Konkeleleni Ukuipeelesha kwa Bukapepa nga Bena Kristu Babatishiwa

“Lelo, iwe, we muntu wa kwa Lesa, . . . konkelelo bulungami, ukuipeelesha kwa bukapepa.”—1 TIMOTE 6:11, “NW.”

 1. Ni shani fintu wingasuka icipusho ca kuti, Bushiku nshi bwacilapo ukucindama mu bumi bobe? Mulandu nshi wayasukila ifyo?

BUSHIKU nshi bwacilapo ukucindama mu bumi bobe? Nga ca kuti uli Nte yabatishiwa iya kwa Yehova, ukwabulo kutwishika uleasuka, ‘Kwena, bwaba bushiku nabatishiwe!’ Mu kushininkisha, ulubatisho lutampulo lwacilapo kucindama mu bumi bobe. Lwaba cilangililo ca ku nse ica kuti walicita ukuipeela kwakumanina kabili ukwabulo kushako kuli Yehova ku kucita ukufwaya kwakwe. Ulubatisho lobe lwishibisha ubushiku bwa kubishiwa kobe ngo mutumikishi wa kwa Lesa Wapulamo, Yehova.

 2. (a) Ni shani fintu pambi cingalangililwa ukuti ulubatisho te lutampulo lwa kulekelesha ulo ubuula mu nshila yobe iya Bwina Kristu? (b) Ni ntampulo nshi ishacindama isha kubalilapo isho wabuulile pa ntanshi ya kubatishiwa?

² Bushe ulubatisho, nangula ni fyo, lutampulo lwa kulekelesha ulo ubuula mu nshila yobe iya Bwina Kristu? Nakalya! Ukulangilila: Mu fyalo ifingi ukusefya kwa bwinga kwishibisha ukupwa kwa ciputulwa ca nshita ica kutantika no kupekanya (kabili ilingi line ica kwishishanya). Pa nshita imo ine, kwishibisha ukutendeka kwa bumi capamo nga baupana babili. Mu kupalako, ulubatisho lobe kupwa kwa ciputulwa ca kupekanya mu cintu wasendele intampulo ishingi ishacindama isha kubalilapo. Wanonkele ukwishiba kwa kwa Lesa na Kristu. (Yohane 17:3) Watendeke ukubelesha icitetekelo muli Yehova nga Lesa wa cine, muli Kristu ngo Mupusushi obe, na muli Baibolo nge Cebo ca kwa Lesa. (Imilimo 4:12; 1 Abena Tesalonika 2:13; AbaHebere 11:6) Walangishe ico citetekelo pa kulapila ku nshila yobe iya kale iya ncitilo no kwalukila ku nshila ya bulungami. (Imilimo 3:19) Kabili lyene wacitile ukupingulapo kwa kuipeela we mwine kuli Yehova ku kucita ukufwaya kwakwe. (Mateo 16:24) Mu kulekelesha, walibatishiwe.—Mateo 28:19, 20.

 3. (a) Ni shani fintu twingalangilila ukuti ulubatisho lwesu lwishibisha ukutendeka kwa bumi bwa mulimo waipeelesha kuli Lesa? (b) Fipusho nshi fimako, kabili mulandu nshi ifyasuko filingile ukuba ifya buseko bwine bwine kuli ifwe?

³ Ulubatisho lobe, nangu ni fyo, te mpela lelo e kutendeka kwa bumi bwa mulimo washila uwa kuipeelesha kuli Lesa. Nga fintu umo uwasambilila Baibolo amwene ukuti, ubumi bwa Bwina Kristu tabufwile ukuba ‘ubwa kukuntukilwa kwa kutendekelako ukukonkwapo no kutalalila kwatwalilila.’ Ni shani fintu, lyene, wingalangilila ukuti mu mulandu obe, ulubatisho talwimininako fye ‘ukukuntukilwa kwa kutendekelako’? Caba ni pa kukonkelela inshila yalepa iya bumi bwa kuipeelesha kwa bukapepa. Cinshi uku kuipeelesha kwa bukapepa? Mulandu nshi kukabila ukukonkelelwa? Ni shani fintu wingalundulula kwene mu kucilapo ukukumanina mu bumi bobe? Ifyasuko filingile ukuba ifya buseko bwine bwine kuli ifwe, pantu tufwile ukuba abantu abaishibikilwa ku ncitilo sha “kuipeelesha kwa bukapepa” nga ca kuti tuli no kupusuka ubushiku bulepalamina lubilo lubilo ubwa bupingushi bwa kwa Yehova.—2 Petro 3:11, 12, NW.

