Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Katabo ka Mikalile no Mulimo Tubomba
DECEMBER 2-8
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUSOKOLOLA 7-9
“Yehova Apaala Ibumba Ilikalamba Ilishingapendwa”
it-1-E ibu. 997 para. 1
Ibumba Likalamba
Nalimo kuti twayipusha atuti: Nga ca kuti abapanga “ibumba ilikalamba” bantu abakapusuka kabili abakalaikala pano isonde, cinshi Baibolo ilandila ukuti “nabeminina pa ntanshi ya cipuna ca bufumu na pa ntanshi ya Mwana wa mpaanga”? (Ukus. 7:9) Ishiwi lya kuti ‘ukwiminina’ limo mu Baibolo balibomfya nga balelanda pa muntu nelyo ibumba lya bantu abo batemwa ku muntu beminineko pa ntanshi yakwe. (Amalu. 1:5; 5:5; Amapi. 22:29; Luka 1:19) Na kuba mu cipandwa 6 ice buuku lya Ukusokolola, balanda pa “shamfumu sha pe sonde na bashimucindikwa na bakalamba ba bashilika na bakankaala na ba maka no musha onse no muntungwa onse” ukuti balefwaya ukufisama “ku cinso ca Waikala pa cipuna ca bufumu na ku bukali bwa Mwana wa mpaanga pantu ubushiku bukalamba ubwa bukali bwabo nabwisa, kabili nani uwingeminina?” (Ukus. 6:15-17; linganyeniko Luka 21:36.) Kanshi cimoneka ukuti abantu abakaba mwi “ibumba ilikalamba,” bantu abakapusuka ubukali bwa kwa Lesa no bwa Mwana wa mpaanga kabili e bakeminina pa ntanshi yabo.
it-2-E ibu. 1127 para. 4
Ubucushi
Pa numa ya myaka nalimo 30 ukutula apo Yerusalemu bayonawilile, umutumwa Yohane bamwebele pe bumba likalamba ilya bantu abafumine mu nko shonse, imitundu na bantu ukuti: “Aba e bafuma mu bucushi bukalamba.” (Ukus. 7:13, 14) Amashiwi ya kuti “bafuma mu bucushi bukalamba” yalanga ukuti ibumba likalamba likapusuka. Aya mashiwi yalipalana na ayaba pa Imilimo 7:9, 10 ayatila: “Lesa aali pamo nankwe [Yosefe], kabili amupokolwele mu macushi yakwe yonse.” Ifi Baibolo ilanda ukuti Yosefe balimupokolwele ku macushi yakwe yonse cipilibula ukuti Yehova alimwafwile ukushipikisha kabili alimupuswishe mu macushi ayo aculileko.
it-1-E amabu. 996-997
Ibumba Likalamba
Icakubeshibilako. Icingatwafwa ukwishiba “ibumba likalamba” caba pa mashiwi yaba mu cipandwa 7 ice buuku lya Ukusokolola e lyo na mu fipandwa fimbi ifilanda pa lyashi limo line. Pa Ukusokolola 7:15-17 patila Lesa “akafungulwila itenti lyakwe pali bena,” no kubatungulula “ku tumfukumfuku twa menshi ya mweo” kabili “akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo.” Pa Ukusokolola 21:2-4 paba amashiwi ayapalako, yalanda pe ‘tenti lya kwa Lesa ukuba pamo na bantunse,’ no kuti “akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko na kabili.” Ici cimonwa tacilanda pa baba ku muulu uko ‘Yerusalemu Mupya ekila,’ lelo cilosha ku bantu aba pano isonde.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Ukukakatika Israele wa kwa Lesa
4 Ukwabulo kutwishika, aba bamalaika bane bemininako amabumba yane ya bumalaika, abo Yehova abomfya ku kwikatilila ukuputunkanishiwa kwa bupingushi ukufikile nshita yasontwa. Ilyo bamalaika bakakule yo myela ya bukali bwa bulesa ukupunga pa nshita imo ukufuma ku kapinda ka kuso, akapinda ka kulyo, ku kabanga, na ku masamba, ukupomona kukaba ukwakulisha. Kukapala, lelo pa cipimo cacilishapo ubukulu, ukubomfya kwa kwa Yehova imyela ine ku kusalanganya abena Elamu ba pa kale, ukubafwantaula no kubapwisha. (Yeremia 49:36-38) Ukaba umwela wa cipuupu cikalamba uwacilapo ukupomona na pa “nkuuka” iyo Yehova apwishishemo uluko lwa bena Amone. (Amose 1:13-15) Takuli lubali lwa kuteyanya kwa kwa Satana pa calo lukaba na maka ya kwiminina mu bushiku bwa cipyu ca kwa Yehova, lintu aebela bumulopwe bwakwe ku ciyayaya conse cili no kwisa.—Ilumbo 83:15, 18; Esaya 29:5, 6.
it-1-E ibu. 12
Abadone
Bushe Abadone, malaika wa ku cilindi icabula impela nani?
