An Tataramon ni Jehova Buhay
Tampok na mga Kabtang sa Libro nin Nehemias
DOSENG taon na an nakalihis poon kan mangyari an huring mga pangyayari na nakasurat sa libro sa Biblia na Esdras. Harani na ngonyan an panahon para sa “pagluwas kan pagboot na ibalik sa dati asin itogdok liwat an Jerusalem”—an pangyayari na magigin tanda kan kapinonan kan 70 semana nin mga taon na masagkod sa Mesiyas. (Daniel 9:24-27) An libro nin Nehemias kasaysayan kan banwaan nin Dios na may koneksion sa pagtogdok liwat kan lanob nin Jerusalem. Kinokobrehan kaiyan an importanteng peryodo na labing 12 taon, poon 456 B.C.E. sagkod pirang panahon pakalihis kan 443 B.C.E.
Isinurat ni Gobernador Nehemias, an libro sarong nakakaogmang salaysay kun paano napapamuraway an tunay na pagsamba kun an determinadong aksion iniibanan nin lubos na pagsarig ki Jehova Dios. Malinaw nanggad na ipinapaheling kaiyan kun paano minamaniobra ni Jehova an mga bagay-bagay tanganing maotob an saiyang kabotan. Kasaysayan man iyan nin sarong makosog asin mapusong namomoon. An mensahe kan libro nin Nehemias nagtatao nin mahalagang mga leksion para sa gabos na tunay na parasamba ngonyan, “huli ta an tataramon nin Dios buhay asin mapuersa.”—Hebreo 4:12.
“SA KATAPUSTAPUSI NATAPOS AN LANOB”
Si Nehemias nasa kastilyo nin Susa, na naglilingkod ki Hadeng Artajerjes Longimano sa pinagtitiwalaan na katongdan. Kan madangog an bareta na an saiyang banwaan “nasa maraoton na kamugtakan asin nasa kasusupgan; asin an lanob nin Jerusalem gaba, asin an mismong mga tata kaiyan nasolo nin kalayo,” si Nehemias napurisaw na marhay. Sia odok na namibi sa Dios para sa paggiya. (Nehemias 1:3, 4) Pag-abot nin panahon, narisa kan hade an kamondoan ni Nehemias, asin tinogotan siang magpasiring sa Jerusalem.
Pagkaabot sa Jerusalem, ininspeksion ni Nehemias an lanob sa banggi, asin ihinayag nia sa mga Judio an saiyang plano na itogdok liwat an lanob. Nagpoon an pagtogdok. Nagpoon man an pagkontra sa gibohon na iyan. Minsan siring, sa irarom kan makosog an boot na pamomoon ni Nehemias, “sa katapustapusi natapos an lanob.”—Nehemias 6:15.
Mga Hapot sa Kasuratan na Sinimbag:
1:1; 2:1—An “ikabeinteng taon” daw na nasambitan sa duwang bersikulong ini binibilang hale sa iyo man sanang pinagbabasaran na petsa? Iyo, an ika-20 taon iyo an pagreynar ni Artajerjes na hade. Minsan siring, laen an ginamit na paagi nin pagbilang sa mga bersikulong ini. An ebidensia na nasa kasaysayan itinotokdo an 475 B.C.E bilang taon kan pagtukaw ni Artajerjes sa trono. Mantang an mga eskribang Babilonyo parateng binibilang an mga taon kan pagreynar kan mga hade sa Persia poon Nisan (Marso/Abril) sagkod sa Nisan, an enot na taon kan paghade ni Artajerjes nagpoon kan Nisan nin 474 B.C.E. Huli kaini, an ika-20 taon nin pamamahala na nasambitan sa Nehemias 2:1 nagpoon kan Nisan 455 B.C.E. An bulan nin Kislev (Nobyembre/Disyembre) na nasambitan sa Nehemias 1:1 rasonable sanang iyo an Kislev kan sinusundan na taon—456 B.C.E. Sinasambit ni Nehemias na an bulan na iyan natangod man na ika-20 taon kan pagreynar ni Artajerjes. Tibaad sa pangyayaring ini, binibilang nia an mga taon poon sa petsa kan pagtukaw kan monarka. Puede man na binibilang ni Nehemias an panahon paagi sa inaapod kan mga Judio ngonyan na taon sibil, na nagpopoon sa bulan nin Tisri, na katimbang kan Setyembre/Oktubre. Sa paano man, an taon kan luminuwas an pagboot na itogdok liwat an Jerusalem iyo an 455 B.C.E.
