Icipandwa 7
Cintu Lesa Aacita Ku Kupususha Umutundu Wa Muntu
1, 2. (a) Ni shani fintu mushika wa ciRoma uwa bashilika umwanda aishileishiba untu Mwana Lesa aba? (b) Mulandu nshi Yehova alekele Yesu ukufwa?
ICUNGULO kasuba cimo muli shinde mupepi ne myaka 2,000 iyapitapo, mushika wa ciRoma uwa bashilika umwanda aletamba uko abaume batatu mu kushikitika baleya balefwa mpaka no kufwililila. Ulya mushilika alebebeta ukucilisha umo pali balya baume, no yu ni Yesu Kristu. Yesu aali napoopelwa pa cimuti. Ilyo akashita ka kufwa kwakwe kalepalamina umuulu walifiitile. Atile ashifwa fye, isonde lyalitentele na maka, kabili uyu mushilika abilikishe ati: “Cine cine uyu muntu ali ni mwana Lesa.”—Marko 15:39.
2 Mwana Lesa! Ulya mushilika alilungike. E lintu fye aikalile ubunte ica kucitika cakatamisha icatalile acicitikapo pe sonde. Pa tushita tumbi mu kubangilila, Lesa umwine aitile Yesu Umwana wakwe uwatemwikwa. (Mateo 3:17; 17:5) Mulandu nshi Yehova alekele Umwana wakwe ukufwa? Pantu iyi yali e nshila ya kwa Lesa iya kupusushishamo umutundu wa muntu ukufuma ku lubembu ne mfwa.
ASALILWE KU MIFWAILE YAIBELA
3. Mulandu nshi cabelele icalinga ukuti Umwana wa kwa Lesa uwafyalwa eka engasalwa ku kubomba imifwaile yaibela iyalesanshamo umutundu wa muntu?
3 Nga fintu twasambililapo kale muli cino citabo, Yesu e ko aali ilyo talaisaba umuntunse. Etwa “Umwana uwafyalwa eka” uwa kwa Lesa pantu Yehova amubumbile mu kulungatika. Pa numa ya ico Lesa abomfeshe Yesu ukulenga fyonse fimbi ifyashala. (Yohane 3:18; Abena Kolose 1:16) Yesu alitemenwe sana umutundu wa muntunse. (Amapinda 8:30, 31) Te ca kupapa ukuti Yehova asalile Umwana wakwe uwafyalwa eka ukubomba imifwaile yaibela lintu umutundu wa muntu wapingwililwe ukufwa!
4, 5. Ilyo Yesu ashilaisa pe sonde, cinshi cintu Baibolo yasokolwele pa lwa Lubuto lwa buMesia?
4 Lintu alepingula Adamu, Efa, na Satana mwi bala lya Edene, Lesa alandile pa lwa kwa Kalubula wali no kwisa ku nshita ya ku ntanshi pamo ngo “bufyashi.” Ubu Bufyashi, nelyo ulubuto, lwali no kwisafumyapo utulanda twabipisha uto Satana Kaseebanya, “icisoka cikote,” aletele. Na kuba, ulu Lubuto lwalaiwa lwali no kushonaula Satana na bonse abo abamukonka.—Ukutendeka 3:15; 1 Yohane 3:8; Ukusokolola 12:9.
5 Mu kupita kwa myanda ya myaka, Lesa panono panono asokolwele ifyafulilako pa lwa ulu Lubuto, ulwitwa na kabili Mesia. Nga fintu cilangilwe muli charti ali pe bula 37, amasesemo yafulilako yalilondolwele ifishinka fyonse pa lwa mbali ishingi isha bumi bwakwe pe sonde. Ku ca kumwenako, aali no kushipikisha ulucu lwabipisha pa kuti engapwilikisha umulimo wakwe mu mifwaile ya kwa Lesa.—Esaya 53:3-5.
