Armagedone Lilali?

“TWAIMININA pa Armagedone kabili tulwila Shikulu.” Mu kuba na yo mashiwi, uwali kale presidenti wa U.S. Theodore Roosevelt abomfeshe shiwi “Armagedone” ku bulwi bwa bupolitiki umo abimbilwemo. E co, bushe tulingile ukusapika Armagedone mu cibansa ca bupolitiki?

Imyaka inono iyapitapo, magazini ya ku Canada Business Life yakwete icipande icakwete umutwe waleti “Armagedone ya fya Bunonshi.” Akamutwe kanono kaipwishe ukuti: “Bushe ukufilwa ukufikilisha icipangano ca nkongole ukwa Fyalo Fipiina kuti kwabalamuna ukubongoloka kwesu ukwa fya bunonshi?” Lelo bushe tulingile ukutontonkanya ulwa Armagedone nga kayofi ka fya ndalama?

Ukulingana na magazini ya Newsweek, impela ya calo yabele mulandu wa kampeini mu kati ka fikansa fya bupresidenti ukwa mu 1984. Pali kalya kashita, uwali lilya presidenti wa U.S. Ronald Reagan “aipushiwe nga ca kuti mu cine cine apokelele ukuti icalo cilungeme kuli ‘Armagedone ya manyukiliya.’ Reagan asumine ‘ukulanshanya kwa fya maele’ pa lwa kucitikila pamo pa kati ka fya kuponako fya ndakai ne fishibilo fya mu Baibolo ifilesoka pa lwa nshiku sha kulekelesha, lelo umukalamba wa bashilika apampamine pa kuti tabala asosa ukuti ‘tufwile ukutantika ukulingana na Armagedone.’” Nalyo line, bushe ukusapika kwesu ukwa bupilibulo bwa Armagedone kulingile ukusanikila pa ncitilo sha fita isho ishitiinya ukwipayaulula kwa manyukiliya?

Abantu abengi aba butotelo basosa ukuti Armagedone bulwi. Lelo mu kubangilila mu mwanda wa myaka walenga 19, uwasambilila Baibolo Adam Clarke alembele ukuti: “Fintu ukutunganya kwaba kwa buwelewele ukwa bantu ukwaampana kuli ici cishinka! Mu kati na nkati ka myaka ya kulekeleshako amakumi yabili ubu bulwi bwalilwikwa pa fifulo fyalekanalekana, ukulingana na bakamona besu abatumpa na bakasesema baituumika! Pa nshita imo caali ni Austerlitz, pa nshita imbi Moscow, pa nshita imbi Leipsic, kabili nomba ni Waterloo! Kabili muli ifyo balitwalilila ifyo fine, kabili bakatwalilila ifyo fine, ukupelenganya no kuba abapelenganishiwa.”

Ukusapika ubupilibulo bwa Armagedone mu kulengama kwimya ifipusho fyakatama. Armagedone cinshi? Nga ca kuti bulwi, ni bani bakakanamo? Mulandu nshi bukalwiwa? Ni kwi bukacitikila? Kabili ni lilali Armagedone ikacitika?

Armagedone Cinshi?

Inumbwilo “Armagedone” yafuma kwi shiwi ilisangwa mwi buku lya Baibolo ilya Ukusokolola, ilyaishibikwa ku lulimi lwa mampalanya. Mulya umutumwa Yohane alembele ukuti: “Namwene mu kanwa ka ciŋwena, na mu kanwa ka ciswango, na mu kanwa ka kwa kasesema wa bufi, mwafumine imipashi itatu iyakowela, kwati fyula: e mipashi ya fiwa iicite fiishibilo, iyafumina ku shamfumu sha calo conse ku kushilonganisho kulwa kwa bushiku bukalamba bwa kwa Lesa wa maka yonse. . . . Awe yashilonganike kulya [ku cifulo icitwa, NW] mu ciHebere Armagedone.”—Ukusokolola 16:13-16.

Armagedone, nelyo Har–Magedone, kulembululwa kwa kulinganako kwa ciGreek ukwa numbwilo ya ciHebere iya Har Meghid·dohnʹ ukupilibula “Ulupili lwa Megido,” nelyo “Ulupili lwa Kulongana kwa Fita.” Yasuntinkana no “kulwa kwa bushiku bukalamba bwa kwa Lesa wa maka yonse.” E co Armagedone te bulwi bwa bupolitiki, akayofi ka fya bunonshi, ukwipayaulula kwa manyukiliya, nelyo ukukansana kwa buntunse. Ukucila, Armagedone ni nkondo ya kwa Lesa.