4:17, 18—Paano magigibo nin sarong tawo an pagtogdok liwat na sarong kamot sana an ginagamit? Para sa mga parapasan bakong problema ini. Kun ikabugtak na an pasan sa saindang payo o abaga, pasil sana nindang balansehon iyan paagi sa sarong kamot “mantang an sa ibong na kamot may kapot na busog.” An mga paratogdok na kaipuhan an duwang kamot sa pagtrabaho “nahahagkosan, an lambang saro may espada sa saiyang piad, mantang nagtotogdok.” Andam sindang makipaglaban enkaso umatake an kalaban.
5:7—Sa anong sentido na pinonan ni Nehemias na “tatsaran an mga noble saka an deputadong mga namamahala”? An mga tawong ini pinapatuboan an mga kapwa ninda Judio na pagbalga sa Ley ni Moises. (Levitico 25:36; Deuteronomio 23:19) Dugang pa, halangkaw an interes na hinahagad kan mga nagpapautang. Kun bulanan na hahagadon, “an ikasanggatos” magigin katumbas nin 12 porsiento sa sarong taon. (Nehemias 5:11) Karingisan an pag-imponer kaini sa mga tawo na nagagabatan nang marhay sa mga buhis asin kakulangan nin kakanon. Tinatsaran ni Nehemias an mayayaman sa dahelan na sinagwe asin sinaway nia sinda paagi sa paggamit kan Ley nin Dios asin sa siring ibinuyagyag an saindang maraot na gibo.
6:5—Mantang an kompidensial na mga surat sa parate nakalaag sa sarong seradong bag, taano ta nagpadara si Sanbalat nin “bukas na surat” ki Nehemias? Tibaad intension ni Sanbalat na ihayag an falsong mga akusasyon paagi sa pagpadara kaiyan sa sarong bukas na surat. Tibaad naglalaom sia na mapapaanggot na marhay kaini si Nehemias kaya babayaan nia an pagtogdok asin idedepensa an saiyang sadiri. O tibaad hinohona ni Sanbalat na an laog kan surat matao nin grabeng takot sa mga Judio kaya entero na nindang popondohon an saindang ginigibo. Dai natakot si Nehemias asin kalmadong ipinadagos an inasignar sa saiya nin Dios na gibohon.
Mga Leksion Para sa Sato:
1:4; 2:4; 4:4, 5. Kun napapaatubang sa depisil na mga situwasyon o kun naggigibo nin mahalagang mga desisyon, maninigo na kita ‘magmaigot sa pamimibi’ asin gumawe kaoyon kan teokratikong paggiya.—Roma 12:12.
1:11–2:8; 4:4, 5, 15, 16; 6:16. Sinisimbag ni Jehova an sinserong mga pamibi kan saiyang mga lingkod.—Salmo 86:6, 7.
1:4; 4:19, 20; 6:3, 15. Minsan ngani si Nehemias sarong tawong mapagmalasakit, sia nagpaheling nin marahay na halimbawa bilang sarong tawong aktibo na marigon para sa katanosan.
1:11–2:3. An pangenot na gikanan kan kagayagayahan ni Nehemias bakong an saiyang prestihiosong posisyon bilang kopero. Iyan an pag-oswag kan tunay na pagsamba. Bako daw na an pagsamba ki Jehova asin an gabos na bagay na nagpapaoswag kaiyan an maninigo na magin pangenot sato asin pangenot na gikanan nin kagayagayahan niato?
2:4-8. Pinangyari ni Jehova na togotan ni Artajerjes si Nehemias na humale asin itogdok liwat an lanob kan Jerusalem. “An puso nin hade garo mga sapa nin tubig sa kamot ni Jehova,” an sabi kan Talinhaga 21:1. “Kun saen nia iyan boot na paboloson, pinapabolos nia duman.”
3:5, 27. Dai niato maninigong ibilang an manwal na trabaho na ginigibo sa kapakanan kan tunay na pagsamba na nakakamenos sa satong dignidad, siring kan “mga mamuraway” kan mga taga Tekoa. Imbes, puedeng arogon niato an ordinaryong mga taga Tekoa na gikan sa boot na naggibo kan gabos na makakaya ninda.
3:10, 23, 28-30. Mantang may nagkapira na nahimong magbalyo kun saen mas dakula an pangangaipo para sa mga parabalangibog kan Kahadean, dakol sa sato an nagsusuportar sa tunay na pagsamba na harani sa satong istaran. Magigibo niato iyan paagi sa pakikikabtang sa pagtogdok nin Kingdom Hall asin pagtao nin ayuda sa mga inagihan nin kalamidad alagad sa pangenot paagi sa pakikikabtang sa paghuhulit kan Kahadean.
