Armagedone ni Nkondo ya kwa Lesa Iikapwisha Inkondo Shonse

“Baishiba ukuti ukwipaya umuntu munabo ciibi icine cine; tabatontonkanya na po pa nkondo, pantu kuli bena inkondo ca makankamike. Nangu fye lishiwi lya kuti inkondo, tamwaba mu lulimi lwabo.”—E FYO FRIDTJOF NANSEN UMWINA NORWAY ALONDOLWELE IFYABA ABANTU BA KU CALO CA GREENLAND MU 1888.

NANI ashingatemwa ukwikala uko abantu “bashitontonkanya pa nkondo kabili uko baimona ukuti ya makankamike?” Bushe kuli uushingatemwa ukwikala mu calo umo ne shiwi lya kuti inkondo lishumfwika pa mulandu wa kutila tamwaba? Kuti twamona kwati te kuti kube icalo ca musango yo maka maka nga twacetekela ukuti abantunse e bakapwisha inkondo.

Lelo mu busesemo bwaba mwi buuku lya kwa Esaya, Lesa umwine alilaya ukutila akaleta icalo umushakabe inkondo. Atile: “Bakasuke abafule mpanga shabo shibe ifya kuliminako umushili, na mafumo yabo yabe ifya kutungwilako imiti; lukasuke uluko alubulo kusumbwilo lupanga ku luko, nangu kusambilila kabili ubulwi.”—Esaya 2:4.

Pali lelo, pano calo paba abashilika 20 milioni kabili kuli ne nkondo 20 ishikalamba isho abantu bacili balelwa. Kanshi pa kufumya inkondo pano calo kano abantu bayaluka sana. E mulandu wine Yehova, Lesa wa maka yonse, akacitilapo fimo pa kuti akapwishe ubu bwafya. Akaleta inkondo iyo Baibolo ita ati Armagedone.—Ukusokolola 16:14, 16.

Nangu ca kutila muli ino myaka abengi batila “Armagedone” ni nkondo ya mabomba ayengepaya abantu abengi pa muku umo, icitabo cimo icilondolola amashiwi citila Armagedone “cifulo ukukabela inkondo ya kulekelesha iikalamba sana iikapwisha ububifi.” Bushe ca cine iyi nkondo ikapwisha ububifi no kuleta ifisuma, nangu bushe iyi nkondo ya kwelenganya fye?

Icifwile ukutukoselesha ca kutila Baibolo yalilanda imiku ne miku ukutila ububifi bukapwa. Uwaimbile Amalumbo atile: ‘Ababembu bakapwishishiwa ukufuma pano isonde, na babifi tabakabepo na kabili.’ (Amalumbo 104:35) Ibuuku lya Amapinda nalyo litila: “Abatambalala bakekala mu calo, na ba mpomfu bakashalamo; Lelo ababifi bakaputulwa mu calo, na bafutika bakafumpulwamo.”—Amapinda 2:21, 22.

Baibolo na kabili ilalondolola ukuti ababifi tabakailekele abene ukucita ifyabipa, kanshi e cikalenga Lesa akalete inkondo pa kuti akapwishe ububifi bonse ne nkondo iine. (Amalumbo 2:2) Ishiwi lya mu Baibolo ilya kuti Armagedone ililanda pa nkondo ikalamba, lyalicindama nga nshi.

Inkondo Balelwila Mupepi na ku Megido

Ishiwi lya kuti “Armagedone” lyalola mu kuti “Ulupili lwa Megido.” Umusumba wa ku kale uwa Megido, pamo ne Lungu lya Yesreele ilyaushingulwike, palebela sana inkondo sha kapeleko. Eric H. Cline uwasambilila ilyashi lya kale alembele mu citabo cilanda pa nkondo, icitila The Battles of Armageddon, ukuti: “Ukutula fye na kale, mu Megido na mwi Lungu lya Yesreele, e mo balelwila inkondo isho ibumba limo lyalecimfya abalwani umupwilapo.”

Ifyalandile Cline fya cine, pantu inkondo shalebela pa Megido shali sha kapeleko. Abashilika ba ku Asia abo baleita ati ba Mongol bacimfishe no kupoka incende iikalamba iya Asia mu myaka ya ba 1200, lelo nabo bene balicimfiwe pa muku wa kubalilapo muli lilya line ilungu lya Yesreele. Lwa mupepi na pa Megido, abashilika ba calo ca Britain abaletungululwa no Mukalamba wa bashilika Edmund Allenby bacimfishe abashilika ba calo ca Turkey ilyo kwali inkondo ya calo iya kubalilapo. Umuntu umo uwaishiba sana ilyashi lya nkondo sha kale, alondolwele ukuti Allenby “acimfishe abalwani bonse mu nshita fye iinono, kabili takwatala akuba uwacimfyapo abalwani bonse umupwilapo nge fyo acitile.”

