‘Fwaya Umutende no Kuukonkelela’
“Yehova alumbaniwe, uubekelwo mutende wa mubomfi wakwe.”—ILUMBO 35:27.
1. Mutende nshi tuipakisha ilelo?
WE BUSEKO ici cili muli ici calo caakanikana! We ca kucankilwamo ukupepa Yehova, “Lesa wa mutende umwine,” no kwakana mu mapaalo ya “cipingo ca mutende”! Ifyo cili ica kupembesula, mu kati ka fya kutitikisha fya bumi, ukwishibo “mutende wa kwa Lesa uwapulamo mu kwiluka konse” no kukumanya ‘icikakilo ca mutende’ ico cikatanya abantu ba kwa Lesa te mulandu no luko, ululimi, umushobo, nelyo icikulilo ca kwangalila pamo!—1 Abena Tesalonika 5:23; Esekiele 37:26; Abena Filipi 4:7; Abena Efese 4:3.
2, 3. (a) Ilintu abantu ba kwa Lesa bakashipikisha nge bumba, cinshi pambi cingacitika ku Bena Kristu umo umo? (b) Cinshi Baibolo itucincisha ukucita?
2 Pamo nge Nte sha kwa Yehova, tulakatamika uyu mutende. Nangu cibe fyo, te kuti tuusendele mu kabepekesho. Umutende tausungililwa nge ca kuicitikilako fye pa mulandu wa kuti tubishanya ne cilonganino ca Bwina Kristu nelyo kuba ulubali lwa lupwa lwa Bwina Kristu. Ilintu abashalapo basubwa na banabo aba “mpaanga shimbi” bakashipikisha ngo mukuni umo ukufika ku mpela, abantu umo umo kuti pambi balufya umutende wabo no kuwa.—Yohane 10:16; Mateo 24:13; Abena Roma 11:22; 1 Abena Korinti 10:12.
3 Umutumwa Paulo asokele Abena Kristu basubwa aba mu kasuba kakwe ukuti: “Cenjeleni, mwe ba bwananyina, epali muli umo wa muli imwe mwabo mutima wa bubifi uwabulo kutetekela, mu kufutukako kuli Lesa wa mweo.” (AbaHebere 3:12) Uku kusoka na kabili kubomba kwi bumba likalamba. E co Baibolo icincisha Abena Kristu ukuti: “[Fwayeni] umutende no kuukonkelela. Pa kuti amenso ya kwa [Yehova, NW] yalola pa balungami, na matwi yakwe yomfwo kupaapaata kwabo; lelo icinso ca kwa [Yehova, NW] calukila abacite fibi.”—1 Petro 3:10-12; Ilumbo 34:14, 15.
“Ukwangwo Mubili”
4. Cinshi cingapumfyanya umutende wesu na Lesa?
4 Cinshi cingapumfyanya ukukonkelela kwesu umutende? Paulo alumbulapo icintu cimo lintu asoso kuti: “Ukwangwo mubili ni mfwa, no kwangwo [mupashi] mweo no mutende. Pantu umutima uwangwa bumubili bulwani kuli Lesa.” (Abena Roma 8:6, 7) Ku “mubili,” Paulo alosha ku mibele yesu iyawa pamo nga bantunse bashapwililika mu kuba no kukongama kwapyanwa ukwa lubembu. Ukunakila ku kukongama kwa mubili wawa kuti kwaonaula umutende wesu. Nga ca kuti Umwina Kristu mu kukanalapila acita bucisenene, abepa, aiba, anwa imiti ikola, nelyo mu nshila imbi atoba ifunde lya bulesa, abongolola umutende na Yehova uyo pa nshita imo aipakishe. (Amapinda 15:8, 29; 1 Abena Korinti 6:9, 10; Ukusokolola 21:8) Mu kulundapo, nga ca kuti asuminisha ifintu fya ku mubili ukuba ifyacilapo kucindama ukucila ifintu fya ku mupashi, umutende wakwe na Lesa ulatiinishiwa apakalamba.—Mateo 6:24; 1 Yohane 2:15-17.