4:14. Kun mapaatubang sa pagtumang, puede man niatong paglabanan an takot paagi sa danay na paggirumdom niato sa “dakula asin makangingirhat na Saro.”
5:14-19. Para sa Kristianong mga paraataman, si Gobernador Nehemias marahayon na halimbawa nin kapakumbabaan, kadaihan nin kaimotan, asin pakamansay. Minsan ngani maigot sa pagpaotob kan Ley nin Dios, dai nia dinaogdaog an iba huli sa paslong pakinabang. Imbes, nagpaheling sia nin pagmakolog sa mga inaapi asin dukha. Sa pagpaheling nin pagigin buka an palad, si Nehemias nagtao nin marahayon na halimbawa para sa gabos na lingkod nin Dios.
“GIRUMDOMA AKO, O DIOS KO, PARA SA KARAHAYAN”
Kan matapos an lanob kan Jerusalem, ipinabugtak ni Nehemias an mga tata asin guminibo nin mga areglo tanganing protehiran an siudad. Naggibo sia nin rekord kan kasaysayan nin linahe kan mga tawo. Mantang nagkakatiripon an bilog na banwaan “sa plasang pampubliko na kahampang kan Tata kan Tubig,” binasa ni Esdras na saserdote an libro kan Ley ni Moises, asin ipinaliwanag ni Nehemias asin kan mga Levita an Ley sa banwaan. (Nehemias 8:1) An pakaaram manongod sa Kapiestahan nin mga Payag-Payag nagresulta sa pagselebrar ninda kaiyan na may paggayagaya.
Suminunod an saro pang pagtiripon, na durante kaiyan “an banhi ni Israel” nagtuga kan mga kasalan kan nasyon, rinepaso kan mga Levita an mga ginibo nin Dios sa Israel, asin an banwaan nanumpa ‘na malakaw sa ley kan tunay na Dios.’ (Nehemias 9:1, 2; 10:29) Mantang kulang pa man giraray an populasyon sa Jerusalem, nagkaigwa nin pabunotan na 1 sa kada 10 tawo na nag-iistar sa luwas kan siudad an mabalyo sa laog kan siudad. Sunod, an lanob pinag-inagurar na may dakulang entusiasmo kaya “an paggayagaya kan Jerusalem nadangog sa harayo.” (Nehemias 12:43) Doseng taon pakalihis na umabot sia, si Nehemias huminale sa Jerusalem tanganing magbuelta sa saiyang obligasyon ki Artajerjes. Tolos na luminaog an karigsokan sa tahaw kan mga Judio. Pagbuelta nia sa Jerusalem, desididong naghiro si Nehemias tanganing ikorehir an situwasyon. Para sa sadiri nia, mapakumbabang hinagad nia: “Girumdoma ako, O Dios ko, para sa karahayan.”—Nehemias 13:31.
Mga Hapot sa Kasuratan na Sinimbag:
7:6-67—Taano ta an lista ni Nehemias kan mga natatada na nagbalik sa Jerusalem kaiba ni Zorobabel laen kan ki Esdras kun dapit sa indibiduwal na kabilangan para sa kada pamilya? (Esdras 2:1-65) Tibaad an dahelan kan pagkakalaen na ini iyo na si Esdras asin Nehemias naggamit nin magkalaen na reperensia. Halimbawa, an kabilangan kan mga nagparehistro na mabalik tibaad laen sa kabilangan kan talagang nagbaralik. An duwang rekord tibaad magkalaen man huli ta may nagkapirang Judio na sa kapinonan dai masierto an saindang kasaysayan nin linahe alagad nagibo iyan kan huri. Minsan siring, an duwang salaysay minaoyon sa sarong punto: An kabilangan kan enot na nagbaralik 42,360, apuera pa kan mga oripon asin parakanta.
10:34—Taano ta hinagad sa mga tawo na magsuplay nin mga kahoy? An dolot na kahoy dai ipinagboot sa Ley ni Moises. An kahagadan na ini talagang dahelan sa pangangaipo. Kadakol na kahoy an kaipuhan tanganing soloon an mga atang sa altar. Minalataw na kulang an mga Netineo, na naglilingkod bilang bakong Israelitang mga oripon sa templo. Huli kaini, nagpabunotan tanganing seguradohon an dagos-dagos na suplay nin kahoy.