Baibolo yalilandapo pa nkondo sha kucimfisha umuku wa limo ishalebela mupepi na ku Megido. Ni mupepi na Megido e ko Kapingula Baraki acimfishe abashilika ba kwa Sisera abena Kanaani. (Abapingushi 4:14-16; 5:19-21) Na Gideone uwali na baume fye 300, acimfishe abashilika ba bena Midiani abali abengi nga nshi lwa kulya kwine ku Megido. (Abapingushi 7:19-22) Nangu fye ni Mfumu Shauli no mwana waiko Yonatani nabo bafwilile pa Lupili lwa Gilboa ulwabela mupepi na ilya ine ncende, ilyo abashilika aba Pelishiti bacimfishe abena Israele.—1 Samwele 31:1-7.

Pa ncende ya Megido e lyo ne lungu lyashingulwikeko palicitikila inkondo ishingi nga nshi mu myaka 4,000 iyapita, ne calenga ca kutila ilya ncende isuma sana ukulwilapo. Uwasambilila ilyashi lya kale umo apendele inkondo mupepi na 34 ishacitikilapo!

Ifyo Baibolo yalondolola inkondo ya “Armagedone,” fyalipalana sana ne inkondo shalebela pa ncende iyaweme ukulwilapo iya Megido. Nangu cingati Armagedone bailandapo fye umuku umo muli Baibolo, ifyo bailondolola mwi buuku lya Ukusokolola filangilila ukuti ilyo ikabuuka, umuntu onse pe sonde akeshiba.

Ifyo Armagedone Bailondolola mu Baibolo

Nangu ca kutila inkondo sha kale isho balelwila mupepi na ku Megido shaleba ni nkondo sha kapeleko, takwali inkondo nangu imo iyafumishepo ububifi. Shilya nkondo tashaleba sha bantu abasuma abalefwaya ukufumya ububifi pano calo. Na kuba, uwingaleta inkondo iisuma iya kufumyapo ababifi pano calo, ni Lesa fye. E co na Yesu alandiile ukuti: “Takwaba umusuma nangu umo, kano fye Lesa eka.” (Luka 18:19) Baibolo na kabili ilalanda mu kulungatika ukuti Armagedone ni nkondo ya kwa Lesa.

Ibuuku lya mu Baibolo ilya Ukusokolola litila “ishamfumu sha pe sonde lyonse,” shikalonganikwa “ku nkondo ya bushiku bukalamba ubwa kwa Lesa Uwa maka yonse.” (Ukusokolola 16:14) Ubu busesemo bulanda no kuti: “Kabili [ifibanda] fyashilonganike ku cifulo iciitwa mu ciHebere Armagedone.”a (Ukusokolola 16:16) Ibuuku lya Ukusokolola na kabili lilondolola ukuti “ne shamfumu sha pe sonde ne milalo ya shiko nafilongana ku kulwa no waikala pali kabalwe no mulalo wakwe.” (Ukusokolola 19:19) Uyu uwaikala pali kabalwe te umbi, ni Yesu Kristu.—1 Timote 6:14, 15; Ukusokolola 19:11, 12, 16.

Fishinka nshi twasanga muli ifi fikomo fya mu Baibolo? Twasanga ukuti Armagedone ni nkondo yakwa Lesa iyo akaleta pa bantu abashimumfwila. Cinshi Yehova no Mwana wakwe Yesu Kristu bakaletela Armagedone? Bakaleta iyi nkondo ku “konaula abaleonaule isonde.” (Ukusokolola 11:18) Te ico ceka, Amargedone na kabili ikalenga kukabe icalo cipya ica mutende, e kutila ‘isonde lipya ilyo tulolela umwabela ubulayo bwa kwa [Lesa],’ kabili muli ici calo e “mukekala ubulungami.”—2 Petro 3:13.

