Icipandwa 8

Mulandu Nshi Lesa Asuminishisha Ukucula?

1, 2. Cinshi ilingi line abantu batontonkanya pa lwa kucula kwa bantunse?

LINTU kwaba ubusanso bulengwa ne fyabumbwa pe sonde, kabili bwaonaula ifipe no kwipaya abantu, abengi tabomfwikisha umulandu ifintu fyabipisha umusango yu ficitikila. Bambi balacushiwa pa lwa fintu imisoka no lukaakala fili ifyabipisha, kabili ifya bunama. Na iwe kuti pambi walilangulukapo auti, ‘Mulandu nshi Lesa asuminishisha ukucula?’

² Abengi balileka ukutetekela Lesa pa mulandu wa kuti tabaasanga icasuko ca kwikusha kuli ici cipusho. Bayumfwo kuti tapoosako amano ku mutundu wa muntu. Bambi abasumino kuti ukucula kwaba lubali lwa bumi balakalifiwa kabili bapeela Lesa umulandu pa bubifi bonse ubwaba mu bwikashi bwa buntunse. Nga ca kuti na iwe e fintu uyumfwa, napamo walafwaisha ukwishiba cintu Baibolo ilanda pa lwa iyi milandu.

UKUCULA TAKUFUMA KULI LESA

3, 4. Mulandu nshi twingashininkishisha ukuti ububifi no kucula tafifuma kuli Yehova?

³ Baibolo ilalandikisha ukuti Yehova Lesa te ulenga ukucula uko tumona ukutushinguluka. Ku ca kumwenako, umusambi wa Bwina Kristu Yakobo alembele ukuti: “Umuntu pa kutunkwa etila, Natunkwa kuli Lesa; pantu Lesa tatunkwa ku bubi, kabili tatunka muntu iyo.” (Yakobo 1:13) Apantu cabe fyo, te kuti tutile Lesa e waletele amafya yafulisha ayalecusha umutundu wa muntu. Tatunka abantu ku kubalenga ukuti bafikepo ku kupokelela ubumi mu muulu, kabili talenga abantu ukucula pa mulandu wa fintu fyabipa ifyo cingatunganishiwa ukuti bacitile mu bumi bwa ku numa.—Abena Roma 6:7.

⁴ Mu kulundapo, nangu ca kuti ifintu ifibi ifingi fyalicitilwa mwi shina lya kwa Lesa atemwa Kristu, takwaba icili conse muli Baibolo icipeelako icitontonshi ca kuti Kristu nelyo Lesa balisuminishapo incitilo sha musango yo. Lesa na Kristu tababa ne senge na bo abatunga ukubabombela lelo abafutika, aba bucenjeshi, abepaya no kwiba, no kucita ifintu fimbi ifingi ifilenga abantunse ukucula. Na kuba, “ya muselu kuli Yehova imibele ya mubifi.” Lesa “ali ukutali ku babifi.”—Amapinda 15:9, 29.

 5. Mibele nshi imo iyo Yehova akwata, kabili ayumfwa shani pa lwa fibumbwa fyakwe?

⁵ Baibolo ilondolola Yehova ngo “wa luse ulwingi kabili wa congwe.” (Yakobo 5:11) Ibilisha ukuti “Yehova atemwo bupingushi.” (Ilumbo 37:28; Esaya 61:8) Te wa cilandushi. Alasakamana ifibumbwa fyakwe mu kulangulukilako kabili alafipeela ifisuma pa kuti fingatwalilila no butuntulu busuma. (Imilimo 14:16, 17) Ifyo e fintu Yehova aacita ukutula fye apo ubumi bwatendekele pe sonde.

