Ukuipeela no Buntungwa bwa Kuisalila

“Buntungwa e co Kristu atulubwilile.”—ABENA GALATIA 5:1.

 1. Amashiwi ya ciHebere ne ciGriki ayapilibulwa “ukupeelwa,” “ukukupawilwa,” nelyo “ukushishiwa” maka maka yabomba ku fintu nshi?

BAKALEMBA ba Baibolo babomfeshe amashiwi yafulilako aya ciHebere ne ciGriki ku kupeela itontonkanyo lya kupaatulwa, nelyo ukubikwa pa mbali, ku fintu fyashila. Mu maBaibolo ya ciNgeleshi aya mashiwi yapilibulwa ukubomfya amashiwi pamo nga “dedication (ukupeelwa),” “inauguration,” (ukukupawilwa), nelyo “consecration” (ukushishiwa). Limo limo aya mashiwi yabomfiwa ukulosha ku fikuulwa—ilingi line kwi tempele lya kwa Lesa mu Yerusalemu wa pa kale no kupepa kuntu balepepa palya. Aya mashiwi te lingi yabomfiwa ku fya ku mubili.

Ukuipeela Kuli “Lesa wa kwa Israele”

 2. Mulandu nshi Yehova mu kulinga engetilwa “Lesa wa kwa Israele”?

² Mu 1513 B.C.E., Lesa alubwile abena Israele ku busha bwa mu Egupti. Mu kwangufyanya fye, alibabikile pa mbali nga bantu bakwe abaibela, ukubengisha mu kwampana kwa cipingo na wene. Abebele ati: “Nomba ukuumfwa nga mwakulaumfwe shiwi lyandi, no kubake cipope candi, ninshi mwakulaba kuli ine icikwatwa icaibela mu bantu na bantu bonse pantu icalo conse candi.” (Ukufuma 19:5; Ilumbo 135:4) Pa kulenga abena Israele ukuba icikwatwa cakwe icaibela, Yehova mu kulinga aali no kwitwa “Lesa wa kwa Israele.”—Yoshua 24:23.

 3. Mulandu nshi Yehova talecitila akapaatulula pa kusala Israele nga abantu bakwe?

³ Pa kulenga abena Israele ukuba abantu bakwe abaipeela, Yehova taalecita akapaatulula, pantu aleangwa na ku bashali bena Israele. Akambishe abantu bakwe ati: “Ngo mulebeshi alebela kuli iwe mu calo cenu, mwilamucululusha; umulebeshi uulelebela kuli imwe aleba kuli imwe ngo mwana calo uwa muli imwe, kabili ulemutemwa nga we mwine; pantu mwali abalebeshi mu calo ca Egupti: ni ne Yehova Lesa wenu.” (Ubwina Lebi 19:33, 34) Ilyo papitile imyanda ya myaka, imimwene ya kwa Lesa yapampamikwe mu kukosa mu mutumwa Petro, uwasumine ukuti: “Cine cine ninkutuluka ukuti Lesa taba na kapaatulula ka bantu, lelo uwa mu luko lonse uwamutiina no kubombo kulungama asekelelwa kuli wene.”—Imilimo 10:34, 35.

 4. Finshi fyalefwaikwa ku kwampana pa kati ka kwa Lesa na Israele, kabili bushe abena Israele balikonkele filya fifwaikwa?

⁴ Moneni na kabili ukuti, ukuba abantu baipeela kuli Lesa kwali ne fyalefwaikwa. Bali no kuba fye “icikwatwa icaibela” lyeka fye lintu baumfwilile ishiwi lya kwa Lesa no kusunga icipingo cakwe. Ku ca bulanda, abena Israele balifililwe ukukonka ifi fifwaikwa. Pa numa ya kukaana Mesia uwatuminwe na Lesa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E., balilufishe ishuko lyapaalwa. Yehova taali na kabili ni “Lesa wa kwa Israele.” Abena Israele ba cifyalilwa na bo tabaali na kabili bantu ba kwa Lesa abaipeela.—Linganyeniko Mateo 23:23.