UMULANDU MESIA AALI NO KUFWILA
6. Ukulingana na Daniele 9:24-26, cinshi cintu Mesia aali no kufikilisha, kabili mu nshila nshi?
6 Ubusesemo bwalembwa pali Daniele 9:24-26 bwasobele ukuti Mesia, e kuti Uwasubwa uwa kwa Lesa, aali no kufikilisha imifwaile ikalamba. Aali no kwisa pe sonde ku “kupwisho bupulumushi no kupeshe membu, kabili ku kukonsolwela amampuulu no kuleto bulungami” kuli pe na pe. Mesia aali no kufumyapo bulya bupingushi bwa mfwa pa mutundu wa muntu uwa busumino. Lelo ni mu nshila nshi aali no kucitile ci? Ubusesemo bulondololo kuti aali no ‘kuputulwa,’ nelyo ukwipaiwa.
7. Mulandu nshi abaYuda balepeelela amalambo ya nama, kabili yali cinshingwa ca nshi?
7 Abena Israele ba pa kale baali ababeleshanya ne mfundo ya kukonsolwela pa filubo. Mu kupepa kwabo pe samba lya Malango ayo Lesa abapeele ukupitila muli Mose, lyonse baleninika amalambo ya nama. Ifi fyalecinkulako abena Israele ukuti abantunse balakabila ukukonsolwela, nelyo ukufimba, pa membu shabo. Umutumwa Paulo asupwile ici cishinte muli iyi nshila: “Ukwabulo kusuumo mulopa takuli ukulekelelo lubembu!” (AbaHebere 9:22) Abena Kristu tababa pe samba lya Malango ya kwa Mose mu kuba ne fifwaikwa fya yako, pamo nga malambo. (Abena Roma 10:4; Abena Kolose 2:16, 17) Balishiba na kabili ukuti amalambo ya nama te kuti yapayanye ukulekelelwa kwa membu ukubelelela kabili ukwakumanina. Mu cifulo ca ico, aya malambo yali cinshingwa ce lambo lyacilapo umutengo, ilya kwa Mesia, nelyo Kristu. (AbaHebere 10:4, 10; linganyako Abena Galatia 3:24.) Lelo, kuti pambi waipusha ati, ‘Bushe mu cituntulu cali icakabilwa ukuti Mesia afwe?’
8, 9. Fintu nshi ifyaumo mutengo ifyo Adamu na Efa balufishe, kabili ni shani fintu ifyo bacitile fyayambukile ubufyashi bwabo?
8 Ee, Mesia alingile ukufwa nga ca kuti umutundu wa muntu wali no kupusushiwa. Pa kumfwikisha umulandu, tufwile ukubwelela ku numa mwi bala lya Edene no kwesha ukumfwikisha ubukulu bwa cintu Adamu na Efa balufishe lintu bapondokele Lesa. Ubumi bwa ciyayaya e bwabikilwe pa ntanshi yabo! Pamo nga bana ba kwa Lesa, na kabili baleipakisha ukwampana kwa mu kulungatika na wene. Lelo lintu bakeene imitekele ya kwa Yehova, balilufishe ico conse no kuletela umushobo wa buntunse ulubembu ne mfwa.—Abena Roma 5:12.
9 Cali kwati abafyashi besu aba kubalilapo baliposaike icuma cafulisha, ukuitumpa abene mu nkongole shingi. Adamu na Efa bapishishe shilya nkongole ku bufyashi bwabo. Pa mulandu wa kuti tatwafyelwe abapwililika kabili ababulwo lubembu, ifwe bonse twaliba ababembu kabili tuli bena kufwa. Lintu twalwala nelyo lintu twasosa icintu cimo ica kucena ico napamo twalanguluka no kuti kanshi nga nshacicisosa, ninshi tulepita mu fya kufumamo fya nkongole shesu, uko e kuti ukukaanapwililika kwa buntunse. (Abena Roma 7:21-25) Isubilo lyesu lyaba fye mu kunonka na kabili cintu Adamu alufishe. Nangu cibe fyo, te kuti tunonke ubumi bwapwililika ubwa buntunse. Apantu abantunse bonse abashapwililika balabembuka, icilambu ifwe bonse tunonka ni mfwa, te bumi iyo.—Abena Roma 6:23.