INTENDEKELO YAPWILILIKA

 6. Ni shani fintu inshimi shimo shilosha ku mibele yaliko mu lyashi lya mu kubangilila ilya mutundu wa muntu?

⁶ Ifwe bonse twalibelela ukumona no kumfwa ukukalipwa no kucula. Kuti catukosela kanshi ukwelenganye nshita iyabulamo ukucula, lelo ifyo e fintu cali pa kutampa kwa lyashi lya buntunse. Nelyo fye ni nshimi sha mu nko shimo shilanda pa lwa kutendeka kwa musango yo ukwa nsansa. Mu nshimi sha ciGreek, inkulo ya kubalilapo pa “Nkulo Shisano Isha Muntu” yaleitwa “Inkulo ya Bwanalale.” Muli iyo nkulo abantunse baleikala ubumi bwa nsansa, ukwabula ukucucutika, ukukalipwa, kabili ukwabulo bukote. Abena China batila mu kati ka kuteka kwa kwa Kateka wa Mutuntula (Huang-Ti) uwa mu nshimi, abantu baikele mu mutende, ukulaipakisha ukumfwana ne nama sha mpanga ne fyabumbwa pe sonde fiine. Abena Persia, abena Egupti, abena Tibet, abena Peru, na bena Mexico bonse bene balikwata imilumbe ilanda pa nshita ya nsansa ne ya kupwililika iyaliko pa kutendeka kwe lyashi lya mutundu wa muntu.

 7. Mulandu nshi Lesa alengele isonde no mutundu wa muntu?

⁷ Inshimi sha mu nko shibwekeshapo fye icaba mu calembwa cakokwesha mu lyashi lya kale lyonse ilya buntunse, Baibolo. Itweba ukuti Lesa abikile abantunse ba kubalilapo babili, Adamu na Efa, muli paradise uwitwa ibala lya Edene kabili abakambishe ukuti: “Fyaleni, fuleni, kumaneni pe sonde no kupanasha.” (Ukutendeka 1:28) Abafyashi besu aba kubalilapo baipakishe ukupwililika kabili balikwete isubilo lya kumona isonde lyonse ukusanguka paradise waikalwamo no lupwa lwa buntunse ulwapwililika ukwikala mu mutende ubelelela ne nsansa. Iyo yali e mifwaile ya kwa Lesa lintu alengele isonde no mutundu wa muntu.—Esaya 45:18.

UKUSONSOMBA KWABAMO ULUPATO

 8. Lifunde nshi Adamu na Efa baenekelwe ukumfwila, lelo cinshi cacitike?

⁸ Pa kutwalilila ukukwata ububile bwa kwa Lesa, Adamu na Efa tabaali na kulyako “umuti wa kulengo kwishibo busuma no bubi.” (Ukutendeka 2:16, 17) Abomfwile funde lya kwa Yehova, nga takwaba ukucula uko konaula ubumi bwa buntunse. Ukupitila mu kumfwila ifunde lya kwa Lesa, nga balilangishe ifyo batemwa Yehova na bucishinka bwabo kuli wene. (1 Yohane 5:3) Lelo nga fintu twasambilile mu Cipandwa 6, te fintu caishileba. Ilyo atunkilwe na Satana, Efa aliliileko icisabo kuli ulya muti. Pa numa, Adamu na o wine aliliileko icisabo cabindwa.

 9. Milandu nshi iyalesanshamo Yehova iyo Satana aimishe?

⁹ Bushe wamona ifyo cabipishe icacitike? Satana alesansa icifulo ca kwa Yehova ica kuba Uwapulishamo. Pa kusoso kuti, “Ukufwa tamwakafwe,” Kaseebanya apilike amashiwi ya kwa Lesa aya kuti “Ukufwa ukafwa.” Amashiwi yalundwapo aya kwa Satana yatubulwile ukuti Yehova taalefwaya Adamu na Efa beshibe fyo kuti baba nga Lesa, na muli ifyo ukukanakabila Wene ukubapingwila icisuma ne cibi. Ukusonsomba kwa kwa Satana muli ifyo kwalengele icifulo ca kwa Yehova pamo nga Mulopwe wa Kubumbwa konse ukutwishikwa.—Ukutendeka 2:17; 3:1-6.