Ubupilibulo bwa Kuipeelesha kwa Bukapepa

 4. Cinshi Paulo apandile amano Timote ukucita, kabili cinshi cali ica cine kuli Timote pali iyi nshita?

⁴ Inshita imo pa kati ka 61 na 64 C.E., umutumwa Paulo alembele kalata yakwe iyapuutwamo iya kubalilapo ku musambi wa Bwina Kristu Timote. Pa numa ya kulondolola amasanso ayo ukutemwa indalama kwingatungululako, Paulo alembele ukuti: “Lelo iwe, we muntu wa kwa Lesa, fulumuke fi fintu, no kukonkelelo . . . [ukuipeelesha kwa, NW] bukapepa.” (1 Timote 6:9-11) Ku ca kusekesha, pali iyi nshita Timote aali nakalimo mu kubangilila kwakwe ukwa ba 30. Aali kale kale naenda nga nshi no mutumwa Paulo kabili aali napeelwa ubulashi bwa kusonta bakangalila na babomfi batumikila mu filonganino. (Imilimo 16:3; 1 Timote 5:22) Nalyo line, Paulo apandile amano uyu mwaume wakosoka uwaipeela uwa Bwina Kristu kabili uwabatishiwa, ku kukonkelela ukuipeelesha kwa bukapepa.

 5. Cinshi caba ubupilibulo bwa numbwilo “ukuipeelesha kwa bukapepa”?

⁵ Cinshi Paulo apilibwile ku numbwilo ya “kuipeelesha kwa bukapepa”? Ishiwi lya kutendekelako ilya ciGreek (eu·seʹbei·a) kuti pambi lyapilibulwa mu kukonke shiwi pamo nga “ukushinshimuna bwino.” Ukukuma ku bupilibulo bwa liko, tubelenga ukuti: “Eusebeia limoneka limo limo mu mano ayatubulula ukuipeelesha kwa pa lwakwe ukwa butotelo mu filembo fya nshita imo ine . . . lelo ubupilibulo bwa liko ubwa cinkumbawile mu ciGreek caseeka ica mu nshita ya ciRoma cali ni ‘bucishinka.’ . . . Ku Bena Kristu eusebeia e musango wasumbukisha uwa kuipeelesha kuli Lesa.” (Christian Words, kuli Nigel Turner) E co nga fintu lyabomfiwa mu Malembo, inumbwilo “ukuipeelesha kwa bukapepa” ilosha ku kushinshimuna nelyo ukuipeelesha kwa kuba na bucishinka kuli Yehova Lesa eka.

 6. Ni shani fintu Umwina Kristu apeela ubushininkisho bwa kuipeelesha kwakwe ukwa bukapepa?

⁶ Uku kuipeelesha kwa bukapepa, nangu ni fyo, te kuyumfwa fye kwa kupepa. Pamo fye nga fintu “icitetekelo icabule milimo ninshi califwa,” e co, ukuipeelesha kwa bukapepa na ko, kufwile ukusanga inumbwilo mu bumi bwa umo. (Yakobo 2:26) Muli New Testament Words, William Barclay alembele ukuti: “[Euseʹbei·a na mashiwi yambi] yaampanako tayalumbulula fye uko kuyumfwa kwa kutiinya no kushinshimuna, lelo na kabili yalangilila ukupepa ukulinga uko kutiinya, no bumi bwa cumfwila cacincila ukulinga uko kushinshimuna.” Eu·seʹbei·a lilondololwa mu kulundapo pamo ngo “kwibukila kubomba nga nshi ukwa kuli Lesa mu lubali ululi lonse ulwa bumi.” (The Second Epistle General of Peter and the General Epistle of Jude, kuli Michael Green) Umwina Kristu, lyene, afwile ukupeela ubushininkisho bwa kwampana kwakwe kuli Yehova ku nshila ekalilamo ubumi bwakwe.—1 Timote 2:2; 2 Petro 3:11.

