Ukutemwa Kulacimfya Akalumwa Kashalinga

“Ukutemwa takwikatwa kalumwa.”—1 ABENA KORINTI 13:4.

1, 2. (a) Cinshi cintu Yesu aebele abasambi pa lwa kutemwa? (b) Bushe kuti cacitika ukuba no kutemwa kabili no kuba na kalumwa, kabili mulandu nshi wayasukile fyo?

UKUTEMWA e ca kwishibikilwako ica buKristu bwa cine. “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana,” e fyasosele Yesu Kristu. (Yohane 13:35) Umutumwa Paulo apuutilwemo ukulondolola fintu ukutemwa kulingile ukwambukila ukwampana kwa Bena Kristu. Pa kati ka fintu fimbi, alembele ati: “Ukutemwa takwikatwa kalumwa.”—1 Abena Korinti 13:4.

² Lintu Paulo alembele ayo mashiwi, alelosha ku kalumwa kashalinga. Pantu nga te ifyo nga taebele icilonganino cimo cine ukuti: “Imufubilo bufuba bwa bulesa.” (2 Abena Korinti 11:2) ‘Ubufuba bwakwe ubwa bulesa’ bwabalamwinwe pa mulandu wa bantu abalesangwila ku kubosha icilonganino. Ici e caseseshe Paulo ukulembela Abena Kristu ba mu Korinti kalata wapuutwamo uwa cibili uwabamo ukufunda kwa kutemwa ukwingi.—2 Abena Korinti 11:3-5.

Akalumwa pa Kati ka Bena Kristu

 3. Ni shani fintu ubwafya ubwasanshishemo akalumwa bwaimineko pa Bena Kristu ba ku Korinti?

³ Muli kalata wakwe uwa kubalilapo ku Bena Korinti, Paulo aali no kubombela pa bwafya ubwalelesha aba Bena Kristu ukulaumfwana. Balesumbula abantu bamo, ukuba ‘abatuumikwa ku kuba na ’kapaatulula kuli kasambilisha umo ukucilo munankwe.’ Ici catungulwile ku malekano mu kati ka cilonganino, mu kuba na balekanalekana ukulasosa abati: “Ine ndi wa kwa Paulo,” “Lelo ine ndi wa kwa Apolo,” “Lelo ine ndi wa kwa Kefa.” (1 Abena Korinti 1:12; 4:6) Pa kutungululwa no mupashi wa mushilo umutumwa Paulo aali na maka ya kufika pe shinte lya mulandu. Abena Korinti balebomba nga bantu ba mintontonkanya ya bumubili, te pamo nga “ba bumupashi.” Muli fyo, Paulo alembele ati: “Mucili aba bumubili. Pantu apo muli imwe mwaba akalumwa no lubuli, bushe tamuli bumubili, no kwenda ifyenda abantu bonse?”—1 Abena Korinti 3:1-3.

 4. Cilangililo nshi Paulo abomfeshe ku kwaafwa bamunyina ukufika pa mimwene yalungama iya umo no munankwe, kabili lisambililo nshi twingasambililako kuli ici?

⁴ Paulo ayafwile Abena Korinti ukutesekesha imimwene yalungama iya kulamuka na maka ya balekanalekana abaali mu cilonganino. Aipwishe ati: “N’ ani amucilanya? Cinshi ukwete ico tawapokelele? Lelo nga walicipokelele, cinshi ico waitakishisha ngo ushapokelele ica bupe?” (1 Abena Korinti 4:7) Muli 1 Abena Korinti icipandwa 12, Paulo alondolwele ukuti abo baali lubali lwa cilonganino baali nge filundwa fya mubili wa buntunse ifyapusanapusana, pamo nga ukuboko, ilinso, no kutwi. Alondolwele ukuti Lesa alengele ifilundwa fya mubili mu musango wa kuti fileisakamanana. Paulo na kabili alembele ukuti: “Icilundwa cimo nga cacindikwa, ifilundwa fyonse fyasekelela pamo.” (1 Abena Korinti 12:26) Ababomfi ba kwa Lesa bonse ilelo balingile ukubomfya ici cishinte mu kwampana kwabo umo no munankwe. Mu cifulo ca kuba na kalumwa ku muntu umbi pa mulandu wa mulimo apeelwa nelyo ifyo apwishishisha mu mulimo wa kwa Lesa, tulingile ukusekelela no yo muntu.

