An Espirituwal na mga Paraburat—Sairisay Sinda?
“Herak man kan mapalangkaw na korona kan mga paraburat kan Efraim.”—ISAIAS 28:1.
1. Ano an linalaoman nin iba na marahay na mangyayari, alagad maootob daw an saindang mga linalaoman?
KITA nabubuhay sa nakapupukaw sa boot na mga panahon. An kadakol na tawo naoogma huli sa dramatikong politikal na pagbago sa bilog na kinaban asin sa pakaheling sa orog na pakikilabot kan Naciones Unidas. Kan Disyembre 1989 an Detroit Free Press nagsabi: “Sa paglaog kan planeta sa mga taon nin 1990, nagkaigwa nin katoninongan.” Sarong magasin na Sobyet an nag-anunsio: “Kami nag-aandam na daragopdopon an mga minasbad na magin tarom nin arado,” mantang an sekretaryo-heneral kan Naciones Unidas nagpahayag: “Mayo na kita sa malipot na guerra.” Iyo, dakulaon an paglaom, asin daing duwa-duwa, an eksena kan kinaban nagbabago. Dai pa nahaloy, an guerra sa Golpo nag-ilustrar kun gurano karikas puwedeng mangyari an mga pagbago. Alagad an presenteng kinaban daw na ini magkakaigwa man lamang nin panahon nin aktuwal na katoninongan asin seguridad, kairiba an gabos na pakinabang kaiyan? An simbag dai. An totoo, sarong grabeng krisis an nagpopoon na makatatanyog sa kinaban sagkod sa mga pundasyon kaiyan! Iyan krisis na dian an relihiyon biyong kalabot.
2. Paano an mga situwasyon ngonyan katimbang kan sa suanoy na Israel asin Juda?
2 An krisis na ini ipinanganino kan mga pangyayari sa suanoy na Israel asin Juda durante kan ikawalo asin ikapitong siglo B.C.E. Kaidto man, hinona kan mga tawo na puwede sindang magkaigwa nin katoninongan. Pero an Dios, paagi sa saiyang propetang si Isaias, nagpatanid na an saindang paglaom para sa katoninongan salang paniniwala, na dai mahahaloy mabubuyagyag. Sa kaagid na paagi ngonyan, si Jehova, paagi sa saiyang mga Saksi, nagpapatanid sa katawohan na nadadaya sinda kun naglalaom sinda na magkaigwa nin nagdadanay na katoninongan paagi sa mga paghihingoa nin tawo. Basahon niato an makahulang patanid ni Jehova asin helingon kun paano iyan aplikado ngonyan. Iyan manonompongan sa ika-28 kapitulo kan Isaias asin isinurat bago an 740 B.C.E., posibleng durante kan paghade kan maraot na Hadeng Peka kan Israel asin kan sumbikalan na Hadeng Acaz kan Juda.
“An mga Paraburat kan Efraim”
3. Anong nakakukubhan na pagdenunsiar an ipinahayag ni Isaias?
3 Sa bersikulo 1 kan kapitulo 28, nabibigla kita kan nakakukubhan na pahayag: “Herak man kan mapalangkaw na korona kan mga paraburat kan Efraim, asin kan naluluyos na burak kan adorno nin kagayonan kaiyan na nasa ibabaw kan payo kan mabungang kapatagan kan mga naburat sa arak!” Sierto nanggad na nabigla an mga Israelitas kan madangog an makolog sa boot na pagdenunsiar na iyan! Sairisay ining “mga paraburat kan Efraim”? Ano an saindang “mapalangkaw na korona”? Asin ano an “ibabaw kan payo kan mabungang kapatagan”? Mas mahalaga, ano an ipinaririsa kan mga tataramon na ini sa sato ngonyan?
4. (a) Ano an Efraim asin an ibabaw kan payo kan mabungang kapatagan? (b) Taano an Israel ta naghonang protektado?