Ukubombesha kwa Maka Kulakabilwa

 7. Cinshi Paulo apilibwile lintu acincishe Timote, nangu cingati aali uwabatishiwa, ku “kukonkelela” ukuipeelesha kwa bukapepa?

⁷ Cinshi, nangu ni fyo, cabimbwamo mu kulundulula no kulangisha ukuipeelesha kwa bukapepa? Bushe caba mulandu wa kubatishiwa fye? Ibukisheni ukuti Timote, nangula aali uwabatishiwa, acincishiwe “ukukonkelela [ukukonke shiwi, ‘bo uukonkelela’]” kwene.a (1 Timote 6:11, Kingdom Interlinear) Ukwabulo kutwishika, Paulo taletubulula ukuti umusambi Timote alibulishe ukuipeelesha kwa bukapepa. Mu cifulo ca ico, alemwebekesha ukukabila kwa kutwalilila ukukonkelela kwene mu kuba no mukoosha no kupimpa. (Linganyeniko Abena Filipi 3:14.) Mu kumonekesha, ici cali no kuba kukonkelela kwa bumi bonse. Timote, ukupala Abena Kristu bonse ababatishiwa, aali no kutwalilila ukucita ukulunduluka mu kulangisha ukuipeelesha kwa bukapepa.

 8. Ni shani fintu Petro alangile ukuti ukubombesha kwa maka kulakabilwa ku Mwina Kristu waipeela, uwabatishiwa ku kukonkelela ukuipeelesha kwa bukapepa?

⁸ Ukubombesha kwa maka kulakabilwa ku Mwina Kristu waipeela, uwabatishiwa ku kukonkelela ukuipeelesha kwa bukapepa. Ukulembela ku Bena Kristu babatishiwa abali ne cilolelo ca ‘kuba aba kwakanako ku musango wa bulesa,’ umutumwa Petro asosele ukuti: “Awe, na pali ici cine lundeniko ukucincila konse, ku citetekelo cenu lundeniko ubulumba, na ku bulumba lundeniko ukwishiba, na ku kwishiba lundeniko ukuiteka, na ku kuiteka lundeniko ukushipikisha, na ku kushipikisha, lundeniko [ukuipeelesha kwa, NW] bukapepa.” (2 Petro 1:4-6) Ukwabulo kutwishika, icipimo ca citetekelo cilakabilwa pa kuti tuitambike fwe bene ku lubatisho. Nangu cibe fyo, pa numa ya lubatisho te kuti tutwalilile fye ukwabulo kubombesha, ukwikushiwa fwe bene no buKristu bwa cifwanikisho. Ukucila, ilyo tulecita ukulunduluka mu kwikala kwa Bwina Kristu, tukabila ukutwalilila ukulundulula imibele na imbi iyawamisha, ukusanshako ukuipeelesha kwa bukapepa, uko ukwingalundwa ku citetekelo cesu. Ici, Petro asosa ukuti, cifwaya ukubombesha kwa mukoosha pa lubali lwesu.

 9. (a) Ni shani fintu ishiwi lya ciGreek ku “kulundako” lilangilila icipimo ca kubombesha kwakabilwa ku kulundulula ukuipeelesha kwa bukapepa? (b) Cinshi Petro aletucincisha ukucita?