 5. Cinshi casokololwa pali Yakobo 4:5, kabili ni shani fintu Amalembo yebekesha bucine bwa aya mashiwi?

⁵ Tuli no kusumino kuti, ici calyanguko kucisosa lelo ukubombamo kwalikosa. Kalemba wa Baibolo Yakobo atucinkulako kuti ‘ukufuluka kwa bufuba’ kwaliba mu muntunse onse uwa lubembu. (Yakobo 4:5) Imfwa ya buntunse iya kubalilapo yaishileko pa mulandu wa kuti Kaini anakile ku kalumwa kashalinga. AbaPelishiti bapakese Isaki pantu bafinukile ulubanda lwakwe ulwalekula. Rakele alefubila ukusanda kwa kwa munyina ukwa kufyala abana. Abana ba kwa Yakobo baali na kafindwe pa mulandu wa kutemwa ukwalelangwa kuli munyinabo mwaice Yosefe. Miriamu mu kumonekesha aali na kalumwa kuli bukwe bwakwe uushali mwina Israele. Kora, Datani, na Abiramu mu kufinuka baumene akapi ukulwisha Mose na Aarone. Imfumu Shauli abele uwa kalumwa pa lwa kutunguluka kwa mu bulwi ukwa kwa Davidi. Te ca kutwishika ukuti akalumwa na kabili e kasangwilileko ukuti abasambi balekansana mu kubwekeshabwekeshapo pa lwa wali umukalamba pali bene. Icishinka cili ca kuti takwaba umuntunse ushapwililika uushakwata ‘ukufuluka kwa bufuba’ nangu panono.—Ukutendeka 4:4-8; 26:14; 30:1; 37:11; Impendwa 12:1, 2; 16:1-3; Ilumbo 106:16; 1 Samwele 18:7-9; Mateo 20:21, 24; Marko 9:33, 34; Luka 22:24.

Mu Cilonganino

 6. Ni shani fintu baeluda bengalama ukukongama kwa kufinuka bambi?

⁶ Abena Kristu bonse balakabila ukuibaka ku kafindwe na ku kalumwa kashalinga. Ici cilesanshamo amabumba ya baeluda ayasontwa ku kusakamana ifilonganino fya bantu ba kwa Lesa. Nga ca kuti eluda alipetama, mu kuibililika takeshe ukucila bambi. Pa lubali lumbi, nga ca kuti eluda umo alikwata amaka yamo ayapulamo pamo ngo kulamuka mu kuteyanya ifintu nelyo ukulamuka mu kulanda pa cintubwingi, bambi bakasekelela pali ici, ukucimona nge paalo ku cilonganino. (Abena Roma 12:15, 16) Munyina kuti pambi alelunduluka bwino, ukupeela ubushinino bwa kutwala ifisabo fya mupashi wa kwa Lesa mu bumi. Pa kulanguluko kufikapo kwakwe, baeluda balingile ukusakamana ukukanakusha amabunake yamo ayanono nge milandu ya kukanamutasha ngo mubomfi utumikila nelyo nga eluda. Ico kuti calangisha ukubulwo kutemwa no kuteuluka.

 7. Ni mpika nshi pambi ingemako lintu Umwina Kristu apokelela umulimo umo uwa teokrasi?

⁷ Nga umo apokelela umulimo wa teokrasi nelyo ipaalo lya ku mupashi, bambi mu cilonganino balekabila ukuibaka ku kafindwe. Ku ca kumwenako, nkashi umo uwafikapo kuti pambi alabomfiwa ilingi ukucila umbi mu filangililo pa kulongana kwa Bwina Kristu. Ici kuti pambi caimya akalumwa muli bankashi bamo. Impika yapalako napamo e yali pa kati ka kwa Yuodia na Suntuki aba mu cilonganino ca ku Filipi. Abanakashi ba musango yo aba muno nshiku kuti pambi bakabila ukukoselesha kwa cikuuku ukufuma kuli baeluda ukuti babe abaicefya no kuba “abaitabana muli Shikulu.”—Abena Filipi 2:2, 3; 4:2, 3.

