Ifintu Ifyo Tufwile Ukufulumukako
“Mwe bufyashi bwa nsoka ishikali, nani amusokele ukufulumuka icipyu icileisa?”—MAT. 3:7.
1. Malyashi nshi yamo aya mu Baibolo ayalanda pa kufulumuka?
CINSHI mutontonkanyapo nga mwaumfwa ili shiwi lya kuti “ukufulumuka”? Bamo nalimo kuti baibukisha umulumendo uwayemba Yosefe uwafulumwike umukashi wa kwa Potifari uwalemupatikisha ukusendama nankwe. (Ukute. 39:7-12) Bambi kuti batontonkanya pa Bena Kristu abafulumwike mu Yerusalemu mu 66 C.E. abaumfwilile ukusoka kwa kwa Yesu ukutila: “Ilyo mukamona Yerusalemu nashingwa ku milalo ya fita, lyene . . . abali mu Yudea batendeke ukufulumukila ku mpili, na bali mu kati ka uko bafumemo.”—Luka 21:20, 21.
2, 3. (a) Bushe amashiwi Yohane Kabatisha asosele ilyo alesuusha bashimapepo yalola mwi? (b) Bushe Yesu asokele shani bashimapepo nga filya fine na Yohane abasokele?
2 Aya malyashi twalandapo mu paragrafu 1 yalanda pa kufulumuka kwa cine cine. Muno nshiku, Abena Kristu ba cine ababa mu fyalo mupepi na fyonse bafwile ukwangufyanya ukufulumuka. Uku te kufulumuka kwa cine cine, lelo kufulumuka kwa mampalanya. Yohane Kabatisha abomfeshe ishiwi lya kuti “ukufulumuka” mu mampalanya pantu pa bantu abaleisa kuli ena pali na bashimapepo abaYuda abaleimona kwati balilungama ica kuti tabalekabila no kulapila. Aba bashimapepo balisuulile abantu yaweyawe abalebatishiwa pa kulanga ukuti nabalapila. Lelo, Yohane alibasokolwele pa cintubwingi ukuti bali no bumbimunda lintu atile: “Mwe bufyashi bwa nsoka ishikali, nani amusokele ukufulumuka icipyu icileisa? E ico twaleni ifisabo ifyawamina ukulapila.”—Mat. 3:7, 8.
3 Yohane talelanda pa kufulumuka kwa cine cine. Alebasoka pa bushiku bwa bupingushi ubwaleisa, ubushiku ubwa cipyu; kabili alengele bashimapepo ukwishiba ukuti pa kupusuka bulya bushiku, balingile ukutwala ifisabo ifyalelanga ukuti balilapiile. Pa numa Yesu na o alisansalike bashimapepo pa cintubwingi, alibasokolwele ukuti filya lyonse baletontonkanya pa kumwipaya fyalelanga ukuti Kaseebanya e wali shibo. (Yoh. 8:44) Yesu na o alibasokele nga filya fine na Yohane abasokele lintu abetile ukuti “mwe bufyashi bwa nsoka ishikali” kabili aipwishe ukuti: “Mukafulumuka shani ubupingushi bwa ku Gehena?” (Mat. 23:33) Ni mwi Yesu aloseshe ilyo alandile pali “Gehena”?
4. Ni mwi Yesu aloseshe ilyo alandile pali “Gehena”?
4 Gehena mukonko wali kunse ya musumba wa Yerusalemu uko baleoca ifisoso ne fitumbi fya nama. Yesu alingenye imfwa ya ciyayaya kuli Gehena. (Moneni icipande cili pe bula 27.) Filya aipwishe nga bashimapepo bali no kufulumuka ku Gehena filanga ukuti bashimapepo baliko pali ilya nshita bawaminwe ukonaulwa ku ciyayaya.—Mat. 5:22, 29.
