An mga Kristiana Angay na Tawan nin Onra Asin Paggalang
“Kamong mga agom na lalaki, padagos na makiiba . . . sa sainda oyon sa kaaraman, na tinatawan sinda nin onra siring sa lalagan na mapapasaon, an babae.” —1 PEDRO 3:7.
1, 2. (a) An pakipag-olay ni Jesus sa sarong Samaritana sa may bobon nagin dahelan nin anong paghadit, asin taano? (Helingon man an nota sa ibaba.) (b) Paagi sa paghuhulit sa Samaritana, ano an ipinaheling ni Jesus?
SA SUANOY na bobon na harani sa siudad nin Sicar sarong odto sa paghinanapos nin 30 C.E., ihinayag ni Jesus an saiyang saboot sa kun ano an maninigong magin pagtratar sa mga babae. Kan aga nagbaklay sia sa palibot kan mabolod na banwaan nin Samaria asin uminabot sia sa may bobon na pagal, nagugutom, asin napapaha. Mantang nagtutukaw sia sa may bobon, sarong Samaritana an nagdatong tanganing sumakdo nin tubig. “Painoma man ako,” an sabi sa saiya ni Jesus. An babae siertong napaturohok sa saiya sa pagngalas. Sia naghapot: “Taano ta ika, minsan Judio, naghahagad sa sako nin inomon, mantang ako Samaritana?” Kan huri, pagbalik kan mga disipulo hale sa pagbakal nin makakakan, sinda nabigla, na nagngangaralas kun taano si Jesus ta “nakikipag-olay sa sarong babae.”—Juan 4:4-9, 27.
2 Ano an dahelan kan paghapot kan babaeng ini asin kan paghadit kan mga disipulo? Sia sarong Samaritana, asin an mga Judio daing pakiaram sa mga Samaritano. (Juan 8:48) Alagad malinaw na igwa nin saro pang dahelan kan paghadit. Kan panahon na idto, an rabinikong tradisyon dinisganar an mga lalaki sa pakikipag-olay sa mga babae sa publiko.a Pero, si Jesus hayag na naghulit sa sinserong babaeng ini, na ihinahayag pa ngani sa saiya na sia an Mesiyas. (Juan 4:25, 26) Sa siring ipinaheling ni Jesus na dai sia mababawalan nin bakong Makakasuratan na mga tradisyon, kabale an mga tradisyon na nagmemenus sa mga babae. (Marcos 7:9-13) Sa kabaliktaran, paagi sa saiyang ginibo asin sa saiyang itinokdo, ipinaheling ni Jesus na an mga babae maninigong trataron na may onra asin paggalang.
Kun Paano Trinatar ni Jesus an mga Babae
3, 4. (a) Ano an nagin reaksion ni Jesus sa babaeng nagtikwil sa saiyang gubing? (b) Paano si Jesus nagtao nin marahay na halimbawa para sa Kristianong mga lalaki, partikularmente sa mga paraataman?
3 An mamomoton na pagdamay ni Jesus sa mga tawo nabanaag sa paagi kan saiyang pagtratar sa mga babae. Sarong beses an sarong babae na 12 taon nang pinag-aawasan nin dugo hinanap si Jesus sa kadaklan. An saiyang kamugtakan nagpangyari sa saiya na magin marigsok sa seremonyal na paagi, kaya dai kutana maninigo na yaon sia duman. (Levitico 15:25-27) Alagad desesperado na siang marhay kaya luminusot sia sa may likod ni Jesus. Kan matikwil nia an saiyang gubing, sia biglang naomayan! Minsan ngani pasiring sia sa harong ni Jairo, na an aking babae grabe an kamatean, si Jesus nagpondo. Huling namatean nia na may kapangyarihan na nagluwas sa saiya, kinalagkalag nia an nagtikwil sa saiya. Sa katapustapusi, nagdolok an babae asin huminuruhod sa atubangan nia na pinagtatakigan. Aanggotan daw sia ni Jesus huli sa pakisalak sa kadaklan o huli sa pagtikwil sa saiyang gubing na mayo kan saiyang pagtogot? Sa kabaliktaran, nanompongan kan babae na sia madinamayon asin maboot na marhay. “Aking babae,” an sabi nia, “pinaomayan ka kan saimong pagtubod.” Ini an solamenteng panahon na direktang inapod ni Jesus an sarong babae na “aking babae.” Sierto nanggad na an mga tataramon na iyan nakaranga sa saiya!—Mateo 9:18-22; Marcos 5:21-34.
