Libro kan Biblia Numero 30—Amos

Kagsurat: Amos

Kun Saen Isinurat: Juda

Natapos an Pagsurat: Mga 804 B.C.E.

BAKONG sarong propeta ni aki nin sarong propeta kundi paraataman nin mga karnero asin paratudok nin mga igos kan mga kahoy na sikomoro​—ini si Amos kan apodon sia ni Jehova asin isugo siang magpropesiya bako sanang sa sadiri niang nasyon na Juda kundi partikularmente sa kahadean nin Israel sa amihanan. Saro sia sa mga propeta na sinasabi sa 2 Hade 17:​13, 22, 23. Sia taga Tecoa sa Juda, mga 16 kilometros sa timog nin Jerusalem asin mga sarong aldaw na pagbaklay hale sa timog na linderos kan sampulong tribong kahadean nin Israel.​—Amos 1:1; 7:​14, 15.

² An pambukas na bersikulo kan saiyang propesiya nagsasabi na pinonan nia an saiyang pagigin propeta kan kapanahonan ni Uzias na hade nin Juda asin ni Jeroboam II na aki ni Joas, na hade nin Israel, duwang taon bago an sarong pambihirang linog. Huli kaini, an propesiya namumugtak sa laog kan peryodo nin 26 na taon poon 829 sagkod mga 804 B.C.E., na durante kaiyan nagkadungan an pamamahala kan duwang hadeng ini. Nasambitan ni propeta Zacarias an mapanlaglag na linog kan panahon ni Uzias, na kan panahon na idto nagdurulag an mga tawo huli sa takot. (Zac. 14:5) Sinasabi kan Judiong historyador na si Josefo na naglinog kan may kapangahasan na magprobar si Uzias na magdolot nin insenso sa templo. Minsan siring, minalataw na an linog na nasambitan ni Amos nangyari sa pagpopoon kan pamamahala ni Uzias.

³ An ngaran na Amos nangangahulogan na “Pagigin Pasan” o “Pagpasan.” Minsan ngani may dara siang magagabat na mensahe nin kasakitan sa Israel asin Juda (asin siring man sa kadakol na paganong nasyon), may dara man siang mensahe nin karangahan mapadapit sa pagbabalik kan banwaan ni Jehova. Yaon an gabos na dahelan na ipahayag an pasan na kasakitan sa Israel. An prosperidad, maluhong pamumuhay, asin kalaswaan iyo an uso kaidto. Nalingawan na kan banwaan an Ley ni Jehova. An garo baga prosperidad ninda nakabuta sa sainda sa katunayan na siring sa sobra kahinog na prutas, sinda nalalapa na pasiring sa kalaglagan. Si Amos nagpropesiya na pirang taon na sana, an sampulong tribong kahadean madidistiero sa enotan pa nin Damasco. Paagi kaini, ibinantog nia an katanosan asin soberaniya ni Jehova, na 21 beses niang inapod na “Soberanong Kagurangnan.”​—Amos 1:8.

⁴ An kaotoban kaini asin kan iba pang mga propesiya nagpapatunay sa pagigin totoo kan Amos. Ihinula man kan propeta na an kaiwal na mga nasyon sa palibot kan Israel​—an mga Sirio, Filisteo, Tirio, Edomita, Amonita, asin Moabita​—gabos totomtomon kan kalayo nin kalaglagan. Nasa kasaysayan na an kada saro sa mga kutang ini kan mga kaiwal nalaglag pag-abot nin panahon. An mga gibo kan Juda asin Israel orog pa nganing maninigo na kondenaron huli ta binayaan ninda si Jehova tangani na gumibo nin falsong pagsamba. An huring kuta nin Israel, an nakukutaan na siudad nin Samaria, pagkatapos na salikopan kan hukbo nin Asiria sa pamomoon ni Salmanasar V, buminagsak kan taon 740 B.C.E. (2 Ha. 17:​1-6) An Juda dai nagkaleksion sa nangyari sa saiyang tugang na nasyon, asin sa siring linaglag ini kan 607 B.C.E.

⁵ Kinondenar ni Amos an Israel huli sa maluhong pamumuhay kaiyan, huli ta dinadaya kan mayayaman an mga dukha tanganing makatogdok kan saindang “mga harong na marfil,” na dian sinda nag-iirinoman asin nagkakarakanan. (Amos 3:15; 5:​11, 12; 6:​4-7) Nadiskobre nin mga arkeologo an ebidensia kan prosperidad na ini. Dakol na kasangkapan na marfil an nakotkot sa Samaria. An Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land nagsasabi: “Duwang pangenot na grupo an mamimidbid: 1. Mga lapida na inukit nin hararom, . . . 2. Mga lapida na inukit nin hababaw, asin nasasamnohan nin mahal na marhay na mga bato, de-kolor na salming, metal na bulawan, asin iba pa. . . . An mga marfil ibinibilang na produkto nin arte sa Fenicia, asin posibleng ginamit iyan na pangkalupkop sa mga muebles sa palasyo kan mga hadeng Israelita. Nasasambitan kan Biblia an “harong na marfil” na itinogdok ni Acab (1 Hade 22:39) asin an ‘mga katreng marfil,’ na simbolo kan maluhong pamumuhay sa Samaria segun sa mga tataramon nin pagsagwe ni Amos (6:4).”a

⁶ Dai mapagdududahan na an libro nin Amos kabilang sa canon kan Biblia. Nagpapatunay sa pagigin totoo kaiyan an pagpakahulogan ni Esteban sa tolong bersikulo sa Gibo 7:​42, 43 asin an pagkotar ni Santiago sa librong iyan sa Gibo 15:​15-18.​—Amos 5:​25-27; 9:​11, 12.