13:6, nota sa ibaba—Gurano kalawig na mayo si Nehemias sa Jerusalem? Sinasabi sana kan Biblia na “paghaloyhaloy,” o “sa katapusan kan mga aldaw,” si Nehemias naghagad nin bakasyon sa hade tanganing magbalik sa Jerusalem. Kun siring, imposibleng madeterminaran an lawig kan panahon na mayo sia. Pero, kan bumalik sia sa Jerusalem, nanompongan ni Nehemias na dai sinusuportaran an mga saserdote, ni inootob man an ley nin Sabbath. Dakol an nagkua nin dayong mga agom na babae, asin an mga aki ninda dai ngani tataong magtaram kan lenguahe kan mga Judio. An bagay na ruminuro nang marhay an mga kamugtakan nagpapaheling na si Nehemias seguradong nawara nin halawig na panahon.
13:25, 28—Apuera sa ‘pagtatsar’ sa mga Judio na nagbuelta sa dati nindang karatan, ano pang pagtatanos na aksion an ginibo ni Nehemias? ‘Minaldisyon sinda’ ni Nehemias sa bagay na ipinahayag nia sa sainda an mga paghokom na yaon sa Ley nin Dios. ‘Hinampak nia an nagkapira sa sainda,’ tibaad paagi sa pagboot na gumibo nin hudisyal na aksion tumang sa sainda. Bilang sarong simbolo kan saiyang moral na kaanggotan, ‘rinabnot nia an saindang buhok.’ Pinalayas man nia an makoapo kan Halangkaw na Saserdoteng si Eliasib, na inagom an aking babae ni Sanbalat na Horonita.
Mga Leksion Para sa Sato:
8:8. Bilang mga paratokdo kan Tataramon nin Dios, kita ‘nagtatao dian nin kahulogan’ paagi sa tamang pagsayod asin berbal na pagdodoon saka pagpaliwanag nin tama kan Kasuratan, na ginigibong maliwanag an aplikasyon kaiyan.
8:10. “An kagayagayahan ni Jehova” naggigikan sa pakamate nin asin pagpanigo sa espirituwal na pangangaipo nin saro saka sa pagsunod sa teokratikong instruksion. Mahalagang marhay nanggad na kita mahigos na mag-adal kan Biblia, regular na mag-atender sa Kristianong mga pagtiripon, asin maigot na makikabtang sa paghuhulit kan Kahadean asin paggibo nin disipulo!
11:2. An pagbaya sa minanang rogaring asin pagbalyo sa Jerusalem may kalabot na personal na gastos asin nagkapirang disbentaha. An mga nagboluntaryong gibohon ini nagpaheling nin espiritu nin pagsasakripisyo. Puede man niatong ipaheling an siring kaiyan na espiritu kun lumataw an mga oportunidad na magboluntaryo kitang maglingkod sa iba sa mga kombension asin sa ibang okasyon.
12:31, 38, 40-42. An pag-awit sarong marahay na paagi tanganing omawon si Jehova asin ipahayag an satong pagpasalamat sa saiya. Maninigong mag-awit kita nin bilog na puso sa Kristianong mga pagtiripon.
13:4-31. Dapat kitang magmaan na dai pagtogotan an materyalismo, karatan, asin apostasiya na makalaog sa satong buhay.
13:22. Aram na marhay ni Nehemias na maninimbag sia sa Dios. Kaipuhan na aram man niato na kita maninimbag ki Jehova.
Mahalagang Marhay an Bendisyon ni Jehova!
“Sagkod na bakong si Jehova mismo an magtogdok sa harong,” an awit kan salmista, “basang sana an pagpapagal dian kan mga nagtotogdok kaiyan.” (Salmo 127:1) Kanigoan kagayon kan pagkapaheling kan libro nin Nehemias sa pagigin totoo kan mga tataramon na iyan!
Malinaw an leksion para sa sato. Kun gusto niatong magin mapanggana sa ano man na hinihingoa niatong gibohon, kaipuhan na igwa kita kan bendisyon ni Jehova. Talaga daw na makakaasa kitang bebendisyonan kita ni Jehova kun dai niato eenoton sa satong buhay an tunay na pagsamba? Kun siring, arog ni Nehemias, gibohon niatong pangenot sa sato an pagsamba ki Jehova asin an pagpaoswag kaiyan.
[Ritrato sa pahina 8]
“An puso nin hade garo mga sapa nin tubig sa kamot ni Jehova”
[Ritrato sa pahina 9]
Si Nehemias—na sarong tawong aktibo asin mapagmalasakit—nagpasiring sa Jerusalem
[Mga Ritrato sa pahina 10, 11]
Aram daw nindo kun paano ‘magtao nin kahulogan’ sa Tataramon nin Dios?