Yesu—Kateka “Uo Intulo Shakwe sha ku Kale”

MULECINCIMUKILAKO fye ilintu mulelolela ukwisa kwa kwa lupwa lwenu uo mwamwene kale. Mwasuka mwakumana kabili mwamuposha mu kukaba. Mwakutikisha ilintu alelondololo mulandu wishi amutumine ukwisamutandalila. Lyene mu kwangufyanya inshita ya kubwelelamo ku mwabo yafika. Ku ca bulanda, mwamwebo kuti afikepo. Ubulanda mwacuumfwa ilyo acilaya bwacepako lintu mwaumfwo kuti afikile fye umutende ku mwabo.

Pa numa, lintu mulesokota muli bakalata ba kale, mwamona bakalata abasupawila ifyo lupwa lwenu aacitile akale ilyo ashilaisa mu kumutandalila. Muli abo bakalata muli ifishinka ifilengo kuti mwishibe icikulilo cakwe no kulengo kuti mutesekeshe bwino ukutandala kwakwe no mulimo wakwe uwa ndakai.

“Sha ku Kale”

Pali bakalata ba kale bantu abaYuda ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo bakwete pali amalembo ya kwa kasesema wa kwa Lesa Mika, ayalembelwe mupepi ne myaka 700 iyapitilepo. Aya malembo yalumbwile ukwali no kufyalilwa Mesia. “Iwe, we Betlehemu Efrata, we wabo wacepa mu makana ya kwa Yuda, muli iwe e mukafuma uukaba kateka muli Israele, uo intulo shakwe sha ku kale, sha ku nshiku sha muyayaya.” (Mika 5:2) Mu kufikilisha aya mashiwi, Yesu afyalilwe mu mushi wa Betlehemu ku Yudea mu mwaka uwitwa nomba 2 B.C.E. Lelo ni shani fintu intulo shakwe shingaba “sha ku kale”?

Yesu e ko aali ilyo ashilabo muntunse. Muli kalata wakwe ku Bena Kristu mu Kolose, umutumwa Paulo alondolwele ukuti Yesu “e cipasho ca kwa Lesa uushimoneka, libeli lya ku cibumbwa conse.”—Abena Kolose 1:15.

Yehova, Akamfukumfuku ka mano, abumbile Umwana wakwe ibeli ngo “wa kubalilapo wa milimo yakwe,” ukulingana ne numbwilo yapuutwamo iyalembwa ne Mfumu Solomone mwi buku lya Amapinda. Pa numa ya kulebela pe sonde e lyo no kubwelelamo ku muulu, Yesu umwine ashimiko bunte ukuti aali e “kutendeka kwa kulenga kwa kwa Lesa.” Pamo nga mano ayemininwako ngo muntu, Yesu ilyo ashilabo muntunse abilishe ukuti: “Ilyo [Yehova] apampamike imyulu, ine e ko nali.”—Amapinda 8:22, 23, 27; Ukusokolola 3:14.

Ukufuma ku kutendeka, Umwana wa kwa Lesa apeelwe umulimo waibela, uwa kuba “cibinda wa mulimo, NW” pamo na Wishi. Mwandi ici calengele Yehova ukusekelela! Ukulundapo, Amapinda 8:30, 31 yatila: “Nali ica kupekelwa cakwe [Yehova] ubushiku no bushiku, uwaleangala ku cinso cakwe mu nshita shonse.”

Pa numa, Yehova alilaalike Umwana wakwe ibeli ukubombako umulimo wa kubumba abantunse. Abilishe ati: “Natucite umuntu mu cata cesu, umwabele cipasho cesu.” (Ukutendeka 1:26) Ici calengele ukuti ukupekwa na kumbi kwiseko. Ilyo Yesu ashilabo muntunse alondolwele ukuti: ‘Napekelwe abana ba bantu.’ (Amapinda 8:31) Ku citendekelo ce Landwe lyakwe, umutumwa Yohane alilandile pa lwa mulimo Yesu abombele ilyo ashilaba umuntunse ati: “Ifintu fyonse fyalengelwe kuli wene, kabili ukwabula wene takwalengelwe cintu nangu cimo icalengelwe.”—Yohane 1:3.

Uulandilako Yehova

Yohane ayalukila kwi shuko na limbi ilyo Umwana wa kwa Lesa aipakishe, ilya kuba uwa kumulandilako. Ukufuma ku kutendeka, abombele pamo nga Cebo. E ico, lintu Yehova alandile na Adamu, na lintu aishilelanda na Adamu ilyo aali pamo na Efa, afwile acitile fyo ukupitila muli Cebo. Kabili nani umbi uwingaba uwafikapo ukulanda amakambisho ya kwa Lesa ku busuma bwa bantunse ukucila uwapekelwe muli bene?—Yohane 1:1, 2.