Ukuipeela kwa kwa “Israele wa kwa Lesa”

5, 6. (a) Cinshi cintu Yesu apilibwile ku mashiwi yakwe aya mu busesemo ayalembwa pali Mateo 21:42, 43? (b) Ni lilali kabili ni shani fintu “Israele wa kwa Lesa” aishilebako?

⁵ Bushe ici capilibwile ifyo Yehova nomba ashele uwabula abantu baipeela? Iyo. Ukwambula amashiwi ya kwa kemba wa malumbo, Yesu Kristu asobele ati: “Bushe tamwatala amubelenga mu malembo, icatila: Ilibwe ilyo bakakuula basuulile, lyene lyabo mutwe wa pa cifutu: ici e cacita Shikulu, kabili cabe ca kupapa mu menso yesu? Pa mulandu wa ici ndemweba, nati, ubufumu bwa kwa Lesa bukapokwa kuli imwe no kupeelwa ku luko ululetwale fisabo fya buko.”—Mateo 21:42, 43.

⁶ “Uluko ululetwale fisabo fya buko” lwali cilonganino ca Bwina Kristu. Pa nshita lintu Yesu aikele pano isonde, asalile aba kubalilapo abaaleenekelwa ukuba muli lulya luko. Lelo pa bushiku bwa Pentekoste 33 C.E., ni Yehova Lesa umwine e waimike icilonganino ca Bwina Kristu pa kupongolwela umupashi wakwe uwa mushilo pa ba kubalilapo ukuba muli cene, abaali impendwa mupepi na 120. (Imilimo 1:15; 2:1-4) Nga fintu umutumwa Petro pa numa alembele, ici cilonganino icipya kanshi caishileba “ulupwa ulwasalwa, bushimapepo bwa bufumu, uluko lwa mushilo, abantu abo aikwatila.” Basalilwe ku mifwaile nshi? Ku kuleka ‘balondolole ifya bulumba fya wabetile ukuti bafume mu mfifi bengile mu lubuuto lwakwe ulwapesha amano.’ (1 Petro 2:9) Abakonshi ba kwa Kristu, abasubwa no mupashi wa kwa Lesa, nomba baali luko ulwaipeela, “Israele wa kwa Lesa.”—Abena Galatia 6:16.

 7. Abaali muli Israele wa kwa Lesa baali no kuipakisha cinshi, kabili cinshi cintu kanshi baali no kusengauka?

⁷ Nangu cingatila abaali mu luko lwa mushilo baali “bantu abo aikwatila,” tabaali na kutekwa ubusha. Mu cifulo ca ico, baali no kuipakisha ubuntungwa bwakulilako ukucila ubwakwete uluko lwaipeele ulwa kwa Israele wa cifyalilwa. Abaaleenekelwa ukuba muli ulu luko ulupya Yesu abalaile ati: “Mukeshibe cine, ne cine cikamulenga abantungwa.” (Yohane 8:32) Umutumwa Paulo alondolwele ukuti Abena Kristu balilubwike ku fifwaikwa fya cipingo ce Funde. Pa kulanda pali ici akonkomeshe abasumina banankwe aba mu Galatia ukuti: “Buntungwa e co Kristu atulubwilile; e ico shangileni, no kwikatwamo kabili mwi koli lya busha iyo.”—Abena Galatia 5:1.

 8. Ni mu nshila nshi imitantikile ya Bwina Kristu ipeelela ubuntungwa bwakulilako ukucila ubwaliko mu cipingo ce Funde?

⁸ Ukupusanako na Israele wa cifyalilwa uwa pa kale, Israele wa kwa Lesa ukufika fye na lelo alomfwila ififwaikwa fya kuipeela kwakwe. Ici tacingatupapusha pantu ababamo baisalile fye abene ukumfwila. Ilintu abaali muli Israele wa cifyalilwa baipeele pa mulandu fye wa kufyalilwamo, ababa muli Israele wa kwa Lesa baipeele ukupitila mu kuisalila. Imitantikile ya Bwina Kristu kanshi yalipuseneko ku cipingo ce Funde ica ciYuda, icakakatishe ukuipeela pa bantu ukwabula ukubasuminisha ukuisalila abene.