5. Cinshi cabimbwamo mu kukonkelela umutende?
5 Pa lubali lumbi, Paulo asosele ukuti: “Ukwangwo [mupashi] mweo no mutende.” Umutende lubali lwa fisabo fya ku mupashi, kabili nga twakansha umutima wesu ukutesekesha ifintu fya ku mupashi, ukupepela umupashi wa kwa Lesa ukutwaafwa muli ici, lyene tukasengauka “ukwangwo mubili.” (Abena Galatia 5:22-24) Pali 1 Petro 3:10-12, umutende wasuntinkanishiwa no bulungami. (Abena Roma 5:1) Petro asoso kuti ukukonkelela umutende kusanshamo ‘ukutaluka ku bubi no kucite cisuma.’ Umupashi wa kwa Lesa kuti watwaafwa ‘ukukonkelelo bulungami’ kabili muli ifyo ukubakilila umutende wesu na Lesa.—1 Timote 6:11, 12.
6. Cinshi caba cimo ica fishingamo fya baeluda ukukuma ku mutende wa cilonganino?
6 Ukukonkelela umutende kwaba kwa kwangwako kukalamba kuli baeluda mu cilonganino. Ku ca kumwenako, nga ca kuti umo aesha ukuletamo ifibelesho fya kukowesha, baeluda baliba abashingamwa ukucingilila icilonganino pa kwesha ukwebaula umubembu. Nga ca kuti apokelela ukwebaula, kuti anonka cipya cipya umutende wakwe. (AbaHebere 12:11) Nga te ifyo, kuti pambi atamfiwa pa kuti ukwampana kwa mutende ukwa cilonganino na Lesa kwabakililwa.—1 Abena Korinti 5:1-5.
Umutende na Bamunyinefwe
7. Kulangisha nshi ukwa ‘kwangwo mubili’ uko Paulo asokako abena Korinti?
7 ‘Ukwangwo mubili’ kuti kwaonaula te mutende wesu fye na Lesa lelo na kabili ukwampana kwesu kusuma na Bena Kristu bambi. Paulo alembele ku Abena Korinti ukuti: “Mucili aba bumubili. Pantu apo muli imwe mwaba akalumwa no lubuli, bushe tamuli bumubili, no kwenda ifyenda abantu bonse?” (1 Abena Korinti 3:3) Akalumwa no kukansana fintu fyapusanininako fye no mutende.
8. (a) Cinshi cingacitika kuli umo uulenga akalumwa no kukansana mu cilonganino? (b) Ni pali cinshi umutende wesu washintilila?
8 Ukupumfyanya umutende wa cilonganino pa kulenga akalumwa no kukansana cintu cabipisha nga nshi. Ukulanda ulwa mibele yaampana ku mutende pamo nge cisabo ca mupashi, umutumwa Yohane asokele ukuti: “Ngo muntu atila, Natemwa Lesa, kabili apata munyina, ninshi wa bufi; pantu uushatemwa munyina uo amona, te kuti atemwe Lesa uo ashamona.” (1 Yohane 4:20) Mu nshila imo ine, nga ca kuti umuntu umo alenga akalumwa no kukansana pa kati ka bamunyina, bushe mu cine cine kuti aba pa mutende na Lesa? Mu kushininkisha nakalya! Tucincishiwa ukuti: “Twalilileni ukusekelela, ukuba abateuluka, abasansamushiwa, aba mutima umo, abekala mu mutende; kabili Lesa wa kutemwa kabili uwa mutende akaba na imwe.” (2 Abena Korinti 13:11, NW) Ee, nga ca kuti twatwalilila ukwikala mu mutende na umo no munankwe, lyene Lesa wa kutemwa no mutende akaba na ifwe.