Ni Bani Bakakanamo?

Imipashi itatu iyakowela iyapale fyula ifuma mu tunwa twa ciŋwena (Satana Ciwa), iciswango (icaimikwa cakwe ica bupolitiki ica pe sonde,) na kasesema wa bufi uwa Anglo-America. Iyi mipashi yapuutwamo ne fiwa, nelyo bamalaika ababifi, ilonganika ishamfumu sha pe sonde, nelyo bakateka, ku Har–Magedone.—Moneni icipandwa 32 ica citabo ca Revelation—Its Grand Climax At Hand! icasabankanishiwa na Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

Pa lubali lwa kwa Yehova mu nkondo ya Armagedone paba umulalo ukalamba uwa fita fishimoneka ifya mupashi ukutungululwa ne Mfumu Yesu Kristu. Umutumwa Yohane acita lipoti ukuti: “Namwene umulu naucenama; moneni, kabalwe wabuuta, no wikelepo uwitwa Wa cishinka kabili Wa cine; na mu bulungami e mo [Yesu] alepingwila no kulwa. . . . Ne milalo ya mu mulu ilemukonka. . . . Na mu kanwa kakwe mulefumo lupanga ulwatwa, ulwa kuumako inko; akashicemena ku nkonto ya cela, anyanta no mwa kukamine myangashi umwa cipyu ca bukali bwa kwa Lesa wa maka yonse. Kabili akwete ishina ilyalembelwe pe laya lyakwe na pe tanta lyakwe, IMFUMU YA SHAMFUMU KABILI SHIKULU WA BASHIKULU.” (Ukusokolola 19:11-16) Ulupanga ulwatwa lwimininako ubulashi bwa kwa Kristu ku kukambisha ukuputunkanishiwa kwa bonse abakaana ukwafwilisha Ubufumu bwa kwa Lesa. (Ukusokolola 1:16; 2:16) Ifita fyafulisha ifishimoneka e pantu fili ku nkondo ya Armagedone.

Abali mu kulwisha ni Satana, imilalo yakwe iya fiwa, ne shamfumu she sonde lyonse ilyaikalwamo. Lelo tatulingile ukutontonkanya fye ulwa bakateka ba calo mu bufumu bumoneka, pantu abantu abo bateka na bo bene balibimbwamo. Casobelwe ukuti: “Yehova ali no bukali pa nko shonse, ne cipyu pa mulalo wabo onse.”—Esaya 34:2.

Mulandu Nshi Bukalwiwa?

Armagedone ikalwiwa pa mulandu wa kuti Lesa mulungami kabili takasuminishe na kabili ububi. (Ilumbo 11:7) Ukuteyanya kwa kwa Satana Ciwa, ukwapangwa ne fiwa na bantunse ba bucipondoka, ukwashingamwa ne fiputulwa fya makana ya myaka ya bubifi no bulanda, kufwile kanshi ukonaulwa. (Linganyeniko Ukutendeke 3:15.) Bumulopwe bwa mu kubumbwa konse ubwa kwa Yehova bukasumbulwa pa Armagedone, kabili ilya nkondo ikasangulula ishina lyakwe ukufuma ku museebanya watuulikwa pali lyene pa myanda ya myaka. Nga fintu Lesa abilishe ukupitila muli kasesema wakwe Esekiele ukuti: “Nshakaleke ishina lyandi lya mushilo ukupelulwa kabili; e lyo inko shikeshibo kuti ni ʼne Yehova.”—Esekiele 39:7.

Inkondo ya kwa Lesa iya Armagedone mu cine cine ikacilikila ubonaushi bwa mutundu wa muntu onse. Yehova abumbile isonde ku kwikalwamo, te kukonaulwa ku nkondo ya mabomba ya manyukiliya pa kati ka bantunse nelyo limbi ukuba ilishalinga ku bumi. (Esaya 45:18) “[Akonaula] abaleonaule calo.” (Ukusokolola 11:18) Lelo kemba wa malumbo abilishe ukuti: “Yehova aleteka; cine cine apampamika pano nse [iciHebere, te·velʹ; isonde, nge lya mufundo kabili ilyaikalwamo, icibulungwa ca kwikalamo], te kuti patelentenshiwe.”—Ilumbo 96:10.