9, 10. (a) Ni shani fintu Yeremia alangilile ukuti kwali no kubako ukwaluka ukukuma ku kuipeela? (b) Mulandu nshi mwingasoselo kuti te Bena Kristu bonse abaipeela ilelo baba muli Israele wa kwa Lesa?

⁹ Kasesema Yeremia asobele ukwaluka ukukuma ku kuipeela lintu alembele ati: “Moneni, inshiku shileisa, cisemo ca kwa Yehova, ilyo nkapinge cipingo cipya ku ba ŋanda ya kwa Israele: icishaba nge cipingo ico napingile kuli bashibo, mu bushiku nabekete mu minwe, ku kubafumya mu calo ca Egupti; pa kuti bene bafulungenye icipingo candi, na ine nalengelwe ubunani kuli bene, cisemo ca kwa Yehova. Awe, ici e cipingo ico nkapinga ku ba ŋanda ya kwa Israele pa numa ya nshiku isho, cisemo ca kwa Yehova; nkabika amalango yandi mu nda shabo, na mu mitima yabo e mo nkayalemba; kabili nkaba Lesa wabo, na bo bakaba abantu bandi.”—Yeremia 31:31-33.

¹⁰ Pa kuba na malango ya kwa Lesa “mu nda shabo,” ukuba kwati yalembelwe “mu mitima yabo,” ababa muli Israele wa kwa Lesa balakuntwa ukwikalila ku kuipeela kwabo. Ukukuntwa kuntu bakuntwa kwalicila pali kulya ukwa bena Israele ba cifyalilwa, abaipeele pa kufyalilwamo fye, ukushali kwa kuisalila. Ilelo, ukukuntwa kwakosa ukwa kucito kufwaya kwa kwa Lesa, nga fintu kulangililwa na Israele wa kwa Lesa, e kwakwatako bakapepa banabo abacila pa mamilioni yasano ukupulinkane calo conse. Na bo bene balipeela imyeo yabo kuli Yehova Lesa ku kucito kufwaya kwakwe. Nangu cingatila aba bena tabasubila ubumi bwa ku muulu nge fisubila ababa muli Israele wa kwa Lesa, balasekelela mu cilolelo ca kwikala kuli pe na pe pe sonde ilikatekwa no Bufumu bwa kwa Lesa ubwa ku muulu. Balalangisho kutasha kuli Israele wa ku mupashi ukupitila mu kutungilila abashalapo banono mu kucincila ukuti bengafishapo umulimo wabo uwa ‘kulondolola ifya bulumba fya wabetile ukuti bafume mu mfifi bengile mu lubuuto lwakwe ulwapesha amano.’

Ukubomfya Mano Mano Ubuntungwa Bwapeelwa na Lesa

11. Umuntu apangilwe na maka ya kucita cinshi, kabili yalingile ukubomfiwa shani?

¹¹ Abantu Lesa abapangile ukuti balefwaisha ubuntungwa. Abapeele amaka ya kuisalila. Abantunse ba ntanshi babili balibomfeshe ubuntungwa bwabo ubwa kusala. Nangu cibe fyo, mu kubulwamo amano kabili mu kubulo kutemwa basalile inshila iyatungulwile bene na bana babo ku kayofi. Nalyo line, ici cilelanga fye apabuuta ukuti Yehova tapatikisha ifibumbwa fyakwe ifya mucetekanya ukucita icilepusana ne nkuntu shabo nelyo ukufwaisha kwabo ukwa lwa nkati. Kabili apo “Lesa atemwo mupe wa nsansa,” ukuipeela kweka fye ukwingapokelelwa kuli wene ni uko ukwashimpwa pa kutemwa, ukucitwa mu nsansa, ukwashimpwa pa buntungwa bwa kuisalila. (2 Abena Korinti 9:7) Nakana nga te ifyo takwingapokelelwa.