9. Twaishiba shani ukuti Abena Kristu pa nshita shimo bakaba aba kukanaumfwana na ba kukanasuminishanya?
9 Ici tacipilibula ukuti takwakabale akuba ukukanaumfwana pa kati ka Bena Kristu. Mu milungu ukukonka pa Pentekoste, kwali ukukanasuminishanya mu cilonganino catendeke icipya ica Bena Kristu ukukuma ku kwananya ifya kulya. (Imilimo 6:1) Pa kashita kamo ukukanasuminishanya pa kati ka kwa Paulo na Barnaba kwatungulwile ku “kafiisha mutima.” (Imilimo 15:39) Paulo ali no kufunda Yuodia na Suntuki, ukwabulo kutwishika bankashi abasuma, bapimpa, “ukuba abaitabana muli Shikulu.” (Abena Filipi 4:2) Te ca kupapa ukuti Yesu apeele ukupanda amano kwa kulonsha pa fya kupikulula ifya kufulunganyo mutende pa kati ka Bena Kristu no kwebekesha ipamfya lya kubomba ne mpika sha musango uyo mu kwangufyanya! (Mateo 5:23-25; 18:15-17) Nga tapeele uku kufunda nga ca kuti taenekele amafya pa kati ka bakonshi bakwe.
10. Mibele nshi pa nshita shimo iimako mu cilonganino, kabili kushingamwa nshi ici cibika pali bonse ababimbilwemo?
10 Ilelo, lyene, kuti cacitika ukuti umo kuti akalifiwa kwi shiwi lyabulwamo ukucenjela nelyo ukutena kumo ukwamonwa ku Mwina Kristu munankwe. Imibele mu muntu umo kuti yakalifya umbi icabipisha. Ubuntu kuti pambi bwapunkana. Umo kuti pambi mu kukosa akaana ukusuminisha ukupingulapo kwa baeluda. Mwi bumba lya baeluda mwine, eluda umo kuti pambi aba uwa kukanaalululwa kabili aesha ukuininikisha pali baeluda bambi. Te mulandu no kuti ifintu fya musango yo filacitika, nalyo line tuli no kufwaya umutende no kuukonkelela. Ukusonsomba kuli kubomba ne shi mpika mu nshila ya Bwina Kristu pa kuti twingabakilila “buumo bwa . . . cikakilo ca mutende.”—Abena Efese 4:3.
11. Kupayanya nshi uko Yehova acita ku kutwaafwa ukukonkelela umutende umo no munankwe?
11 Baibolo isosa ukuti: “Yehova alumbaniwe, uubekelwo mutende wa mubomfi wakwe.” (Ilumbo 35:27) Ee, Yehova afwaya ifwe ukuba pa mutende. E co, alicita ukupayanya kubili ukwapulamo ku kutwaafwa ukubakilila umutende pa kati kesu na wene. Kumo kwaba mupashi wa mushilo, uyo umutende waba cisabo ca uko, capamo ne mibele yaampanako iya mutende, pamo nga ukutekanya, icongwe, ukunakilila, no kuilama. (Abena Galatia 5:22, 23) Kumbi kwaba mano ya bulesa, ayo tubelenga ulwa yene ukuti: “Amano ayafuma mu mulu yena pa kubala yantu ya musangwela, e lyo ya mutende, ya mutembo, ya bupete, yaisulamo uluse ne milimo isuma.”—Yakobo 3:17, 18.
12. Cinshi tulingile ukucita nga ca kuti umutende wesu na bamunyinefwe wapumfyanishiwa?
12 E ico, lintu umutende wesu na bambi wapumfyanishiwa, tulingile ukupepela amano ukufuma ku mulu ku kutulanga ifya kubomba, kabili tulingile ukulomba umupashi wa mushilo ukutukoselesha ku kucita icalungama. (Luka 11:13; Yakobo 1:5; 1 Yohane 3:22) Mu kumfwana ne pepo lyesu, kuti lyene twalolesha ku ntulo ya mano ya bulesa, Baibolo, ku butungulushi, pamo pene no kubebeta impapulo sha Baibolo ishilipo ku kufunda pa fyo wingabomfya Amalembo. (2 Timote 3:16) Kuti na kabili twafwaya ukupanda amano kwa baeluda mu cilonganino. Ulutampulo lwa kulekeleshako kuti lwaba kukonka ubutungulushi bupokelelwa. Esaya 54:13 asoso kuti: “[Abana bobe abaume, NW] bonse bakaba abasambilishiwa kuli Yehova, kabili umutende wa bana bobe abaume ukafula.” Ici cipilibula ukuti umutende wesu washintilila pa kubelesha kwesu ifintu ifyo Yehova atusambilisha.
