An Biblia—Tataramon nin Dios o nin Tawo?

Kasumpay kan Kapitulo 8: Siensia: Napatunayan daw Kaiyan na Sala an Biblia?

Probado daw Iyan?

19. Nagsusuportar daw sa ebolusyon o sa paglalang an impormasyon na makukua sa preserbadong mga tada?

¹⁹ Paano mababalo an teoriya nin ebolusyon? An pinakasayod na paagi iyo an pagsiyasat sa impormasyon na makukua sa preserbadong mga tada tanganing helingon kun talagang nangyari an gradwal na pagbago hale sa sarong klase pasiring sa iba. Nangyari daw? Dai, siring kan sadiosan na inaadmitir nin dakol na sientista. An saro, si Francis Hitching, nagsurat: “Kun hahanapon nindo an mga koneksion sa pag-oltanan nin mayor na mga grupo nin hayop, mayo kamong makukua.” Risang-risa an kadaihan na ini nin ebidensia sa impormasyon na makukua sa preserbadong mga tada kaya an mga ebolusyonista nakaisip nin mga pagpipilian imbes kan teoriya ni Darwin na gradwal na pagbago. Pero an totoo, an biglang paglataw nin mga klase nin hayop sa impormasyon na makukua sa preserbadong mga tada orog nanggad na nagsusuportar sa espesyal na paglalang kisa sa ebolusyon.

20. Taano an pagreprodusir nin buhay na mga selula ta dai nagtotogot na mangyari an ebolusyon?

²⁰ Dugang pa, ipinaheheling ni Hitching na an buhay na mga linalang binugtakan nin mga instruksion sa pagpunsionar na magreprodusir nin eksaktong kaagid ninda imbes na mag-ebolusyon sa pagigin ibang klase. Sinasabi nia: “An buhay na mga selula nagrereprodusir na haros lubos an pagkaeksakto. Saditon na gayo an pagkasala kaya mayo nin gibong tawong makina na makakapareho dian. May nasa naturalesa man na mga limitasyon. An mga tanom nakaaabot sa sarong sokol asin dai na madakula pa. An mga langaw nagdadanay na langaw sa irarom nin ano man na kamugtakan na naimbento.” An mga mutasyon na pinapangyayari nin mga sientista sa mga langaw sa nakaaging dakol na dekada dai nakapuersa sa mga ini na mag-ebolusyon sa pagigin ibang klase.

An Ginikanan nin Buhay

21. Anong konklusyon na pinatunayan ni Louis Pasteur an nagtatao nin magabat na problema para sa mga ebolusyonista?

²¹ An saro pang masakiton na hapot na dai nasisimbag nin mga ebolusyonista iyo ini: Ano an ginikanan nin buhay? Paano an enot na simpleng porma nin buhay​—na dian daa kita guminikan gabos—​nabuhay? Kaidtong dakol nang siglo an nakaagi, ini dai magigin garo problema. An kadaklan na tawo kaidto naghona na an mga langaw puedeng mabuhay hale sa nalalapang karne asin na an tambak nin daan na mga trapo puedeng basta na sana luwasan nin mga kino. Alagad, kaidtong labi nang sanggatos na taon an nakaagi, an Pranses na kemiko na si Louis Pasteur malinaw na pinatunayan na an buhay puede sanang gumikan sa dati nang nag-eeksister na buhay.

22, 23. Oyon sa mga ebolusyonista, paano nagpoon an buhay, alagad ano an ipinaheheling kan tunay na mga pangyayari?

²² Kaya paano ipinaliliwanag nin mga ebolusyonista an ginikanan nin buhay? Oyon sa pinakapopular na teoriya, an nagkanorongod na pagkombinar nin mga kemikal asin enerhiya nagin mitsa nin pagpoon nin buhay hale sa daing buhay na mga bagay minilyon na taon na an nakaagi. Kumusta an prinsipyo na pinatunayan ni Pasteur? An The World Book Encyclopedia nagpapaliwanag: “Ipinaheling ni Pasteur na dai puedeng basta na sana lumataw an buhay sa irarom kan kemikal asin pisikal na mga kamugtakan na yaon sa daga ngonyan. Minsan siring, kaidtong binilyon na taon na an nakaagi, an kemikal asin pisikal na mga kamugtakan digdi sa daga laen na marhay”!