5. Bushe ilyashi lya kale lilanga shani ukuti ifyo Yohane na Yesu basokelepo fyalicitike?
5 Imembu sha bashimapepo abaYuda shalifulileko lintu batampile ukupakasa Yesu na basambi bakwe. Nga filya fine Yohane na Yesu babasokele, ubushiku bwa cipyu ubwa kwa Lesa bwasukile bwaisa. Pali ilya nshita, ‘icipyu icaleisa’ cali no kuba fye pa ncende imo, mu Yerusalemu na mu Yudea. Kanshi abantu nga balifulumwike mu Yerusalemu na mu Yudea no kuya ku ncende shimbi. Icipyu caishile lintu abena Roma baonawile Yerusalemu ne tempele lyalimo mu 70 C.E. “Ubucushi” bwalikulile nga nshi ukucila amacushi yonse ayo aba mu Yerusalemu bapitilemo. Abengi balibepeye nelyo ukubasenda bunkole. Ifi fyacitike fyalelanga ukuti ku ntanshi kukaba ubonaushi ubukalamba ubukesa pa batila Bena Kristu na baba mu mipepele imbi iya bufi.—Mat. 24:21.
Icipyu Icileisa ico Tufwile Ukufulumuka
6. Finshi fyatendeke ukucitika mu cilonganino ca kubalilapo ica Bena Kristu?
6 Bamo pa Bena Kristu ba kubalilapo basangwike abasangu, kabili abantu balibakonkele. (Imil. 20:29, 30) Ilyo abatumwa ba kwa Yesu bali aba mweo, ‘balelesha’ ubusangu bwa musango yo ukucitika, lelo lintu bafwile, ifyakaniko fya bantu abaleti Bena Kristu fyalipangilwe. Pali ino nshita, mu Kristendomu mwaba amabumba ayengi ayasambilisha ifisambilisho fyalubana ifi-ipilika. Baibolo yalisobele ukuti bashimapepo ba mu Kristendomu bakabako. Ilondolola ili bumba lya bashimapepo lyonse ukuti “muntu wa bumpulamafunde” nelyo “umwana wa bonaushi . . . uo Shikulu Yesu akepaya . . . no kumonaula ku kumoneka kwa kubapo kwakwe.”—2 Tes. 2:3, 6-8.
7. Mulandu nshi amashiwi ya kuti “umuntu wa bumpulamafunde” yalondolwela bwino sana ificita bashimapepo ba mu Kristendomu?
7 Bashimapepo ba mu Kristendomu ni bampulamafunde pantu balilufya abantu abengi nga nshi ilyo basambilisha no kusuminisha amaholide ne mibele iyapusana ne fyo Baibolo ilanda. Muno nshiku bashimapepo abapange bumba lya “mwana wa bonaushi” bakonaulwa ku ciyayaya kabili tabakakwate isubilo lya kubuuka nge fyo cali na kuli bashimapepo abo Yesu ashimawile pa cintubwingi. (2 Tes. 1:6-9) Lelo, cinshi cikacitika ku bantu abo balufya kuli bashimapepo ba mu Kristendomu na kuli bashimapepo ba mu mipepele imbi ya bufi? Pa kwasuka ici cipusho, natutale tulande pa fyalecitika lintu abena Babiloni baonawile Yerusalemu mu 607 B.C.E.
“Fulumukeni mu Kati ka Babele”
8, 9. (a) Fyebo nshi ifya kusesema ifyo Yeremia aebele abaYuda abali bankole mu Babiloni? (b) Ni mu musango nshi abantu ba kwa Lesa bafulumwike ilyo abena Medai na bena Persia bacimfishe Babiloni?
8 Kasesema Yeremia alisobele ukuti Yerusalemu yali no konaulwa kabili ifyo asobele fyafikilishiwe mu 607 B.C.E. Atile abantu ba kwa Lesa bakabasenda bunkole lelo pa numa ya “myaka amakumi cinelubali” bali no kubwelela ku calo cabo. (Yer. 29:4, 10) Yeremia alikwete ifyebo fyacindama ifya kusosa ku baYuda bali bankole mu Babiloni; abebele ukuti balingile ukutaluka ku mipepele ya bufi iyali mu Babiloni. Ukutaluka ku mipepele ya bufi kwali no kulenga ukuti baipekanye ukubwelela ku Yerusalemu no kutendeka ukupepa kwasanguluka pa nshita iyo Yehova umwine asalile. AbaYuda babwelelemo ku Yerusalemu pa numa fye abena Medai na bena Persia bacimfishe umusumba wa Babiloni mu 539 B.C.E. Imfumu Koreshe iya ku Persia yashikile icipope ca kuti abaYuda babwelelemo ku Yerusalemu no kukuula itempele lya kwa Yehova.—Esra 1:1-4.