 8. Akalumwa kuti katungulula ku ncitilo nshi iya lubembu?

⁸ Umwina Kristu limbi kuti alishiba ulwa mpuso ya ku nshita ya ku numa iya umo uyo nomba uwapaalwa na mashuko mu cilonganino. (Yakobo 3:2) Mu kalumwa, kuti limbi atunkwa ukushimikilako bambi pa lwa ici no kutwishika ukupeelwa umulimo ukwa uyo muntu mu cilonganino. Ici kuti capusana no kutemwa, uko “kufimba pa membu ishingi.” (1 Petro 4:8) Ilyashi lya kalumwa kuti lyaonaula umutende wa cilonganino. “Lelo nga muli na ’kalumwa kakali na ’kafindwe mu mitima yenu,” e fyasokele umusambi Yakobo, “mwilaitakisha no kubepeshe Cine. Aya te mano ayafuma mu muulu, lelo ya pano nse, ya buntunse, ya buciwa.”—Yakobo 3:14, 15.

Mu Lupwa Lwenu

 9. Ni shani fintu abaupana bengalama ukuyumfwa kwa bufuba?

⁹ Ifyupo ifingi filapwa pa mulandu wa bufuba bushalinga. Ukukaanacetekela umunobe wa mu cupo taciba kutemwa. (1 Abena Korinti 13:7) Pa lubali lumbi, umunankwe umo mu cupo pambi te kuti aleangwako ku kuyumfwa kwa bufuba ukwa umbi. Ku ca kumwenako, umukashi kuti pambi aba uwa bufuba pa mulandu wa fintu umulume wakwe asakamana umuntu umbi uwa bwamba bwapusana. Nelyo umulume kuti pambi aba no bufuba pa mulandu wa bukulu bwa nshita ubo umukashi wakwe apoosa ukulasakamana lupwa lwakwe ulwaba mu kukabila. Pa kulengwe nsoni no kuyumfwa kwa musango yo, abaupana kuti pambi baleko kusoshanya no kulanga ukukalifiwa kwabo mu nshila isho shingapikanya ubwafya bwabo. Mu cifulo ca ico, umunankwe wa mu cupo uwa bufuba alekabila ukufumyo mupu no kuba umufumacumi pa lwa kuyumfwa kwakwe. Mu kukonkapo, umunankwe na o alekabila ukulanga ukumfwikisha no kwebekesha ulwa kutemwa kwakwe. (Abena Efese 5:28, 29) Bonse babili kuti pambi bakabila ukucefyako ukuyumfwa kwa bufuba pa kusengauka imibele iilenga ukuti bubeko. Inshita shimo kangalila wa Bwina Kristu kuti pambi akabila ukwaafwa umukashi wakwe ukumfwikisha ukuti alesakamana aba bwamba bwapusana ukusakamana kwapeleela pa kuti engafikilisha icishingamo cakwe nga kacema wa mukuni wa kwa Lesa. (Esaya 32:2) Kwena, eluda alingile ukusakamana ukuti elaleta icingalenga ubufuba. Ici cifwaya ukushikatala, ukushininkisho kuti apoosako inshita ku kukosha ukwampana kwa mu cupo cakwe cine.—1 Timote 3:5; 5:1, 2.

