Bombeleni Yehova Ilyo Inshiku sha Bubi Tashilaisa

1, 2. (a) Kufunda nshi ukwafumine kuli Lesa uko Solomone alembeele abacaice? (b) Mulandu nshi Abena Kristu abali ne myaka 50 nelyo ukucilapo bengafwaila ukukonka kufunda uko Solomone afundile abacaice?

IMFUMU SOLOMONE yalembeele abacaice amashiwi yafumine kuli Lesa, aya kuti: “Ibukisha Kabumba obe Lesa Mukulu mu nshiku sha bulumendo bobe, ilyo inshiku sha bubi tashilaisa.” Bushe “inshiku sha bubi,” ni nshiku nshi? Ni lilya umuntu akota. Solomone abomfeshe amashiwi ya mishikakulo pa kulondolola inshiku sha bubi isho abakote bapitamo, atile amaboko yalakanka, tabakwata amaka ya kwenda, ameno yalasokoka, tabamwenesha, tabomfwikisha, balakwata imfwi, kabili balakongama. Tufwile ukubombela Yehova ilyo ishi nshiku sha bubi tashilaisa.—Belengeni Lukala Milandu 12:1-5.

² Abena Kristu abengi abali ne myaka 50 nelyo ukucilapo bacili balikwata amaka ya kubomba. Nalimo balikwata imfwi ishinono, lelo tabalakota ica kuti balalwalilila nga fintu Solomone alondolwele. Bushe aba bakalamba kuti banonkelamo shani mu kufunda ukwaba mu Baibolo uko balembeele abacaice ukuti: “Ibukisha Kabumba obe Lesa Mukulu”? Bushe uku kufunda kwalola mwi?

 3. Bushe ukwibukisha Kabumba wesu Lesa Mukulu kwalola mwi?

³ Nangu ca kutila twalibombela Yehova pa myaka iingi, kuti cawama limo twakutumana no kutontonkanya pa fyo Kabumba wesu akulisha. Ubumi, bupe ubusuma nga nshi ubo Lesa atupeela. Ifyo apanga filatupapusha sana kabili te kuti tufishibe fyonse. Yehova alipanga ifintu ifisuma ifingi nga nshi ifilenga ukuti tuleipakisha ubumi. Nga twatontonkanya pa fyo Yehova abumba, tuleshiba bwino imibele yakwe iya kutemwa, amano na maka. (Amalu. 143:5) Lelo ukwibukisha Kabumba wesu Lesa Mukulu kwalola na mu kuti tufwile ukulatontonkanya pa fyo afwaya ukuti tulecita. Nga tuletontonkanya pali ifi fintu, tukalafwaya ukutasha Kabumba wesu ica kuti tukapingulapo ukulabomba apapelele amaka yesu.—Luk. Mil. 12:13.

 4. Cipusho nshi Abena Kristu abakalamba bengaipusha, kabili mulandu nshi?

⁴ Nga ca kutila mwalishiba ifintu ifingi pa mulandu wa kuti mwalikala imyaka iingi pa calo, mufwile ukuyipusha ici cipusho icacindama ica kuti, ‘Finshi ningacita pali ino nshita ilyo nciliko na maka?’ Apo muli Bena Kristu abaishiba ifintu ifingi, mwalikwata ishuko ilyo bambi bashakwata. Kuti mwasambilishako abacaice ifyo mwasambilila kuli Yehova. Kuti mwakoseleshako bambi nga mulebebako ifisuma ifyo mwaipakisha mu mulimo wa kwa Lesa. Imfumu Davidi yapepele ukutila kuti yatemwa ukwebako bambi pa busuma bwa kwa Lesa. Yatile: “Mwe Lesa, mwalinsambilisha ukufuma ku bwaice bwandi. . . . Kabili na lintu nkakota no mutwe waba ne mfwi, mwe Lesa, mwikandekelesha, mpaka nkashimike ulwa kuboko kwenu ku nkulo iikakonkapo, na bumpalume bwenu kuli bonse abakesabapo.”—Amalu. 71:17, 18.

 5. Bushe Abena Kristu abakalamba kuti basambilishako shani bambi ifyo basambilila?

⁵ Kuti mwacita shani pa kuti na bambi bakwateko amano ayo mwanonka pa myaka iingi iyo mwaikala pa calo? Kuti muleitako abacaice ababombela Lesa ku ng’anda ku mwenu pa kuti mulekoseleshanya. Nalimo kuti mwabombako nabo mu mulimo wa mwi bala pa kuti bamone ifyo muba ne nsansa ilyo mulebombela Yehova. Elihu atile: “Inshiku e sho shisose, no bwingi bwa myaka e bo bulenge amano ukwishibikwa.” (Yobo 32:7) Umutumwa Paulo aebele abanakashi Abena Kristu abakalamba ukuti balekoselesha bambi mu fyo balanda na mu fyo bacita. Atile: “Abanakashi abakalamba . . . balesambilisha ifisuma.”—Tito 2:3.

