Kun Paano Pasasarigon an Bogkos nin Pag-aragoman
“SONO daw sa katogonan na idiborsio nin lalaki an saiyang agom sa lambang klase nin dahelan?” an hapot kan mga Fariseo na pinoprobaran na siodon an Dakulang Paratokdo, si Jesu-Cristo. Sinimbag nia sinda paagi sa pagsambit sa enot na pag-aragoman nin tawo asin nagtao nin pamantayan sa bagay na iyan: “An pinagsaro nin Dios dai puwedeng pagsuwayon nin siisay man.”
Nangatanosan an mga Fariseo na naggibo si Moises nin mga probisyon para sa diborsio paagi sa pagboot na magtao nin “sertipiko nin pagpahale.” Sinimbag sinda ni Jesus: “Si Moises, huli sa katagasan kan saindong puso, nagpahunod sa saindo na idiborsio an saindong mga agom na babae, alagad bakong siring sa kapinonan. Ako nagsasabi saindo na an siisay man na idiborsio an saiyang agom, na bakong huli sa pakikisaro, asin mag-agom sa iba nakakaginibo nin pagsambay.”—Mateo 19:3-9.
Sa orihinal, an pag-aragoman dapat na magin permanenteng bogkos. Minsan an kagadanan dai kutana nakapabulag sa enot na mag-agom, huli ta sinda linalang bilang sangkap na tawo na igwa nin paglaom na buhay na daing katapusan. Alagad nagkasala sinda. An saindang kasalan nakaraot sa pag-aragoman nin tawo. An kaiwal na kagadanan nagpoon na pagbulagon an mga mag-agom. Minansay nin Dios an kagadanan bilang katapusan nin pag-aragoman, arog kan mababasa niato sa Biblia: “An agom na babae nagagapos sa bilog na panahon na an saiyang agom na lalaki nabubuhay. Alagad kun an saiyang agom na lalaki matorog sa kagadanan, sia hiwas nang magpakasal sa siisay man na boot nia, sanang dian sa Kagurangnan.” (1 Corinto 7:39) Ini laen na marhay sa siring na relihiyosong mga ideya arog nin suttee, na an babae kinokombensir o pinipirit sa panahon kan kagadanan kan saiyang agom na soloon an saiyang sadiri sagkod na magadan sa pagtubod na an bogkos nin pag-aragoman nagpapadagos sagkod sa sarong buhay pagkagadan.
Probisyon sa Mosaikong Pagboot
Kan panahon na itinao an Mosaikong Pagboot, an mga relasyon nin mag-agom nagluya sagkod sa punto na si Jehova, huli sa katagasan kan puso kan mga Israelita, naggibo nin probisyon para sa diborsio. (Deuteronomio 24:1) Bakong katuyohan nin Dios sa mga Israelita na gamiton sa sala an pagboot na ini na idiborsio an saindang mga agom na babae huli sa saradit na kaluyahan, siring kan maheheling sa saiyang pagboot na kaipuhan nindang mamotan an saindang kapwa siring sa saindang sadiri. (Levitico 19:18) Minsan an pagtao nin sertipiko nin diborsio nagserbing sarong pan-olang huli ta, bilang kabtang kan proseso nin pagsurat kan sertipiko, an agom na lalaki na nagmamawot nin diborsio kaipuhan na dumolok sa angay na autorisadong mga lalaki, na posibleng nagmaigot na papangyarihon an pag-inulian. Dai, an Dios dai nagtao kan pagboot na ini tanganing establisaron an ano man na diretso na idiborsio nin saro an agom na babae “sa lambang klase nin dahelan.”—Mateo 19:3.
Minsan siring, sa katapustapusi an mga Israelita inignoro an tunay na katuyohan kan pagboot asin inaprobetsaran an grupo nin mga terminong ini tanganing magdiborsio sa ano man na basihan na angay sa saindang mga kapritso. Pag-abot kan ikalimang siglo B.C.E., trinato ninda nin mapandaya an saindang mga agom sa pagkahoben, na idinidiborsio sinda sa gabos na klase nin dahelan. Marigon na sinabihan sinda ni Jehova na ikinakaongis nia an pagdidiborsio. (Malaquias 2:14-16) Tumang sa kasaysayan na ini na kinondenar ni Jesus an diborsio mantang ginibo iyan kan mga Israelita sa saiyang kaaldawan.
