Ababomfi Bacaice mu Nshita sha Baibolo

BAIBOLO ilanda ulwa bacaice bawama ababuulile umulimo wabo kuli Lesa mu kukatama kabili abapaalilwe mu kufumba pa kucite fyo. Nampo nga tuli bacaice nelyo abakalamba kabili abamfwi, ifi fya kumwenako fyawama ifya mu Baibolo kuti fyapayanya ukukoselesha kukalamba.

Yosefe aali fye ne myaka ya bukulu 17 lintu ashitishiwe mu busha ukutentemukila mu Egupti. Kulya, ukutaluka ukufuma ku lupwa lwakwe kabili ukufuma ku menso ya abo abamwishibe, Yosefe ashininkishe bumpomfu bwakwe. Lintu umukashi wa kwa Potifari afwaile ukubeleleka Yosefe, atile: “Nga kanshi ningacita shani ububi ubu bukulu, no kubembukila Lesa?” Nelyo fye ku cinso ca kwa Farao wa maka, imfumu yakwatishe amaka iya mu kasuba kakwe, Yosefe ashukile ishuko lya mu nshita ukupeela ilumbo kuli Lesa ku kwilulwa kwa filoto fya kwa Farao. Apaalilwe mu kufumba. Lesa amubomfeshe ku kupususha bonse abena Egupti no lupwa lwakwe ukufuma ku mfwa ku cipowe no kuleta wishi, Yakobo, na ba mu ŋanda yakwe ukutentemukila mu Egupti.—Ukutendeka 37:2; 39:7-9; 41:15, 16, 32.

Mose na Bambi Baali aba Busumino mu Bwaice

Umwana mwanakashi wa kwa Farao abuulile Mose ngo mwana wakwe wine, lelo nyina wa kwa Mose na wishi baali na maka ya kumusambilisha pa lwa kwa Lesa wa cine. Baibolo isosa ukuti lintu akulile, Mose “akene ukwitwo mwana wa mwana mwanakashi wa kwa Farao; asalile ukucitwo bubi pamo na ’bantu ba kwa Lesa ukucilo kukwate nshita ya bwanalale iya lubembu.” Lesa abomfeshe Mose ku kufumya abantu bakwe mu Egupti, ku kupokelela Amalango pa Sinai, kabili ku kulemba iciputulwa cikalamba ica Baibolo. Te mulandu no mushinku obe, bushe ululelundulula umupampamina ku kubombela Lesa nge fyacitile Mose?—AbaHebere 11:23-29; Ukufuma 2:1-10.

Amalembo yatweba ulwa “baice” abakutike capamo no luko lonse ulwashala lintu Amalango ya kwa Lesa yabelengelwe kuli Israele. (Amalango 31:10-13) “Onse uwacenjela ku kuumfwa” aiminine “ukutula ku macaca ukufika akasuba pa kati” ku kuumfwa Amalango mu nshiku sha kwa Nehemia. (Nehemia 8:1-8) Nelyo fye nga ca kuti abaice tabaumfwikishe fyonse, baali na maka ya kutesekesha ukuti baali no kutemwa, ukupepa, no kuumfwila Yehova Lesa. Te mulandu no mushinku obe, bushe walikutika pa mabungano na pa kulongana kukalamba apo Icebo ca kwa Lesa calanshanishiwepo? Bushe walisambilila ukucindama kwa kuumfwila wene, nge fyacitile balya abena Israele bacaice?

Davidi, Yoshia, na Yeremia

Lesa asalile Davidi, umwaice pali bamunyina cinekonsekonse, ku mulimo waibela no kusosa pa lwa wene ukuti: “Ninsanga Davidi umwana wa kwa Yese, umuntu uwaba ngo mutima wandi, uukacita fyonse ifyo mfwaya.” Lesa amusalile ku kuba ‘kacema’ wa bantu bakwe, kabili Davidi abombele ulya mulimo, ilintu aleshininkisha ukutemwa kwakwe ukwa kuli Yehova pa myaka iingi. Alembele ukucila pa Amalumbo 70 kabili abele icikolwe ca kwa Yesu Kristu. Nampo nga uli wacaice nelyo umukalamba, bushe ulatesekesha inshila sha kwa Lesa, kabili bushe ulacita ifintu ifyo afwaisha, nge fyacitile Davidi?—Imilimo 13:22; Ilumbo 78:70, 71; 1 Samwele 16:10, 11; Luka 3:23, 31.

Yoshia abele mfumu lintu aali fye ne myaka ya bukulu cinekonsekonse. Lintu aali mupepi ne myaka 15, “ilyo acili mwaice, atendeke ukufwaya Lesa wa kwa wishi Davidi.” Ilyo talakwate myaka 20, Yoshia atendeke kampeini ya kulwisha ukupepa kwa bufi. Pa numa, akwete itempele ukuwamishiwa, kabili abweseshemo ukupepa kwasanguluka mu calo. Tubelengo kuti: “Inshiku shakwe shonse tabafumine mu kukonka Yehova Lesa wa bashibo.” Ifwe bonse te kuti tube mfumu ukupala Yoshia, lelo kuti twabombela Lesa no kwiminina abashangila ku kulwisha ukupepa kwa bufi, te mulandu no mushinku wesu.—2 Imilandu 34:3, 8, 33.