Ishiwi lya kuti “Abadone” ilyaba pa Ukusokolola 9:11 balibomfya nge shina lya kwa “malaika wa ku cilindi icabula impela.” Ili shiwi mu ciGriki ni Apolione kabili lipilibula “Konaula.” Muli ba 1800 basambilila sana balibombeshe ukulanga ukuti aya mashiwi ya busesemo yalelosha ku bantu pamo nga Kateka Vespasian, Muhammad e lyo na Napoleon, kabili uyu malaika balemumona ukuti aletungululwa na Satana. Tufwile ukwibukisha ukuti ukulingana na Ukusokolola 20:1-3, malaika uwakwete “amakii ya pa cilindi icabula impela” ni malaika wa kwa Lesa uwafumine ku muulu, kabili tatungululwa na Satana pantu alikakile no kupoosa Satana mu cilindi icabula impela. Icitabo ca The Interpreter’s Bible calanda pe lembo lya Ukusokolola 9:11 ukuti: “Nomba Abadone ni malaika wa kwa Lesa te wa kwa Satana, abombelako Lesa umulimo wa konaula.”
Mu malembo ya ciHebere ayo twalandapo, ishiwi lya kuti Abadone lipilibula cimo cine ne shiwi lya kuti Inshiishi na imfwa. Pa Ukusokolola 1:18 Kristu Yesu atile: “Ndi uwa mweo pe na pe, kabili ndi na makii ya mfwa na ya ku Nshiishi.” Pali Luka 8:31 paba amashiwi ayalanga ukuti alikwata amaka pa cilindi icabula impela. Pa AbaHebere 2:14 patila: “Mu mfwa yakwe onaule uwakwata amaka ya kulenga imfwa, e kutila, Satana Kaseebanya.” Aya mashiwi yalangilila ukuti Yesu alikwata amaka ayengi, ukubikako fye na maka yakonaula Satana. Ukwabula no kutwishika amashiwi yaba pa Ukusokolola 19:11-16 yalanga ukuti Yesu e o Lesa asonta ukuba Konaula nelyo Kepaya.
w16.01 amabu. 25-26 amapara. 12-16
“Tuleya na Imwe”
Bushe impendwa ya basubwa nga ilekulilako tulingile ukusakamikwa?
12 Pa myaka iingi, impendwa ya balelyako umukate no kunwako umwangashi pa Cibukisho yalecepelako. Lelo pali nomba, impendwa ilakulilako cila mwaka. Bushe tulingile ukusakamikwa? Awe. Natulande pa milandu iyo tushilingile ukusakamikilwa.
13 ‘Yehova alishiba abakwe.’ (2 Timote 2:19) Bamunyinefwe abo beba ukupenda abalalyako umukate no kunwako umwangashi pa Cibukisho tabeshiba umuntu nga alisubwa nelyo iyo, lelo Yehova ena aleshiba. Kanshi pa mpendwa ya balyako no kunwako umwangashi palaba na bashasubwa, abamona kwati balisubwa. Ku ca kumwenako, bamo abalelyako umukate kale no kunwako umwangashi pa Cibukisho pali ino nshita balileka. Bamo nalimo icilenga balelyako no kunwako ni co tabatontonkanya bwino, nelyo batendeka fye ukumona kwati bakateka na Kristu ku muulu. Kanshi tatwaishiba bwino impendwa ya basubwa abacili pano isonde.
14 Mu ncende ishingi pano calo mukaba abasubwa ilyo Yesu akesa mu kubasenda ku muulu. Baibolo yalanda ukuti Yesu “akatuma bamalaika bakwe ne ciunda icikalamba ice penga, kabili bakalonganika pamo abasalwa bakwe ukufuma ku kabanga, ku masamba, ku kapinda ka ku kuso na ku kapinda ka ku kulyo, ukufuma ku mpela imo iya mu muulu no kufika ku mpela ibiye.” (Mateo 24:31) Na kabili Baibolo itila, na mu nshiku sha ku kulekelesha mwine abasubwa bamo bakabapo pano isonde. (Ukusokolola 12:17) Lelo tayalanda impendwa ya bakabapo ilyo ubucushi bukalamba bukatendeka.
15 Yehova e wishiba inshita ya kusala abasubwa. (Abena Roma 8:28-30) Yehova atendeke ukusala abasubwa ilyo Yesu abuukile ku bafwa. Cimoneka kwati Abena Kristu bonse aba cine mu nshiku sha batumwa bali abasubwa. Ilyo papitile imyaka iingi ukutula apo Yehova atendekele ukusala abasubwa, kwali abantu abengi abashali Bena Kristu bene bene pantu tabalekonka Kristu. Lelo kwali bamo abali ne cishinka abo Yehova asubile. Aba abasubwa bali kwati ni ngano isho Yesu alandile ukuti shikakulila pamo ne fyani. (Mateo 13:24-30) Na mu nshiku sha kulekelesha mwine, Yehova alitwalilila ukusala aba kaba mwi bumba lya ba 144,000. (Moneni ifyebo na fimbi.) Kanshi Lesa nga asala abantu na bambi ilyo impela ishilaisa, te kuti tulande ukuti ico acita taciweme. (Esaya 45:9; Daniele 4:35; belengeni Abena Roma 9:11, 16.) (Moneni ifyebo na fimbi.) E co tatufwile ukulailishanya nga filya ababomfi bailishenye ku wabengishe incito pa kubapeela amalipilo yamo yene na balekeleshe ukwingila incito.—Belengeni Mateo 20:8-15.
16 Te bonse abasubwa ababa mwi bumba lya “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mateo 24:45-47) Nga filya fine cali mu nshiku sha batumwa, na muno nshiku mwine Yehova na Yesu babomfya fye abantu abanono ku kupekanishisha abantu abengi ifya kulya fya ku mupashi. Mu nshiku sha batumwa, Abena Kristu abasubwa abalembeleko Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki bali fye abanono. Na muno nshiku mwine, abapekanishisha abantu ba kwa Lesa ‘ifya kulya pa nshita yalinga’ Bena Kristu basubwa abanono fye.