4 Si Jesus nagheling nin lihis sa letra kan Pagboot. Hineling nia an tunay na kahulogan sa likod kaiyan asin an pangangaipo para sa pagkaherak asin pagdamay. (Ikomparar an Mateo 23:23.) Narisa ni Jesus an desesperadong mga kamugtakan kan babaeng may helang asin saiyang kinonsiderar na ini minomotibar nin pagtubod. Sa siring nagtao sia nin marahay na halimbawa para sa Kristianong mga lalaki, partikularmente sa mga paraataman. Kun an sarong tugang na Kristiana napapaatubang sa personal na mga problema o sa sarong grabe kadepisil o kasakit na situwasyon, maninigong hingoahon nin kamagurangan na helingon an nasa likod kan mismong mga tataramon o hiro asin konsideraron an mga kamugtakan asin motibo. An siring na pagmansay puedeng magparisa na kaipuhan an pasensia, pagsabot, asin pagdamay imbes na hatol asin pagtatanos.—Talinhaga 10:19; 16:23; 19:11.
5. (a) Sa anong paagi pinagbawalan kan rabinikong mga tradisyon an mga babae? (Helingon an nota sa ibaba.) (b) Sairisay an enot na nakaheling asin nagpatotoo manongod sa binuhay liwat na si Jesus?
5 Nalalaom nin rabinikong mga tradisyon, an mga babae kaidtong panahon na si Jesus uya digdi sa daga pinagbawalan sa pagserbi bilang legal na mga saksi.b Horophoropa an nangyari dai nahaloy pagkabuhay liwat ni Jesus hale sa mga gadan kan aga nin Nisan 16, 33 C.E. Siisay daw an maeenot na makaheling sa binuhay liwat na si Jesus asin mapatotoo sa ibang disipulo na an saindang Kagurangnan binuhay na liwat? Nangyari na idto an mga babae na nagdanay sa distansiang naheheling ninda an lugar na pinagpakoan sagkod na sia nagadan.—Mateo 27:55, 56, 61.
6, 7. (a) Ano an sinabi ni Jesus sa mga babae na nagduruman sa lolobngan? (b) Ano an enot na nagin reaksion kan mga disipulong lalaki ni Jesus sa patotoo kan mga babae, asin ano an manonodan digdi?
6 Sa amay na aga kan enot na aldaw kan semana, si Maria Magdalena asin an iba pang mga babae nagduruman sa lolobngan na may darang mga pahamot tanganing ilahid sa bangkay ni Jesus. Kan manompongan na mayo nang laog an lolobngan, naghumari si Maria tanganing sabihan si Pedro asin Juan. Nagdanay duman an ibang babae. Dai nahaloy, sarong anghel an nagpaheling sa sainda asin sinabihan sinda na si Jesus binuhay na liwat. “Paduman tolos kamo asin sabihan nindo an saiyang mga disipulo,” an ipinagboot kan anghel. Mantang naghihiridali an mga babaeng ini tanganing ipaabot an bareta, si Jesus mismo nagpaheling sa sainda. “Paduman kamo, baretaan nindo an sakong mga tugang,” an sabi nia sa sainda. (Mateo 28:1-10; Marcos 16:1, 2; Juan 20:1, 2) Dai nakakaaram kan pagsongko kan anghel asin pinangingibabawan nin kamondoan, si Maria Magdalena nagbalik sa lolobngan na mayo nang laog. Si Jesus nagpaheling sa saiya duman, asin kan sa katapustapusi sia namidbid nia, sia nagsabi: “Paduman ka sa sakong mga tugang asin sabihon mo sa sainda, ‘Ako masakat sa sakong Ama asin saindong Ama asin sa sakong Dios asin saindong Dios.’”—Juan 20:11-18; ikomparar an Mateo 28:9, 10.