4 Mantang an Efraim an pinakadakula sa sampulong tribo nin Israel, an terminong “Efraim” nanonongod kun minsan sa bilog na kahadean sa amihanan. Kaya an “mga paraburat kan Efraim” tunay na mga paraburat sa Israel. An kabiserang siudad kan Israel iyo an Samaria, na namumugtak sa importanteng kalangkawan sa ibabaw kan payo kan mabungang kapatagan. Kaya an ekspresyon na “ibabaw kan payo kan mabungang kapatagan” nanonongod sa Samaria. Kan isinurat an mga tataramon na ini, an kahadean nin Israel marigsok nanggad sa relihiyosong pagtaram. Saro pa, nagkaigwa sia nin politikal na pakialyansa sa Siria tumang sa Juda asin ngonyan naghohonang protektado. (Isaias 7:1-9) Iyan maliliwat. Sarong krisis an nagdadangadang, kun kaya ipinahayag ni Jehova na “herak man kan mapalangkaw na korona kan mga paraburat kan Efraim.”
5. (a) Ano an mapalangkaw na korona kan Israel? (b) Sairisay an mga paraburat kan Efraim?
5 Ano an “mapalangkaw na korona”? An korona simbolo nin makahadeng autoridad. Malinaw, an “mapalangkaw na korona” iyo an kamugtakan kan Israel bilang suway na kahadean, na independiente sa Juda. May mangyayari na malaglag sa makahadeng katalingkasan nin Israel. Sairisay, kun siring, an “mga paraburat kan Efraim”? Daing duwa-duwa, may literal na mga paraburat sa Israel, mantang an Samaria lugar nin marigsok na paganong pagsamba. Pero, an Biblia may sinasabing mas maraot na klase nin pagburat. Sa Isaias 29:9, mababasa niato: “Mga burat sinda, alagad bakong sa arak; nagripaydipay sinda, alagad bakong huli sa nakabuburat na arak.” Ini an espirituwal na pagkaburat, marigsok, nakagagadan na pagkaburat. An mga lider kan Israel—nangorogna an saiyang relihiyosong mga lider—malinaw na nagtios huli sana sa siring na espirituwal na pagkaburat.
6. Ano an nagpangyaring maburat an suanoy na Israel?
6 Ano an dahelan kan espirituwal na pagkaburat kan suanoy na Israel? Sa pundamental, iyan an saiyang pakialyansa sa Siria tumang sa Juda, na nagtao sa mga lider kan nasyon nin marahay na paghona nin seguridad. An espirituwal na pagkaburat na ini nagpangyari sa Israel na dai makaaram kan katunayan. Siring sa literal na paraburat, sia naglaom sa pinakamarahay minsan ngani daing rason na magin siring. Saro pa, an Israel naggamit kan saiyang nakabuburat na pakialyansa sa Siria sa mapalangkaw na paagi, siring sa kuwintas na burak nin kagayonan. Pero, siring kan sinabi ni Isaias, iyan naluluyos na kuwintas na burak na dai na maghahaloy.
7, 8. Sa ibong kan saiyang marahay na paghona, ano an nakatalaan na maeksperyensiahan kan suanoy na Israel?
7 Idinoon ini ni Isaias sa kapitulo 28, bersikulo 2: “Uya! Si Jehova igwa nin sarong makosog asin mabagsik. Siring sa makosog na bagyo nin graniso, nakagagabang bagyo, siring sa makosogon na bagyo nin masologon, nanlalantop na katubigan, sierto nanggad na may iaapon sia sa daga sa dakulang puwersa.” Siisay ining “sarong makosog asin mabagsik”? Sa panahon kan suanoy na Israel, iyan an makapangyarihan na Imperyo nin Asiria. An maringis, daing herak na kapangyarihan pankinaban na ini mapasiring sa Israel arog sa makosogon na bagyo nin masologon, nanlalantop na katubigan. Na may anong resulta?
