an sarong iyan matokdo sa saindo kan gabos na bagay asin mapagirumdom sa saindo kan gabos na bagay na isinabi ko sa saindo.”​—Juan 14:26.

Sa nagkapirang kaso iiniba kan mga kagsurat kan Biblia an mga kompilasyon hale sa mga dokumento nin mga nakaheling mismo na ginibo nin mas naenot na mga parasurat nin kasaysayan, na bakong gabos pinasabngan. An Enot asin Ikaduwang Hade sa kadaklan kinompilar ni Jeremias sa paaging ini. (2 Hade 1:18) Kinonsulta ni Esdras an kisuerra 14 reperensia na dai ipinasabong sa pagtipon nin materyal para sa Enot asin Ikaduwang Cronica, kaiba an “kasaysayan kan mga agi-agi kan kaaldawan ni Hadeng David” asin an “Libro kan mga Hade nin Juda asin nin Israel.” (1 Cronica 27:24; 2 Cronica 16:11) Si Moises nagkotar pa ngani sa “libro kan Mga Pakikilaban ni Jehova”​—na minalataw na sarong masasarigan na rekord kan mga pakikilaban kan banwaan nin Dios.​—Bilang 21:​14, 15.

Sa siring na mga kaso kalabot na marhay an banal na espiritu, na pinahihiro an mga kagsurat kan Biblia na pilion sana an masasarigan na materyal, na nagin kabtang man kan ipinasabong na rekord kan Biblia.

Praktikal na Hatol​—Hale Kiisay?

An Biblia mayaman sa praktikal na hatol na basado sa may pakamansay na personal na mga obserbasyon. Halimbawa, si Salomon nagsurat: “Mayo nin mas marahay sa tawo kundi na sia magkakan asin uminom patin pahelingon nin karahayan an saiyang kalag huli sa saiyang kahigosan. Ini naheling ko man, minsan ako, na ini gikan sa kamot kan tunay na Dios.” (Eclesiastes 2:24) Sinabi ni Pablo na an saiyang sadol mapadapit sa pag-agom sono “sa [saiyang] opinyon,” minsan ngani idinugang nia: “Tunay na ako naghohona na yaon man sa sako an espiritu nin Dios.” (1 Corinto 7:​25, 39, 40) Tunay na yaon ki Pablo an espiritu nin Dios, huli ta arog kan sabi ni apostol Pedro, an isinurat ni Pablo “sono sa kadonongan na itinao sa saiya.” (2 Pedro 3:​15, 16) Sa siring, sa paggiya kan espiritu nin Dios, isinasabi nia an saiyang opinyon.

Kun an mga kagsurat kan Biblia nagpapahayag nin siring na personal na mga opinyon, ginigibo ninda iyan na may kaibang pag-adal asin pag-aplikar kan mga kasuratan na yaon sa sainda. Makaseseguro kita na an saindang mga isinurat kaoyon kan kaisipan nin Dios. An irinekord ninda nagin kabtang kan Tataramon nin Dios.

Siempre, an Biblia talagang igwa nin mga tataramon kan nagkapira na sala an kaisipan. (Ikomparar an Job 15:15 sa 42:7.) Kaiba man dian an nagkapirang tataramon na nagpahayag kan mamondoon na mga pagmate kan mga lingkod nin Dios, minsan ngani dai ipinahayag kaiyan an kompletong kamugtakan nin mga bagay.c Minsan ngani isinasabi an siring na personal na mga tataramon, an kagsurat ginigiyahan pa man giraray kan espiritu nin Dios na gumibo nin eksaktong rekord, na nakatabang na ipamidbid asin ibuyagyag an salang pangangatanosan. Dugang pa, sa kada kaso linilinaw kan konteksto sa siisay man na rasonableng parabasa kun baga balido an kaisipan kan kagsurat.

Sa halipot, makakokompiar kita na mensahe nin Dios an bilog na Biblia. Sa katunayan, sinierto ni Jehova na an gabos na laog kaiyan tama sa saiyang katuyohan asin nagtao nin kinakaipuhan na pagtotokdo para duman sa mga nagmamawot na maglingkod sa saiya.​—Roma 15:4.

Kagsurat na mga Tawo​—Taano?

An paggamit ni Jehova nin mga tawo sa pagsurat kan Biblia nagpapaheling kan saiyang dakulang kadonongan. Horophoropa ini: Kun sa mga anghel idinelegar nin Dios an bagay na iyan, magkakaigwa daw nin kaparehong pan-akit an Biblia? Totoo, maoogma kitang basahon an dapit sa mga kualidad asin pagtratar nin Dios basado sa punto de vista nin sarong anghel. Alagad kun biyong mayo an sa tawong kualidad, tibaad madepisilan kitang saboton an mensahe kan Biblia.