‘Ba Nsansa Abacito Mutende’
13, 14. (a) Cinshi capilibulwa ku numbwilo ya kwa Yesu iya “bacito mutende”? (b) Ni shani twingaba bakacita ba mutende?
13 Yesu, mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili, asosele ukuti: “[Ba nsansa, NW] abacito mutende; pantu baketwa abana ba kwa Lesa.” (Mateo 5:9) “Abacito mutende” pano takulelosha ku muntu umo uwaba fye uwatalalila mu cifyalilwa. Ishiwi lya kutendekelako ilya ciGreek lipilibula “bakacita ba mutende.” Kacita wa mutende abo walamuka ku kubwesha umutende lintu wapumfyanishiwa. Icacilapo ukucindama, nangu ni fyo, kacita wa mutende alaibikilishako ku kusengauka ukupumfyanya umutende pa kubalilapo fye. ‘Umutende uteka mu mutima wakwe.’ (Abena Kolose 3:15) Nga ca kuti ababomfi ba kwa Lesa babombesha ku kuba bakacita ba mutende, lyene impika pa kati kabo shikaba ishacepako.
14 Pa kuba kacita wa mutende cibimbamo ukwishiba amabunake yesu yene. Ku ca kumwenako, Umwina Kristu kuti pambi akwata icipyu nelyo ukuba uukuntukilwa kabili uukalifiwa mu kwanguka. Lintu ali pe samba lya kutitikishiwa, inkuntu shakwe kuti shamulenga ukulaba ifishinte fya Baibolo. Ici tacili icabulwo kwenekela mu bantunse bashapwililika. (Abena Roma 7:21-23) Nangu ni fyo, ulupato, ifikansa, icipyu fyatantikwa nge milimo ya bumubili. (Abena Galatia 5:19-21) Nga ca kuti twasanga ukukongama kwa musango yo muli fwe bene—nelyo nga ca kuti kwaletwa ku kusakamana kwesu ukufuma kuli bambi—tulingile ukupepela umupashi wa kwa Yehova mu mukoosha kabili mu kutwalilila ku kulundulula muli fwe bene ukuilama no kutekanya. Mu cine cine, uuli onse alingile ukubombesha ku kulundulula imibele ya musango uyu ngo lubali lwa buntu bwakwe ubupya.—Abena Efese 4:23, 24; Abena Kolose 3:10, 15.
15. Ni shani fintu amano yafuma ku mulu yapusana no bumankonso bwabulamo kupelulula?
15 Pa tushita tumo, icilonganino nelyo ibumba lya baeluda filapumfyanishiwa kuli umo uwaba umumankonso, lyonse ukupampamina pa nshila yakwe. Ca cine, lintu caisa kwi funde lya bulesa, Umwina Kristu alingile ukuba uwaswatuka, nelyo fye uwa kukanaalulwa. Kabili nga ca kuti twayumfwa ukuti natukwata itontonkanyo lisuma ilyo ilinganonsha bambi, tapali icalubana mu kuilumbulwila fwe bene apo pene fye, cikulu fye twalondolola imilandu yesu. Lelo tatulefwaya ukupala abo aba mu calo “abatalama.” (2 Timote 3:1-4) Amano yafuma ku mulu ya mutende, ayaisulamo ukupelulula. Abo incitilo shabo shipanga umusango wa kukanaalulwa kwa bumankonso balingile ukumfwila ukufunda kwa kwa Paulo ku Abena Filipi ‘ukukanacita icintu ku matutumuko.’—Abena Filipi 2:3.
16. Ni shani fintu ukufunda kwa kwa Paulo mwi buku lya Abena Filipi kutwaafwa ukucimfya matutumuko?
16 Muli uyo kalata umo wine, Paulo acincisha ukuti tulingile, “mu kupetama,” mu kubamo kufumaluka ‘ukutunga abanensu ukutucila.’ Ici caba icapusanako nga nshi ku matutumuko. Umwina Kristu wakosoka tatontonkanya intanshi ukupatikisha imfundo shakwe, ukuisebululako insoni, nelyo ukucingilila icifulo cakwe cine no bulashi. Ici kuti caba icapusanako ku kukonkomesha kwa kwa Paulo ukwa ‘kukanalolekesha ifya imwe bene, lelo abalolekesha ne fya bambi.’—Abena Filipi 2:4; 1 Petro 5:2, 3, 6.