Cintu Lesa akacita pa Armagedone cikaba mu kumfwana kwapwililila ne mibele yakwe ikalamba iya bulungi, amano, amaka, no kutemwa. (Amalango 32:4; Yobo 12:13; Esaya 40:26; 1 Yohane 4:8) Akabomba ku kulwisha “abashipepa,” te kulwisha abatambalala. (Yuda 14, 15) Beka fye ‘ababifi e bakapeelwa ku lupanga.’ (Yeremia 25:31) Ici cikakungule nshila ya kubweshiwa kwa Paradise, ukufikilisha imifwaile ya bulesa kwi sonde no mutundu wa buntunse.—Luka 23:43.

Ni Kwi Bukacitikila?

Apantu ishiwi “Armagedone” lyafuma ku numbwilo ya ciHebere ukupilibula “Ulupili lwa Megido,” bamo kuti pambi basondwelela ukuti iyi nkondo ikalwiwa pa cifulo casansama icakwata lilye shina. Nangu cibe fyo, takwatalile akubako ulupili lwe shina Megido. Amakilomita yamo 100 ku masamba ya ku kapinda ka ku kuso aka Yerusalemu kwaliko itauni lya pa lupili, nelyo umusumba, uwaitilwe Megido, lelo mupili fye wasumbuka mupepi na mamita 20 e wishibisha nomba icifulo ca uko.—Yoshua 17:11.

Ulya musumba wa pa kale waloleshe pa “nika ya Megido.” (2 Imilandu 35:22) Ukwampanya Armagedone (nelyo Har–Magedone) na cilya cifulo ca mupepi kuli ukwalinga nga nshi pantu yali ni ncende ya mbuli shakakala. Ku ca kumwenako, kulya Lesa aafwilishe Umupingushi Baraki ukupuma icibi imfumu ya cina Kanaani Yabini ne milalo yakwe iya fita iyaletungululwa na Sisera. (Abapingushi 4:12-24; 5:19, 20) Muli cilya cifulo ca mupepi Gideone ne bumba lyakwe ilinono batentwile abena Midiani. (Abapingushi 7:1–8:35) Kulya na kabili Ishamfumu Ahasia na Yoshia shalipaiwe.—2 Ishamfumu 9:27; 23:29, 30.

Cili cawamina ukumona, nangu cibe fyo, ukuti iyi nika, iitwa na kabili Inika ya Esdraelon, yaba fye amakilomita 32 ubutali na makilomita 29 mu bufumo pa mpela ya kabanga ka iko. Ishamfumu she sonde lyonse ilyaikalwamo ne milalo ya shiko iya fita te kuti ilinge mu ncende yacepe fyo. Pa mbali ya ico, nelyo fye mupili (akalupili ka Megido) atemwa inika te lupili. Mu kulengama, lyene, Armagedone takapeleshiwe fye ku ncende imo iya mpili mu Middle East. Ukucila, Armagedone (nelyo Har–Magedone) cimpashanya ca mibele ya mu kusalala kwa calo, nangu cingati ifumya ubupilibulo bwa iko bumo ukufuma kuli Megido ne cacitike muli cilya cifulo.

Ni Lilali Armagedone Ikacitika?

Apantu Megido aali mu mpanga ya bantu ba kwa Lesa aba pa kale, icicitika pa Armagedone campana ku Nte sha kwa Yehova muli iyi “nshita ya ku mpela.” (Daniele 12:4) Har–Magedone alosha ku “cifulo” uko bakateka ba bupolitiki abe sonde balonganikwa mu kulwisha Yehova no Bufumu bwakwe ukupitila muli Yesu Kristu. (Ukusokolola 16:14, 16) Lelo ico “cifulo” (iciGreek, toʹpos) cilangilila imibele ya calo. Armagedone ikacitika lintu imibele imo imo yaimako iyo iyambukila Inte sha kwa Yehova ukushinguluke sonde.

Ulubanda lwa ku mupashi ulwa Nte sha kwa Yehova lulakalifya Satana Ciwa, uyo mu kwangufyanya akemina na maka yonse aba Bena Kristu bamoneka ukukanacingililwa. Uku kusansa kwa mu kusalala kwa calo kuli Satana, nelyo Goge, kwalondololwa muli Esekiele ifipandwa 38 na 39. Pe samba lya kusonga kwa kwa Ciwa, inko shikatantama ku kulwisha abantu ba kwa Yehova abatemwo mutende abalonganikwa ukufuma mu nko shonse. Ee, ukukaanya kwa busatana kukalangishiwa ku ncitilo ya mu cibulungwa conse ku kulwisha ababomfi ba kwa Yehova aba pe sonde, abeminishi bamoneka kabili bakabilisha ba Bufumu bwa kwa Lesa.