10. Ni shani fintu abafyashi bengaafwa abana babo ukubomba no kuyumfwa kwa kalumwa?

¹⁰ Abafyashi bafwile na bo ukwaafwa abana babo ukumfwikisha imfundo ya kalumwa kashalinga. Abana ilingi line balaibimba mu fikansa ififika ku lubuli. Ilingi line citendekela ku kalumwa. Pa mulandu wa kuti ukukabila kwa mwana umo umo kwaliibela, abana te kuti basungwe mu nshila imo ine. Mu kulundapo, abana bakabila ukumfwikisho kuti umo umo uwa bene alikwata umo akosa no mo apelebela umwalekanalekana. Nga ca kuti umwana umo lyonse mulemukoselesha ukucita nge ficita umunankwe, ici kuti calenga akafindwe muli umo ne cilumba muli umbi. E ico, abafyashi balingile ukukansha abana babo ukupima ukulunduluka kwabo pa kulanguluka ifya kumwenapo fya mu Cebo ca kwa Lesa, te kupitila mu kucimfyanya. Baibolo itila: “Twiba na matutumuko, twikalifyanya [ukubalamuno kucimfyanya, NW], twikwatilana akalumwa.” Mu cifulo ca ico, “Umuntu onse alinge umulimo wakwe wine, e lyo akaba na ’pa kutakishisha ku mwine eka, na ku mubiye iyo.” (Abena Galatia 5:26; 6:4) Icacilapo kucindama, abafyashi ba Bwina Kristu balekabila ukwaafwa abana babo ukupitila mwi sambililo lya lyonse ilya Baibolo, ukwebekesha ifya kumwenako fisuma ne fyabipa ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa.—2 Timote 3:15.

Ifya Kumwenako fya Kulama Akalumwa

11. Ni shani fintu Mose aali ica kumwenako cishaiwamina mu kubomba na kalumwa?

¹¹ Ukupusana ne ntungulushi shifunukila amaka isha cino calo, “Mose ali uwafuukisha ukucilamo mu bantu bonse aba pano isonde.” (Impendwa 12:3) Lintu ukutungulula abena Israele kwabele cisendo ico Mose ashingasenda eka, Yehova alengele umupashi Wakwe ukubomba pa bena Israele bambi 70, ukubapeela amaka ya kwaafwako Mose. Lintu babili muli aba baume batendeke ukubomba nga bakasesema, Yoshua ayumfwile ukuti ici calicefesheko ubutungulushi bwa kwa Mose mu kukaanalinga. Yoshua afwaile ukulesha aba baume, lelo Mose mu kuicefya apelulwile ati: “Bushe wanjikatilwa akalumwa? Iye, nga capeelwa abantu bonse ba kwa Yehova ukuba bakasesema! Yehova nga abiko mupashi wakwe pali bene!” (Impendwa 11:29) Ee, Mose aali uwa nsansa lintu bambi bapokelele amashuko ya mulimo. Tafwaile ukuikwatila ubukata mu kalumwa.

12. Cinshi caafwile Yonatani ukusengauka ukuyumfwa uwa kalumwa?

¹² Ica kumwenako cishaiwamina ica fintu ukutemwa kucimfya ukuyumfwa kushalinga ukwingabako ukwa kalumwa cali ca kwa Yonatani, umwana mwaume uwa mfumu ya Bena Israele Shauli. Yonatani e wakonkelepo mu mutande ku kupyana icipuna ca bufumu ica kwa wishi, lelo Yehova aali nasala Davidi, mwana Yese, ukuba e mfumu yali no kukonkapo. Abengi abengaba mu cifulo ca kwa Yonatani nga baikatilwe Davidi akalumwa, ukumumona ngo wa kulwishanya na o. Nangu cibe fyo, ukutemwa kwa kwa Yonatani kuli Davidi kwalicilikile ukuyumfwa kwa musango yo ukukanamulama. Ilyo aumfwile ulwa mfwa ya kwa Yonatani, Davidi aali na maka ya kusoso kuti: “Kwabo bulanda kuli ine pa mulandu obe, we munyinane Yonatani! Umusuma nga nshi kuli ine: kwapesha amano ukutemwa kobe kuli ine, kwacilo kutemwa kwa banakashi.”—2 Samwele 1:26.