Solamenteng Lehitimong Basihan Para sa Diborsio
Pero sinambit talaga ni Jesus an sarong lehitimong basihan para sa diborsio: an pakikisaro. (Mateo 5:31, 32; 19:8, 9) An termino digdi na trinadusir na “pakikisaro” kabale an gabos na klase nin ipinagbabawal na seksuwal na relasyon sa luwas nin Makakasuratan na pag-aragoman, baga man iyan sa saro na kasekso o sa bakong kasekso o sa sarong hayop.
Minsan siring, dai irinekomendar ni Jesus an diborsio sa bakong maimbod na mga agom. Ini depende sa daing salang agom na turotimbangon an mga kaaabtan na kalabot asin magdesisyon kun baga boot nia nin diborsio. An mga agom na babae na nagpaplano nin diborsio sa Makakasuratan na basihan na ini tibaad boot man na konsideraron an mga tataramon nin Dios kan saiyang hatolan an enot na babae huli sa saiyang kasalan. Bilang dagdag sa padusang kagadanan, espisipikong sinabihan nin Dios si Eva: “An saimong pagmawot magigin para sa saimong agom, asin sia magsasakop sa saimo.” (Genesis 3:16) An Commentary on the Old Testament, ni C. F. Keil asin F. Delitzsch, sinasabi an “pagmawot” na ini na “pagmawot na haros arog sa helang.” Inaako, an pagmawot na ini bakong siring kakosog sa lambang babae, alagad kun an daing salang agom na babae naghohorophorop nin diborsio, madonong para sa saiya na konsideraron an emosyonal na mga pangangaipo na minana nin mga babae ki Eva. Minsan siring, mantang an sekso sa luwas nin pag-aragoman sa kabtang kan nagkasalang agom puwedeng magresulta sa paghelang kan daing salang agom nin mga helang na ikinakaolakit sa seksuwal na pagdodorog, kabale na an AIDS, an iba nagdesisyon na magdiborsio na sana arog kan ipinaliwanag ni Jesus.
Isinabwag an mga Banhi nin Kariribokan sa Pamilya
An katagasan kan puso nin mga tawo nagpoon sa kasalan na nakomitir kan enot na tawong mag-agom tumang sa Dios. (Roma 5:12) An banhi nin kariribokan sa pamilya isinabwag kan nagkasala an enot na tawong mag-agom tumang sa saindang langitnon na Ama. Paano ini? Kan an enot na babae, si Eva, sinugotan kan halas na kumakan hale sa ipinagbabawal na kahoy, tolos-tolos siang nagduman asin kinakan an bunga. Pakagibo sana nia kan mahalagang desisyon na iyan na kinaolay nia an saiyang agom dapit sa sinabi saiya kan halas. (Genesis 3:6) Iyo, naghiro sia na dai kinaolay an saiyang agom. Uya an modelo nin mga problema na inaatubang kan dakol na pamilya ngonyan—mayo nin puso-sa-pusong komunikasyon.
Dai nahaloy, kan napaatubang sa mga kaaabtan kan saindang kasalan, ginamit kapwa ni Adan asin Eva an parehong mga taktika na ginigibo kan dakol na mag-agom ngonyan kun nasa problema, arin na baga, an pagbasol sa iba. An enot na tawo, si Adan, ibinasol an saiyang ginibo kapwa sa saiyang agom asin ki Jehova, na nagsasabing: “An babae na itinao mo tanganing makaibanan ko, sia an nagtao sa sako nin bunga gikan sa kahoy kaya kuminakan ako.” Dangan an babae suminimbag man: “An halas—dinaya ako kaiyan kaya kuminakan ako.”—Genesis 3:12, 13.
An kapahayagan nin paghokom ni Jehova ki Adan asin Eva nagpaisi nin saro pang kabtang nin mga problema na matalubo. Manongod sa saiyang relasyon sa saiyang agom, sinabihan ni Jehova si Eva: “Sia magsasakop sa saimo.” Dakol na agom na lalaki ngonyan, arog ni Isao na sinambit sa satong enot na artikulo, an sinasakop an saindang mga agom sa maringis na paagi na dai nagmamakolog sa mga saboot kan saindang mga agom na babae. An dakol na agom na babae padagos pa man giraray na nagkakaigwa nin pagmawot sa atension kan saindang mga agom. Kun an pagmawot na iyan dai napapanigoan, tibaad humagad nin atension an mga agom na babae asin humiro na may pagkamakasadiri. Mantang kadakol na agom na lalaki an nagdodominar asin kadakol na agom na babae an nagmamawot nin atension, minalataw an pagigin makasadiri, asin an katoninongan nawawara. Sa sarong ipinublikar na bareta na may titulong “How to Analyze Today’s Divorces,” si Shunsuke Serizawa nagsabi: “Kun dai ta iintindihon an pundamental na problema na imbuwelto sa isyung ini na ‘masunod an gusto nin saro,’ siring baga sa, pagtao nin importansia sa mga interes sa sadiri, bigla na sanang magigin imposible na analisaron an mga diborsio ngonyan.”