DECEMBER 9-15
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUSOKOLOLA 10-12
“‘Inte Shibili’ Bashipaya Kabili Bashibuusha”
Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Bushe inte shibili isho Ukusokolola icipandwa 11 calandapo ni bani?
Ukusokolola 11:3 kulanda pa inte shibili ishikalasesema pa nshiku 1,260. Ili lembo lilanda no kuti iciswango “cikabacimfya no kubepaya.” Lelo pa numa ya “nshiku shitatu na hafu,” ishi inte shibili bakashibusha ku bafwa, ne ci cikapapusha abakalatamba.—Ukus. 11:7, 11.
Bushe ishi inte shibili ni bani? Ifyo ili lembo lyalandapo filatwafwa ukwishiba ishi inte. Ica kubalilapo, ili lembo litweba ukuti ishi inte shibili “miolife ibili kabili e fya kutekapo inyali fibili.” (Ukus. 11:4) Ifi ili ilembo lyalandapo filenga twaibukisha ifyakutekapo inyali ne miolife ibili ifyo ukusesema kwa kwa Sekaria kwalandapo. Ilya imiolife ibili yaleimininako “abasubwa babili,” e kutila Umulashi Serubabele na Shimapepo Mukalamba Yoshua, ‘abaiminine lubali kuli Shikulu we sonde lyonse.’ (Seka. 4:1-3, 14) Ica bubili, ishi inte shibili bashilondolola ukuti shalecita ifishibilo ifyo na Mose na Eliya balecitako.—Linganyeniko Ukusokolola 11:5, 6; na Impendwa 16:1-7, 28-35; na 1 Ishamfumu 17:1; 18:41-45.
Bushe finshi ifyo aya Malembo yalandapo ifyapalana? Ilembo limo na limo lilanda pa basubwa aba kwa Lesa abaletungulula abantu ba kwa Lesa mu nshita shayafya isha mesho. Kanshi pa kufikilisha Ukusokolola icipandwa 11, bamunyinefwe abasubwa abaletungulula umulimo wa kushimikila pa nshita ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bwatendeke ukuteka mu 1914, babilile imbila nsuma “ninshi nabafwala insamu” pa myaka itatu na hafu.
Pa mpela ya kushimikila imbila nsuma ninshi nabafwala insamu, aba abasubwa baali kwati babepaya lintu babakakile mu cifungo pa nshita fye iinono, nelyo inshiku shitatu na hafu isha mampalanya. Ilyo aba abasubwa bababikile mu cifungo, abalwani ba kwa Lesa balemona kwati abasubwa tabakatwalilile ukubomba umulimo wabo kabili balisekelele.—Ukus. 11:8-10.
Nga fintu amashiwi ya kusesema yalandile, pa mpela ya nshiku shitatu na hafu, ishi nte shibili balishibushishe ku bafwa. Ilyo Lesa afumishe abasubwa mu cifungo, alibomfeshe Shikulwibo Yesu Kristu ukupeela abatwalilile ukuba ne cishinka umulimo waibela. Mu 1919 nabo baali pabo basontele ukuba “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” uwa kulasakamana abantu ba kwa Lesa mu nshiku sha kulekelesha.—Mat. 24:45-47; Ukus. 11:11, 12.
Ukusokolola 11:1, 2, kwampanya ifi ifyacitike ku nshita ilyo itempele lya ku mupashi likapimwa nelyo ukulingwa. Icipandwa 3 ice buuku lya kwa Malaki cilanda pa kuceeceeta kumo kwine ukwe tempele lya ku mupashi, e lyo ne nshita ya kusangulula. (Mal. 3:1-4) Bushe uyu mulimo wa kuceeceeta no kusangulula, watendeke no kupwa lilali? Watendeke mu 1914 kabili wapwile ku kutendeka kwa 1919. Iyi nshita yapitilepo kuti twatila ni nshiku 1,260 (imyeshi 42) ne nshiku shitatu na hafu isha mampalanya isho Ukusokolola icipandwa 11 kwalandapo.
Tulasekelela pa fyo Yehova ayalwile ifintu pa kuti ‘asangulule abantu abaibela, kabili abapimpa ukubomba imilimo isuma’! (Tito 2:14) Kabili, tulatasha pa fyo abasubwa aba cishinka baletungulula umulimo pali iya nshita yakweshiwa na pa fyo baali inte shibili ishamampalanya.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-2-E amabu. 880-881
Icimfungwa, Ibuuku Lyapombwa
Ifyo Calebomba mu Mampalanya. Mu malembo ayengi mu Baibolo babomfya ishiwi lya kuti “icimfungwa” mu mampalanya. Esekiele na Sekaria balimwene icimonwa umwali icimfungwa ico balembelepo ku ntanshi na ku numa. Apo ilingi line balelemba fye ulubali lumo pa cimfungwa, ifi balembele ku ntanshi na ku numa calelanga fye ukuti ubupingushi bwalimo bwali ubwafina kabili ubwaluma. (Esek. 2:9–3:3; Seka. 5:1-4) Mu cimonwa caba mwi buuku lya Ukusokolola, uwaikala pa cipuna ca Bufumu aikete mu kuboko kwakwe ukwa ku kulyo ibuuku ilyakakatikwa ne fikakatikilo 7 pa kuti kwiba nangu umo uwakumona ifyalembelwemo ukufikila Umwana wa Mpaanga aliisule. (Ukus. 5:1, 12; 6:1, 12-14) Pa numa, Yohane alimwene icimonwa umwali icimfungwa kabili mu cimonwa bamwebele ukulya icimfungwa. Ilyo Yohane aliile, cali icalowa lelo calengele mu nda yakwe mwalula. Apo icimfungwa cali icapombololwa, ifyalembelwepo tafyali ifyayafya ukumfwa. Ubukombe ubwalimo bwali ‘ubwalowa’ kuli Yohane lelo ifyo bamwebele ukusesema fyali ifyalula. (Ukus. 10:1-11) Esekiele nao alimwene icimonwa ca cimfungwa umwali “inyimbo sha bulanda no kuteta e lyo no kuloosha.”—Esek. 2:10.