7 Si Jesus puede kutanang enot na nagpaheling ki Pedro, Juan, o sa saro sa iba pang mga disipulong lalaki. Imbes, pinagmarahay niang tawan nin pabor an mga babaeng ini paagi sa paggibo sa sainda na enot na nakaheling sa saiyang pagkabuhay liwat asin paagi sa pagsugo sa sainda na magpatotoo manongod kaiyan sa saiyang mga disipulong lalaki. Ano an nagin enot na reaksion kan mga lalaki? An rekord nagsasabi: “An mga tataramon na ini garo mayong kamanungdanan sa sainda asin habo nindang tubodon an mga babae.” (Lucas 24:11) Posible daw na kaya sinda nadepisilan na akoon an patotoo huli ta gikan iyan sa mga babae? Kun iyo, pag-abot nin panahon nag-ako sinda nin bastanteng ebidensia na si Jesus binuhay na liwat hale sa mga gadan. (Lucas 24:13-46; 1 Corinto 15:3-8) Ngonyan, an Kristianong mga lalaki may kadonongan na minahiro kun saindang kinokonsiderar an mga komento kan saindang espirituwal na mga tugang na babae.—Ikomparar an Genesis 21:12.
8. Sa paagi kan saiyang pagtratar sa mga babae, ano an ihinayag ni Jesus?
8 Tunay nanggad na nakaoogma sa puso na mangnohon an paagi nin pagtratar ni Jesus sa mga babae. Perming madinamay asin lubos na timbang sa pagtratar sa mga babae, dai nia sinda ilinangkaw ni minenus. (Juan 2:3-5) Isinikwal nia an rabinikong mga tradisyon na naghale kan saindang dignidad asin nagbasangbasang sa Tataramon nin Dios. (Ikomparar an Mateo 15:3-9.) Paagi sa pagtratar sa mga babae na may onra asin paggalang, ihinayag mismo ni Jesus an saboot ni Jehova Dios sa kun ano an maninigong magin pagtratar sa sainda. (Juan 5:19) Si Jesus nagtao man nin marahayon na halimbawa na dapat arogon nin Kristianong mga lalaki.—1 Pedro 2:21.
An mga Katokdoan ni Jesus Dapit sa mga Babae
9, 10. Paano pinahimutikan ni Jesus an rabinikong mga tradisyon dapit sa mga babae, asin ano an sinabi nia pakatapos na an mga Fariseo magpalataw nin hapot manongod sa diborsio?
9 Pinahimutikan ni Jesus an rabinikong mga tradisyon asin tinawan nin dignidad an mga babae bako sanang paagi sa saiyang mga hiro kundi siring man paagi sa saiyang mga katokdoan. Horophoropa, halimbawa, an saiyang itinokdo manongod sa diborsio asin pagsambay.
10 Mapadapit sa diborsio, si Jesus hinapot nin arog kaini: “Sono daw sa pagboot na idiborsio nin lalaki an saiyang agom na babae sa gabos na klase nin dahelan?” Sono sa tala ni Marcos, si Jesus nagsabi: “An siisay man na idiborsio an saiyang agom na babae [apuera sana sa dahelan na pakikisaro] asin mag-agom nin iba nakagiginibo nin pagsambay tumang sa saiya, asin kun an babae, pakatapos na idiborsio an saiyang agom na lalaki, mag-agom nin iba, sia nakagiginibo nin pagsambay.” (Marcos 10:10-12; Mateo 19:3, 9) An simple an pagkasabing mga tataramon na iyan nagpaheling nin paggalang sa dignidad nin mga babae. Paano?
11. An mga tataramon ni Jesus na “apuera sana sa dahelan na pakikisaro” nagpaparisa nin ano manongod sa bogkos nin pag-agoman?
11 Enot, paagi sa mga tataramon na “apuera sana sa dahelan na pakikisaro” (na yaon sa Ebanghelyo ni Mateo), ipinarisa ni Jesus na an bogkos nin pag-agoman dai dapat na basangbasangon o basta na sana putolon. An rabinikong katokdoan kan panahon na idto nagtogot sa diborsio basado sa minor na mga dahelan na arog baga kan bakong marahay na pagkaluto kan agom na babae sa sarong putahe o pakikipag-olay sa sarong estranyo. Tara, itinogot pa ngani an diborsio kun an lalaki nakanompong nin babae na mas kaakit-akit sa saiyang pagheling! Sarong iskolar sa Biblia an nagkomento: “Kan si Jesus magtaram nin siring sa saiyang ginibo saiyang . . . idinedepensa an mga babae paagi sa paghihingoang ibalik an pag-agoman sa posisyon na maninigong mamugtakan kaiyan.” Tunay nanggad, an pag-agoman dapat na magin permanenteng pagsasaro na dian an babae puedeng matiwasay.—Marcos 10:6-9.