Lesa Wa maka yonse aebele Yeremia ukuti: “Ilyo nali nshilakubumba mu nda, nalikwishibe; ilyo wali taulafuma mwi fumo, nalikushishishe; ninkucito kuba kasesema ku nko.” Yeremia ailishenye ukuti aali umwaice nga nshi ukuba kasesema: “Awe, mwe Shikulu Yehova! moneni nshaishiba kusosa; pantu ndi mwaice.” Yehova ayankwileko kuti: “Witila, Ndi mwaice; pantu kuli onse uo nkakutumako e ko ukaye, na conse ico nkakweba e co ukasose.” Ukucila pa myaka 40 Yeremia acitile cilya cine fye, kabili nelyo fye lintu alefwaya ukutompoka, talekele. Icebo ca kwa Lesa cali “kwati mulilo uulepya, uwacilikilwa mu mafupa [yakwe].” Aali fye no kulanda! Te mulandu no mushinku obe, bushe ulelundulula umusango wa citetekelo ico Yeremia akwete, ukuselela ku ntanshi mu mulimo wa kwa Lesa mu nshila acitilemo?—Yeremia 1:4-8; 20:9.

Daniele, Yesu, na Timote

Bushe tawaumfwako ulwa kwa Daniele? Kuti pambi aali pe samba lya myaka ya bukulu 20 lintu asendelwe pamo na “bana” bambi nga bankole ukuya ku lubansa lwa kwa Nebukadnesari wa maka, imfumu ya Babiloni. Te mulandu no bwaice bwa kwa Daniele, aali uwapampamina ukumfwila Lesa. Daniele na banankwe bakeene ukuikowesha abene ne fya kulya ifyo pambi fyatobele Amalango ya kwa Lesa nelyo ifyakoweshiwe ku kusefya kwa cisenshi. Ukucila pa myaka 80, Daniele tabalile apungaila, ukusungilila bumpomfu bwakwe ukufika ku cipimo ca kukaana ukuleka ukupepa kuli Lesa, nelyo fye cingati ici cali no kufumamo ukupooswa kwakwe ku nkalamo. Bushe ulanguluka umulimo obe kuli Lesa na mapepo yobe ukuba ayakatame fyo? Ulingile.—Daniele 1:3, 4, 8; 6:10, 16, 22.

Pa mushinku wa myaka 12, Yesu asangilwe naikala mu kati ka bakasambilisha ba butotelo pe tempele mu Yerusalemu, “alebomfwa no kubepusha; na bonse abaleumfwa kuli [Yesu wacaice] balepapa ku mucetekanyua wakwe ne myasukile yakwe.” Bushe ukulanshanya kwa mu Malembo ukwa bakalamba pe tempele kuti kwakusekesha nga fintu kwacitile Yesu? Bushe bambi kuti bapapushiwa ku kumfwikisha kobe na masuko yobe? Ilelo, Inte shacaice ishingi abasambilila, abakutika mu kusakamanishisha, na bakana mu kulongana kwa cilonganino balikwata ukwishiba kwa mu Malembo ukupapusha abakalamba.—Luka 2:42, 46, 47.

Bushe uli uwapala Timote, uo lintu aali umwana asambilishiwe “amalembo ya mushilo”? Lintu aali umulumendo, Timote “aleshimikwe cisuma ku ba bwananyina” mu kucefyako mu filonganino fibili. Umutumwa Paulo asalile Timote ukwenda nankwe, te kuba fye nga kasenda wa fipe, lelo ku kwaafwa Paulo mu kusambilisha bambi. Bushe kuti wasalwa ku mashuko ya musango uyo? Bushe imibombele yobe ‘ilashimikwe cisuma,’ te mu cilonganino fye cobe lelo na muli fimbi?—2 Timote 3:15; Imilimo 16:1-4.

Musango Nshi uwa Nshita ya ku Ntanshi Ufwaya?

Bushe kuti cacitika ku bacaice lelo ukuba aba busumino nge fyali Yosefe, Mose, Davidi, na bambi? Ee, kuti cacitika. Ca cine, imisepela baba fye abasekelela mu kukwata inshita isuma. Lelo bambi balebomfya ubwaice bwabo mano mano, ukwisa ku kwishiba Lesa no kufwaya kwakwe kuli bene. Aba bafikilisha ubusesemo bwa Baibolo: “Abantu bobe bakaipeela kuli iwe no kwanga mu kasuba ka bulamba bobe; . . . ngo mume, abalumendo bobe bakesa kuli iwe.”—Ilumbo 110:3.

Abacaice bawama aba musango uyo balanga amano ukucila pa myaka yabo, apantu Lesa kuti abafwilisha ukucito kulunduluka kwa bumi bwabo ubwa ino nshita pamo pene no kubapeela inshita ya ku ntanshi iya bukata mu calo cipya icileisa. (1 Timote 4:8) Ni shani, nangu ni fyo, umusepela wa muno nshiku wingalundulula icitetekelo ukupala balya abacaice balumbulwa muli Baibolo? Nga ca kuti wingatemwa ukwishiba, twakulalika ukubelenga icipande “Imisepela ya Nsansa mu Mulimo wa kwa Yehova,” ukutendekela pe bula 10 ilya uyu magazini.

[Ifikope pe bula 5]

Mose wacaice tabelelekwe ne cuma ca mu Egupti

Davidi umusepela aali ngo mutima wa kwa Yehova

[Ifikope pe bula 6]

Nangu cingati Yeremia ayumfwile ukuti aali “umwaice,” mu kukosa ashimikile ubukombe bushatemwikwa

Pa myaka ya bukulu 12, Yesu apapwishe baeluda bakwe ku mucetekanya wakwe uwa Cebo ca kwa Lesa

[Icikope pe bula 7]

Muli Israele nelyo fye abaice bakutike lintu Amalango ya kwa Lesa yalebelengwa. Bushe ulakutika?