it-2-E ibu. 187 amapara. 7-9
Ukucula kwa pa Kupaapa
Mu cimonwa umutumwa Yohane amwene icaba mwi buuku lya Ukusokolola, amwene umwanakashi wa ku muulu alelila pa mulandu wa “kukalipwa no kucula sana pa kupaapa.” Umwana uwafyelwe, “mwana umwaume uukacemena inko shonse ku nkonto ya cela.” Nangu ca kuti icing’wena calelwisha ukwipaya umwana, “umwana balimusendele no kumutwala kuli Lesa na ku cipuna cakwe ica bufumu.” (Ukus. 12:1, 2, 4-6) Ifi basendele umwana no kumutwala kuli Lesa cilangilila ukuti Lesa alisumine ukuti mwana wakwe. Na kuba ifi fine e fyo caleba kale sana, umwana nga afyalwa balemutwala kuli wishi pa kuti amupokelele ukuti wakwe. Kanshi “umwanakashi” ‘mukashi’ wa kwa Lesa, “Yerusalemu wa mu muulu,” ni ‘nyina’ wa kwa Kristu na basubwa, bamunyina ba kwa Kristu.—Gal. 4:26; Heb. 2:11, 12, 17.
“Umwanakashi” wa ku muulu uwa kwa Lesa alipwililika, kabili tali na kukalipwa pa kupaapa. Ukukalipwa kwa pa kupaapa ukwa mampalanya kwalelangilila fye ukuti alishibe ukuti ali mupepi no kupaapa; tapali na kukokola ali no kukwata umwana.—Ukus. 12:2.
Nani ali no kuba “umwana umwaume” uo ali no kupaapa? Ali no ‘kucemena inko shonse ku nkonto ya cela.’ Pa Amalumbo 2:6-9 paba ubusesemo ubulanda pali Mesia, Imfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa. Ilyo Yohane amwene ici cimonwa ninshi kale Yesu afyelwe pano sonde no kufwa ninshi alifwa, alibuushiwa no kubuushiwa. Kanshi icimonwa amwene nalimo cilosha ku kufyalwa kwa Bufumu bwa kwa Mesia ubo Yesu Kristu Umwana wa kwa Lesa abapo imfumu, uwabuushiwe no “kwikala ku kuboko kwa ku kulyo ukwa kwa Lesa, ukufuma lilya line alalolela mpaka abalwani bakwe bakabikwe ukuba apa kunyanta amakasa yakwe.”—Heb. 10:12, 13; Amalu. 110:1; Ukus. 12:10.
DECEMBER 16-22
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUSOKOLOLA 13-16
“Mwilatiina Iciswango Ica Kutiinya”
Yehova “E Usokolola Inkama”
6 Ku kupwa kwa myaka ya ba 100 C.E., Yesu uwabuukile ku bafwa alengele umutumwa Yohane ukumona ifimonwa fya kupapusha. (Ukus. 1:1) Mu cimonwa cimo, Yohane amwene Kaseebanya uwaimininweko ne cing’wena icaiminine mu mbali ya bemba umukalamba. (Belengeni Ukusokolola 13:1, 2.) Na kabili Yohane amwene iciswango icakatama cilefuma muli bemba kabili Kaseebanya acipeele amaka ayakalamba. Pa numa, malaika aebele Yohane ukuti imitwe 7 iya ciswango icakashika ce, icimpashanya ca ciswango icalembwa pa Ukusokolola 13:1, cimininako “imfumu 7” nangu ama buteko. (Ukus. 13:1, 14, 15; 17:3, 9, 10) Ilyo Yohane alelemba, ninshi imfumu 5 shaliwa kale, imfumu imo e yaleteka e lyo imbi ninshi “tailaisa.” Bushe mabufumu nshi ayakwatisha amaka ayo Yohane amwene? Natulande pa fyo umutwe umo umo uwa ciswango walondololwa mwi buuku lya Ukusokolola. Twalalanda na pa fyo Daniele alembele ifingatwafwa ukwishiba aya mabufumu nangu ca kuti alembele pali aya mabufumu ninshi yambi tayalabako.
Ukulwishanya ne Fiswango Fibili Ifyakalipisha
26 Kuti caba cinshi? Maka ya Calo aya Anglo-America—cimo cine ngo mutwe wa cinelubali wa ciswango ca ntanshi lelo mu lubali lwaibela! Ukucisoobolamo mu cimonwa pamo nge ciswango caibela kutwaafwilisha ukumona mu kulengama kwacilapo ifyo cibomba mu kuba ceka pa cisebele ca calo. Ici ciswango ca mampalanya ca nsengo shibili cacitwa na maka ya bupolitiki yabili aya pa nshita imo ine, ayaikalila, lelo ayabombela pamo. Insengo sha ciko shibili “kwati mwana wa mpaanga” shitubululo kuti ciipanga ukuba icafuuka kabili icabulwa ubukatu, ukuba ne mibele ya kamfulumende wasanikilwa uko bonse mu calo bafwile ukwalukila. Lelo cilanda “nge ciŋwena” mu kuti cibomfya ukutitikisha ne fintiinya nangu fye ulukaakala lwamoneka konse uko icikomo ca kuteka kwa ciko takupokelelwa. Tacakoselesha kunakilila ku Bufumu bwa kwa Lesa pe samba lya kuteka kwa Mwana wa mpaanga wa kwa Lesa lelo, ukucila, ku mabuseko ya kwa Satana, iciŋwena cikalamba. Casumbula amalekano ya kutemwa buluko ne mpatila ishalundwapo pa kupepa iciswango ca ntanshi.