Ico Inkondo ya Armagedone Ifwile Ukwishila

Bushe mulakaana ukusumina ukuti Yehova “Lesa wa kutemwa” kuti aeba Umwana wakwe “Cilolo wa Mutende,” ukulwa inkondo? (2 Abena Korinti 13:11; Esaya 9:6) Nga mwaishiba umulandu Yehova no mwana wakwe bakaletela ilya nkondo mukasumina ukuti calilinga ukuti umwana wakwe akalwe. Ibuuku lya Amalumbo lilondolola Yesu ukuti ni mushika uwanina pali kabalwe. Cinshi Yesu alwila inkondo? Uwaimbile Amalumbo alondolola ukutila, Kristu aninina pali kabalwe, “pa mulandu wa cishinka no kufuuka no bulungami.” Icilenga Yesu ukulwa inkondo, ni co alitemwa ubulungami kabili alipata ububifi.—Amalumbo 45:4, 7.

Baibolo ilalanda na pa fyo Yehova omfwa nga amona ulufyengo ululecitika muno calo. Kasesema Esaya alembele ukuti: ‘Imfumu Lesa alamona ifi fyonse no kufulwa pa mulandu wa kuti takwaba nelyo umo uucita umulinganya, alacita umulinganya na o waba kwati e ca kufwala cakwe ica cela ica kuicingililako, no kucimfya kwa kwe kwaba nga kampompo aka kuicingilako umutwe. Ukululunkana kwa kwe pa kulungike fintu, pa kukanda no kulandula abacusha abanabo, kwaba kwati e ca kufwala cakwe.’—Esaya 59:15, 17, The Bible in Bemba (1983).

Abalungama tabakatale abekalapo umutende kabili abacingililwa nga ca kuti ababifi batwalilila ukuba pano calo. (Amapinda 29:2; Lukala Milandu 8:9) Ukulanda fye icishinka, te kuti tupatikishe abantu ababipa ukuleka amafisakanwa ne fyabipa ifyo bacita. Kanshi, pa kuti pano calo pakabe umutende wa muyayaya no mulinganya, ababifi bafwile ukufumapo. Solomone alembele ukuti: “Umubifi ca kukonsolwelo mulungami.”—Amapinda 21:18.

Apo Lesa eukapingula, twalicetekela ukuti ilyo akapingula ababipa takabafyenge. Abrahamu aipwishe ukuti, “Bushe Kapingula wa pano isonde ponse takacite icalungama?” Abrahamu aishileishiba kuti Yehova lyonse fye acita ifyalungama! (Ukutendeka 18:25) Baibolo na kabili itweba ukuti Yehova tatemwa ukonaula ababifi, nga abepaya awe ninshi kwena cashupa fye.—Esekiele 18:32; 2 Petro 3:9.

Muleibukisha Ukutila Inkondo ya Armagedone Ikesa

Bushe ni ku lubali lwa kwa nani tukaba ilyo inkondo ya kapeleko ikasomboka? Fwe bengi tutila twaba ku lubali lwa kwa Lesa. Nomba kuti twacetekela shani ukuti e ko twaba? Kasesema Sefania atukoselesha ukuti: “Fwayeni ubulungami, fwayeni ubufuke.” (Sefania 2:3) Umutumwa Paulo alandile ukuti ico Lesa afwaya ca kutila “abantu ba misango yonse bakapusuke no kufika ku kwishiba bwino bwino icine.”—1 Timote 2:4.

Ica kubalilapo ico umuntu alingile ukucita pa kuti akapusuke, kwishiba Yehova no kwishiba ukuti afwaya ababifi bonse bakafume pa calo. Ica bubili, tufwile ukuba abalungami pa kuti Lesa akatutemwe no kulatucingilila.

Nga twacite fi, tukalafwaya no kuti inkondo ya Armagedone iikapwisha inkondo pano calo ikese. Armagedone nga yapwa, abantu bonse tabakaletontokanya na pa nkondo, pantu ikaba ca makankamike. “Na bantu bakaleka ukusambilile fya nkondo.”—Esaya 2:4, Diocese of Mbala.

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 5]

Armagedone e nkondo ya kwa Lesa iikapwisha ububifi

[Icikope pe bula 6]

Megido

[Icikope pe bula 6]

Gideone na baume aali nabo, balicimfishe abalwani mu nkondo balwilile mupepi na ku Megido

[Icikope pe bula 6, 7]

Armagedone nga yapwa, abantu bonse tabakaletontokanya na pa nkondo, pantu ikaba ca makankamike

[Icikope pe bula 8]

Ica kubalilapo ico umuntu alingile ukucita pa kuti akapusuke, kwishiba Yehova ne fyo afwaya ukucita