 6. Mulandu nshi Abena Kristu abakalamba bashilingile ukulamwena kwati tapali ifyo bengacita?

⁶ Nga ca kutila muli Bena Kristu abakalamba, ninshi kuti mwa-afwako bambi. Tontonkanyeni pa fyo mwaishiba ino nshita ifyo mushaishibe imyaka 30 nelyo 40 iyapita. Mwalishiba ifya kubomfya bwino ifishinte fya mu Baibolo. Ukwabula no kutwishika, mwalishiba ifya kulenga icine ca mu Baibolo ukufika abantu pa mutima. Nga ca kuti ni mwe baeluda, mwalishiba ifya kwafwa aba bwananyina nga balufyanya. (Gal. 6:1) Nalimo mwalisambilila ifya kwangalila imilimo ya pa cilonganino, amadipartimenti ya pa kulongana ukukalamba, nelyo amakuule ya Mayanda ya Bufumu. Nelyo mwalishiba ifyo mwingalondolwela badokota pa kuti balebomfya inshila shimbi isha kundapa ukwabula ukubomfya umulopa. Nangu ca kutila ni nomba line mwasambilile icine, mwalishiba ifintu ifingi pa mulandu wa kuti muli bakalamba. Ku ca kumwenako, nga ca kutila mwalikwata abana, mwalishiba ifingi pa fya kukusha abana. Abena Kristu abakalamba balishiba ifya kukoselesha abantu ba kwa Yehova ukupitila mu kubasambilisha, ukubatungulula no kubakosha.—Belengeni Yobo 12:12.

 7. Finshi ifyo Abena Kristu abakalamba bengasambilisha abacaice?

⁷ Finshi fimbi ifyo mwingacita pa kwafwa bambi? Nalimo kuti mwalangilila abacaice ifya kutendeka no kutungulula amasambililo ya Baibolo. Nga ni mwe bankashi, bushe kuti mwaebako bankashi abacaice abali na bana abanono ifyo bengacita pa kuti balebomba bwino umulimo wa kwa Lesa ilyo balesakamana abana? Nga ni mwe bamunyina, bushe kuti mwasambilishako bamunyinefwe abacaice ifya kulanda bwino amalyashi no kwishiba ifya kushimikila bwino? Bushe kuti mwabalanga ifyo mucita pa kukoselesha bamunyinefwe na bankashi abakoloci ilyo mwabatandalila? Nangu ca kuti tamwakwata amaka nga yalya mwakwete ilyo mwali abaice, mwalikwata ifingi ifyo mwingasambilisha abacaice. Icebo ca kwa Lesa citila: “Ubusuma bwa balumendo maka yabo, no bucindami bwa bakote ni mfwi shabo.”—Amapi. 20:29.

 8. Finshi umutumwa Paulo acitile mu bukalamba?

⁸ Umutumwa Paulo abomfeshe amaka yakwe ukubombela Lesa ilyo ali umukalamba. Ilyo Paulo bamufumishe mu cifungo mu Roma nalimo mu 61 C.E., ninshi alibombesha pa myaka iingi muli bumishonari kabili alishipikishe na mafya ayengi, kanshi alafwaya nga apingwilepo ukwikala fye mu Roma no kulashimikila mulya mwine. (2 Kor. 11:23-27) Bamunyinefwe abaleikala muli ulya musumba nga balitemenwe ukuti atwalilile ukulabafwa. Lelo Paulo alimwene ukuti ku fyalo fimbi aba kubila imbila nsuma balicepele. E ico, aimine ubulendo bumbi ubwa bumishonari kabili aile na Timote na Tito ku Efese, lyena baile ku Krete e lyo nalimo baliile na ku Makedonia. (1 Tim. 1:3; Tito 1:5) Alipangile ukuya na ku Speni, lelo tatwaishiba nga ca kutila aliileko.—Rom. 15:24, 28.

 9. Ni lilali Petro akuukiile ku ncende ukushali aba kubila imbila nsuma abengi? (Moneni icikope cili pa ntendekelo ya cino cipande.)

⁹ Umutumwa Petro nalimo ali ne myaka ukucila pali 50 ilyo aile uko bakabila ba mbila nsuma bacepele. Mulandu nshi twingalandila ifyo? Nga ca kuti alilingene imyaka na Yesu nelyo ali umukalambako pali ena, ninshi afwile ali ne myaka nalimo 50 ilyo akumene na batumwa bambi mu Yerusalemu mu 49 C.E. (Imil. 15:7) Pa numa ya kulya kukumana, Petro aile mu kwikala ku Babiloni, afwile aleshimikila ku baYuda abengi abaleikala kulya. (Gal. 2:9) Ilyo alembele kalata yakwe iya kubalilapo nalimo mu 62 C.E., ninshi ekala mu Babiloni. (1 Pet. 5:13) Ukwikala ku calo cimbi kwalyafya, lelo Petro tafililwe ukubombela Yehova no mutima onse pa mulandu fye wa kuti alikulile.