Ukulwishanya ne Fiswango Fibili Ifyakalipisha
30 Ukubomba kwa lyashi lya kale kwishibisha ici cimpashanya pamo ngo kuteyanya kwatubululwa, kwasumbulwa, no kwayafwilishiwa na Britain na United States no kwishibikwa mu kutendekelako nga League of Nations. Pa numa, mu Ukusokolola icipandwa 17, cilemoneka pe samba lya cishibilo capusanako, ica ciswango ca mweo, icakashika ce icipema icakwata ukuikalila. Ili bumba lya pa kati ka nko ‘lilanda,’ mu kuti lilenga ukuitunga kwabamo ifituntumuno ukwa kuba e ceka fye cingaba na maka ya kuleto mutende no mutelelwe ku mutundu wa muntu. Lelo mu cishinka casanguka apa kukumanina apa nko shaba bufilundwa apa kukabushanye mpooka ne nsele. Calitiinya ukusukulwa, nelyo imfwa ine ine, uluko ululi lonse nelyo abantu abo abashikontama ku lupaka lwa ciko. Calitamfya mu cine cine inko isho ishifilwa ukwikalila ku mfundo sha ciko. Pa kutampa kwa bucushi bukalamba, “insengo” shatemwa ifita sha ici cimpashanya ca ciswango shikafikilisha ulubali lwa kupomona.—Ukusokolola 7:14; 17:8, 16.
31 Ukutula pa Nkondo ya Calo iya II, icimpashanya ca ciswango—nomba casokoloka ngo kuteyanya kwa United Nations—kale kale calipaya mu nshila ya cine cine. Ica kumwenako, mu 1950 ifita fya UN, fyabuulile icibansa mu nkondo pa kati ka North Korea na South Korea. Ifita fya UN, pamo pene na bena South Korea, baipeye abatunganishiwa 1,420,000 abena North Korea na ba ku China. Mu kupalako, ukutula 1960 ukufika ku 1964, imilalo ya United Nations yabombele mu Congo (nomba Zaire). Ukulundapo, intungulushi sha calo, ukusanshako bapapa Paul VI na John Paul II, batwalilila ukwebekesha kwa kuti ici cimpashanya caba e subilo lya muntu likabelelela ilyawamisha ilya mutende. Nga ca kuti umutundu wa muntu wafilwa ukucibombela, e fyo bapampaminapo, uluko lwa buntunse lukayonaula ulwine lweka. Muli fyo mu mampalanya balengo kwipaiwa abantunse bonse abakaano kuya pamo ne cimpashanya no kucipepa.—Linganyako Amalango 5:8, 9.
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Ukusokolola—2
13:16, 17. Nangu ca kuti limbi kuti twakwata ubwafya pa kucita ifyapusanapusana cila bushiku, pamo nga ‘ukushita nangu ukushitisha,’ tatulingile ukuleka iciswango ukulatupatikisha ukucita ifintu ica kuti no kututungulula calatutungulula. Nga twasumina ukukwata ‘icishibilo ca ciswango pa kuboko nangu pa mpumi’ cimo fye no kusumina ukuti ciletweba ifya kucita nangu ukukuma imitontonkanishishe yesu.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Ukusokolola—2
16:13-16. “Ifyebo fyakowela” fimininako ubufi bwa fibanda fya kwa Satana ubo fibepa pa kuti nangu ubukali bwa kwa Lesa ubwaba mu mbale shafonka cinelubali bupongololwe, ishamfumu sha pe sonde shena te kuti shipilibuke, lelo kuti shatwalilila fye no bumankonso no kulalwisha Yehova.—Mat. 24:42, 44.
“Ukulubuka Kwenu Nakupalama”!
9 Pali ilya nshita tatwakaleshimikila ‘imbila nsuma ya Bufumu,’ inshita ya kushimikila ninshi yalipita kale. Pantu ninshi “impela” naipalamisha! (Mat. 24:14) Lelo ukwabula no kutwishika, abantu ba kwa Lesa bakabilisha ubupingushi ubwaluma. Muli ubu bupungushi nalimo bakabilisha ukuti imitekele ya kwa Satana yonse yalaonaulwa. Baibolo yalanda ukuti ubu bupingushi bukaba kwati ni mfula ya mabwe iikalamba, pantu yatila: “Imfula ya mabwe iikalamba yafumine mu muulu no kulokela pa bantu. Ilibwe limo lyafinine mupepi na makilogramu 20. Na bantu baponteele Lesa pa mulandu wa cinkunka ca mfula ya mabwe, pantu ico cinkunka cali icikalamba nga nshi.”—Ukus. 16:21
DECEMBER 23-29
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUSOKOLOLA 17-19
“Inkondo ya kwa Lesa Iikapwisha Inkondo Shonse”
Armagedone ni Nkondo ya kwa Lesa Iikapwisha Inkondo Shonse
Abalungama tabakatale abekalapo umutende kabili abacingililwa nga ca kuti ababifi batwalilila ukuba pano calo. (Amapinda 29:2; Lukala Milandu 8:9) Ukulanda fye icishinka, te kuti tupatikishe abantu ababipa ukuleka amafisakanwa ne fyabipa ifyo bacita. Kanshi, pa kuti pano calo pakabe umutende wa muyayaya no mulinganya, ababifi bafwile ukufumapo. Solomone alembele ukuti: “Umubifi ca kukonsolwelo mulungami.”—Amapinda 21:18.