8 Si Isaias nagpadagos sa pagsabi: “Babatayan kan mga bitis an mapalangkaw na mga korona kan mga paraburat kan Efraim. Asin an naluluyos na burak kan adorno nin kagayonan kaiyan na nasa ibabaw kan payo kan mabungang kapatagan maninigong magin siring sa enot na bunga kan higuerra bago an tig-init, na, sa pakaheling kan nagheheling dian, mantang iyan nasa saiya pang palad, hinahalon nia iyan.” (Isaias 28:3, 4) An kabiserang siudad kan Israel, an Samaria, siring sa hinog na bunga nin higuerra sa Asiria, andam nang gunoon asin halonon. Babatayan an arog sa kuwintas na burak nin pakialyansa kan Israel sa Siria. Iyan magigin daing halaga pag-abot kan aldaw nin paghokom. Mas maraot pa ngani, an saiyang arog koronang kamurawayan nin katalingkasan roronoton sa irarom kan mga bitis kan kaiwal na mga taga-Asiria. Kanigoan kagrabeng kapahamakan!
‘An Saserdote Asin an Propeta Nagkaralagalag’
9. Taano an Juda ta tibaad naglaom sa mas marahay na mensahe hale ki Jehova kisa sa inako kan suanoy na Israel?
9 Iyo, an makatatakot na paghokom naghahalat sa Israel, asin siring kan ipinatanid na ni Jehova Dios, an paghokom na iyan nangyari kan taon 740 B.C.E. kan an Samaria laglagon kan Asiria asin an kahadean sa amihanan dai na nag-eksister bilang sarong independienteng nasyon. An nangyari sa suanoy na Israel nagseserbi bilang makatatakot na patanid sa bakong maimbod na falsong relihiyon ngonyan, siring kan maheheling niato. Alagad kumusta an tugang na kahadean kan Israel sa timog, an Juda? Kan panahon ni Isaias an templo ni Jehova nagpupunsionar pa sa Jerusalem, an kabisera kan Juda. An pagkasaserdote nagpapadagos pa duman, asin an mga propeta siring ki Isaias, Oseas, asin Miqueas nagtaram sa ngaran ni Jehova. Kun siring, ano an mensahe ni Jehova para sa Juda?
10, 11. Anong makababaldeng situwasyon an nag-eksister sa Juda?
10 Si Isaias nagpadagos sa pagsabi sato: “Asin an mga ini man [an boot sabihon, an mga saserdote asin mga propeta sa Jerusalem]—huli sa arak sinda nagkaralagalag asin huli sa nakabuburat na arak sinda nagkawarara. An saserdote asin an propeta—sinda nagkaralagalag huli sa nakabuburat na arak.” (Isaias 28:7a) Malinaw, an relihiyosong mga lider kan Juda bururat man. Posibleng, siring sa Israel, an iba mga paraburat sa literal na pakahulogan, asin kun iyo, ini makasosopog. An Pagboot nin Dios espisipikong nagprohibir nin inomon na de alkohol sa mga saserdote kun naglilingkod sinda sa templo. (Levitico 10:8-11) An literal na pagburat sa harong ni Jehova magigin nakakukubhan na pagbalga sa Pagboot nin Dios.
11 Alagad, an mas grabe, may espirituwal na pagburat sa Juda. Kun paanong an Israel nakialyansa mismo sa Siria tumang sa Juda, siring man an Juda nagmawot nin seguridad paagi sa pakialyansa sa Asiria. (2 Hade 16:5-9) Sa ibong kan presensia kan templo nin Dios asin kan saiyang mga propeta, an Juda nagtubod sa mga tawo mantang maninigo sindang manarig ki Jehova. Orog pa, sa paggibo kan siring na bakong madonong na pakialyansa, an saiyang mga lider nagin pabaya siring kan saindang bururat sa espirituwal na mga kataraed sa amihanan. An saindang iresponsableng kaisipan nakabalde ki Jehova.