12. Sa mga tataramon na “nakagiginibo nin pagsambay tumang sa saiya,” anong ideya an iiniintrodusir ni Jesus?
12 Ikaduwa, sa ekspresyon na “nakagiginibo nin pagsambay tumang sa saiya,” nag-introdusir si Jesus nin sarong punto-de-vista na dai inaako sa rabinikong mga korte—an ideya dapit sa pakagibo kan agom na lalaki nin pagsambay tumang sa saiyang agom. Nagpapaliwanag an The Expositor’s Bible Commentary: “Sa rabinikong Judaismo an sarong babae nakagiginibo nin pagsambay tumang sa saiyang agom huli sa pagkadaing kaimbodan; asin an sarong lalaki, huli sa seksuwal na pakikidorog sa agom nin ibang lalaki, nakagiginibo nin pagsambay tumang sa lalaking iyan. Alagad an lalaki dai noarin man nakagiginibo nin pagsambay tumang sa saiyang agom, ano man an saiyang gibohon. Ilinangkaw ni Jesus, paagi sa pagbugtak kan lalaki sa irarom nin moral na obligasyon na arog kan sa babae, an kamugtakan asin dignidad nin mga babae.”
13. Mapadapit sa diborsio, paano ipinaheling ni Jesus na sa Kristianong areglo, magkakaigwa nin saro sanang pamantayan kapwa para sa mga lalaki asin babae?
13 Ikatolo, sa fraseng “pakatapos na idiborsio an saiyang agom na lalaki,” minidbid ni Jesus an diretso nin sarong babae na idiborsio an bakong maimbod na agom na lalaki—sarong kaugalean na minalataw na aram alagad bakong uso sa irarom kan Judiong pagboot kan kaaldawan na idto.c Sinasabi na “puedeng idiborsio an sarong babae igwa man o mayo kan saiyang pagtogot, alagad an lalaki puede sana kun igwa kan saiyang pagtogot.” Minsan siring, sono ki Jesus, sa irarom kan Kristianong areglo, saro sanang pamantayan an maaplikar kapwa sa mga lalaki asin babae.
14. Paagi sa saiyang mga katokdoan, ano an ipinabanaag ni Jesus?
14 An mga katokdoan ni Jesus malinaw na naghahayag nin hararom na pagmakolog sa kapakanan nin mga babae. Kun siring, bakong depisil saboton kun taano an ibang babae ta nakamateng gayo nin pagkamoot ki Jesus kaya inasikaso ninda an saiyang mga pangangaipo gikan sa sainda mismong mga rogaring. (Lucas 8:1-3) “An sakong itinotokdo bako ko,” an sabi ni Jesus, “kundi kaidtong nagsugo sa sako.” (Juan 7:16) Paagi sa saiyang itinokdo, ipinabanaag ni Jesus an mamomoton na konsiderasyon ni Jehova para sa mga babae.
“Tinatawan Sinda nin Onra”
15. Ano an isinurat ni apostol Pedro manongod sa maninigong magin pagtratar nin mga agom na lalaki sa saindang agom?
15 Namasdan mismo ni apostol Pedro an paagi nin pagtratar ni Jesus sa mga babae. Pakalihis nin mga 30 taon, si Pedro nagtao sa mga agom na babae nin mamomoton na hatol dangan nagsurat: “Kamong mga agom na lalaki, padagos na makiiba sa siring na paagi sa sainda oyon sa kaaraman, na tinatawan sinda nin onra siring sa lalagan na mapapasaon, an babae, huli ta kamo man mga paramana sa kaibanan ninda kan dai na kutana maninigong biyaya nin buhay, tanganing an saindong mga pamibi dai maolang.” (1 Pedro 3:7) Ano an boot sabihon ni Pedro sa mga tataramon na “tinatawan sinda nin onra”?
16. (a) Ano an kahulogan kan nombre sa Griego na trinadusir na “onra”? (b) Paano tinawan ni Jehova nin onra si Jesus durante kan transpigurasyon, asin ano an satong manonodan digdi?