Ifya Kumwenako Fyapulishamo

13. Nani aba ica kumwenako cawamisha mu mulandu wa kalumwa, kabili mulandu nshi?

¹³ Yehova Lesa e ca kumwenako capulishamo ica umo uwalama fye na kalumwa kalinga. Alalama ukuyumfwa kwa musango yo mu kupwililika. Ukulangisha kwa maka ukwa kalumwa ka bulesa lyonse kuba mu kumfwana no kutemwa kwa kwa Lesa, ubulungi, na mano.—Esaya 42:13, 14.

14. Ca kumwenako nshi Yesu aimike mu kupusanako na Satana?

¹⁴ Ica kumwenako ca cibili ica umo uulangisha ukulama ukuyumfwa kwa kalumwa aba Mwana wa kwa Lesa uwatemwikwa, Yesu Kristu. “Wene, pa kuba mu cipasho ca kwa Lesa,” Yesu “tatontonkenye ukuti ukulingana na Lesa cintu ca kusompola.” (Abena Filipi 2:6) We kupusana kwamonekesha ukufuma ku nshila yailemo malaika waituntumba uwaishileba Satana Kaseebanya! Ukupala “imfumu ya ku Babele,” Satana mu kalumwa afwaile ‘ukupalana no Wapulamo’ pa kuibika umwine ngo mulungu wa kulwishanya na o mu kulwisha Yehova. (Esaya 14:4, 14; 2 Abena Korinti 4:4) Satana aeseshe fye no kulenga Yesu ‘ukuwa no kumupepa.’ (Mateo 4:9) Lelo takwali icali no kupumbula Yesu ukufuma mu nshila yakwe iyaicefya iya kunakila kuli bumulopwe bwa kwa Yehova. Mu kupusanako na Satana, Yesu “aisangwile uwa fye, pa kubuule cipasho ca busha, pa kufyalwa mu cipasho ca buntunse. No kusangwa mu mibele ya buntunse, aipetamike no kubo wa kunakila ukufika na ku mfwa, awe ukufika ku mfwa ya pa [cimuti ca kucushiwilwapo, NW].” Yesu asumbwile insambu sha kuteka isha kwa Wishi, ukukaana umupwilapo inshila ya kwa Kaseebanya iya cilumba na kalumwa. Pa mulandu wa busumino bwa kwa Yesu, “Lesa amusansabike, no kumupeele shina ilyacila amashina yonse; ukuti kwi shina lya kwa Yesu ikufi lyonse likafukame, ilya mu muulu ne lya pano nse ne lya pa nshi ya calo, no lulimi lonse lukasose, ukuti, Yesu Kristu e Shikulu; kube ubukata kuli Lesa Shifwe.”—Abena Filipi 2:7-11.

Ukulama Akalumwa Kobe

15. Mulandu nshi tufwile ukubela abasakamana ukufumyapo ukuyumfwa kwa kalumwa?

¹⁵ Ukupusanako kuli Lesa na Kristu, Abena Kristu baba abashapwililika. Pa kuba ababembu, inshita shimo kuti pambi bacite fintu fimo ku kalumwa ka lubembu. Mu cifulo ca kusuminisha akalumwa ukutulenga ukulengulula abasumina banensu pa lwa mpuso inono nelyo ico tuletunganya nge cilubo, kanshi, calibe cacindama ukuti tuleetetula pali aya mashiwi yapuutwamo aya kuti: “Wilundapo pa kubo mulungami, nangu kucishapo ukuicito wa mano; cinshi ico uleyonawila?”—Lukala Milandu 7:16.