9 AbaYuda abengi nga nshi balibwelelemo ku Yerusalemu. (Esra 2:64-67) Lintu babwelelemo, bafikilishe ifyo Yeremia asobele lintu abacincishe ukufulumuka mu Babiloni, kabili balifulumwike no kuya ku ncende imbi. (Belengeni Yeremia 51:6, 45, 50.) Te baYuda bonse bakwanishe ukwenda lulya lwendo lwalepa ulwa kubwelelamo ku Yerusalemu na ku Yudea. Abashele mu Babiloni, pamo nga kasesema Daniele uwali umukoloci, Lesa ali no kubapaala nga ca kuti fye baletungilila ukupepa kwa cine ukwali mu Yerusalemu no kutaluka ku mipepele ya bufi iyali mu Babiloni.
10. “Fya muselu” nshi ifyo “Babiloni Mukalamba” acita?
10 Pali lelo abantu abengi nga nshi baba mu mipepele ya bufi iyatendekele mu musumba wa Babiloni. (Ukute. 11:6-9) Baibolo yalondolola iyi mipepele yonse ukuti ni “Babiloni Mukalamba, nyina wa banakashi bacilende kabili uwa fya muselu fya pano isonde.” (Ukus. 17:5) Ukutula fye na kale imipepele ya bufi ilatungilila ifikansa fya mitekele ya calo. Pa fintu “ifya muselu” ifyo imipepele ya bufi yacita paba ne nkondo ishingi sana umo abantu abengi nga nshi ‘baipaiwa pe sonde.’ (Ukus. 18:24) “Ifya muselu” fimbi fisanshamo ukuulungana na bana abanono ne misango imbi iya bulalelale iyo bashimapepo baipoosamo iyo na macalici yasuminisha. Kanshi te ca kupapa ukuti nomba line Yehova Lesa ali no kufumya imipepele ya bufi yonse pano calo!—Ukus. 18:8.
11. Mulimo nshi Abena Kristu ba cine bakwata pali ino nshita ukufikila Yehova akonaule Babiloni Mukalamba?
11 Abena Kristu ba cine, abaishiba ukuti Yehova ali no konaula imipepele ya bufi nomba line, balikwata umulimo wa kusoka ababa muli Babiloni Mukalamba. Cimo ico bacita pa kusoka ababa muli Babiloni Mukalamba kushalika amaBaibolo ne mpapulo shilanda pali Baibolo isho “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” asabankanya pantu e o Yesu ashilile umulimo wa kupekanya “ifya kulya . . . pa nshita yalinga.” (Mat. 24:45) Nga ca kuti abantu balefwaya ukwishiba ifyo Baibolo isambilisha, Abena Kristu ba cine balatendeka ukusambilila nabo pa kuti bengabafwa ukwishiba Icebo ca kwa Lesa. Tulesubila ukutila bakeluka ukuti bafwile ‘ukufulumuka mu kati ka Babele’ ilyo inshita ishilapwa.—Ukus. 18:4.
Fulumukeni Utulubi
12. Bushe Lesa amona shani abapepa utulubi ne fipasho?
12 Ica muselu na cimbi ico ababa muli Babiloni Mukalamba bacita kulapepa utulubi ne fipasho. Lesa eta ifi fintu ukuti ‘ifya makankamike,’ e kutila ifya bunani. (Amala. 29:17) Bonse abafwaya ukutemuna Lesa bafwile ukutaluka ku kupepa utulubi no kukonka ifyo Lesa umwine asosa, ukuti: “Ine ndi Yehova, e shina lyandi; no bukata bwandi nshibupeela kuli umbi, nangu ukutashiwa kwandi ku fimpashanya.”—Esa. 42:8.
13. Misango nshi imbi iya kupepo tulubi iyo tulingile ukufulumuka?
13 Icebo ca kwa Lesa calisokolola imisango na imbi iya kupepo tulubi. Ica kumwenako fye, Baibolo itila umufimbila “kupepo tulubi.” (Kol. 3:5) Umufimbila kukumbwa icintu ica muntu umbi. (Ukufu. 20:17) Malaika uwaishileba Satana Kaseebanya afimbile icifulo ca Wapulishamo kabili alefwaya ukuti abantu balemupepa. (Luka 4:5-7) Ici calengele ukuti apondokele Yehova no kulenga Efa ukufimbila ico Lesa abakeenye ukucita. Ifyo Adamu acitile cimo no kupepa utulubi pantu alemona kwati ifyo atemenwe, pamo ngo mukashi wakwe, fyalicindeme sana ukucila ukumfwila ifunde ilyo Wishi wa ku muulu amupeele. Lelo, abantu bonse abafwaya ukufulumuka ubushiku bwa cipyu ubwa kwa Lesa bafwile ukulapepa fye Yehova eka no kukanaba no mufimbila.