Amashiwi ya Mutende
17. Kubomfya nshi ukwalubana ukwa lulimi kwingapumfyanya umutende wa cilonganino?
17 Umo uulekonkelela umutende ukucilisha aba uwasakamana mu kubomfya kwakwe ululimi. Yakobo asoka ukuti: “Ululimi, cilundwa cinono ca mubili, kabili lutakisha apakalamba. Moneni ifyo wakula umutengo uo umulilo unono ubilimya.” (Yakobo 3:5) Ulwambo lucena, ukulengulula kwa bambi ilyo tabalipo, amashiwi yabulwamo icikuuku ayakali, ukuŋwinta no kuilishanya, pamo pene no kusenga kwabulwamo bufumacumi pa mulandu wa kufwaya ukumwenamo—fyonse ifi milimo ya bumubili iipumfyanya umutende wa bantu ba kwa Lesa.—1 Abena Korinti 10:10; 2 Abena Korinti 12:20; 1 Timote 5:13; Yuda 16.
18. (a) Mu mulandu wa kubomfya kwalubana ukwakukanaibukila ukwa lulimi, ni nshila nshi iyalungama ku uuli onse uubimbilwemo? (b) Lintu ubukali bwalenga umuntu umo ukusosa amashiwi ya kucena, ni shani fintu Abena Kristu bakosoka bankulako?
18 Ca cine, Yakobo asosele ukuti: “Ululimi takuli muntu uwingalubelesha.” (Yakobo 3:8) Nangu fye Bena Kristu bakosoka inshita shimo basosa ifintu ifyo pa numa bayumfwilapo ubulanda. Ifwe bonse tulesubila ukuti bambi bakatwelela ifilubo fya musango uyo nge fyo na ifwe tubeleela. (Mateo 6:12) Inshita shimo ukupuuka mu bukali kuti kwaletako amashiwi ya kucena. Lyene, kacita wa mutende akebukisha ukuti “ukwasuka ukwafuuka kubweshe cipyu, lelo icebo ca kulungulusha ciimyo bukali.” (Amapinda 15:1) Ilingi line, kuti aisha fye icefu no kukaana ukwasuka ku mashiwi ya bukali mu kuba na mashiwi ayengi aya bukali. Pa numa, lintu inkuntu shatalala, kacita wa mutende uwaisuka umutima aleshiba ulwa kusuulako ifintu ifilandwa mu nshita ya kukalifiwa. Kabili Umwina Kristu waicefya kuti aishiba ifya kulombo kweleela no kwesha ukuposha ifilonda fyonse ifyo alenga. Caba cishibilo ca bukose bwa mibele isuma ukuba na maka ya kusoso kuti, “Njeleleniko” mu bufumacumi.
19. Cinshi tusambilila ukufuma kuli Paulo na Yesu pa lwa nshila ya kupeelelamo ukufunda?
19 Ululimi kuti pambi lwabomfiwa ku kufundilako bambi. Paulo ashimawile Petro pa cintubwingi lintu uyu uwalekeleshako abombele mu cilubo mu Antioke. Kabili Yesu apeele ukufunda kwa maka mu bukombe bwakwe ku filonganino cinelubali. (Abena Galatia 2:11-14; Ukusokolola, ifipandwa 2, 3) Nga ca kuti twasambilila ifi fya kumwenako, twishiba ukuti ukufunda takulingile ukuba ukwapolela ica kuti icishinka ca kuko calufiwa. Nangu ni fyo, Yesu na Paulo tabali abakaluka nelyo abankalwe. Ukufunda kwabo takwali lipitilo ku kukalifiwa kwabo. Mu cine cine baleesha ukwaafwa bamunyinabo. Nga ca kuti umo uulepeela ukufunda ailuka ukuti talamine ululimi lwakwe mu kukumanina, kuti pambi asalapo ukupemwinako no kutalalako panono pa ntanshi ya kusosa icili conse. Nga te ifyo, kuti pambi alanda amashiwi yakaluka no kupanga impika yabipilako ukucila intu aleesha ukupikulula.—Amapinda 12:18.