12. Ano an magigin resulta kan espirituwal na pagburat kan Juda?
12 Si Isaias nagpadagos sa pagsabi: “Sinda nagkariribaraw huli sa arak, sinda nagkawarara huli sa nakabuburat na arak; nagkaralagalag sinda sa saindang pagheling, sinda nagripaydipay kun manongod sa pagdesisyon. Huli ta an mga lamesa mismo napano nin maating suka—daing lugar na mayo kaiyan.” (Isaias 28:7b, 8) Posibleng, sa saindang burat na kamugtakan, an iba literal na nagsuruka sa templo. Pero mas maraot pa ngani, an mga saserdote asin mga propeta na maninigong tumao nin relihiyosong paggiya nagsuruka nin espirituwal na ati. Orog pa, apuwera an nagkapirang maimbod, an paghusgar kan mga propeta biriribid, asin patienot na natanaw ninda an falsong mga bagay para sa nasyon. Padudusahan ni Jehova an Juda huli sa espirituwal na karamogan na ini.
An Espirituwal na mga Paraburat Ngonyan
13. Anong katimbang kan situwasyon sa Israel asin Juda an nag-eksister kan enot na siglo C.E., asin anong katimbang an nag-eeksister ngonyan?
13 An mga hula daw ni Isaias naotob sana sa suanoy na Israel asin Juda? Dai nanggad. Si Jesus asin si apostol Pablo kapwa nagkotar sa saiyang mga tataramon dapit sa espirituwal na pagburat asin iinaplikar iyan sa relihiyosong mga lider kan panahon ninda. (Isaias 29:10, 13; Mateo 15:8, 9; Roma 11:8) Ngonyan man, naglataw an situwasyon na kaagid kan panahon ni Isaias—ngonyan sa Kakristianohan, an panbilog na kinaban na relihiyosong organisasyon na naghihingakong nagrerepresentar sa Dios. Imbes na manindogan nin marigon sa katotoohan asin manarig ki Jehova, an Kakristianohan, Katoliko asin Protestante, nagtutubod sa kinaban. Kaya sia nagriripaydipay, siring sa mga paraburat sa Israel asin Juda. An espirituwal na mga paraburat kan suanoy na mga nasyon na idto nanganganino nanggad sa espirituwal na mga lider sa Kakristianohan ngonyan. Helingon niato nin eksakto kun paano.
14. Paano an relihiyosong mga lider kan Kakristianohan bururat man siring kan mga lider sa suanoy na Samaria asin Jerusalem?
14 Siring kan Samaria asin Jerusalem, an Kakristianohan naburat sa arak kan politikal na pakialyansa. Kan 1919 kabilang sia sa pangenot na mga promotor kan Liga de Naciones. Mantang sinabi ni Jesus na an mga Kristiano bakong kabtang kan kinaban, an mga lider kan Kakristianohan nagkultibar nin relasyon sa politikal na mga lider. (Juan 17:14-16) An simbolikong arak nin siring na gibohon nakaaanimar sa klero. (Ikomparar an Kapahayagan 17:4.) Naoogma sinda sa pagkonsulta kan mga politiko asin sa pakiasosyar sa bantog na mga tawo sa kinaban na ini. Bilang resulta, dai sindang ikataong tunay na espirituwal na paggiya. Isinusuka ninda an karamogan imbes na itaram an malinig na mensahe nin katotoohan. (Sofonias 3:9) Huling an saindang pananaw malibog asin ribaraw, bako sindang maingat na mga giya para sa katawohan.—Mateo 15:14.
“Togon Sanang Togon”
15, 16. Paano an mga katemporanyo ni Isaias naghimate sa saiyang mga patanid?