Alagad si Jehova nagtao nin paggiya sa saiyang Tataramon tanganing an makinuyog na mga mag-agom puwedeng magkamit nin dakulang kaogmahan sa pag-aragoman minsan sa saindang bakong sangkap na kamugtakan. Kinuyog ni Isao an paggiya nin Dios asin sia nagkakamit na ngonyan nin maogmang buhay pampamilya. Helingon ta kun paano an mga prinsipyo sa Biblia nakakatabang sa mga tawo na pasarigon an bogkos nin pag-aragoman.
Pag-olayan an mga Bagay
Sa dakol na pag-aragoman, an pagkadaing komunikasyon, an tendensia na basolon an iba, asin an makasadiring mga kaisipan pinadedepisil para sa agom na lalaki asin babae na masabotan an emosyon kan kada saro. “Mantang an paghiras nin mga saboot sarong kahagadan sa pagigin dayupot, an pagkadayupot nangangaipo nin lubos na pagtiwala. Asin ngonyan an pagtiwala bihira,” an sabi kan parasiyasat na si Caryl S. Avery. An pagtipon nin parehong pinakaodok sa pusong mga saboot pinakokosog an siring na pagtiwala. Ini nagkakaipo nin puso-sa-pusong komunikasyon sa pag-oltanan nin agom na lalaki asin babae.
An Talinhaga naggagamit nin ilustrasyon tanganing dagkahon an paghiras nin dayupot na mga saboot, na nagsasabing: “An hatol sa puso nin tawo siring sa hararom na katubigan, alagad an tawong may pagmansay iyo an masakdo kaiyan.” (Talinhaga 20:5) An mga mag-agom kaipuhan na makamansay asin paluwason an mga saboot na nasa kairairaromi kan puso kan saindang agom. Imahinara na aburido an saindong agom. Imbes na sumimbag na: “Ako mismo nasakitan ngonyan na aldaw,” taano ta dai hapoton nin maboot: “Nasakitan ka daw sa aldaw na ini? Anong nangyari?” Tibaad kaipuhan an panahon asin paghihingoa na hinanyogon an saindong agom, pero parateng mas magayon, nakakakontento, asin menus oras na gamiton an panahon sa paaging iyan kisa dai intindihon an saindong agom asin kaipuhan na atubangon an makosog na emosyon na minaputok sa huri.
Tanganing makua an pagtiwala, an kada saro kaipuhan na magin sadiosan asin pagmaigotan na ipahayag an mga saboot sa paagi na masasabotan kan agom. “Magtaram nin katotoohan,” an pagdagka kan Tataramon nin Dios, “huli ta kita mga miembro na kabtang kan lambang saro.” (Efeso 4:25) An pagtaram nin katotoohan nagkakaipo nin pagmansay. Halimbawa an agom na babae nakakamate na sia dai dinadangog. Bago sia magtaram, maninigo niang horophoropon an talinhaga: “An siisay man na nagpopogol sa saiyang mga isasabi may kaaraman, asin an tawong may pakamansay malipot an espiritu.” (Talinhaga 17:27) Imbes na akusaron an saiyang agom na lalaki na, “Nungka mo akong dinangog!” mas marahay pang kalmadong ipahayag an saiyang mga saboot bago an pagkauyam asin pagkadiskontento tumalubo sa saiya. Tibaad puwede niang ipahayag kun ano an saiyang namamatean paagi sa pagsabi nin arog kaini, “Aram ko na sibot ka, pero an pagkaigwa nin dikit na panahon kaiba mo magpapaogmang marhay sako.”
