Ifipusho Ukufuma ku Babelenga

Ukulingana ne fishimikwa mu lyashi, pa numa lintu umwana afyalwa, mu fipatala mumo balasunga icisa no mutoto pa kuti bengafumyamo ifintu fimo mu mulopa uba muli fyene. Bushe ici cilingile ukusakamika Abena Kristu?

Mu fifulo ifingi nga nshi, ica musango yu tacicitika nakalya, e co Abena Kristu tabalekabila ukusakamikwa. Nga ca kuti kuliko umulandu washininkishiwa bwino uwa kusuminina ukuti icintu ca musango yu cilacitika mu cipatala umo Umwina Kristu ali no kupaapila, kuti caba fye bwino ukweba dokota ukuti icisa no mutoto filingile ukupooswa, te kwesha ukufibomfya mu nshila iili yonse.

Ifintu fyalekanalekana ifya kubomfya mu fipatala fyalifumishiwa ku fintu fya mweo, atemwa ku nama nelyo ku bantunse. Ku ca kumwenako, ama hormone yamo yalifumishiwa mu misu ya bakabalwe bali na mafumo. Mu mulopa wa bakabalwe e mo bafumya umuti wa nshindano ya kucingila ubulwele bwa kuumine ncendwa, kabili gamma globulin iya kulwishishako amalwele pa nshita ntali yalipangwa ukufuma ku fisa fya bantunse (ififuma pa numa fye ya kupaapa). Ifipatala fimo filasunga ifisa no kufibika mu fuliji kabili pa numa fipeelwa ku ciputulwa cipanga imiti pa kuti umulopa uufulilemo amaka ya kulwisha amalwele wingabombelwapo ku kupangamo gamma globulin.

Pali nomba line nga nshi, bakasapika balitunga ukuti balitunguluka mu kubomfya umulopa wa mu cisa ku kundapa umusango umo uwa kansa wa mu mulopa, kabili calitungwa ukuti umulopa wa musango yo kuti wabomba bwino sana mu kundapa amalwele ayashumfwa umuti nelyo kuti wabomfiwa mu cifulo ca kubomfya ubufyompo bwa mu mafupa. E ico, calyumfwikako ukuti abafyashi bamo balafumya umulopa mu cisa, ukuubika mu fuliji ukufikila wakosa, no kuusunga epali kuti waisabomfiwa mu kundapa umwana wabo ku ntanshi.

Imibomfeshe ya musango yo iya mulopa wa mu cisa taicebusha nangu panono Abena Kristu ba cine, abo itontonkanyo lyabo litungululwa na mafunde ya kwa Lesa ayapwililika. Kabumba wesu amona umulopa ukuti walishila, ukwimininako ubumi ubwapeelwa na Lesa. Asuminishe fye ukubomfya umulopa pa ciipailo, mu kulundana na malambo. (Ubwina Lebi 17:10-12; linganyeniko Abena Roma 3:25; 5:8; Abena Efese 1:7.) Nga tacili ifyo, ninshi umulopa uwafumishiwa mu cibumbwa wali no kupongolwelwa pa nshi, ukuwitila.—Ubwina Lebi 17:13; Amalango 12:15, 16.

Lintu Abena Kristu baikata inama nelyo baipaya inkoko nelyo inkumba, balafumyamo umulopa no kuwitila. Te kutila fye kano lyonse baupongolwela mu mushili, icishinka cili ca kuti balawitila mu cifulo ca kuubomfya mu nshila iili yonse.

Abena Kristu abaatekwa mu cipatala beshiba ukuti ifili fyonse ifyo bafumya ku mubili wabo filapooswa, nampo nga ifyo fintu fili busali bwa mu mubili, iciputulwa ca bulwele, nelyo umulopa. Ca cine, dokota kuti afwaya ukuti apimeko fimo intanshi, pamo nga ukupima imisu, ukupima insandesande shili na mumena, nelyo ukupima umulopa. Lelo pa numa ya ico, ifyo fintu filapooswa mu kumfwana ne funde lya cifulo cimo cimo. Ilingi line umulwele wa mu cipatala takabila ukulandapo mu nshila yaibela ukukuma ku fya kucita kuli ifi fintu pantu ca mano ukulingana ne fya cipatala ukupoosa ifintu fya musango yo. Nga ca kuti umulwele aletwishika sana ukuti iyo nshila ya lyonse te kuti ikonkwe, kuti aeba dokota alemusakamana, ukulondolola ukuti pa mulandu na kuntu apepa alefwaya ukuti ifintu fya musango yo fipooswe.

Nangu cibe fyo, nga fintu cilandilwepo kale, ici tacilekabila ukusakamika umulwele uuli onse pantu mu fifulo ifingi ukufumyamo fimo mu cisa nelyo ifintu fimbi ifya ku bumi no kufibomfya kabili takwisa fye no kwisa ku mano yabo, pali bufi ukucite co lyonse.

Icipande caleti “Natupate Icabipa,” icali mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa January 1, 1997, camoneke nge caletontomesha pa kucenda abana. Ni shani fintu ici cibelesho cingalondololwa?

Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary ilondolola ishiwi “pedophilia” (ukucenda abana) ukuti kwaba “kwampana kwa bwamba ukwapaasuka umo abana banono ilingi line e basoobolwapo ku kwikusha ukwampana kwa bwamba.” Imbali sha ici cibelesho shalisenukwa pa Amalango 23:17, 18. Palya Lesa alibindile ukuba cilende wa mwashila (“nelyo, kalume uwabelako ku mifwaile ya kwampana kwa bwamba ukwapaasuka,” utulembo twa pe samba). Ifi fikomo na kabili fyalibinda umuntu ukwingisha mu “ŋanda ya kwa Yehova” umutengo wa “mbwa” (“napamo umuntu uuibimba mu kwampana kwa bwamba ukwa ku musula, ukucilisha kuli kalume,” utulembo twa pe samba). Uku kuloshako ku Malembo na ku fitabo fya ku calo kulelangilila ukuti cintu Ulupungu lwa kwa Kalinda lwalelandapo cali kucita umwana ukuba uwa kwampana nankwe ukwampana kwa bwamba ku mukalamba, ukusanshako ukwangasha umubili wakwe.