15 Kan ikawalong siglo B.C.E., ibinuyagyag ni Isaias an salang paagi nangorogna kan espirituwal na mga lider kan Juda. Paano sinda naghimate? Ikinaongis ninda iyan! Kan nagdanay si Isaias sa pagbalangibog kan mga patanid nin Dios, an relihiyosong mga lider nagsirimbag: “Siisay an totokdoan nin saro nin kadonongan, asin siisay an pasasaboton nin saro sa nadangog? Idtong mga bagong butason sa gatas, idtong mga binutas sa suso?” (Isaias 28:9) Iyo, an paghona daw ni Isaias nakikipag-olay sia sa saradit na aki? Ibinilang kan relihiyosong mga lider sa Jerusalem an saindang sadiri bilang maygurang na mga lalaki, na lubos na kayang magdesisyon para sa sainda man sana. Dai sinda nangangaipong maghinanyog sa nakauuyam na mga pagirumdom ni Isaias.
16 An mga relihiyonistang idto nagsuba pa ngani sa gibohon na paghuhulit ni Isaias. Nagsarabi sinda sa paorootrong nakauuyam na tono sa saiya: “Huli ta iyan ‘togon sanang togon, togon sanang togon, sokol sanang sokol, sokol sanang sokol, kadikit digdi, kadikit duman.’” (Isaias 28:10) ‘Paorootro na sana si Isaias,’ an paghona ninda. ‘Permi niang sinasabi: “Ini an itinogon ni Jehova! Ini an itinogon ni Jehova! Ini an pamantayan ni Jehova! Ini an pamantayan ni Jehova!”’ Sa orihinal na Hebreo, an Isaias 28:10 sarong paorootrong tigsik, garo tigsik para sa mga aki. Asin siring kaiyan an pagmansay sa propeta kan relihiyosong mga lider, paorootro asin garo aki.
17. Ano an reaksion kan dakol ngonyan sa nagpapatanid na mensahe na ibinabalangibog kan mga Saksi ni Jehova?
17 Kan enot na siglo C.E., an paghulit ni Jesus asin kan saiyang mga disipulo garo paorootro man asin dai nakaaakit sa intelektuwal. An mga nagsunod ki Jesus minansay kan relihiyosong mga lider na Judio bilang isinumpa, dai nakaaakit sa intelektuwal na ordinaryong mga tawo, mga tawong daing inadalan asin mangmang. (Juan 7:47-49; Gibo 4:13) An mga Saksi ni Jehova ngonyan parateng minamansay sa kaagid na paagi. Dai sinda nag-adal sa mga seminaryo kan Kakristianohan, asin dai sinda naggagamit nin bantog pagdangogon na mga titulo o teolohikal na mga termino siring sa klero. Kaya minimenus sinda kan haralangkaw na tawo sa Kakristianohan, na iniimahinar na maninigo nindang maaraman an saindang lugar asin tumao sa relihiyosong mga lider na ini nin orog na paggalang.
18. Ano an nalipasan kan relihiyosong mga lider ngonyan?
18 Alagad, may sarong bagay na dai narisa kan relihiyosong mga lider na iyan. Maski ngani isinikwal kan bantog na mga tawo kan panahon ni Isaias an saiyang mensahe, sia nagtataram kan katotoohan, asin nagkatotoo an saiyang mga ipinatanid! Siring man, an mga patanid na sinasabi kan mga Saksi ni Jehova ngonyan totoo, marigon na nasasarig sa Tataramon nin Dios nin katotoohan, an Biblia. (Juan 17:17) Kaya, iyan maootob.
An Paghohokom
19. Paano an Juda napiritan na maghinanyog sa mga taga-ibang daga na nagtataram nin kamol?
19 Sa Isaias 28:11, satong mababasa: “Huli ta paagi sa mga kamol sa saindang ngabil asin paagi sa ibang tataramon mataram sia sa banwaan na ini.” An pagtotokdo ni Isaias garo ibang tataramon sa pagdangog nin Juda. Minsan ngani an Juda nakaligtas sa peligro sa Asiria na nakalunos sa Israel, sa tamang panahon si Jehova naghiro tumang sa Juda paagi sa saro pang taga ibang-daga, si Nabucodonosor. (Jeremias 5:15-17) An tataramon kan Babilonya garo matagas asin kamol sa pagdangog kan mga Hebreong idto. Alagad napiritan sindang dangogon iyan kan an Jerusalem asin an templo kaiyan linaglag kan 607 B.C.E. asin an mga nag-eerok dinara sa pagkadistiyero sa Babilonya. Sa iyo man sanang paagi ngonyan, an Kakristianohan dai mahahaloy magsasakit huli ta, siring sa Juda kan suanoy, dai nia inintindi an mga hatol ni Jehova.