12, 13. Ni shani fintu Timote abomba nge cipasho ca kukansha kwalinga ukwa bana, kabili ica kumwenako cakwe calenga abacaice abengi ukucita cinshi?

¹² Apo balishiba bwino bwino ici cifwaikwa, Inte sha kwa Yehova balafwilisha ukuipeela kwa muntu kuli Lesa, lelo tabapatikisha uuli onse ukuti aipeele muli yo nshila, nangu bana babo. Mu kupusanako na macalici ayengi, Inte tababatisha abana babo ilyo bali utucece, kwati kuti babapatikisha fye ukuipeela ukwabula ukwafwiwa no kuisalila kwabo abene. Icipasho ca mu Malembo ica kukonka ni cilya icakonkele umulumendo Timote. Ilyo Timote aali umukalamba, umutumwa Paulo amwebele ati: “Ikalilila muli ifyo wasambilile ne fyo watetekelako, ukwishiba abo wasambilileko, no kuti ukufuma ku bwaice waishibe amalembo ya mushilo ayaba na maka ya kukulengo wa mano ayalosha ku kupusuka mu kutetekela Kristu Yesu.”—2 Timote 3:14, 15.

¹³ Cili icamonekesho kuti Timote aishibe amalembo ya mushilo pantu asambilishiwe yene ukufuma ku bwaice. Nyina na nakulu baali no kumunashanasha—tabamupatikishe—ukusumina ifisambilisho fya Bwina Kristu. (2 Timote 1:5) Pali uyu mulandu, Timote alimwene ukuti cali ca mano ukusanguka umukonshi wa kwa Kristu na muli fyo aisalile pa lwakwe ukuipeela ngo Mwina Kristu. Muno nshiku, amakumi ya makana aya balumendo na bakashana abo abafyashi babo ni Nte sha kwa Yehova balikonka ici ca kumwenako. (Ilumbo 110:3) Bambi bena tabacikonka. Waba mulandu wa kuisalila.

Ukusalapo Ukuba Umusha wa kwa Ani?

14. Cinshi cintu Abena Roma 6:16 batweba pa lwa buntungwa bwakumanina?

¹⁴ Takwaba muntu umuntungwa mu kukumanina. Uuli onse alacincintilwa mu buntungwa bwakwe ku mafunde ayakuma ifya ku mubili, pamo nga amaka yatinta, ayo mwingafumo bubi nga mwayasuula. Na kabili mu fya ku mupashi, takwaba nangu umo uwaba umuntungwa mu kukumanina. Paulo apelulwile ati: “Bushe tamwaishibo kuti muli basha ba uyo muleumfwako, uyo mwaituulako abasha ku kumuumfwa; nalimo aba lubembu ulutwala ku mfwa, nalimo aba cumfwila icitwala ku bulungami?”—Abena Roma 6:16.

15. (a) Abantu bayumfwa shani pa lwa kuba abasha, lelo abengi bafika ku kucita cinshi? (b) Mepusho nshi yalinga yantu pambi twingaipusha?

¹⁵ Ukubo musha wa muntu umbi ku bengi tacumfwika bwino. Lelo, mu calo ca muno nshiku e fyo caba fye ukuti abantu ilingi line balapindululwa no kusongwa mu nshile shingi ishabelama ica kuti mu kukanaitemenwa bafika ku kulacita fintu bambi bafwaya ukuti balecita. Ku ca kumwenako, ifya kusabankanya amakwebo ne fya kusekesha fyesha ukumumunga abantu, ukubemikila ifipimo fya kukonka. Amateyanyo ya mapolitiki na ya mapepo yalenga abantu ukutungilila imfundo na mabuyo ya yako, te lyonse ciba mu nshila ya kubashinina, lelo ilingi line babacebushisha ku kuti babombele pamo nelyo babe aba bucishinka. Apantu Paulo alandilepo ukuti ‘tuba abasha ba uyo tumfwako,’ umo umo uwa ifwe kuti cawama ukuipusho kuti, ‘Bushe ine ndi musha wa kwa ani? Ni bani basonga sana fintu mpingulapo ne nshila njikalilamo? Bushe ni bashimapepo, bushe ni bapolitishani, bushe ni bakanabesa, nelyo bushe bantu ba mu fya kusekesha? Nani untu ng’umfwila—Lesa nelyo abantu?’