10. Cinshi calekabilwa pa kushita cintu Adamu alufishe?
10 Lelo, bushe kuti paba icingapeelwa mu kukaabushanya no bumi ubo Adamu alufishe? Ifipimo fya kwa Lesa ifya bulungi fifwaya ukulinganya, “umweo pa mulandu wa mweo.” (Ukufuma 21:23) E co ubumi bwali no kulipilwa ku kushita ubumi bwalufiwe. Te bumi bwa muntunse fye uuli onse ubwali no kubomba. Pa lwa bantunse bashapwililika, Ilumbo 49:7, 8 litila: “Umuntu te kuti alubule munyina nakalya, te kuti apeele kuli Lesa ica kumukonsolwela—Ico ca mutengo wauma icilubula ca mweo wabo, kabili kuti acileka fye umuyayaya.” Bushe ninshi takuli isubilo? Awe, iyo.
11. (a) Cinshi cintu ishiwi “icilubula” lipilibula mu ciHebere? (b) Nani eka fye uwali no kulubula umutundu wa muntu, kabili mulandu nshi?
11 Mu lulimi lwa ciHebere, ishiwi “icilubula” lipilibula umutengo ulipilwa ku kulubula nkole na kabili lilangilila umulinganya. Muntu fye uwakwata ubumi bwa buntunse ubwapwililika e wingapeela icalinganako ku cintu Adamu alufishe. Pa numa ya kwa Adamu, umuntu uwapwililika eka fye uwafyelwe pe sonde aali ni Yesu Kristu. E ico, Baibolo ita Yesu “Adamu wa kupelelekesha” kabili itulaya ukuti Kristu ‘aipeele icilubula pa mulandu wa bonse.’ (1 Abena Korinti 15:45; 1 Timote 2:5, 6) Ilintu Adamu apishishe imfwa ku bana bakwe, Yesu wena aletele ubumi bwa ciyayaya. Abena Korinti wa Ntanshi 15:22 balondolola ukuti: “Ifyo fine ni muli Adamu e mo bonse bafwila, e fyo na muli Kristu e mo bonse bakalengelwa aba mweo.” Yesu mu kulingisha, lyene, etwa “Wishi wa nshita pe.”—Esaya 9:6, 7.
IFYO ICILUBULA CALIPILWE
12. Ni lilali lintu Yesu abele Mesia, kabili ni nshila nshi iya bumi iyo akonkelele pa numa ya ico?
12 Mwi pukutu lya 29 C.E., Yesu aile kuli lupwa lwakwe Yohane ku kubatishiwa na muli ifyo ukuipeela ku kubomba ukufwaya kwa kwa Lesa. Pali kalya kashita Yehova asubile Yesu no mupashi wa mushilo. Muli ifyo Yesu asangwike Mesia, nelyo Kristu, uwasubwa na Lesa. (Mateo 3:16, 17) Lyene Yesu atendeke ubutumikishi bwakwe ubwa myaka itatu na hafu. Aendawike mu calo ca ku myabo monse, ukushimikila pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa no kulonganika abakonshi ba busumino. Nangu cibe fyo, nga fintu casobelwe, mu kwangufyanya balitendeke ukumulwisha.—Ilumbo 118:22; Imilimo 4:8-11.
13. Fintu nshi fyacitike ku kutangilila imfwa ya kwa Yesu nga kasunga wa bumpomfu?
13 Yesu mu bukose asansalike ubumbimunda bwa ntungulushi sha mipepele, kabili batendeke ukufwaya umwa kumwipaila. Mu kupelako baishilemumunga ipange lyabipisha ilyo lyasanshishemo ukufutukwa, ukwikatwa kushalinga, ukulubulwisha kushili kwa mwi funde, no kupeelwa umulandu wa bufi uwa kupinuno buteko. Yesu alipuminwe, ukufwishilwa amate, ukupumiwa, no kulopolwa ku cikoti casakalala pa kuti cilelepula umunofu. Kateka wa ciRoma Ponti Pilato lyene amupingwilile ukwipaiwa pa cimuti ca kucushiwilwapo. Alipoopeelwe pa cimuti no kukobekwa umulungulungu. Inshita iili yonse apeemene calelenga ubukali bwabipisha, kabili capoosele amaawala ayengi pa kuti afwe. Ukupulinkana cilya ca kukumanya ca kutiinya conse, Yesu alisungilile bumpomfu bwapwililika kuli Lesa.