10. Cinshi Satana atubulwile mu manshoko pa lwa bantunse?

¹⁰ Mu manshoko Satana Kaseebanya na kabili atubulwile ukuti abantu kuti batwalilila fye aba cumfwila kuli Yehova cikulu fye balemwenamo fimo mu kumfwila Lesa. Mu mashiwi yambi, bumpomfu bwa bantunse bwalitwishikwe. Satana atungile ukuti umuntunse nangu umo te kuti atwalilile uwa bucishinka kuli Lesa mu kuitemenwa. Uku kutunga kwa kwa Satana ukwabamo ulupato kwasokololwa mu kumfwika mu bulondoloshi bwa mu Baibolo pa lwa kwa Yobo, umubomfi wa kwa Yehova uwa busumino uwapitile mu bwesho bwabipisha imyaka imo pa ntanshi ya 1600 B.C.E. Ilyo wabelenga ifipandwa fya kubalilapo fibili ifye buuku lya kwa Yobo, kuti wailuka umulandu kwabela ukucula kwa bantunse no mulandu Lesa akusuminishisha.

11. Yobo aali muntu wa musango nshi, lelo cinshi Satana atungile?

¹¹ “Umuntu wa mpomfu kabili uwatambalala,” Yobo, alisanshilwe na Satana. Pa kubalilapo, Satana atungile fyo Yobo akwete icintu cimo icalubana mu muntontonkanya ukupitila mu kwimya icipusho ca kuti, “Bushe Yobo atiinina Lesa apa fye?” Lyene, Kaseebanya mu bucenjeshi aseebenye bonse babili Lesa na Yobo pa kutunga ukuti filya Yehova alecingilila Yobo no kumupaala, yali mafisakanwa pa kuti engaba uwa bucishinka. Satana lyene asonsombele Yehova ati, “Lelo, shi tambikeni ukuboko kwenu, mukumyemo na muli conse ico akwata, mumone nga takamutuke pa cinso cenu.”—Yobo 1:8-11.

12. (a) Fipusho nshi fyali no kwasukwa fye nga ca kuti Lesa asuminishe Satana ukwesha Yobo? (b) Cinshi cafumine mu kweshiwa kwa kwa Yobo?

¹² Bushe Yobo alebombela Yehova pa mulandu fye wa fintu fisuma fyonse ifyo apokelele ukufuma kuli Lesa? Bushe bumpomfu bwa kwa Yobo bwali no kutwalilila ubwakosa mu bwesho? Kabili bushe Yehova alicetekele umubomfi wakwe ica kuti kuti amuleka ukuti eshiwe? Ifi fipusho kuti fyayasukwa nga ca kuti Yehova asuminishe Satana ukuleta amesho yabipisha nga nshi pali Yobo. Ubusumino bwa kwa Yobo mu bwesho ubo Lesa asuminishe ukumwishila, nga fintu cashimikwa mwi buuku lya kwa Yobo, cali kwebela kwine kwine ukwa bulungami bwa kwa Yehova na bumpomfu bwa muntu.—Yobo 42:1, 2, 12.

13. Twabimbwamo shani mu cacitike mu Edene ne cacitikile Yobo?

¹³ Nangu cibe fyo, icacitike mwi bala lya Edene na kuli Yobo, fyakwata ubupilibulo bwashika. Imilandu intu Satana abalamwine ibimbamo umutundu wa muntu onse, ukusanshako na ifwe ilelo. Ishina lya kwa Lesa lyaliseebanishiwe, kabili bumulopwe bwakwe bwalisonsombelwe. Calitwishikwe nampo ngo muntu, icibumbwa ca kwa Lesa, ali uwatambalala. Iyi milandu yakabile ukukalululwa.