KUN TAANO TA KAPAKIPAKINABANG

¹³ Puedeng makinabang an mga nagbabasa sa Biblia ngonyan paagi sa pagrisa sa dahelan kan mga patanid na ibinalangibog ni Amos sa Israel, Juda, asin sa saindang hararaning kataraed. An mga nagsisikwal sa ley ni Jehova, nandadaya asin nan-aapi sa mga dukha, mga mahanab asin inmoral, asin naggigibo nin idolatriya dai magkakamit kan pag-oyon ni Jehova. Alagad pinapatawad ni Jehova an mga minatalikod sa siring na mga bagay asin nagsosolsol, asin kinakaherakan nia sinda. Madonong na kita sumiblag sa nakakaraot na mga pag-iriba sa marompot na kinaban na ini asin maghimate sa sadol ni Jehova: “Hanapon nindo ako, asin padagos kamong mabuhay.”​—5:​4, 6, 14.

¹⁴ Sa panahon kan saiyang pagkamartir, sinitar ni Esteban si Amos. Pinagirumdom nia an mga Judio na nabihag sinda huli sa idolatriya kan Israel sa mga dios nin ibang nasyon, siring baga ki Moloc asin Refan. Nakinabang daw an mga Judiong idto kan madangog an inotrong mga tataramon ni Amos? Dai! Huling naanggot na marhay, ginapo ninda si Esteban sagkod na magadan asin sa siring ilininya an saindang sadiri sa dugang pang kapahamakan sa pagkalaglag nin Jerusalem, kan 70 C.E.​—Amos 5:​25-27; Gibo 7:​42, 43.

¹⁵ Kapakipakinabang na estudyaran an kaotoban kan dakol na propesiya sa Amos, bako sanang an nagkaorotob sa pagpadusa sa Israel, Juda, asin iba pang mga nasyon kundi pati an mga propesiya sa pagbabalik sa dati. Bilang kaotoban kan mga tataramon ni Jehova paagi ki Amos, an mga bihag sa Israel nagbaralik kan 537 B.C.E. tangani na itogdok asin erokan an saindang laglag na mga siudad asin tanoman an saindang mga ubasan asin hardin.​—Amos 9:14; Esd. 3:1.

¹⁶ Minsan siring, nagkaigwa nin mamuraway asin nakakapakosog na kaotoban an propesiya ni Amos kan panahon kan mga apostol. Kan ipinapaliwanag an pagtipon sa mga bakong Israelita pasiring sa Kristianong kongregasyon, pinasabngan si Santiago na linawon na ihinula ini sa propesiya sa Amos 9:​11, 12. Sinabi nia na an ‘pagtogdok liwat kan payag-payag ni David na nagaba’ naotob may koneksion sa Kristianong kongregasyon, “tangani na an mga natatada sa mga tawo odok na maghanap ki Jehova, kaiba an mga tawo kan gabos na nasyon, mga tawo na inaapod sa sakuyang ngaran, sabi ni Jehova.” Tunay nanggad na ini an sono sa Kasuratan na patotoo kan bagong pangyayari, na isinaysay ni Simon Pedro​—na an Dios minakua hale sa mga nasyon nin “sarong banwaan para sa saiyang ngaran.”​—Gibo 15:​13-19.

¹⁷ Si Jesu-Cristo, an Payo kan Kristianong kongregasyon na ini, ipinapamidbid sa iba pang kabtang bilang “aki ni David” na magmamana kan “trono ni David na saiyang ama” asin mamamahala nin sagkod lamang. (Luc. 1:​32, 33; 3:31) Sa siring, an propesiya ni Amos nagtotokdo sa kaotoban kan tipan ki David para sa sarong kahadean. An pantapos na mga tataramon ni Amos bako sanang nagpapaheling nin makangangalas na bisyon kan nagsosopay na abundansia sa panahon kan pagpatindog kan “payag-payag ni David” kundi nagdodoon man iyan kan pagigin permanente kan Kahadean nin Dios: “ ‘Asin itatanom ko nanggad sinda sa saindang daga, asin dai na sinda gagaboton sa saindang daga na itinao ko sa sainda,’ an sabi ni Jehova na saimong Dios.” An daga magsosopay nin daing katapusan na mga bendisyon mantang lubos na ibinabalik ni Jehova sa dati “an payag-payag ni David”!​—Amos 9:​13-15.

[Nota sa Ibaba]