10, 11. Landeni ifyacitile abakalamba bamo abakuukiile uko aba kubila imbila nsuma bacepa.

¹⁰ Muno nshiku, Abena Kristu abengi abali ne myaka 50 no kucilapo balimona ukuti ifintu fyalyaluka mu mikalile yabo kabili kuti babombako imilimo ya kwa Yehova na imbi. Bamo balikuukila ukushaba bakasabankanya abengi. Ku ca kumwenako, ba Robert batile: “Ine no mwina mwandi twali ne myaka nalimo 55 ilyo twailwike ukutila kuti twabombesha mu mulimo wa kwa Yehova. Umwana wesu umo fye uo twakwete ninshi alaikalila, tatwakwete abafyashi aba kusakamana, kabili twalikweteko na kalupiya akanono ako batupeele pa sho abafyashi bashile. Nalimwene ukuti nga twashitisha ing’anda kuti twabomfyako indalama ku kubwesha inkongole sha ng’anda e lyo ishashala twali no kushibomfya ku fyo twalekabila ukufikila napoka indalama sha penshoni. Twalyumfwile ukuti mu Bolivia abantu abalefwaya ukusambilila Baibolo balifulile kabili imikalile tayayafishe. E ico twapingwilepo ukukuuka. Ukubelesha imikalile ipya takwayangwike. Fyonse fyalipusene ne fyo twabeleshe ilyo twali ku North America. Lelo mu kubombesha kwesu mwalifumine ifisuma.”

¹¹ Ba Robert batile: “Ifyo tucita sana pali ino nshita kubomba imilimo ya pa cilonganino. Bamo abo twalesambilila nabo Baibolo balibatishiwa. Ulupwa lumo ulo twalesambilila nalo Baibolo lupiina kabili bekala mu mushi uwabela ukutali. Lelo cila mulungu balenda ulwendo ulwayafya ukwisa ku tauni mu kulongana. Ala mwandini twaliba ne nsansa icine cine pa kumona ifyo ulu lupwa lwalunduluka, no kuti umwana wabo umukalamba ni painiya!”

12, 13. Ilyo ba Brian bapokele penshoni, finshi bacitile na bena mwabo?

¹² Aba bwananyina ababa mu filonganino na mu mabumba umo balanda ululimi lwa ku calo cimbi kuti banonkelamo sana mu kuba na bamunyinefwe na bankashi abakalamba. Na kabili, mu fifulo umo bashimikila ku bantu abalanda ululimi lwa ku calo cimbi mulafuma ifisuma sana. Ku ca kumwenako, ilyo ba Brian aba ku Britain baali ne myaka 65, balipokele penshoni kabili bena na bena mwabo tabakwete ifingi ifya kucita. Batile: “Abana besu baleikalila kabili tatwalesanga sana abantu abalefwaya ukusambilila Baibolo. Lyena nakumene no mulumendo umwina China uwalebomba pa yuniversiti. Ilyo namwebele ukuti akese ku kulongana alisumine, kabili nalitendeke ukusambilila nankwe Baibolo. Ilyo papitile imilungu iinono, atendeke ukuleta abanankwe abena China ku kulongana. Pa numa ya milungu ibili, aishile no mubiye uwalenga butatu, lyena no walenga bune.

¹³ “Ilyo umwina China uwalenga busano anjebele ukuti tulesambilila nankwe Baibolo, natendeke ukutontonkanya ukuti, ‘Nangu ca kuti ndi ne myaka 65 tacilepilibula ukuti mfwile ukupoka penshoni mu mulimo wa kwa Yehova.’ E ico, naipwishe umukashi wandi, uo nacilako imyaka ibili, nga kuti atemwa ukusambilila iciChinese. Pa kusambilila iciChinese twalebomfya amatepu. Napapita nomba ne myaka 10. Ukushimikila mu cifulo umo balanda ululimi lwa ku calo cimbi kwalilenga tuleyumfwa ukuti tatulakota. Ukufika pali ino nshita, abena China abo twasambilila nabo balifika 112! Abengi balalongana kabili umo nomba ni painiya.”

14. Cinshi Abena Kristu abakalamba bashifwile ukulaba, kabili bushe ica kumwenako ca mutumwa Paulo kuti cabakoselesha shani?