IFYA KUKALULULA IMILANDU

14. Lintu asanswa no kusonsomba kwabamo ulupato, cinshi cintu uwapeelwa umulandu pambi engacita?

¹⁴ Ku kulangilila, tutile uli mufyashi wa kutemwa uwakwata ulupwa lwa nsansa na bana abengi. Tutile umo uwa bena mupalamano bobe atendeka ukukubanya ilyashi lya bufi, ukukubepesho kuti uli mufyashi umubi. Ni shani nga ca kuti uyu mwina mupalamano obe asoso kuti abana bobe tabakutemwa, ukuti bekalila fye ico cine pantu tabaishiba ukwa kulola, kabili ifyo kuti bakubutuka nga ca kuti umo alibalangile umwa kufyukila. ‘Bufi bwafiita fititi!’ e fintu pambi wingasosa. Ca cine, lelo ni shani fintu wingashininkishe co? Abafyashi bamo kuti pambi babubuka mu bukali. Ukwankulako kwa musango yo kuti kwaletako fye impika shafulilako, kabili kuti bwaba bushininkisho bwa kuti aya maŋumfuŋumfu ya cine. Inshila yawamisha iya kubombelamo ne mpika ya musango yo kuti yaba kuleka uyo kapeela wa mulandu ukukwate shuko lya kushininkisha ukutunga kwakwe na bana bobe ukwikalilo bunte ukuti balikutemwa icine cine.

15. Ni nshila nshi Yehova asalile iya kubombelamo no kusonsomba kwa kwa Satana?

¹⁵ Yehova apala umufyashi wa kutemwa. Adamu na Efa kuti balinganishiwa ku bana, na Satana kuti alinganishiwa ku mwina mupalamano wa bufi. Lesa abomfeshe amano no kukanaonaula Satana, Adamu, na Efa ilyo line lelo asuminishe aba bakacita wa fibi ukutwalilila aba mweo pa nshita imo. Ici casuminishe abafyashi besu aba kubalilapo ukutendeka ukufyalana ku kupanga ulupwa lwa buntunse, kabili calipeela Kaseebanya inshita ya kushinina nampo ngo kutunga kwakwe kwa cine pa kuti imilandu ingakalululwa. Nangu cibe fyo, ukutula pa kutendeka, Lesa alishibe ukuti abantunse bamo baali no kuba aba bucishinka kuli wene na muli ifyo ukushinina Satana ukuti ni kabepa. Fintu tuli aba kutasha ukuti Yehova alitwalilila ukupaala no kwaafwa abamutemwa!—2 Imilandu 16:9; Amapinda 15:3.

CINSHI CASHININKISHIWA?

16. Ni mu nshila nshi icalo caisabela mu maka ya kwa Satana?

¹⁶ Mupepi ne nshita yonse iyo umuntunse abapo, Satana aliba umuntungwa ukubomfya amapange yakwe aya mitekele pa mutundu wa muntu. Ukusansha pali fimbi ifyo acita, alikwata amaka pa mabuteko ya bupolitiki kabili alisumbula imipepele iyo mu bucenjeshi ilungatika ukupepa kuli wene ukucila ukulungatika kuli Yehova. Muli ifyo Kaseebanya asanguka “umulungu wa nshita ino,” kabili etwa “kateka wa pano isonde.” (2 Abena Korinti 4:4; Yohane 12:31) Mu cine cine, “pano isonde ponse palaala mu maka ya Mubifi.” (1 Yohane 5:19) Bushe ici cilepilibulo kuti Satana alishinine fyo kwa cine ukutunga kwakwe ukwa kuti kuti afumya umutundu wa muntu onse kuli Yehova Lesa? Nakalya! Ilintu asuminisha Satana ukutwalilila uwa mweo, Yehova alitwalilila ukubomba imifwaile yakwe. Apantu Lesa alisuminisho bubifi, cinshi lyena Baibolo isokolola ukukuma kuli ici?