14. Mulandu nshi Lesa alekele Umwana wakwe ukucula no kufwa?
14 Muli ifyo, cali ni pa Nisani 14, 33 C.E., epo Yesu apeele ubumi bwakwe nge “cilubula ca pa bengi.” (Marko 10:45; 1 Timote 2:5, 6) Yehova ukufuma ku muulu, alemona uko Umwana wakwe alecula no kufwa. Mulandu nshi Lesa alekele icintu cabipisha umusango yu ukucitika? Acitile co pa mulandu wa kuti alitemenwe umutundu wa buntunse. Yesu atile: “Lesa atemenwe aba pano isonde ukutemwa kwa kuti apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka, ukuti onse uumutetekela eonaika, lelo abe no mweo wa muyayaya.” (Yohane 3:16) Imfwa ya kwa Yesu na kabili itusambilisha ukuti Yehova aba ni Lesa uwapwililika mu bulungi. (Amalango 32:4) Bamo kuti pambi balanguluka umulandu Lesa ashasuulileko fye ku fishinte fyakwe ifya bulungi ifyo fifwaya umweo pa mulandu wa mweo no kusuulako icifuta mulandu calekabilwa pa mulandu wa nshila ya lubembu iya kwa Adamu. Umulandu uli wa kuti Yehova lyonse alakakatila ku mafunde yakwe no kuyasumbula, nelyo fye nga ciletungulula ku kuipusula umwine apakalamba.
15. Apantu cali no kuba lufyengo ukuleka Yesu ukulaala mu mfwa kuli pe na pe, cinshi Yehova acitile?
15 Ubulungi bwa kwa Yehova na kabili bwafwaile ukuti imfwa ya kwa Yesu ileteko ifintu fya nsansa. Na kabushe, bushe ukuleka Yesu wa busumino ukulaala mu mfwa kuli pe na pe cali no kuba bulungi? Kwena iyo! Amalembo ya ciHebere yaseseme ukuti uwa cishinka wa kwa Lesa tali na kubelelela mu nshishi. (Ilumbo 16:10; Imilimo 13:35) Aleele mu mfwa pa fiputulwa fya nshiku shitatu, kabili lyene Yehova Lesa alimubuushishe ku bumi ngo muntu wa ku mupashi uwa maka.—1 Petro 3:18.
16. Lintu Yesu abwelele ku muulu, cinshi cintu acitile?
16 Pa mfwa yakwe, Yesu apoosele ubumi bwa buntunse limo na limo. Lintu abuushiwe mu kuba no bumi mu muulu, asangwike umupashi uupeelo mweo. Mu kulundapo, lintu Yesu aninine ukuyaingila mu cifulo cashilisha mu kubumbwa konse, aikatene na Wishi watemwikwa na kabili no Kumupeela umutengo wa bumi bwakwe ubwapwililika ubwa buntunse ukulingana ne funde. (AbaHebere 9:23-28) Umutengo wa bulya bumi bwaumo mutengo lyene kuti wabomfiwa pa mutundu wa muntu uwa cumfwila. Cinshi ico cipilibula kuli iwe?