20. Cinshi cilingile ukutungulula conse ico tusosa kuli nelyo pa lwa bamunyinefwe ne nkashi?
20 Nga fintu cilumbwilwe kale kale, umutende no kutemwa fyalyampana mu kupalamisha nge fisabo fya mupashi. Nga ca kuti ico tusosa kuli bamunyinefwe—nelyo pa lwa bene—lyonse ciba kubelebesha kwa kutemwa kwesu pali bene, lyene cikasangwilako ku mutende wa cilonganino. (Yohane 15:12, 13) Amashiwi yesu yafwile ukuba aya “kusenamina, ayalungwamo umucele.” (Abena Kolose 4:6) Yalingile ukuba ayanunkila, nga fintu cili, aya kwipukisha ku mutima. Yesu afundile ukuti: “Mukwate umucele muli mwe bene, kabili mubelane umutende.”—Marko 9:50.
‘Cito Kubombesha’
21. Cinshi icashininkishiwa pa lwa bantu ba kwa Lesa pa kulongana kwabo ukwa cila mulungu na mu kati ka kulongana kukalamba na mabungano?
21 Kemba wa malumbo alembele ukuti: “Moneni, ifyo kwawama kabili ifyo kwa nsansa ukwikalilila pamo kwa ba bwananyina!” (Ilumbo 133:1) Mu cine cine, tulacankwa ukuba na bamunyinefwe, ukucilisha pa kulongana kwesu ukwa cila mulungu na mu kati ka kulongana kukalamba na mabungano yakulilako. Pa nshita sha musango uyo umutende wesu ulamonekesha nelyo fye ni ku ba ku nse.
22. (a) Mutende nshi uwa bufi uo inko mu kwangufyanya shikatontonkanya ukuti shilenonka, ukutungulula kuli cinshi? (b) Mutende nshi uwa cine cine untu icipingo ca kwa Lesa ica mutende cikatungululako?
22 Mu kwangufyanya inko shikatontonkanya ukuti shilenonka umutende ukwabula Yehova. Lelo ilintu balesosa ukuti, “Mutende [no mutelelwe, NW],” uboni bwa kupumikisha bukesa pali bonse abashaba pa mutende na Lesa. (1 Abena Tesalonika 5:3) Pa numa ya ico, Cilolo wa Mutende mukalamba akatwalilila ukundapa umutundu wa muntu ukufuma ku fya kufumamo fya kayofi ifya kulufya umutende na Lesa ukwa kutendekelako ukwa muntu. (Esaya 9:6, 7; Ukusokolola 22:1, 2) Lyene, icipingo ca kwa Lesa ica mutende cikafumamo icibote ca mu kusaalala kwa calo. Nangu fye finama fya mu mushi fikakumanya ukutusha ukufuma ku bulwani.—Ilumbo 37:10, 11; 72:3-7; Esaya 11:1-9; Ukusokolola 21:3, 4.
23. Nga ca kuti tulateesa isubilo lya calo cipya ica mutende, cinshi tulingile ukucita nomba?
23 We nshita ya bukata iyo ikaba! Bushe mu mukoosha ulalolesha ku ntanshi kuli yene? Nga ni fyo, “konkeleleni ukuba no mutende ku bantu bonse.” Fwaya umutende nomba na bamunonko, kabili ukucilisha na Yehova. Ee, “apo mulolele fintu ifi, cincileni ukuti mukasangwe ababula akabi kabili ababula akalema mu mutende.”—AbaHebere 12:14; 2 Petro 3:14.
Bushe Uleibukisha?
◻ Cinshi cingabongolola umutende wesu na Yehova?
◻ Kukanaumfwana nshi uko pambi kwingakabila ukupikululwa mu cilonganino?
◻ Kupayanya nshi Yehova acita ku kutwaafwa ukufwaya umutende no kuukonkelela?
◻ Mibele nshi iya ku mubili ingapumfyanya umutende wa cilonganino, kabili ni shani twingalwisha yene?
[Icikope pe bula 22]
Umutende walipaka pa kati ka abo abasambilishiwa na Yehova
[Icikope pe bula 24]
Ifyo wawama umutende wa bamunyina ababomba mu kwikatana!