²³ Pero, maski sa laen na marhay na mga kamugtakan, may dakulaon na siwang sa pag-oltanan nin daing buhay na bagay asin kan pinakasimpleng buhay na bagay. Si Michael Denton, sa saiyang librong Evolution: A Theory in Crisis, nagsasabi: “Sa pag-oltanan nin sarong buhay na selula asin kan pinakaaregladong sistema na bakong biolohiko, arog baga kan kristal o niebe, may pagkakalaen na siring kadakula asin kalubos kan posibleng isipon.” An ideya na an daing buhay na materyal puedeng mabuhay paagi sa alasuerteng pagkanorongod harayoon an posibilidad kaya iyan masasabing imposible. An paliwanag kan Biblia, na ‘an buhay gikan sa buhay’ ta an buhay linalang nin Dios, nakakokombensir na kaoyon kan aktuwal na mga pangyayari.

Kun Taano ta Bakong Paglalang

24. Sa ibong kan mga problema kan teoriya, taano an kadaklan na sientista ta nangangapot pa man giraray sa teoriya nin ebolusyon?

²⁴ Sa ibong kan mga problema na katambay kan teoriya nin ebolusyon, an pagtubod sa paglalang minamansay ngonyan na bakong sientipiko, palaen pa ngani. Taano ta arog kaini? Taano ta maski an sarong autoridad na arog ni Francis Hitching, na sadiosan na itinatampok an mga kaluyahan nin ebolusyon, habo sa ideya nin paglalang? Ipinaliwanag ni Michael Denton na an ebolusyon, kaiba an gabos na depekto kaiyan, padagos na itotokdo huli ta an mga teoriya na konektado sa paglalang “prangkang nagsisitar nin lihis sa natural na mga causa.” Sa ibang pagtaram, an katotoohan na kalabot an Kaglalang sa paglalang ginigibo iyan na dai maaako. Daing duwa-duwa, iyo man giraray ini an klase nin pabirikbirik na pangangatanosan na nanuparan niato sa kaso nin mga milagro: Imposible an mga milagro huli ta iyan milagroso!

25. Anong kaluyahan kan ebolusyon, sa sientipikong pananaram, an nagpapaheling na iyan bakong balidong pagpipilian imbes kan paglalang sa pagpaliwanag kan ginikanan nin buhay?

²⁵ Apuera kaiyan, an teoriya nin ebolusyon mismo dapat na pagdudahan na gayo sa sientipikong punto de vista. Si Michael Denton padagos na nagsasabi: “Mantang sa pundamental iyan teoriya nin pagprobar na mabilog liwat an kasaysayan, [an teoriya nin ebolusyon ni Darwin] imposibleng maberepikar paagi sa eksperimento o direktang pag-obserbar na arog kan normal na ginigibo sa siensia. . . . Dugang pa, an teoriya nin ebolusyon may labot sa sunod-sunod na daing kaparehong mga pangyayari, an pagpopoon nin buhay, an pagpopoon nin intelihensia asin iba pa. An daing kaparehong mga pangyayari dai maootro asin dai puedeng paagihon sa ano man na klase nin pagsiyasat na basado sa eksperimento.” An totoo iyo na an teoriya nin ebolusyon, sa ibong kan popularidad kaiyan, pano nin mga guang asin problema. Dai iyan nagtatao nin marahay na rason na haboan an pagkasaysay kan Biblia manongod sa ginikanan nin buhay. An enot na kapitulo kan Genesis nagtatao nin lubos na rasonableng pagkasaysay kun paano nangyari ining “dai maootro” na “daing kaparehong mga pangyayari” durante kan ‘mga aldaw’ nin paglalang na naglawig nin mga milenyo nin panahon.a

Kumusta Man an Baha?

26, 27. (a) Ano an sinasabi kan Biblia manongod sa Baha? (b) Saen, sa sarong kabtang, siertong guminikan an tubig kan baha?

²⁶ Dakol an may sinasambit na saro pang ipinamumugtak na kontradiksion sa pag-oltanan kan Biblia asin kan modernong siensia. Sa librong Genesis, mababasa niato na kaidtong rinibong taon na an nakaagi labi-labi an karatan nin mga tawo kaya nagdesisyon an Dios na laglagon sinda. Minsan siring, ininstruksionan nia an matanos na tawong si Noe na gumibo nin dakulang sakayan na kahoy, sarong dahong. Dangan pinabahaan nin Dios an katawohan. Solamente si Noe asin an saiyang pamilya an nakaligtas, kaiba an mga nagrerepresentar sa gabos na klase nin hayop. Grabe nanggad an Baha kaya “an gabos na halangkaw na bukid na nasa sirong kan bilog na kalangitan nagkaralantopan.”​—Genesis 7:19.