IFYO ICILUBULA CA KWA KRISTU CILINGILE UKUKWAMBUKILA
17. Ni shani fintu twingashukila ukulekelela pa cishinte ce lambo lya cilubula ilya kwa Kristu?
17 Languluka inshila shitatu umo ilambo lya cilubula ilya kwa Kristu likunonsesha nelyo fye ni lelo. Iya kubalilapo, lileta ukulekelelwa kwa membu. Ukupitila mu kukwata icitetekelo mu mulopa wasuumiwa uwa kwa Yesu, ‘twaliba no kulubuka,’ ee, “ukulekelelwa kwa mampuulu yesu.” (Abena Efese 1:7) E co nelyo ca kuti twacita ulubembu lwabipisha, kuti twalomba Lesa ukutulekelela ukupitila mwi shina lya kwa Yesu. Nga ca kuti mu cine cine twalapila, Yehova abomfya umutengo we lambo lya cilubula ilya Mwana wakwe ku kutulekelela. Lesa alatulekelela, ukutupaala na kampingu musuma, mu cifulo ca kutukanda ukukanda kwa mfwa uko tuikolomwena ilyo twabembuka.—Imilimo 3:19; 1 Petro 3:21.
18. Ni mu nshila nshi umo ilambo lya kwa Yesu litupayanishisha isubilo?
18 Iya cibili, ilambo lya cilubula ilya kwa Kristu litupayanishisha icishinte ce subilo lya nshita ya ku ntanshi. Mu cimonwa, umutumwa Yohane amwene ukuti “ibumba likalamba ilishingapendwa ku muntu nangu umo” lyali no kupusunsuka impela ileisa iyabamo akayofi iya ino micitile ya fintu. Mulandu nshi likapusukila lintu Lesa aonaula bonse bambi? Malaika aebele Yohane ukuti aba mwi bumba likalamba “basambile amalaya yabo, no kuyabuutusha mu mulopa wa Mwana wa mpaanga,” Yesu Kristu. (Ukusokolola 7:9, 14) Cikulu fye tuli ne citetekelo mu mulopa wasuumiwa uwa kwa Yesu Kristu no kwikala mu kumfwana ne fifwaikwa fya bulesa, tukaba abasanguluka pa menso ya kwa Lesa kabili tukakwate subilo lya bumi bwa muyayaya.
19. Ni shani fintu ilambo lya kwa Kristu lishinina ukuti wene na Wishi balikutemwa?
19 Iyalenga butatu, ilambo lya cilubula e bushininkisho bwa kutemwa kwa kwa Yehova ubwacishapo. Imfwa ya kwa Kristu yalangishe mu kumonekesha incitilo shibili ishakulisha isha kutemwa ishishatala ashimonwa mu kubumbwa konse: (1) ukutemwa kwa kwa Lesa mu kutuma Umwana wakwe ukwisatufwila; (2) ukutemwa kwa kwa Yesu mu kuipeela umwine nge cilubula mu kuitemenwa. (Yohane 15:13; Abena Roma 5:8) Nga ca kuti mu cine cine twaba ne citetekelo, uku kutemwa kuti kwabomba kuli ifwe bonse. Umutumwa Paulo atile: “Mwana wa kwa Lesa, [alintemenwe] no kuipeela pa mulandu wa ine.”—Abena Galatia 2:20; AbaHebere 2:9; 1 Yohane 4:9, 10.
20. Mulandu nshi tulingile ukubela ne citetekelo mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu?
20 Lekeni, kanshi tulangishe ukutasha kwesu pa kutemwa ukwalangishiwa na Lesa na Kristu ukupitila mu kuba ne citetekelo mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu. Ukucite fyo kutungulula ku bumi bwa muyayaya. (Yohane 3:36) Lelo, ipusukilo lyesu te mulandu wakatamisha uo Yesu aishile pe sonde no kufwa. Awe, ukwangwako kwakwe ukukalamba kwali pa mulandu uwacilanapo ubukulu, uwa mu kubumbwa konse. Nga fintu twalamona mu cipandwa cikonkelepo, uyo mulandu walikuma ifwe bonse pantu ulangisha umulandu Lesa asuminishisha ububifi no kucula ukutwalilila pa nshita yalepa nga nshi muli cino calo.
MONA NGA NAWISHIBA
Mulandu nshi Yesu alingile ukufwa pa kuti engapususha umutundu wa muntu?
Ni mu nshila nshi umo icilubula calipilwe?
Ni mu nshila nshi unonkelamo mu cilubula?
[Icikope pe bula 67]