Kwena Cebo afwile alikalifiwe pa kumona Efa e lyo na Adamu ukukanaumfwila Kabumba wabo! Kabili afwile alifulwike ukupwisha amafya yantu bucintomfwa bwaletele pa bufyashi bwabo! (Ukutendeka 2:15-17; 3:6, 8; Abena Roma 5:12) Pa kweba Satana, uwakoseleshe Efa ukupondoka, Yehova abilishe ati: “Ndebika no bulwani pa kati ka iwe no mwanakashi, kabili pa kati ka bufyashi bobe no bufyashi bwakwe.” (Ukutendeka 3:15) Apantu alimweneko ifyacitike mu Edene, Cebo alishibe ukuti pa kuba “ubufyashi” bukalamba ubwa mwanakashi, aali no kupatwa icabipisha. Alishibe ukuti Satana aali ni nkomi ya bantu.—Yohane 8:44.

Pa numa lintu Satana atwishike bumpomfu bwa kwa Yobo wa busumino, Cebo afwile alikalifiwe ilyo Satana abeepeshe Wishi. (Yobo 1:6-10; 2:1-4) Na kuba, mu mulimo wakwe nga malaika mukalamba, Cebo aishibikwa nga Mikaele, ishina ilipilibulo kuti “Nani Uwaba Nga Lesa?” kabili lilangilila fintu atungilila Yehova mu kulwisha bonse abafwaya ukufumpula bumulopwe bwa kwa Lesa.—Daniele 12:1; Ukusokolola 12:7-10.

Ilintu uluko lwa Israele lwapangilwe, Cebo alimwene fintu Satana aleesha ukufumya abantu ku kupepa kwasanguluka. Pa numa ya Ukufuma mu Egupti, Lesa ukupitila muli Mose aebele Israele ati: “Mona, ine ndetuma malaika ku ntanshi yobe ku kukubaka mu nshila, no kukutwala ukuntu uko mpekenye. Uyangwe kuli wene, no kuumfwe shiwi lyakwe; wilatalama kuli wene: pantu takalekelele bupulumushi bwenu; pantu ishina lyandi lili mu nda yakwe.” (Ukufuma 23:20, 21) Bushe uyu malaika aali nani? Mu kumonekesha, aali ni Yesu ilyo ashilabo muntunse.

Ukunakila kwa Busumino

Mose afwile mu 1473 B.C.E., kabili icitumbi cakwe cashikilwe “mu mupokapoka mu calo ca kwa Moabu apalungatana na Bete-peore.” (Amalango 34:5, 6) Cilemoneka kwati Satana alefwayo kubomfya icitumbi, nalimo mu kusumbula ukupepo tulubi. Mikaele alimukeenye lelo mu cumfwila atwele uyu mulandu kuli Wishi, Yehova. ‘Pa kukanaseba Satana ukuseba kwa miponto,’ Mikaele asokele Satana ati: “Shikulu akwebaule.”—Yuda 9.

Mu kukonkapo, Israele alitendeke ukucimfya Icalo Calaiwe ica Kanani. Mupepi no musumba wa Yeriko, Yoshua alyebekeshiwe ukuti Cebo aali no kutwalilila ukutungulula uluko. Kulya akumenye umuntu uwali no lupanga ulwasomonwa. Yoshua aile kuli uyu mweni no kwipusha ati: “Bushe uli wa kutwafwa, napamo wa kwafwe fibambe fyesu?” Elenganyeni fintu Yoshua apapile lintu umweni aisokolwele, no kutila: “Iyo; ine ninjisa nomba ndi mushika wa mulalo wa kwa Yehova.” Awe na Yoshua awile ubukupeme pa ntanshi ya uyu mwiminishi uwasansabikwa uwa kwa Yehova, ukwabula ukutwishika aali ni Yesu ilyo ashilabo umuntunse kabili uwali no kuba “Uwasubwa [“Mesia,” NW] Cilongoshi.”—Yoshua 5:13-15; Daniele 9:25.

Ukukangana kumbi na Satana kwacitike mu nshiku sha kwa kasesema wa kwa Lesa, Daniele. Pali uno muku, Mikaele ayafwilishe malaika munankwe lintu mboswa wa bufumu bwa Persia ‘amucilingenye’ pa milungu itatu. Malaika alondolwele ukuti: “Moneni, Mikaele, umo wa muli bamboswa bakasomo, aishile ku kunjafwa, na ine namushile kulya kuli mboswa wa mfumu sha ku Persia.”—Daniele 10:13, 21.