16. Abena Kristu baba abasha ba kwa Lesa mu nshila nshi, kabili ni mu nshila nshi iyalinga tuli no kumwena ubu busha?

¹⁶ Abena Kristu tabamona ukumfwila Lesa kwati ca kukakatisha pa buntungwa bwabo ukwabule nsambu. Babomfya ubuntungwa bwabo mu kuitemenwa mu musango umo wine untu Ica kumwenako cabo Yesu Kristu abubomfeshe, ukulenga ukufwaisha kwabo na fintu batangisha pa ntanshi ukulaumfwana no kufwaya kwa kwa Lesa. (Yohane 5:30; 6:38) Balundulula “umutima wa kwa Kristu,” ukuinashisha kuli wene pamo ngo Mutwe wa cilonganino. (1 Abena Korinti 2:14-16; Abena Kolose 1:15-18) Caba fye nga fintu umwanakashi uwaupwa abombela pamo mu kuitemenwa no mwaume uo atemwa. Na kuba, ibumba lya Bena Kristu basubwa calisoswa ukuti lyaba mwanakashi uushatala opwa uwa musangwela uwakobekelwa kuli Kristu.—2 Abena Korinti 11:2; Abena Efese 5:23, 24; Ukusokolola 19:7, 8.

17. Inte sha kwa Yehova bonse basalapo ukusanguka cinshi?

¹⁷ Umo na umo uwa Nte sha kwa Yehova, nampo nga asubilo kuyaikala mu muulu nelyo pano isonde, aipeela pa lwakwe umwine kuli Lesa ku kucito kufwaya kwakwe no kumumfwila nga Kateka. Kuli Nte umo na umo, ukuipeela kwaba kusalapo kwa pa lwakwe umwine ukwa kusanguka umusha wa kwa Lesa mu cifulo ca kuba umusha wa bantu. Ici cumfwana no kufunda kwa mutumwa Paulo ukwa kuti: “Mwashitilwe mu mutengo; mwilaba basha ba bantu.”—1 Abena Korinti 7:23.

Ukusambilila Ifyo Twingamwenamo

18. Ni lilali lintu uuli no kuba Nte afikapo ku kubatishiwa?

¹⁸ Ilyo umuntu ashilafikapo ukuba umo uwa Nte sha kwa Yehova, afwile ukufika pa milingo ya mu Malembo. Baeluda balapoosako amano nga nshi ukumona nga uulefwayo kuba Nte mu cine cine naumfwikisha ifyo ukuipeela kwa Bwina Kristu kupilibula. Bushe mu cine cine alefwaya ukuba umo uwa Nte sha kwa Yehova? Bushe ali uwaitemenwa ukwikala ukulingana ne fyabimbwamo? Nakana nga te ifyo, te kuti alinge ukubatishiwa.

19. Mulandu nshi kushabela mulandu wa kulengulula umo uwapingulapo ukusanguka umubomfi waipeela uwa kwa Lesa?

¹⁹ Nga ca kuti umuntu akumanisha ififwaikwa fyonse, nangu cibe fyo, mulandu nshi bengalamulengulwila pa kusalapo umwine mu kuitemenwa ukuilenga ukulasongwa kuli Lesa ne Cebo Cakwe icapuutwamo? Bushe tacingapokelelwa ukuilenga ukusongwa kuli Lesa ukucila ukusongwa ku bantu? Nelyo bushe tamwabamo bunonshi? Inte sha kwa Yehova tabacimwena muli yo nshila. Basuminisha no mutima onse amashiwi ya kwa Lesa ayalembelwe na Esaya ukuti: “Ine ndi Yehova Lesa obe, uukusambilisho kuti [umwenemo, NW], uukwensha mu nshila iyo ufwile ukuyamo.”—Esaya 48:17.