Bilang ilustrasyon: Puede sanang ibareta kan Biblia na si Hadeng David nakakomitir nin pagsambay asin paggadan patin sia nagsolsol pakatapos kaiyan. Pero kanigoan kamas marahay na mabasa an mga tataramon mismo ni David, mantang sia nagpapahayag nin makolog sa boot na labi-labing kamondoan huli sa saiyang iginawe asin naghahagad nin tawad ki Jehova! “An sakuyang kasalan danay na nasa atubangan ko,” an isinurat nia. “An pusong laglag asin nanluluya, O Dios, dai mo ikaoongis.” (Salmo 51:​3, 17) Huli kaini, yaon sa Biblia an init, pagkalaenlaen, asin pan-akit na itinatao dian kan sa tawong kualidad.

Iyo, pinili ni Jehova an pinakamarahay na paagi nin pagtao sa sato kan saiyang Tataramon. Minsan ngani an ginamit mga tawong may mga kaluyahan asin sala, sinda pinahiro kan banal na espiritu tanganing dai masala sa saindang mga isinurat. Sa siring, labi sa gabos an halaga kan Biblia. Marigon an sadol kaiyan, asin mapananarigan an mga hula kaiyan mapadapit sa maabot na Paraiso digdi sa daga.​—Salmo 119:105; 2 Pedro 3:​13.

Taano ta dai ugaleon na basahon an sarong kabtang kan Tataramon nin Dios kada aldaw? Si Pedro nagsurat: “Magkaigwa kamo nin pagmawot sa daing kasalak na gatas kan tataramon, tanganing paagi kaiyan magtalubo kamo sa kaligtasan.” (1 Pedro 2:2) Mantang iyan ipinasabong nin Dios, madidiskobre nindo na an bilog na Kasuratan “kapakipakinabang para sa pagtokdo, sa pagsagwe, sa paghusay kan mga bagay, sa pagdisiplina sa katanosan, tanganing an tawo nin Dios magin lubos na may kakayahan, andam nanggad para sa lambang marahay na gibo.”​—2 Timoteo 3:​16, 17.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Kahon/Mga retrato sa pahina 7]

Saen Kinua ni Moises an Saiyang Impormasyon?

SI Moises an nagsurat kan libro kan Biblia na Genesis, alagad an gabos na isinurat nia nangyari haloy pa bago sia namundag. Kun siring, saen nia kinua an impormasyon na iyan? Puedeng ihinayag iyan sa saiya nin Dios nin direkta, o an pakaaram sa nagkapira sa mga pangyayari tibaad berbal na ipinasa hale sa sarong kapag-arakian pasiring sa kasunod. Mantang mas halawig an buhay nin mga tawo kan enot na mga panahon, an kadaklan sa isinurat ni Moises sa Genesis puedeng ipinasa hale ki Adan pasiring ki Moises paagi sa lima sanang tawo na nagkainabotan na mabuhay​—sinda Matusalem, Sem, Isaac, Levi, asin Amram.

Dugang pa, tibaad siniyasat man ni Moises an nasusurat na mga rekord. Sa bagay na ini, mahalagang mangnohon na parateng ginagamit ni Moises an fraseng “ini an kasaysayan ni,” bago ngaranan an tawong sasabihon. (Genesis 6:9; 10:1; 11:​10, 27; 25:​12, 19; 36:​1, 9; 37:2) An nagkapirang intelektuwal nagsasabi na an termino sa Hebreo na trinadusir digding “kasaysayan,” toh·le·dhohthʹ, nanonongod sa dati nang yaon na nasusurat na dokumento nin kasaysayan na ginamit ni Moises bilang reperensia sa saiyang pagsurat. Siempre, dai ini puedeng sabihon nin patapos.

Posible na an impormasyon na yaon sa libro nin Genesis nakua paagi sa tolo gabos na nasambitan na metodo​—an iba paagi sa direktang kapahayagan, an iba paagi sa berbal na pagpaabot, asin an iba gikan sa nasusurat na mga rekord. An mahalagang punto iyo na si Moises pinasabngan kan espiritu ni Jehova. Huli kaini, an saiyang isinurat tamang ibinibilang na tataramon nin Dios.

Retrato sa pahina 4]

Sa laen-laen na paagi, pinasabngan nin Dios an mga tawo na isurat an Biblia