16 Sono sa sarong leksikograpo, an nombre sa Griego na trinadusir na “onra” (ti·meʹ) nangangahulogan “kantidad, halaga, marahay na ngaran, paggalang.” An mga porma kan terminong ini sa Griego tinatradusir na “mga regalo” asin “mahalaga.” (Gibo 28:10; 1 Pedro 2:7) Namamansayan niato an kahulogan kan pagtao nin onra sa saro kun sisiyasaton niato an pagkagamit ni Pedro sa sarong porma kan tataramon man sanang iyan sa 2 Pedro 1:17. Dian nagtaram sia mapadapit sa transpigurasyon ni Jesus: “Sia nag-ako gikan sa Dios na Ama nin onra asin kamurawayan, kan an mga tataramon na siring kaini nagpatotoo sa saiya paagi sa makangangalas na kamurawayan: ‘Ini an sakong aki, na sakong namomotan, na sako mismong inooyonan.’” Sa transpigurasyon ni Jesus, tinawan ni Jehova nin onra an saiyang Aki paagi sa pagpahayag kan saiyang pag-oyon ki Jesus, asin ginibo iyan nin Dios na nadadangog nin iba. (Mateo 17:1-5) Sa siring, an lalaki na nagtatao nin onra sa saiyang agom dai sia sinosopog o minemenus. Imbes, ipinaheheling nia sa saiyang mga tataramon asin sa saiyang mga gibo—sa pribado asin sa publiko—na sia saiyang iginagalang.—Talinhaga 31:28-30.
17. (a) Taano ta maninigong itao an onra sa agom na Kristiana? (b) Taano ta dai maninigong maghona an sarong lalaki na sia igwa nin orog na halaga sa pagheling nin Dios kisa sa babae?
17 An onrang ini, sabi ni Pedro, maninigong ‘itao’ nin Kristianong mga agom na lalaki sa saindang agom. Iyan dapat na itao, bakong bilang pabor, kundi bilang diretso kan saindang agom. Taano an mga agom na babae ta may diretso sa siring na onra? Huli ta “kamo man mga paramana sa kaibanan ninda kan dai na kutana maninigong biyaya nin buhay,” an paliwanag ni Pedro. Kan enot na siglo C.E., an mga lalaki asin babae na nakaresibi kan surat ni Pedro gabos inapod na magin kairibang paramana ni Cristo. (Roma 8:16, 17; Galacia 3:28) Bakong pareho an saindang mga paninimbagan sa kongregasyon, alagad pag-abot nin panahon makakaiba man sinda ni Cristo sa paghade sa langit. (Kapahayagan 20:6) Ngonyan man, na an kadaklan sa banwaan nin Dios igwa nin daganon na paglaom, magigin seryosong sala na maghona an siisay man na Kristianong lalaki na huli sa tibaad mga pribilehio nia sa kongregasyon, sia igwa nin orog na halaga sa pagheling nin Dios kisa sa mga babae. (Ikomparar an Lucas 17:10.) An mga lalaki asin babae magkapantay an espirituwal na kamugtakan sa atubangan nin Dios, huli ta an sakripisyal na kagadanan ni Jesus nagbukas kapwa sa mga lalaki asin babae kan parehong oportunidad—an pagkakalda sa pagkakondenar nin kasalan asin kagadanan, na may paglaom na buhay na daing katapusan.—Roma 6:23.
18. Anong nakapahihirong dahelan an itinatao ni Pedro na igalang nin agom na lalaki an saiyang agom?
18 Si Pedro nagtao nin saro pang nakapahihirong dahelan kun taano an lalaki ta maninigong tumao nin onra sa saiyang agom, “tanganing an [saiyang] mga pamibi dai maolang.” An ekspresyon na “maolang” hale sa berbo sa Griego (en·koʹpto) na sa literal nangangahulogan “putolon.” Sono sa Expository Dictionary of New Testament Words ni Vine, iyan “ginamit manongod sa pag-olang sa mga tawo paagi sa pagraot sa tinampo, o paagi sa pagbugtak nin olang sa tahaw mismo kan dalan.” Huli kaini, an agom na lalaki na dai nakatatao nin onra sa saiyang agom makanonompong na igwa nin sangga sa pag-oltanan kan saiyang mga pamibi asin kan pagdangog nin Dios. An lalaki tibaad makamate na bako siang angay na rumani sa Dios, o tibaad habong maghinanyog si Jehova. Malinaw nanggad, dakula an pagmakolog ni Jehova sa paagi nin pagtratar kan mga lalaki sa mga babae.—Ikomparar an Lamentacion 3:44.