²⁷ Saen guminikan an katubigan tanganing malantopan an bilog na daga? An Biblia mismo an minasimbag. Sa kapinonan kan proseso nin paglalang, kan an kahiwasan kan atmospera nagpoon na maporma, nagkaigwa nin ‘mga tubig sa irarom kan kahiwasan’ asin ‘mga tubig sa ibabaw kan kahiwasan.’ (Genesis 1:7; 2 Pedro 3:5) Kan dumatong an Baha, sabi kan Biblia: “An mga gaha kan kalangitan nagkaburukasan.” (Genesis 7:11) Malinaw na an ‘mga tubig sa ibabaw kan kahiwasan’ buminagsak asin iyong ginikanan kan kadaklan na tubig para sa pagbaha.

28. Paano minansay kan suanoy na mga lingkod nin Dios, kabilang na si Jesus, an Baha?

²⁸ An modernong mga librong pag-aadalan may tendensiang dai pag-intindihon an sarong lakop na baha. Kaya dapat niatong ihapot: An Baha daw sarong eroestorya sana, o iyan daw talagang nangyari? Bago iyan simbagon, maninigo niatong mangnohon na an mas huring mga parasamba ki Jehova rinekonoser an Baha bilang tunay na kasaysayan; dai ninda iyan ibinilang na eroestorya sana. Si Isaias, Jesus, Pablo, asin Pedro kabilang sa mga nagtaram manongod dian bilang talagang nangyari. (Isaias 54:9; Mateo 24:​37-39; Hebreo 11:7; 1 Pedro 3:​20, 21; 2 Pedro 2:5; 3:​5-7) Alagad may mga hapot na kaipuhan na masimbag manongod sa lakop na Delubyong ini.

An Tubig kan Baha

29, 30. Anong mga katotoohan manongod sa suplay na tubig kan daga an nagpapaheling na posible an Baha?

²⁹ Enot, bako daw na harayoon na mangyari an ideya na binaha an bilog na daga? Bako man. Sa katunayan, sa sarong kabtang an daga sagkod ngonyan baha pa. An 70 porsiento kaiyan nalalantopan nin tubig asin 30 porsiento sana an marang daga. Dugang pa, an 75 porsiento kan tabang na tubig kan daga nasa mga glesyer asin mga niebe na permanenteng nakakatahob sa mga polo. Kun matutunaw an gabos na yelong ini, an kapatagan kan dagat malangkaw na marhay. An mga siudad na arog kan Nueva York asin Tokyo mawawara.

³⁰ Dugang pa, an The New Encyclopædia Britannica nagsasabi: “An promedyong rarom kan gabos na dagat kinakarkulong 3,790 metros (12,430 pie), sarong kabilangan na dakula an kalabihan sa promedyong kalabawan kan daga sa kapatagan kan dagat, na 840 metros (2,760 pie). Kun an promedyong rarom imumultiplikar kan hiwas kaiyan sa ibabaw, an kadakolan kan Kadagatan kan Kinaban 11 doble kan kadakolan kan daga na mas halangkaw sa kapatagan kan dagat.” Kaya, kun papatagon an gabos​—kun paplanodohon an mga bukid asin tatambakan an hararom na mga nalalagan kan dagat—​an dagat malalantopan an bilog na daga sa rarom na rinibong metro.

31. (a) Tanganing mangyari kaidto an Baha, ano an seguradong kamugtakan kan daga bago an Baha? (b) Ano an nagpapaheling na posible na an mga bukid mas hababa asin an mga nalalagan kan dagat mas hababaw kaidtong bago an Baha?