17. Cinshi tulingile ukulaibukisha ukulosha ku calenga ububifi no kucula?

¹⁷ Yehova te ulenga ububifi no kucula. Apantu Satana e kateka wa cino calo kabili e mulungu wa nshita ino, wene na bo abamwafwilisha e bashingamwa ne mibele ya ndakai iyabamo abantunse no tulanda tonse uto umutundu wa muntu waculako. Te kuti cilungame ku muntu nangu umo ukusoso kuti Lesa e walenga amafya ya musango yu.—Abena Roma 9:14.

18. Ifi Yehova asuminisha ububifi no kucula, cinshi cashininkishiwa pa lwa mfundo ya kwikala uwalubuka ukufuma kuli Lesa?

¹⁸ Ifi Yehova asuminisho bubifi no kucula cashinina ukuti ukwikala abalubuka ukufuma kuli Lesa takwaleta imibele yawaminako mu calo. Te kuti cikaanwe, ilyashi lya kale lyaisulamo utuyofi twafulisha utwakonkana. Umulandu cabele fi ni pa kuti abantunse basalapo ukukonkelela inshila yabo abene iya mayendele kabili tabayangwako mu cine cine ku cebo ca kwa Lesa no kufwaya kwakwe. Lintu abantu ba kwa Yehova aba pa kale ne ntungulushi shabo bakonkelele ‘[inshila, NW] shabo’ no kukaana icebo cakwe, mwalefuma akayofi. Ukupitila muli kasesema Yeremia, Lesa abebele ati: “Baikatwe nsoni aba mano, batentuka no kufyambatwa. Moneni, ifyebo fya kwa Yehova nabakaana; kabili mano nshi bakwete?” (Yeremia 8:5, 6, 9) Apantu umutundu wa muntu mu cinkumbawile walifilwa ukukonka ifipimo fya kwa Yehova, wasanguka nge ngalaba iyabula naosa, iisensenwinwa uku no ku muli bemba walulunkana.

19. Bushinino nshi bwabako ubwa kuti Satana te kuti alenge abantunse bonse ukwalukila Lesa?

¹⁹ Ifi Lesa asuminisha ububifi no kucula cashininkisha na kabili ukuti Satana taba na maka ya kwalula umutundu wa muntu onse ukufuma kuli Yehova. Ilyashi lya kale lilangisha ukuti lyonse kwaliba abantu abatwalilila aba busumino kuli Lesa te mulandu na mesho na mafya ayaletelwe pali bene. Mu kupita kwa myanda ya myaka, amaka ya kwa Yehova mu kubombelako ababomfi bakwe yalimonekesha, kabili ishina lyakwe lyalilumbulwa mwi sonde lyonse. (Ukufuma 9:16; 1 Samwele 12:22) AbaHebere icipandwa 11 bashimika pa lwa mutande walepa uwa ba busumino, ukusanshako Abele, Enoke, Noa, Abrahamu, na Mose. Betwa ‘ikumbi lya nte ilikulu’ pa AbaHebere 12:1. Baali fya kumwenako fya bakwete citetekelo cabulo kupungaila muli Yehova. Muno nshiku na mo mwine, abengi balifwilapo pa kukanatoba bumpomfu kuli Lesa. Ukupitila mu citetekelo cabo no kutemwa, abantu ba musango yo bashininkisha ukufika kuli kapeleko ukuti Satana te kuti alenge abantunse bonse ukwalukila Lesa.

20. Apantu Yehova alisuminisha ububifi no kucula ukutwalilila, cinshi cintu ici cashininkisha ukukuma kuli Lesa no mutundu wa muntu?