Totoo, “nasusudya an mga plano kun mayo nin pribadong orolay.” (Talinhaga 15:22) Namomotan kamo kan saindong agom, alagad iyan dai nangangahulogan na aram kan agom na babae an saindong iniisip. Kaipuhan na ipaaram nindo sa saindong agom kun ano an namamatean nindo sa mataktikang paagi. Ini makatatabang saindo, bilang Kristianong mag-agom, na gumibo nin mamomoton na mga pagliliwat tanganing “otobon an pagkasararo kan espiritu sa nakapagpapasarong bogkos nin katoninongan.”—Efeso 4:2, 3.
Halimbawa si Take Kazuo, na mahilig sa pagsugal na dinadaogdaog kan agom na babae. Nanompongan nia an saiyang sadiri na lubog sa utang na uminabot na sa pirang gatos na ribong dolyar. Sa pagsubli nin kuwarta tanganing mabayadan an saiyang mga utang, mas uminirarom sia sa dalnak. Dangan nagpoon siang mag-adal sa Biblia asin sa katapustapusi nanompongan an kapusoan na sabihon sa saiyang agom na babae an dapit sa saiyang mga problema. Andam niang atubangon an saiyang mga akusasyon. Pero nagngalas sia kan an saiyang agom na babae, na mas haloy nang nag-aadal sa Biblia, kalmadong suminimbag: “Pagmaigotan tang determinaran kun paano ta mababayadan an mga utang.”
Magpoon kan suminunod na aldaw, dinalaw ninda an saindang mga inutangan asin nagpoon na bayadan an saindang mga utang, na ipinabakal pa ngani an saindang harong. Haros nagsarong taon na nabayadan an mga utang. Ano an nagpabago ki Kimie, an saiyang agom? An sabi nia: “An mga tataramon na yaon sa Filipos kapitulo 4, bersikulo 6 asin 7, totoo nanggad: ‘Dai kamo maghadit sa ano man na bagay, kundi sa gabos na bagay paagi sa pamibi asin pagngayongayo na may pasalamat ipahayag nindo sa Dios an saindong mga kahagadan; asin an katoninongan nin Dios na minalampas sa gabos na kaisipan mag-iingat kan saindong puso asin kan saindong mga pag-isip paagi ki Cristo Jesus.’” Idinugang pa nia: “An saro kong amiga, sa pagngalas na maheling kun gurano ako kaogma sa ibong nin mga kasakitan, nagpoon na mag-adal sa Biblia kaiba ko.” Si Kazuo asin an saiyang agom poon kaidto bautisado na asin nagkakamit na ngonyan nin maogmang buhay pampamilya.
Bilang dagdag sa pagtiwala sa kada saro paagi sa pagtaram nin katotoohan, an mga agom na lalaki asin babae na igwa kan nasa enotan na eksperyensia may ginibo na nakakatabang sa mga mag-agom na resolberan an saindang mga problema bilang mag-agom. Sinda nakikomunikar sa Kagpundar kan areglo nin pag-aragoman, si Jehova Dios. Sa ibong nin mga pangigipit asin kadepisilan na inaatubang nin mga mag-agom, bebendisyonan nia sinda kan katoninongan nin Dios na minalampas sa gabos na kaisipan kun gigibohon ninda an pinakamakakaya ninda na iaplikar an saiyang mga prinsipyo asin pabayaan an iba sa saiyang kamot. An pamimibi na magkaiba nangorognang nakakatabang. An agom na lalaki an maninigong mangenot asin ‘sabihon an nasa puso nia’ sa atubang nin Dios, na hinahagad an saiyang giya asin direksion sa ano man na problema na inaatubang nia asin kan saiyang agom. (Salmo 62:8) Siertong hihinanyogon ni Jehova Dios an siring na mga pamibi.
Iyo, posibleng pasarigon an bogkos nin pag-aragoman. Minsan ngonyan, an pamumuhay na igwa kan gabos na pagkabakong sangkap niato sa maribok na sosyedad, an mga mag-agom makakanompong nin dakulang kagayagayahan sa saindang relasyon. Makakakua kamo nin dugang pang praktikal na suhestion asin diosnon na sadol sa librong Making Your Family Life Happy, na ipinublikar kan Watch Tower Bible and Tract Society of New York, Inc. Dugang pa, an mga mag-agom na odok sa boot na nagmamaigot tanganing iaplikar an mga prinsipyo sa Biblia igwa kan paglaom na bobogkoson nin magkaiba sa pagkamoot sa madali nang umabot na bagong kinaban na gigibohon nin Dios.