³¹ Tanganing mangyari kaidto an Baha, an mga nalalagan kan dagat bago an Baha kaipuhan na mas hababaw, asin an kabukidan mas hababa kisa sa ngonyan. Posible daw ini? Bueno, an sarong librong pag-aadalan nagsasabi: “Sa mga lugar na an mga bukid sa kinaban ngonyan nakalulula an langkaw, dati yaon an kadagatan asin kaplanodohan na parantay sana kaidtong minilyon na taon na an nakaagi. . . . An mga paghiro kan naghihirong mga kapidaso kan pinakaibabaw kan daga na namumugtakan nin mga kontinente nagpapangyari sa daga na kapwa lumangkaw sagkod sa mga langkaw na dian solamente an pinakapusog na mga hayop asin tinanom an nabubuhay asin, sa ibong naman, bumugsok asin magdanay na tago an kagayonan sa irarom kan dagat.” Mantang an mga bukid asin nalalagan kan dagat minalangkaw asin minababa, malinaw na kaidto an mga bukid bakong arog ngonyan kalangkaw asin an darakulang nalalagan kan dagat bakong arog ngonyan kararom.

32. Ano an siertong nangyari sa katubigan kan Baha? Ipaliwanag.

³² Ano an nangyari sa tubig kan baha pakatapos kan Baha? Sierto na iyan buminolos sa mga nalalagan kan dagat. Paano? An mga sientista naniniwala na an mga kontinente napapadatol sa darakulang naghihirong kapidaso kan pinakaibabaw kan daga. An paghiro kan naghihirong mga kapidasong ini kan pinakaibabaw kan daga nagpapangyari nin mga pagkaliwat sa langkaw kan ibabaw kan daga. Sa nagkapirang lugar ngonyan, may darakulang bungaw sa irarom nin tubig na mga sampulong kilometro an rarom sa mga pag-oltanan kan naghihirong mga kapidaso kan pinakaibabaw kan daga. Posible na​—tibaad pinangyari mismo kan Baha—​an naghihirong mga kapidaso kan pinakaibabaw kan daga huminiro, an irarom kan dagat buminaba, asin nagkaburukasan an darakulang kali, na nagpangyari sa tubig na maati sa daga.b

Mga Gira kan Baha?

33, 34. (a) Anong ebidensia an kapot na kan mga sientista na tibaad ebidensia kan Baha? (b) Rasonable daw na sabihon na puedeng namimisinterpretar nin mga sientista an ebidensia?

³³ Kun ipamumugtak niato na posibleng nangyari an sarong grabeng baha, taano an mga sientista ta dai nakanompong nin gira kaiyan? Tibaad iyo, alagad iniinterpretar ninda an ebidensia sa ibang paagi. Halimbawa, an tradisyonal na siensia nagtotokdo na an ibabaw kan daga sa dakol na lugar pinorma nin mapuersang mga glesyer durante nin sarong serye nin mga panahon na an daga natatahoban nin yelo. Alagad an garo baga ebidensia nin aktibidad nin mga glesyer kun minsan puedeng resulta kan paghiro nin tubig. Posibleng marhay, kun siring, na an nagkapirang ebidensia kan Baha namimisinterpretar na ebidensia nin panahon na an daga natatahoban nin yelo.

³⁴ Nagkaigwa na nin kaagid na mga sala. May labot sa panahon na minumukna nin mga sientista an saindang teoriya manongod sa mga panahon na an daga natatahoban nin yelo, mababasa niato: “Nakanonompong sinda nin mga panahon na an daga natatahoban nin yelo sa kada tangga kan geolohikong mga nakaagi, kaoyon kan pilosopiya nin pagkaparareho. Minsan siring, an maingat na pagsiyasat giraray kan ebidensia sa dai pa sana nahahaloy na mga taon nagsikwal sa dakol kan mga panahon na ini na an daga natatahoban nin yelo; an mga naporma na kaidto sinasabing mga daga asin gapo na idineposito nin glesyer tinawan nin bagong interpretasyon na mga suon na ibinugtak nin mga nagraragasang laboy, pagtupas sa irarom nin dagat asin mga sulog nin laboy: pagbaha nin malaboy na tubig na may darang tundag, baybay asin graba sa irarom nin hararom na kadagatan.”

35, 36. Anong ebidensia sa impormasyon na makukua sa preserbadong mga tada asin sa geolohiya an tibaad konektado sa Baha? Ipaliwanag.