Ubukata Ilyo Ashilabo Muntunse na Lintu Aali Umuntunse

Mu 778 B.C.E., mu mwaka Imfumu ya Yudea Usia yafwile, kasesema wa kwa Lesa, Esaya amwene icimonwa ca kwa Yehova naikala pa cipuna cakwe icatumpuka. Yehova aipwishe ati: “Nani uo ndetuma? Nani aletuila?” Esaya alisumine ukutumwa, lelo Yehova alimucinkwile ukuti abena Israele banankwe tabakomfwile ukubilisha kwakwe. Umutumwa Yohane apashenye abaYuda abashatetekele aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ku bantu ba mu nshiku sha kwa Esaya, no kutila: “Ifi fintu Esaya alisosele, ico amwene ubukata bwakwe.” Ubukata bwa kwa ani? Ubwa kwa Yehova no bwa kwa Yesu ilyo ashilabo muntunse uwaikele mupepi nankwe pa fipuna fya mu muulu.—Esaya 6:1, 8-10; Yohane 12:37-41.

Ilyo papitile imyanda ya myaka Yesu apeelwe umulimo uwali uwakulisha ukufika pali ilya nshita. Yehova akuushishe umweo wa Mwana wakwe uwatemwikwa ukufuma mu muulu ukwisa mwi fumo lya kwa Maria. Pa numa ya myeshi 9 Maria alifyele Yesu umwana mwaume. (Luka 2:1-7, 21) Umutumwa Paulo atile: “Ilyo yafikile inshita, Lesa atumine Umwana wakwe, uwafyelwe ku mwanakashi.” (Abena Galatia 4:4) Mu kupalako, umutumwa Yohane alisumine ati: “Cebo aishilebo buntunse, no kwikala muli ifwe kabili twaloleshe ubukata bwakwe, ubukata ngo bwa wafyalwa eka kuli Wishi, uwaisulamo ukusenamina ne cine.”—Yohane 1:14.

Mesia Amoneka

Lintu aali ne myaka nangu fye 12, Yesu wacaice atendeke ukutesekesho kuti afwile ukubombo mulimo wa kwa Wishi. (Luka 2:48, 49) Ilyo papitile imyaka 18, Yesu aishile kuli Yohane Kabatisha ku Mumana wa Yordani no kubatishiwa. Ilintu Yesu alepepa, imyulu yaliceneme, no mupashi wa mushilo waikile pali wene. Elenganyeni imiina ya fyebo akutulwike ilintu aibukishe imintapendwa ya makana ya myaka ilyo abombele pamo na Wishi nga cibinda wa mulimo, uwa kulandilako Lesa, mushika wa mulalo wa kwa Lesa, kabili pamo nga malaika mukalamba Mikaele. Lyene mu kucincimuka aishileumfwe shiwi lya kwa Wishi lileeba Yohane aliti: “Uyu e mwana wandi uwatemwikwa, umo mbekelwa.”—Mateo 3:16, 17; Luka 3:21, 22.

Mu cine cine Yohane Kabatisha taatwishike ukuti Yesu e ko aali ilyo ashilabo muntunse. Ilintu Yesu amulungeme, Yohane abilishe ati: “Moneni, Umwana wa mpaanga wa kwa Lesa, uulesendo lubembu lwa ba pano isonde!” Kabili alundilepo ati: “E uyo wine natile, Ku numa yandi kuleisankonkapo umuntu untu abo wa ntanshi kuli ine; ico alintangilile.” (Yohane 1:15, 29, 30) Umutumwa Yohane na o wine alishibe ukuti Yesu e ko aali ilyo ashilabo muntunse. Alembele ukuti: “Untu afuma mu muulu e wacila bonse . . . untu afuma mu muulu e wacila bonse. Ico amona no kuumfwa, e co ashimiko bunte.”—Yohane 3:31, 32.