“Fulumuko Bulalelale”
14-16. (a) Mulandu nshi Yosefe abelele ne mibele iisuma iyo tufwile ukupashanya? (b) Cinshi tufwile ukucita nga ca kuti itunko lya kucita ubulalelale nelyo ubucende lyaisa? (c) Finshi tufwile ukucita pa kuti twingaba na maka ya kufulumuka ubulalelale?
14 Belengeni 1 Abena Korinti 6:18. Ilyo muka Potifari apatikishe Yosefe ukulaala nankwe, Yosefe alifulumwike no kufuma mu ng’anda. Mwandini Abena Kristu bonse fye, abaupana nelyo abashimbe, bafwile ukulamupashanya! Ukwabula no kutwishika icalengele ukuti Yosefe afulumuke ni co alishibe ifyacitike kale ifyalelanga ukuti Lesa alipata ubulalelale. Nga tulefwaya ukulaumfwila ifunde lya kwa Lesa ilitila “fulumuko bulalelale,” twakulataluka ku fintu ifingalenga twatendeka ukulakumbwa umuntu uushili mwina mwesu. Baibolo yatweba ukuti: “Mulenge fifwe ifilundwa fyenu ifya mubili ifya pano isonde ukukuma ku bulalelale, ukukowela, insuuna, ulunkumbwa lubi, no mufimbila, e kupepo tulubi. Ni pa mulandu wa ifyo fintu ubukali bwa kwa Lesa buleishila.”—Kol. 3:5, 6.
15 Baibolo yatila ‘ubukali bwa kwa Lesa buleisa.’ Abengi muli cino calo balaba no lunkumbwa lwa kucita ubulalelale nelyo ubucende kabili tabaleka ukutontonkanyapo mpaka babembuka. E ico, fwe Bena Kristu tulingile ukulalomba ukuti Lesa aletwafwa no kutupeela umupashi wa mushilo pa kuti tatucitile ubulalelale nelyo ubucende. Na kabili, ukusambilila Baibolo, ukulasangwa ku kulongana, no kulashimikilako bambi imbila nsuma kukatwafwa ukutwalilila ‘ukulaenda mu mupashi.’ Nga tulecita ifi, ‘tatwakacite ulunkumbwa lwa mubili nakalya.’—Gal. 5:16.
16 Nga tulatamba ifye shiku, ninshi ‘tatwenda mu mupashi.’ Umwina Kristu onse fye talingile ukulabelenga, ukulatamba, nelyo ukulakutika ku fingalenga alafwaisha ukucita ubulalelale nelyo ubucende. Na kabili te mulandu na kuntu bali, abantu ba kwa Lesa “aba mushilo” tabalingile ukulalanda pa malyashi ya bulalelale. (Efes. 5:3, 4) Nga tulecita ifi ninshi tulelanga Shifwe wa ku muulu ukuti tulafwaisha ukufulumuka icipyu cakwe no kwisaikala mu calo cipya ica bulungami.
Fulumukeni “Ukutemwa Indalama”
17, 18. Mulandu nshi tulingile ukufulumukila “ukutemwa indalama”?
17 Muli kalata ya kubalilapo iyo Paulo alembele Timote, akomaile pa fishinte ifilanda pa fyo Abena Kristu abasha balingile ukulakonka. Nalimo bamo pali aba basha baleenekela ukuti bali no kulanonkelamo sana pantu balebomba ku Bena Kristu banabo. Bambi nabo limbi balefwaya ukulanonkela pa ba bwananyina. Paulo abasokele ukuti tabafwile ukulamona “ukuipeelesha kuli bukapepa” kwati “ca kunonkelamo” ifyuma. Nalimo “ukutemwa indalama” e kwalengele balemona kwati ukuipeelesha kuli bukapepa ca kunonkelamo ifyuma. Ukutemwa indalama kuti kwaleta amafya pali bonse fye, abapiina na bakankaala.—1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10.