²⁰ Mu kupelako, pa kusuminisha ububifi no kucula ukutwalilila, Yehova alipayanya ubushinino bwa kuti ni Yehova e ka fye, Kabumba, e wakwata amaka ne nsambu ya kuteka umutundu wa muntu nga bali no kukwata amapaalo ya ciyayaya ne nsansa. Pa myanda ya myaka iingi, umutundu wa muntu walyesha imisango yalekanalekana iya makamfulumende. Lelo cinshi cafumamo? Impika shapikana na mafya yalolenkene ne fyalo ilelo fili bushininkisho bwafula ubwa kuti mu cine cine, nga fintu Baibolo ilondolola, “abantu bacito lukambo ku bantu ku kubabifya.” (Lukala Milandu 8:9) Ni Yehova fye eka e wingatupokololako no kufikilisha imifwaile yakwe iya pa kutendeka. Ni shani fintu akacite ci, kabili ni lilali?

21. Cinshi cikacitwa kuli Satana, kabili nani akabomfiwa ku kubombelapo?

²¹ Pa numa fye Adamu na Efa banakile kwi pange lya kwa Satana, Lesa abilishe imifwaile Yakwe ukukuma ku nshila ya kupusushishamo. Ifi e fintu Yehova abilishe ukukuma kuli Satana: “Ndebika no bulwani pa kati ka iwe no mwanakashi, kabili pa kati ka bufyashi [“ulubuto,” NW] bobe no bufyashi [“ulubuto,” NW] bwakwe: bwene bwakulakulasa ku mutwe, nobe wakulabulasa ku citende.” (Ukutendeka 3:15) Uko kubilisha kwali kulaya kwa kuti Kaseebanya takasuminishiwe ukutwalilila incitilo shakwe ishibifi kuli pe na pe. Pamo nge Mfumu ya Bufumu bwa buMesia, ulu Lubuto lwalaiwe, Yesu Kristu, ‘lukalasa Satana ku mutwe.’ Ee, “bwangu bwangu,” Yesu akashonaula cipondoka Satana!—Abena Roma 16:20.

CINSHI UKACITA?

22. (a) Fipusho nshi ufwile ukulolenkana na fyo? (b) Nangula ca kuti Satana apeemena icipyu cakwe pali abo aba busumino kuli Lesa, kuti baba abashininkisha pa lwa cinshi?

²² Pa kwishiba imilandu yabimbwamo, ni ku lubali lwa kwa nani ukeminina? Bushe ukupitila mu ncitilo shobe ukashininkisha ukuti uli kafwilisha wa kwa Yehova uwa bucishinka? Apantu Satana alishiba ukuti inshita yakwe naipipa, akabombesha apapela amaka yakwe ku kupeemena ubukali bwakwe pali abo abafwaya ukusunga bumpomfu kuli Lesa. (Ukusokolola 12:12) Lelo kuti washintilila pali Lesa ukuti akwaafwe pantu “[Yehova, NW] aishibo kupokolola bakapepa ku ca kwesha.” (2 Petro 2:9) Takakuleke ukweshiwa ukucila muli ico winganasha, kabili akacita na pa kufuminamo pa kuti wingaba na maka ya kushipikisha ifya kwesha.—1 Abena Korinti 10:13.

23. Cinshi tulepembela mu kucetekela?

²³ Natupembelele mu kucetekela, inshita lintu Satana na bonse abamwafwilisha bakabacita akantu ku Mfumu Yesu Kristu. (Ukusokolola 20:1-3) Yesu akalofya bonse abo abaakanako ku kuleta utulanda ne cimfulumfulu ifyo umutundu wa muntu wapitamo. Ukufikile yo nshita, ukucula kumo ukwacilishapo ukukalifya kwaba kulufya kwa batemwikwa besu mu mfwa. Belenga mu cipandwa cikonkelepo pa kuti usange icicitika kuli bene.

MONA NGA NAWISHIBA

Twaishiba shani ukuti Yehova te ulenga abantunse ukucula?

Milandu nshi Satana aimishe mu Edene kabili iyalengelwe ukumfwika mu nshiku sha kwa Yobo?

Apo Lesa alisuminisha ukucula, cinshi cintu ici cashinina?