Mupepi no mwaka wa 61 C.E., umutumwa Paulo acincishe Abena Kristu abaHebere ukutesekesho bucindami bwa kwisa kwa kwa Mesia pe sonde no mulimo wakwe pamo nga Shimapepo Mukalamba. Pa kwalukila ku mulimo wa kwa Yesu uwa Kulandilako Lesa, Paulo alembele ukuti: “Lesa . . . pa mpela ya nshiku shino nalandila kuli ifwe mu Mwana . . . muli uyo kabili acitiile ifya muyayaya.” Nampo nga ici cilosha ku mulimo wa kwa Yesu pamo nga “cibinda wa mulimo” pa bubumbo napamo ku mibombele yakwe mu kutantika kwa kwa Lesa ukwa kuwikisha abantunse, Paulo pano alundako ubunte bwa kuti Yesu e ko aali ilyo ashilabo muntunse.—AbaHebere 1:1-6; 2:9.

Bucishinka Ukufuma “Ku Kale”

Ku Bena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo mu Filipi, Paulo akonkomeshe ati: “Muli imwe mube ukwangwa ukwali na muli Kristu Yesu. Wene, pa kuba mu cipasho ca kwa Lesa, tatontonkenye ukuti ukulingana na Lesa cintu ca kusompola; lelo aisangwile uwa fye, pa kubuule cipasho ca busha, pa kufyalwa mu cipasho ca buntunse. No kusangwa mu mibele ya buntunse, aipetamike no kubo wa kunakila ukufika na ku mfwa, awe ukufika ku mfwa ya pa capindama [“cimuti ca kucushiwilwapo,” NW].” (Abena Filipi 2:5-8) Pa mulandu wa bucishinka bwa kwa Yesu, Yehova mu kutemwa alimubuushishe no kumupokelela ku muulu. Mwandi Yesu alitushila ica kumwenako cishaiwamina ica bumpomfu mu mintapendwa ya myaka!—1 Petro 2:21.

Mwandi tulatootela pa fitontonshi ifyo Baibolo itupeela pa bumi bwa kwa Yesu ilyo ashilabo muntunse! Mu cine cine filatukoselesho kupampamina pa kupashanya ica kumwenako ca mibombele yakwe iya bucishinka, maka maka pali ino nshita lintu aleteka nge Mfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa ubwa buMesia. Shi natulumbanye “Cilolo wa Mutende,” Kristu Yesu, Cilongoshi kabili Kateka “uo intulo shakwe sha ku kale”!—Esaya 9:6; Mika 5:2.

[Akabokoshi pe bula 24]

Ubunte Bwa Kuti Yesu E Ko Aali Ilyo Ashilaba Umuntunse

Ifyebo ifili pe samba ifyalandilwe na Yesu fishimiko bunte bwa kuti Yesu e ko aali ilyo ashilabo muntunse:

◻ “Takuli muntu uwanina aya mu muulu, kano uwaikile mu muulu, Umwana wa muntu.”—Yohane 3:13.

◻ “Te Mose uwapeele imwe umukate wa mu muulu; lelo ni Tata e umupeelo mukate wa cine uwa mu muulu: pantu umukate wa kwa Lesa uleika mu muulu, no kupeelo mweo ku ba pano isonde. . . . Naika mu muulu, te ku kucito kufwaya kwandi, kano ukufwaya kwa wantumine.”—Yohane 6:32, 33, 38.

◻ “Uyu e mukate uwika mu muulu; ukuti umuntu alyeko, no kukanafwa. Ine ndi mukate uuli no mweo uwaika mu muulu; ngo muntu alyako umukate uyu akaba no mweo wa muyayaya.”—Yohane 6:50, 51.

◻ “Nga kanshi cileba shani nga mwamono Mwana wa muntu alenina aleya ukuntu ali kale?”—Yohane 6:62.

◻ “Ubunte bwandi bwa cine, ico naishiba uko nafumine, no ko ndeya; . . . Imwe muli ba pano nse, ine ndi wa mu muulu; imwe muli ba pano isonde, ine nshili wa pano isonde.”—Yohane 8:14, 23.

◻ “Lesa aba Shinwe, nga mwalintemwa: pantu ine ni kuli Lesa e ko nafumine no kwisa; pantu nshaitendeke ukwisa, lelo wene e wantumine.”—Yohane 8:42.

◻ “Ndemwebe cine cine, nati, ilyo Abrahamu acili talabako, ine ninshi e ko ndi.”—Yohane 8:58.

◻ “Mwe Tata, muncindamikile mu cinso cenu cine ku bukata nakwete kuli imwe ilyo pano isonde pacili tapalabako. Mwe Tata, ndefwayo kuti abo mwampeela tukabe na bo uko ndi, ukuti bamone ubukata bwandi ubo mwampeela; pantu mwantemenwe ilyo pano isonde tapalatendekwa.”—Yohane 17:5, 24.

[Icikope pe bula 23]

Yoshua akumanya mushika wa mulalo wa kwa Yehova