18 Bushe kuti mwaibukishapo bamo abaonawile bucibusa bwabo na Lesa pa mulandu fye wa “kutemwa indalama,” nelyo pa mulandu wa kutemwa ifintu ifishacindama ifyo muntu engashita nga nakwata indalama? (Yosh. 7:11, 21; 2 Isha. 5:20, 25-27) Paulo akonkomeshe Timote ukuti: “Iwe, we muntu wa kwa Lesa, fulumuke fi fintu. Awe ukonkelele ubulungami, ukuipeelesha kuli bukapepa, icitetekelo, ukutemwa, ukushipikisha, ukufuuka.” (1 Tim. 6:11) Bonse abalefwaya ukupusuka ubushiku bwa cipyu ubuleisa bafwile ukumfwila uku kufunda.
“Fulumuka Ulunkumbwa lwa Bwaice”
19. Bushe abacaice bonse bakabila cinshi?
19 Belengeni Amapinda 22:15. Ubupumbu ububa mu mitima ya baice bulalenga ukuti balebabeleleka bwangu. Ukubasalapula ukubomfya Amalembo e kwingabacingilila. Abacaice abengi abakwata abafyashi abashili Inte sha kwa Yehova balabelenga Baibolo pa kuti beshibe ifishinte fyabamo kabili balakonka ifyo fine fishinte. Bambi balanonkelamo mu mano Abena Kristu bakosoka aba mu cilonganino babapanda. Kanshi, nampo nga bafyashi benu Abena Kristu nelyo aba bwananyina aba mu cilonganino abakosoka e bamufunda pa fyo Baibolo ilanda, mufwile ukukonka ifyo bamweba pantu ukumfwila uko kufunda kuti kwalenga mwaba ne nsansa pali ino nshita na ku ntanshi.—Heb. 12:8-11.
20. Bushe abacaice kuti basanga shani aba kubafwa ukufulumuka imibele yabipa?
20 Belengeni 2 Timote 2:20-22. Abacaice abengi abashakwata aba kubasambilisha amafunde ya mu Baibolo balisambilila imibele yabipa pamo nga ukucimfyanya, umufimbila, ubulalelale, ukutemwa indalama, no kukonkelela umusamwe. Iyi mibele yaba “lunkumbwa lwa bwaice” ulo Baibolo itukonkomesha ukufulumuka. Pa kuti Umwina Kristu wacaice afulumuke iyi mibele, afwile ukuba uwacenjela pa kuti tabamubeleleke ku muntu uuli onse. Ukumfwila ukufunda kwa kwa Lesa ukutila tufwile ukukonkelela imibele iisuma no kulaba “pamo na balilila kuli Shikulu ku mitima iyasanguluka” e kwingatwafwa sana ukuba abacenjela pa kuti bambi tabatubeleleke.
21. Bulayo nshi ubo Yesu Kristu alaya abasambi bakwe ababa kwati ni mpaanga?
21 Nampo nga tuli bacaice nelyo abakalamba, nga twakaana ukukutika ku bantu abafwaya ukutubeleleka tulanga ukuti tufwaya ukutwalilila ukuba abasambi ba kwa Yesu ababa kwati ni mpaanga ‘abafulumuka . . . ishiwi lya bambi bambi.’ (Yoh. 10:5) Pa kuti tukapusuke ubushiku bwa cipyu ubwa kwa Lesa, tatulingile fye ukufulumuka ku fintu ifyabipa, lelo kuliko na fimbi ifyo tulingile ukucita. Tufwile no kulakonkelela imibele iisuma. Icipande cikonkelepo cikalanda pa mibele 7 iyo tufwile ukukonkelela. Nacicindama nga nshi ukusambilila sana pali iyi mibele pantu Yesu alaile abasambi bakwe ubu bulayo busuma ubutila: “Ine [ndapeela impaanga shandi] ubumi bwa muyayaya, kabili tashakonaulwe nakalya, kabili takuli uukashisompola mu minwe yandi.”—Yoh. 10:28.
Kuti Mwayasuka Shani?
• Fyebo nshi Yesu asosele ilyo alesoka bashimapepo?
• Bwafya nshi ubo abantu abengi nga nshi muli cino calo balimo?
• Misango nshi iya kupepa utulubi iyo tulingile ukufulumuka?
[Ifikope pe bula 8, 9]
Cinshi mutontonkanyapo nga mwaumfwa shiwi lya kuti “ukufulumuka”?