Apo Lesa eukapingula, twalicetekela ukuti ilyo akapingula ababipa takabafyenge. Abrahamu aipwishe ukuti, “Bushe Kapingula wa pano isonde ponse takacite icalungama?” Abrahamu aishileishiba kuti Yehova lyonse fye acita ifyalungama! (Ukutendeka 18:25) Baibolo na kabili itweba ukuti Yehova tatemwa ukonaula ababifi, nga abepaya awe ninshi kwena cashupa fye.—Esekiele 18:32; 2 Petro 3:9.
it-1-E ibu. 1146 para. 1
Kabalwe
Mu cimonwa Yohane amwene, Yesu Kristu uo bapeela ubukata aninine pali kabalwe uwabuuta na bashilika ali nabo baninine pali bakabalwe ababuuta. Yohane balimwebele umwalolele icimonwa amwene, calolele mu kuti Kristu ali no kulwilako Lesa, Wishi Yehova mu bulungami na mu mulinganya kabili ali no kulwisha abalwani ba kwa Lesa bonse. (Ukus. 19:11, 14) Ilyo Kristu bamupeele ubufumu, kwali na bambi bakabalwe apaninine abaume abalekanalekana abamukonkele pa numa, abaleimininako ifyabipa ifyali no kulacitika.—Ukus. 6:2-8.
Imfumu ya Bulwi Yacimfya pa Armagedone
24 Iciswango ca mitwe cinelubali, ica nsengo ikumi icafuma muli bemba, ukwimininako ukuteyanya kwa kwa Satana ukwa bupolitiki, na cifwintwa mu kukanabapo, kabili kasesema wa bufi aya pamo na cene, amaka ya calo yalenga cinelubali. (Ukusokolola 13:1, 11-13; 16:13) Lintu fili “ifya mweo,” nelyo bacili balebomba mu kukaanya kwaikatana ukwa bantu ba kwa Lesa pe sonde, bapooswa muli “bemba wa mulilo.” Bushe uyu ni bemba wa mulilo uwa cine cine? Iyo, te kuti abe pamo fye nga fintu iciswango na kasesema wa bufi tabali finama fya cine cine. Ukucila, cishibilo ca ubonaushi bwapwililila, ubwa kupelako, icifulo ca kukanabwelako. Kuno e ko, pa numa, imfwa na ku Mbo, pamo pene na Ciwa umwine wine, bakapooswa. (Ukusokolola 20:10, 14) Mu kushininkisha talili lilungu lya mulilo wa kulunguluka kwa pe ukwa babifi, pa kuti icitontonshi cine ca cifulo ca musango yo ca kuselausha kuli Yehova.—Yeremia 19:5; 32:35; 1 Yohane 4:8, 16.
Imfumu ya Bulwi Yacimfya pa Armagedone
25 Bambi bonse abashali mu kulungatika ulubali lwa kamfulumende lelo abo nangula ni fyo bali ulubali lwabulo kupilibuka ulwa ici calo cabola ica mutundu wa muntu mu kupalako “baipaiwe ku lupanga [ulutali, NW] lwa waikala pali kabalwe.” Yesu akababilisha ukuwaminwa ukufwa. Apo mu mulandu wabo bemba wa mulilo talumbulwa, bushe tuli no kucetekelo kuti bakakwata ukubuuka? Tapali nangu kumo apo twaebwa ukuti abo baputunkanishiwa kuli Kapingula wa kwa Yehova pali ilya nshita bali no kubuushiwa. Nga fintu Yesu umwine wine alondolwele, bonse abo abashili “impaanga” baya “ku mulilo wa muyayaya uwateyanishiwa [Ciwa, NW] na bamalaika bakwe,” uko e kuti, “ku kulimunwa kwa muyayaya.” (Mateo 25:33, 41, 46) Ici cifisha pa kalume “ubushiku bwa kusekwa kabili bwa boni bwa bantu abashipepa.”—2 Petro 3:7; Nahumu 1:2, 7-9; Malaki 4:1.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
re amabu. 247-248 amapara. 5-6
Inkama ya Kupuutamo Mwenso Yapikululwa
5 “Iciswango . . . calipo.” Ee, caliko nga League of Nations ukufuma January 10, 1920, ukuya ku ntanshi, mu kuba ne nko 63 shaleakanamo pa nshita imo nelyo iinankwe. Lelo, mu kukonkapo, Japan, Germany, na Italy balifuminemo, na Soviet Union aseshiwe ukufuma muli League. Mu September 1939 dikiteta wa Nazi Germany aimishe Inkondo ya Calo iya II. Ukufilwa ukusunga umutende mu calo, League of Nations mu kuwaminwa aponene mu cilindi ca ku mbo ica kukanabomba. Ukufika mu 1942 casangwike icaliko. Te pa ntanshi ya ici nelyo pa nshita imbi pa numa—lelo pali ilya nshita yakakala ine—e po Yehova ailwile ku bantu bakwe ukushika kwa kukumanina kwa bupilibulo bwa cimonwa! Pe Bungano lya Teokratiki lya Calo Cipya, Presidenti Knorr aali na maka ya kubilisha, mu kumfwana no busesemo, ukuti “iciswango . . . tacilipo.” Lyene aipwishe ubwipusho ati, “Bushe League akatwalilila mu cilindi?” Ukwambula Ukusokolola 17:8, ayaswike ati: “Ukubishanya kwa nko sha mu calo kukema na kabili.” Ifyo e fintu fye cashinine ukuba—mu kwebela Icebo ca busesemo capuutwamo ca kwa Yehova!