19. Paano an mga lalaki asin babae sa kongregasyon iribang makapaglilingkod na may paggalang sa lambang saro?
19 An obligasyon na magpaheling nin onra bakong paninimbagan nin mga lalaki sana. Mantang maninigong tawan nin onra kan agom na lalaki an saiyang agom paagi sa pagtratar sa saiya sa paaging mamomoton asin may dignidad, an agom na babae maninigo man na tumao nin onra sa saiyang agom paagi sa pagpasakop asin pagpaheling nin hararom na paggalang. (1 Pedro 3:1-6) Saro pa, sinadol ni Pablo an mga Kristiano na ‘magpaheling nin onra sa lambang saro.’ (Roma 12:10) Ini sarong pangapodan sa mga lalaki asin babae sa kongregasyon na iribang maglingkod na may paggalang sa lambang saro. Kun yaon an siring na kaisipan, an mga Kristiana dai magtataram sa paaging nagpapaluya sa autoridad kan mga nangengenot. Imbes, sinda magsusuportar sa kamagurangan asin makikikooperar sa sainda. (1 Corinto 14:34, 35; Hebreo 13:17) An Kristianong mga paraataman tatrataron man “an gurang na mga babae siring sa mga ina, an hoben na mga babae siring sa mga tugang na babae sa bilog na kabinian.” (1 Timoteo 5:1, 2) An kamagurangan may kadonongan na matao nin maboot na konsiderasyon sa tingog kan saindang mga tugang na Kristiana. Sa siring, kun an sarong tugang na babae nagpapaheling kan saiyang pagpakundangan sa teokratikong pagkapayo asin magalang na naghahapot o may sinasabi pa ngani na naghahagad nin atension, maogmang kokonsideraron kan kamagurangan an saiyang hapot o problema.
20. Sono sa Makakasuratan na rekord, paano maninigong trataron an mga babae?
20 Poon pa kan makalaog an kasalan sa Eden, an mga babae sa dakol na kultura ibinubugtak sa kamugtakan na daing onra. Alagad bako iyan an klase nin pagtratar na katuyohan ni Jehova kan enot na maeksperyensiahan ninda. Ano man an usong punto-de-vista sa kultura manongod sa mga babae, an rekord sa Hebreo asin Kristianong Griegong Kasuratan malinaw na nagpapaheling na an diosnon na mga babae maninigong trataron na may onra asin paggalang. Iyan diretso ninda na itinao nin Dios.
[Mga Nota sa Ibaba]
a An The International Standard Bible Encyclopedia nagpapaliwanag: “An mga babae dai nagkakakan sa kaibahan nin mga bisitang lalaki, asin an mga lalaki dinisganar sa pakikipag-olay sa mga babae . . . An pakikipag-olay sa sarong babae sa sarong pampublikong lugar partikularmenteng iskandaloso.” An Judiong Mishnah, na sarong koleksion nin rabinikong mga katokdoan, nagsadol: “Dai ka magparapakipag-olay sa kababaehan. . . . An nagpaparapakipag-olay sa kababaehan nagdadara nin maraot sa saiyang sadiri asin pinababayaan an pag-adal sa Pagboot saka sa katapusan magmamana kan Gehenna.”—Aboth 1:5.
b An librong Palestine in the Time of Christ nagsasabi: “Sa ibang kaso, an babae haros ipinapareho sa oripon. Halimbawa, dai sia puedeng magpatotoo sa korte nin hustisya, apuera sa pagpatunay sa pagkagadan kan saiyang agom.” Sa pagsambit sa Levitico 5:1, an The Mishnah nagpapaliwanag: “[An pagboot manongod sa] ‘sarong panumpa nin patotoo’ minaaplikar sa mga lalaki alagad bakong sa mga babae.”—Shebuoth 4:I.
c An Judiong historyador kan enot na siglo na si Josefo nagbabareta na an tugang na babae ni Hadeng Herodes na si Salome nagpadara sa agom nia nin “sarong dokumento na minatapos sa saindang pag-agoman, na bakong sono sa Judiong pagboot. Huli ta (solamente) an lalaki an tinotogotan niamo na gumibo kaini.”—Jewish Antiquities, XV, 259 [vii, 10].
Ano an Saindong Simbag?
◻ Anong mga halimbawa an nagpapaheling na trinatar ni Jesus an mga babae na may onra asin paggalang?
◻ Paano an mga katokdoan ni Jesus nagpapaheling nin paggalang sa dignidad nin mga babae?
◻ Taano an agom na lalaki ta maninigong tumao nin onra sa saiyang agom na Kristiana?
◻ Anong obligasyon na magpaheling nin onra an yaon sa gabos na Kristiano?
[Retrato sa pahina 17]
Sa saindang pagkaogma, diosnon na mga babae an enot na nakaheling sa binuhay liwat na si Jesus, na nagsugo sa sainda na magpatotoo sa saiyang mga tugang