20, 21. Ano an daing ontok na ibinabalangibog kan mga Saksi ni Jehova, alagad ano an habong gibohon kan mga lider kan Kakristianohan?
20 An hula nagsasabi manongod sa mga siring sainda: “Sa sainda na saiyang sinabihan: ‘Ini an lugar na pahingaloan. Pahingaloi nindo an napapagal. Asin ini an lugar nin kaginhawahan,’ alagad habong maghinanyog. Asin sa sainda an tataramon ni Jehova siertong magigin ‘togon sanang togon, togon sanang togon, sokol sanang sokol, sokol sanang sokol, kadikit digdi, kadikit duman,’ tanganing sinda humale asin mapukan nin tiyaya asin magkabararian nanggad asin magkagarapos patin madakop.”—Isaias 28:12, 13.
21 Daing ontok, kun paanong itinaram ni Isaias an mensahe nin Dios, an mga Saksi ni Jehova nagsasabi sa Kakristianohan na maninigo niang ibugtak an saiyang paglaom sa tataramon ni Jehova. Alagad habo niang maghinanyog. Para sa saiya, an mga Saksi garo nagtataram nin ibang lenguahe. Sinda nagtataram nin lenguaheng dai nia nasasabotan. An Kakristianohan habong pahingaloan an napapagal paagi sa pagtaram manongod sa Kahadean nin Dios asin sa bagong kinaban na madatong. Imbes, burat sia sa arak nin saiyang relasyon sa kinaban na ini. Mas gusto niang suportaran an politikal na mga solusyon sa mga problema kan katawohan. Siring sa mga Judio kan panahon ni Jesus, dai nia mismo minawot an lugar na pahingaloan sa Kahadean, asin habo niang sabihan an iba manongod kaiyan.—Mateo 23:13.
22. Manongod sa ano an ipinaisi ni Jehova sa mga lider kan Kakristianohan?
22 Kaya, an makahulang mga tataramon ni Isaias nagpapaisi sa klero na si Jehova dai perming mataram paagi kan Saiyang dai nakadadanyar na mga Saksi. Dai mahahaloy, pangyayarihon ni Jehova an saiyang “togon sanang togon, sokol sanang sokol,” asin an resulta magigin pangultimong kalaglagan para sa Kakristianohan. An saiyang relihiyosong mga lider asin an saindang aripompon ‘magkakabararian nanggad asin magkakagarapos patin madadakop.’ Iyo, siring kan suanoy na Jerusalem, an relihiyosong palakaw kan Kakristianohan biyong lalaglagon. Iyan magigin bigla nanggad, dai linalaoman na pangyayari! Asin kanigoan kamakatatakot na resulta nanggad huli ta ipinaorog kan klero an espirituwal na pagkaburat kisa sa mga pagirumdom ni Jehova!
Ikapaliliwanag daw Nindo?
◻ Sairisay an mga paraburat kan Efraim, asin ano an nagpangyari saindang maburat?
◻ Paano binatayan an mapalangkaw na mga korona kan mga paraburat kan Efraim?
◻ Anong makasosopog na situwasyon sa Juda an ibinuyagyag ni Isaias?
◻ Saen kita makaheheling nin espirituwal na pagburat ngonyan?
◻ Taano an Kakristianohan ta maninigong intindihon an nangyari sa suanoy na nasyon nin Juda?