Ukwima Ukufuma mu Cilindi ca ku Mbo
6 Iciswango cakashika ce mu cine cine calimine ukufuma ku mbo. Pa June 26, 1945, mu kuba ne mpupilisho sha ciwowo mu San Francisco, U.S.A., inko 50 shavotele ukupokelele Cipangano ca kuteyanya kwa United Nations. Ili bumba lyali no “kulama umutende wa pa kati ka nko no mutelelwe.” Kwaliko ukupalana ukwingi pa kati ka League na UN. The World Book Encyclopedia yatila: “Mu nshila shimo, UN apala League of Nations, uwateyanishiwe pa numa ya Nkondo ya Calo iya I . . . Ubwingi bwa nko shapangile UN na kabili eshapangile League. Ukupala League, UN aimikwe ku kwaafwilisho kusunga umutende pa kati ka nko. Ifibombelo ifingi fya UN fyapala nga nshi ifya League.” UN, lyene, mu cituntulu kubukulula kwa ciswango cakashika ce. Ifilundwa fya ciko fyacila pa nko 190 fyacishapo pa sha League 63; na kabili abuula ukushingamwa kwacilapo ukusaalala pa cacitangilile.
Yehova Asokolola “Ifili No Kucitika Bwangu Bwangu”
17 Ukupepa kwa bufi takwakafumininepo fye. Cilende akatwalilila ukukwata amaka ya kusonga ishamfumu ukucita ifyo afwaya mpaka Lesa akalenge imitima ya shamfumu ukucita ifyo Lesa afwaya. (Belengeni Ukusokolola 17:16, 17.) Nomba line Yehova ali no kulenga aba mapolitiki abatungululwa na Satana kabili abemininwako na United Nations ukwimina ukupepa kwa bufi. Bakamupoka amaka ya kusonga amabuteko kabili bakonaula ifyuma fyakwe. Kale, calemoneka kwati ifya musango yu te kuti ficitike. Pali ino nshita, cilende uwanina pa ciswango icakashika cee, ali mupepi no kuwa. Nangu cibe fyo, amaka ya kwa cilende tayakalepwa panono panono. Akawa mu kupumikisha kabili ukuwa kwakwe kukaba ukukalamba.—Ukus. 18:7, 8, 15-19.
DECEMBER 30–JANUARY 5
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUSOKOLOLA 20-22
“Moneni! Ndelenga Ifintu Fyonse Ukuba Ifipya”
Umuulu Upya ne Calo Cipya
2 Imyanda ya myaka pa ntanshi ya kasuba ka kwa Yohane, Yehova asosele kuli Esaya ati: “Pantu, moneni, ndelenge myulu ipya, ne calo cipya! Ifya ntanshi tafyakebukishiwe, tafyakabukuluke mu mutima.” (Esaya 65:17; 66:22) Ubu busesemo mu kubangilila bwalifikilishiwe lintu abaYuda ba citetekelo babwelele ku Yerusalemu mu 537 B.C.E. pa numa ya myaka 70 iya kulwilwa kwabo mu Babiloni. Muli kulya kubweshiwa cipya cipya, bapangile sosaite wasanguluka, “icalo cipya,” pe samba lya micitile ipya iya kamfulumende, “imyulu ipya.” Umutumwa Petro, nangu cibe fyo, asontele ku kubomfiwa na kumbi ukwa busesemo, ati: “Lelo imyulu ipya ne calo cipya e fyo tulolela, umwaikalo bulungami, umwabele cilayo cakwe.” (2 Petro 3:13) Yohane nomba alangisho kuti ubu bulayo nabufikilishiwa mu kati ka bushiku bwa kwa Shikulu. “Umulu wa ntanshi ne calo ca ntanshi,” imicitile ya fintu iyateyanishiwa iya kwa Satana pamo ne cimpangilile ca iko ca kamfulumende ifyasongwa kuli Satana ne fibanda fyakwe, fikapita. “Bemba” walulunkana wa mutundu wa muntu wabipisha, akaleka ukubako. Mu cifulo cakwe kukabako “umulu upya ne calo cipya”—sosaite mupya uwa pe sonde pe samba lya kamfulumende mupya, Ubufumu bwa kwa Lesa.—Linganyako Ukusokolola 20:11.
“Moneni! Ndelenga Ifintu Fyonse Ukuba Ifipya”
“[Lesa] akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo.” (Ukusokolola 21:4) Bushe filamba nshi Lesa akafuuta? Te filamba fya nsansa nelyo filya ificingilila amenso, lelo ni filya tulukusha pa mulandu wa kucula no bulanda. Lesa takafuute fye ifilamba iyo, lelo akafumyapo na fyonse ifilenga ukuti tulelila, pamo nga ukucula e lyo no bulanda.