Ubulwi ilingi line bwishibikilwa ku cifulo uko bulwiwa. Muli ifyo, ukupokolola kwa maka ukwa kwa Lesa ukwa bantu bakwe kuti kwaitwa ubulwi, nelyo inkondo, ya Armagedone. Lintu Yehova abalamuka ku kupokolola ababomfi bakwe ku kusansa kwa kwa Goge, Armagedone ninshi ilecitika! Amakamfulumende ya buntunse yakabongoloka. Ukupongoloka kwa mfula ya lyeshi, amabwe ya citalawe aya kupomona, umulilo wa nkuba ne libwe lya mingu, ifikuko filebilima—mu cine cine imilimo ya kwa Lesa—fikalenga ukusakamikwa kwa calo ku nse ya mitande ya Nte sha kwa Yehova. Abalwani babo aba buntunse bakalwila ifilwilo fyabo ku mitande yabo iine. Kabili abo bantu ubu bulwi bwa kuipaya tabwakonaule, Yehova akalofya.—Esekiele 38:18-23; Daniele 2:44.

Mu munsokwe, ukuboko kwa muntu onse ku kalwilwa ku kulwisha umwina mupalamano wakwe mu kulwisha kwabilima lelo ukwa fye ku kupusunsuka. (Sekaria 14:12, 13) “Indase sha kwa Yehova shikabapo ukufuma ku mpela ya pano isonde ukufika ku mpela ya pano isonde; tabakalooshiwe, tabakalonganikwe nangu kushiikwa, bakabo mufundo pa mulu wa mushili.” (Yeremia 25:33) Ukwesha ukuli konse ku kutwalilila uwa kukanabuulamo lubali mu nkondo ya kwa Lesa kukakusendela ubumi bobe pa Armagedone! Kabili nga fintu cashininkishiwa ilingi line nga nshi ukulingana na Malembo muli uyu magazini, inkulo ilipo tayakapite ilyo Armagedone tailacitika!—Mateo 24:21, 34.

Cintu Armagedone Akapwishishisha

Armagedone akafumyapo icishibilo ca kulekelesha ica kuteyanya kwa pe sonde ukwa kwa Satana. Mu kulundako, Ciwa ne fibanda fyakwe bakabikwa mu muyenge. (Ukusokolola 20:1-3) Mwandi mapaalo ayakakonkolokela ku bantu ba kwa Yehova lilya, bakapusunsuka ba buseko aba nkondo yakwe ikalamba iya Armagedone! Mu nsansa bakatwalilila no kukuululula ukukalula isonde lyonse ukuba paradise, ilyalubuka ukufuma ku kukowesha, ukukalipwa, ukuloosha, ifilamba, ne mfwa. (Ukusokolola 11:15, 18; 21:3, 4) Kabili kuti waba mulya nga ca kuti wasakamana amashiwi ya kwa kemba wa malumbo ukuti: “Lolela Yehova, no kukomena mu nshila yakwe, na o akakusansabika ku kupyaninine calo; ababifi pa kufitwa, ukamonako.” (Ilumbo 37:34) Mu cine cine, kuti pambi waikala uwa bumi ku kumona inkondo ya bushiku bukalamba ubwa kwa Lesa Wa maka yonse no kuba kapusunsuka wa nsansa lintu Armagedone apama!

“Apo ifi fintu fyonse fili no kusunguluke fi, musango nshi uwa bantu mufwile ukuba mu ncitilo sha mushilo isha myendele ne milimo ya kuipeelesha kwa bukapepa, abalolela no kusunga mu kupalamisha mu muntontonkanya ukubapo kwa bushiku bwa kwa Yehova.”—2 Petro 3:11, 12, “NW”

[Amashiwi pe bula 4]

Armagedone te bulwi bwa bupolitiki, akayofi ka fya bunonshi, ukwipayaulula kwa manyukiliya, nelyo ukukansana kwa buntunse. Armagedone ni nkondo ya kwa Lesa

[Amashiwi pe bula 5]

Inkondo ya kwa Lesa iya Armagedone ikacilikila ubonaushi bwa mutundu wa muntu onse

[Amashiwi pe bula 6]

Ukwesha ukuli konse ku kutwalilila uwa kukanabuulamo lubali mu nkondo ya kwa Lesa kukakusendela ubumi bobe pa Armagedone!