³⁵ An saro pang ebidensia kan Baha minalataw na yaon sa impormasyon na makukua sa preserbadong mga tada. Kaidto, oyon sa impormasyon na ini, may darakulang tigre na halaba asin matarom an panigmit na sinusundan nin patago an masisiba kaiyan sa Europa, mga kabayo na mas dakula kisa sa arin man na buhay ngonyan na palibotlibot sa Amerika del Norte, asin darakulaon na elepante na mayo na ngonyan na naghahanap kaidto nin pagkakan sa Siberia. Dangan, sa bilog na kinaban, an mga klase nin mga hayop na nagpapasuso nagkawarara. Kadungan kaiyan, biglang naliwat an klima. An manampulong ribo na darakulaon na elepante nagkagaradan asin biglang naelado sa Siberia.c Si Alfred Wallace, an bantog na katemporanyo ni Charles Darwin, nagpensar na an siring kalakop na kalaglagan siertong pinangyari nin sarong pambihirang pangyayari na pambilog na kinaban. Dakol an nagtao nin mga argumento na an pangyayaring ini iyo an Baha.

³⁶ An sarong editoryal sa magasin na Biblical Archaeologist nagkomento: “Mahalagang girumdomon na an estorya manongod sa sarong grabeng baha saro sa pinakalakop na tradisyon sa kultura nin tawo . . . Minsan siring, sa likod kan kagurangguranging mga tradisyon na yaon sa mga reperensia sa Haraning Sirangan, tibaad man nanggad nagkaigwa nin aktuwal na baha na grabe kadakula kaidtong saro sa mga kapanahonan pluvial . . . rinibong taon na an nakaagi.” An mga kapanahonan pluvial mga panahon na an ibabaw kan daga mas basang marhay kisa sa ngonyan. Mas mahiwas an mga danaw na tabang an tubig sa bilog na kinaban. May teoriya na an pagkabasa huli sa makokosog na oran na asosyado sa katapusan kan mga panahon na an daga natatahoban nin yelo. Alagad isinuherir nin nagkapira na sa sarong pangyayari an labi-labing pagkabasa kan ibabaw kan daga resulta kan Baha.

An Katawohan Dai Nalingaw

37, 38. Paano ipinaheheling nin sarong sientista na, oyon sa ebidensia, an Baha posibleng nangyari, asin paano niato naaaraman na iyan talagang nangyari?

³⁷ An propesor sa geolohiya na si John McCampbell sarong beses nagsurat: “An pundamental na mga pagkakalaen kan Biblikong doktrina na an geolohikong mga pagbago kan nakaagi biglang pinangyari nin mga puersa na dai na mamamasdan ngonyan [an Baha] asin kan ebolusyonaryong doktrina na an mga proseso na kapareho kan sa ngonyan kayang pangyarihon an gabos na geolohikong pagbago bakong sa totoong impormasyon nin geolohiya kundi sa mga interpretasyon sa impormasyon na iyan. An pinipiling interpretasyon sa kadaklan madepende sa pinaghalean asin mga presuposisyon kan indibiduwal na estudyante.”

³⁸ Na an Baha talagang nangyari maheheling sa bagay na nungka iyan na nalingawan kan katawohan. Sa bilog na kinaban, sa mga lugar na magkakarayo arog kan Alaska asin Islas sa Timog na Dagat, may suanoy na mga estorya manongod dian. An propio, kaidtong bago uminabot sa Amerika si Colon na mga sibilisasyon sa Amerika, saka an mga Aborigen sa Australia, gabos may mga estorya manongod sa Baha. Minsan ngani nagkakalaen sa detalye an nagkapira sa mga pagkasaysay, an pundamental na bagay na nasanop an daga asin pipira sanang tawo an naligtas sa sarong sakayan na gibo nin tawo minaluwas sa haros gabos na bersion. An solamenteng paliwanag sa siring kalakop na paniniwala iyo na an Baha sarong pangyayari sa kasaysayan.d

39. Anong dugang na prueba an naheling niato sa bagay na an Biblia tataramon nin Dios, bakong nin tawo?

³⁹ Sa siring, sa mahahalagang marhay na kabtang an Biblia kaoyon nin modernong siensia. Sa mga bagay na nagkakatumang an duwa, kustionable an ebidensia kan mga sientista. Sa mga pinagkakaoyonan ninda, parate na eksaktong marhay an Biblia kaya napipiritan kitang maniwala na nakua kaiyan an impormasyon sa sarong nakalalabi sa tawong intelihensia. Sa katunayan, an pakaoyon kan Biblia sa probadong siensia nagtatao nin dugang na ebidensia na iyan tataramon nin Dios, bakong nin tawo.

[Mga Nota sa Ibaba]