“Imfwa tayakabeko na kabili.” (Ukusokolola 21:4) Imfwa e ilenga sana abantu ukulaloosha. Lelo, Yehova akalubula abantunse bacumfwila ku mfwa. Akacita shani? Akafumyapo icilenga tulefwa, e kuti ulubembu twapyana kuli Adamu. (Abena Roma 5:12) Yehova akabomfya ilambo lya kwa Yesu ku kulenga abantunse bacumfwila ukuba abapwililika. Lyena umulwani wa kulekelesha, imfwa, ‘ikonaulwa.’ (1 Abena Korinti 15:26) Abantunse bacumfwila bakekala no bumi busuma umuyayaya, nga fintu Lesa alefwaya.
“Takwakabe . . . ukukalipwa na kabili.” (Ukusokolola 21:4) Kukalipwa kwa musango nshi ukushakabeko na kabili? Kukalipwa uko abantu bomfwa pa mulandu wa masakamika, ubulanda e lyo no kukalipwa kwa mubili. Ulubembu no kukanapwililika e filenga abantu ukulakalipwa e lyo no kukanaba ne nsansa.
Yehova, Lesa wa Cishinka
14 Tufwile ukupoosako amano ku fyo Yehova atweba mu Cebo cakwe. Ifyo asosa e fyo aba, kabili akacita ifyo alanda ukuti akacita. Twalikwata imilandu ya kucetekela Lesa. Kuti twacetekela ilyo Yehova asosa ukuti akalete “cilandushi pa bashaishiba Lesa na bashinakila imbila nsuma iya kwa Shikulwifwe Yesu.” (2 Abena Tesalonika 1:8) Kabili kuti twacetekela Yehova ilyo asosa ati alitemwa abakonkelela ubulungami, ilyo asosa ati akapeela umweo wa muyayaya kuli balya abatetekela, na lintu asosa ukuti akafumyapo ukukalipwa, ukuloosha, ne mfwa. Yehova akomaile pa kuti akafishapo ubu bulayo bwa kulekelesha pa kweba umutumwa Yohane ati: “Lemba, pantu ifi fyebo fya cishinka kabili fya cine.”—Ukusokolola 21:4, 5; Amapinda 15:9; Yohane 3:36.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-2-E ibu. 249 para. 2
Umweo
Ifyo Lesa alandile ilyo apeele Adamu ifunde, filanga ukuti Adamu omfwila Lesa tali na kufwa. (Ukute. 2:17) Kanshi ilyo imfwa umulwani wa kulekeleshako akonaulwa, ulubembu ululenga abantu balefwa lukapwa. Abantu bacumfwila tabakulafwa. (1 Kor. 15:26) Imfwa bakaifumyapo ku mpela ya kuteka kwa kwa Kristu, uko ibuuku lya Ukusokolola ilandapo ukuti akateka imyaka 1,000. Baibolo itila abakaba ishamfumu na bashimapepo pamo na Kristu “baishileba aba mweo no kuteka pamo na Kristu imyaka ikana limo (1,000).” “Abafwa abashelepo” abaishileba no mweo mpaka “yapwa imyaka 1,000” bantu abakaba abomi ilyo imyaka 1,000 ikapwa, lelo ninshi Satana tabalamukakula mu cilindi icabula mpela kabili talatendeka no kwesha abantu. Ilyo imyaka 1,000 ikapwa abantu abakaba pano isonde ninshi balipwililika nga filya fine Adamu na Efa bali ilyo bashilabembuka. Pali iyo nshita bakaba no bumi ubwapwililika. Abakacimfya amatunko ya kwa Satana nga akakulwa pa nshita inono bakaba no mweo umuyayaya.—Ukus. 20:4-10.
it-2-E amabu. 189-190
Bemba wa Mulilo
Amashiwi ya kuti bemba wa mulilo yasangwa fye mwi buuku lya Ukusokolola kabili aya mashiwi ya mampalanya. Baibolo yalilondolola umwalola aya mashiwi, itila: “Uyu bemba wa mulilo ni mfwa ya cibili.”—Ukus. 20:14; 21:8.
Mu fikomo fimbi ifye buuku lya Ukusokolola na fyo filanga ukuti bemba wa mulilo te bemba wa cine cine lelo wa mampalanya fye. Ku ca kumwenako, itila imfwa baliipoosele muli bemba wa mulilo. (Ukus. 19:20; 20:14) Imfwa te kuti ipye ku mulilo. Na kabili Satana Kaseebanya cibumbwa ca mupashi, nao Baibolo itila balimupoosele muli bemba wa mulilo. Apo mupashi, te kuti apye ku mulilo.—Ukus. 20:10; linganyeniko Ukufu. 3:2 na Abapi. 13:20.
Apo bemba wa mulilo emininako “mfwa ya cibili” kabili apo pa Ukusokolola 20:14 patila “imfwa ne Nshiishi” fyapooselwe muli bemba, cilanga fye ukuti bemba te mfwa tufwako pa mulandu wa lubembu twapyana kuli Adamu kabili te Nshiishi. (Rom. 5:12) Kanshi abakafwa imfwa ya cibili tabakabuuke pantu takwaba ilembo ililanda ukuti “bemba” ikalekamo abafwa baiko nga filya yalanda pa mfwa ya kwa Adamu na pa Nshiishi. (Ukus. 20:13) E mulandu wine abashakalembwe mwi “buuku lya mweo” e kutila abakaana ukutungilila imitekele ya kwa Lesa kabili abashilapila bakabapoosela muli bemba wa mulilo, bakafwa umuyayaya e kuti bakafwa imfwa ya cibili.—Ukus. 20:15.