¹⁴ Nangu ca kutila Abena Kristu abali ne myaka 50 no kucilapo kuti babombesha mu mulimo wa kwa Yehova, te bonse abengacita ifyo. Bamo balalwalilila, bambi balasakamana abafyashi babo abakoloci nelyo abana babo. Kuti mwaba ne nsansa ukwishiba ukuti Yehova alatasha pali fyonse ifyo mucita mu mulimo wakwe. Kanshi ukucila ukulaumfwa ububi pa fyo mulefilwa ukucita, muleba ne nsansa pa fyo mulekumanisha ukucita. Tontonkanyeni pa ca kumwenako ca mutumwa Paulo. Pa myaka iingi, bamukakiile pa ng’anda, kanshi taleya pa nyendo sha bumishonari. Lelo ilyo abantu balemutandalila, alelanda nabo ifya mu Malembo kabili alebakoselesha.—Imil. 28:16, 30, 31.

15. Mulandu nshi Abena Kristu abakoloci bacindamina sana?

¹⁵ Na kabili Yehova alatasha sana pa milimo yonse iyo abakoloci babomba mu mulimo wakwe. Nangu ca kuti Solomone alandile ukuti inshiku sha bubi shalyafya, Yehova alatasha sana pa fyo Abena Kristu abakoloci bamulumbanya. (Luka 21:2-4) Aba mu filonganino balatemwa ukuba pamo na bakoloci ababombela Lesa pa myaka iingi.

16. Finshi fimo ifyo Ana umukoloci ashaipakisheko, lelo finshi alecita pa kuti alelumbanya Lesa?

¹⁶ Baibolo ilanda pa mwanakashi umukalamba Ana, uwatwalilile ukulumbanya Yehova na mu bukote. Ilyo Yesu afyelwe, Ana uwali mukamfwilwa ali ne myaka 84. Nalimo alifwile bwangu e calengele ukuti eba umusambi wa kwa Yesu, no kukanasubwa no mupashi wa mushilo, nelyo ukubombako umulimo wa kushimikila imbila nsuma ya Bufumu. Lelo Ana aleba ne nsansa pa milimo alebomba. “Talepuswa pe tempele, alebomba umulimo wa mushilo ubushiku na kasuba.” (Luka 2:36, 37) Ilyo shimapepo aletuula ifyanunkila mwi tempele ulucelo ne cungulo, Ana aleba pamo na bantu bambi mu lubansa lwe tempele balepepa mu mutima nalimo pa mamineti 30. Ilyo amwene Yesu ninshi ali akanya, Ana atendeke “ukulanda pa mwana kuli bonse abalelolela ukulubuka kwa Yerusalemu.”—Luka 2:38.

17. Bushe kuti twa-afwa shani Abena Kristu abakoloci na balwalilila ukulatungilila ukupepa kwa cine?

¹⁷ Muno nshiku, tufwile ukuipekanya ukwafwa Abena Kristu abakoloci nelyo abalwala. Bamunyinefwe bamo na bankashi kuti batemwa ukusangwa ku kulongana kwa pa cilonganino no kulongana kukalamba lelo balafilwa. Mu ncende shimo, bamunyinefwe mu filonganino balapekanya ukuti abakoloci balekutika ku kulongana pa foni. Lelo mu ncende shimo ico te kuti cicitike. Nangu cibe ifyo, Abena Kristu abashingakumanisha ukusangwa ku kulongana kuti batungilila ukupepa kwa cine. Ku ca kumwenako, kuti balepepa ukuti icilonganino cilelunduluka.—Belengeni Amalumbo 92:13, 14.

18, 19. (a) Mulandu nshi Abena Kristu abakoloci nalimo bashingelukila ukuti balakoselesha bambi? (b) Kuti twabomfya shani ukufunda kwa kuti: “Ibukisha Kabumba obe Lesa Mukulu”?

¹⁸ Abena Kristu abakoloci nalimo te kuti beshibe ukuti balakoselesha abantu bambi. Ku ca kumwenako, nangu ca kutila Ana alibombele ne cishinka imyaka iingi pe tempele, nalimo taishibe ukuti ifyo acitile fyali no kwafwa abantu abali no kwikala pano calo imyaka iingi ku ntanshi. Ifyo Ana atemenwe Yehova fyalilembwa muli Baibolo. Ukwabula no kutwishika, bamunyinenwe tabakalabe ukutemwa uko mwatemwa Lesa. E mulandu wine Icebo ca kwa Lesa cisosela ukuti: “Umutwe wa mfwi uba cilongwe icayemba nga ca kuti umwine mulungami”!—Amapi. 16:31.

¹⁹ Kwaliba fimo ifyo ifwe bonse tushingakumanisha ukucita mu mulimo wa kwa Yehova. Lelo bonse fwe bacili na maka natuletontonkanya pa mashiwi ayafuma kuli Lesa aya kuti: “Ibukisha Kabumba obe Lesa Mukulu  . . . ilyo inshiku sha bubi tashilaisa.”—Luk. Mil. 12:1.