20. Abantu balubulwa ne cine ca Baibolo mu nshila nshi?

²⁰ Icine ca Baibolo cilalubula abantu ku kusumina mu fifundisho fya mipepele ifya bufi, pamo nga ukulunguluka kwa pe muli helo wa mulilo. (Lukala Milandu 9:5, 10) Mu cifulo ca ico, cisushe mitima yabo no kutasha pe subilo lya cine cine ilya bafwa—ukwima ku bafwa ukukacitikako pa cishinte ce lambo lya cifuta mulandu ilya kwa Yesu Kristu. (Mateo 20:28; Imilimo 24:15; Abena Roma 6:23) Icine ca mu Baibolo cilalubula abantu ku kufulunganishiwa ukwisa pa kushintilila pa malayo ya bupolitiki ilingi line ayashifikilishiwa. Mu cifulo ca ico, cilenga imitima yabo ukusempaukamo ukusekelela pa kwishibo kuti Ubufumu bwa kwa Yehova kale kale bulateka mu myulu no kuti bwalaswa buteke isonde lyonse apo lyapela. Icine ca Baibolo cilalubula abantu ku fibelesho fya kuti, nangu line filacebusha umubili wawa, filasaalula Lesa no kutuletelo kulimunwa ukukalamba mu musango wa konaula ukwampana kwesu, amalwele, no kufwa bwaice bwaice. Mu kusupula, mwaliba ukumwenamo ukushaikulila mu kuba umusha wa kwa Lesa ukucilo kuba umusha wa bantu. Na kuba, ukuipeela kuli Lesa kutwebekesha ukumwenamo “mu nshita ino . . . na mu bwikashi ubukesa umweo wa muyayaya.”—Marko 10:29, 30.

21. Inte sha kwa Yehova shimona shani ukuipeela kuli Lesa, kabili cinshi bafwaya?

²¹ Inte sha kwa Yehova isha muno nshiku tashaishileba mu luko lwaipeela ku kufyalwa nge fyali abena Israele ba pa kale. Inte shaba mu cilonganino ca Bena Kristu baipeela. Umo na umo aisasanguka Nte uwabatishiwa ukupitila mu kubomfya ubuntungwa bwa pa lwakwe ubwa kusalapo ukuipeela. Cine cine, ku Nte sha kwa Yehova, ukuipeela kuletako kwampana kwa cikabilila ukwa muntu pa lwakwe na Lesa ukumonekela ku kumubombela mu kuitemenwa. Uku kwampana kwabamo kusekelela balafwaisha ukukusungilila, ukwikatisha ubuntungwa pe na pe kuli ubo Yesu Kristu abalubwilile.

Kuti Mwayasuka Shani?

◻ Mulandu nshi Lesa ashalecitila kapaatulula pa kusala Israele ukuba kuli wene “icikwatwa icaibela”?

◻ Mulandu nshi mwingasoselo kuti mu kuipeela kwa Bwina Kristu tamuba ukulufya ubuntungwa?

◻ Kumwenamo nshi kwaba mu kuipeela kuli Yehova Lesa?

◻ Mulandu nshi cingabelapo bwino ukuba umubomfi wa kwa Yehova ukucila ukuba umusha wa bantu?

[Icikope pe bula 15]

Muli Israele wa pa kale, ukuipeela kuli Lesa kwashintilile pa kufyalwa

[Icikope pe bula 16]

Ukuipeela kwa Bwina Kristu kwashintilila pa kusalapo