16. Kupanda mano nshi ukusuma pa kalumwa ukwapeelwe mu wafumine uwa kale uwa uno magazini?

¹⁶ Pe sambililo lya kalumwa, The Watch Tower iya March 15, 1911, yasokele ukuti: “Ilintu tulingile ukuba abapimpa, aba kalumwa mu mifwaile ya kwa Shikulu, nalyo line tufwile ukushininkisho kuti takali kalumwa ka pa lwesu; kabili tulingile ukulanguluka nampo nga tuli ‘ba mulomo’ nelyo iyo. Lyene, na kabili, tulingile ukulanguluka nampo nga kuti caba cintu calinga ukuti baeluda babombelepo nelyo nga cingaba kukakililwako kwesu ukuya kuli baeluda. Bonse tulingile ukuba aba kalumwa kakalamba ku mifwaile ya kwa Shikulu no mulimo wa kwa Shikulu, lelo ukuba abasakamana sana ukuti takali kalumwa kakali . . . mu mashiwi yambi, tulingile ukushininkisho kuti takali kalumwa ka kumfwila umbi, lelo kalumwa ka kubakilila umbi, amabuseko yakwe no kubakwa kwakwe.”—1 Petro 4:15.

17. Ni shani twingasengauka incitilo sha lubembu isha kalumwa?

¹⁷ Ni shani ifwe pamo nga Abena Kristu twingasengauka icilumba, akalumwa, na kafindwe? Umuti waba mu kusuminisha ukukonkoloka kwa mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa mu myeo yesu. Ku ca kumwenako, tulekabila ukupepela umupashi wa kwa Lesa no kwaafwa mu kulangisha ifisabo fya uko ifisuma. (Luka 11:13) Tulekabila ukusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu, uko kwisulwa ne pepo kabili uko kukwata umupashi wa kwa Lesa ne paalo pali kwene. Mu kulundapo, tulekabila ukusambilila Baibolo, iyapuutilwemo na Lesa. (2 Timote 3:16) Kabili tulekabila ukwakana mu mulimo wa kushimikilo Bufumu uulecitwa mu kuba na maka ya mupashi wa mushilo uwa kwa Yehova. (Imilimo 1:8) Ukwaafwa Abena Kristu banensu abatitikishiwa ku ca kukumanya cabipa yaba ni nshila imbi iya kunakila ku kusonga kusuma ukwa mupashi wa kwa Lesa. (Esaya 57:15; 1 Yohane 3:15-17) Ukufikilisha uku kukakililwako konse mu kupimpa kukaafwa ukutucingilila ku fibelesho fya lubembu ifya kalumwa, pantu Icebo ca kwa Lesa cilondololo kuti: “Endeleni mu Mupashi; e lyo tamwakafishepo ulunkumbwa lwa mubili.”—Abena Galatia 5:16.

18. Mulandu nshi tushakatwalilile fye ukushomboka no kuyumfwa kushalinga ukwa kalumwa?

¹⁸ Ukutemwa kwatantikwa ngo kwa kubalilapo pa fisabo fya mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa. (Abena Galatia 5:22, 23) Ukubelesha ukutemwa kukatwaafwa ukulama ukukongama kwa lubembu nomba. Lelo ni shani pa lwa nshita ya ku ntanshi? Amamilioni ya babomfi ba kwa Yehova balikwata isubilo lya bumi muli Paradise uuleisa uwa pe sonde, umo bengenekela ukusumbwilwa ku kupwililika kwa buntunse. Muli cilya calo cipya, ukutemwa e kukaanana kabili takwakabe nangu umo uukanakila ku kuyumfwa kushalinga ukwa kalumwa, pantu “ifibumbwa na fyo fikalubulwa ku busha bwa kubola no kutwalwa mu buntungwa bwa bukata bwa bana ba kwa Lesa.”—Abena Roma 8:21.

Ifishinka fya Kwetetulapo

◻ Cilangililo nshi Paulo abomfeshe ku kwafwilisha ukulwisha akalumwa?

◻ Ni shani fintu akalumwa pambi kengafulunganya umutende wa cilonganino?

◻ Ni shani fintu abafyashi bengakansha abana babo ukubomba na kalumwa?

◻ Ni shani fintu twingasengauka incitilo sha lubembu isha kalumwa?

[Icikope pe bula 16]

Wileka akalumwa kafulunganye umutende wa cilonganino

[Icikope pe bula 17]

Abafyashi kuti bakansha abana babo ukubomba no kuyumfwa kwa kalumwa