⁹ Ishiwi lya ciGreek Petro abomfya ku “kulundako” (e·pi·kho·re·geʹo) lyakwata ifyashingulukako ifya kusekesha kabili lilangilila icipimo ca kubombesha kukabilwa. Lyafuma kuli nauni (kho·re·gosʹ) ilyo mu kukonke shiwi lipilibula “katungulula we bumba lya bakemba.” Lyaloseshe ku muntu umo uwalipile ifipooswa fyonse ifya kukansha no kusungilila ibumba lya bakemba pa cisebele. Abantu ba musango yo babuulile ici cishingamo mu kuitemenwa ukufuma ku kutemwa kwa musumba wabo no kulipila ifipooswa ukufuma mwi tumba lyabo line. Cali mucinshi wa baume ba musango yo ukulipila mu maka ku kupayanya conse icalekabilwa ku kwangala kwacindama. Ishiwi lyakulile ku kupilibula “ukulundako, ukupayanya mu kupaka.” (Linganyeniko 2 Petro 1:11.) E co Petro atucincisha ukulundako kuli fwe bene na, te cipimo fye ca kuipeelesha kwa bukapepa, lelo ukulumbulula kwafikapo ukwingacitikako ukwa iyi mibele yaumo mutengo.

10, 11. (a) Mulandu nshi ukubombesha kukabilwa ku kulundulula no kulangisha ukuipeelesha kwa bukapepa? (b) Ni shani fintu twingacimfya ukushomboka?

¹⁰ Mulandu nshi, nangu ni fyo, ukubombesha kwa musango yo kukabilwa ku kulundulula no kulangisha ukuipeelesha kwa bukapepa? Ku cintu cimo, kwalibako ukushomboka ukulwisha umubili wawa. Apantu “ukulinga kwa mutima wa muntu kubi ukufuma ku bwaice bwakwe,” tacayanguka ukukonkelela ubumi bwa cumfwila cacincila kuli Lesa. (Ukutendeka 8:21; Abena Roma 7:21-23) “Bonse abalefwayo kwikala umwabela [ukuipeelesha kwa, NW] bukapepa muli Kristu Yesu bakapakaswa,” e fisosa umutumwa Paulo. (2 Timote 3:12) Ee, Umwina Kristu uutukusha ukwikala mu nshila iisekesha Lesa afwile ukuba uwapusanako ukufuma ku calo. Alikwata umutande wa fipimo fyapusanako na mabuyo yapusanako. Nga fintu Yesu asokele ukuti, ici cimyako ulupato lwa calo cibifi.—Yohane 15:19; 1 Petro 4:4.

¹¹ Nangu ni fyo, kuti twacimfya ukushomboka, pantu “Yehova aishibo kupokolola abantu ba kuipeelesha kwa bukapepa ku ca kwesha.” (2 Petro 2:9, NW) Na ifwe, nangu ni fyo, tufwile ukubomba ulubali lwesu pa kutwalilila ukukonkelela ukuipeelesha kwa bukapepa.

Ukulundulula Ukuipeelesha kwa Bukapepa

12. Ni shani fintu Petro alangilila icikabilwa ku kulundulula ukuipeelesha kwa bukapepa mu cipimo cakumanina?

¹² Ni shani fintu, lyene, wingalundulula uku kuipeelesha kwa bukapepa mu cipimo cakumanina? Umutumwa Petro apayanya inshila. Pali 2 Petro 1:5, 6, lintu aletantika imibele iyo ifwile ukulundwa ku citetekelo cesu, atantika ukwishiba pa ntanshi ya kuipeelesha kwa bukapepa. Mu kubangilila mu cipandwa cimo cine, alembele ukuti: “Amaka yakwe ya bulesa yaba aya kutufumpile fintu fyonse ifyalola ku mweo na [ku kuipeelesha kwa, NW] bukapepa, mu kwishibo watwitile.” (2 Petro 1:3) Muli fyo Petro alundanya ukuipeelesha kwa bukapepa no kwishiba kwalungikwa ukwa kwa Yehova.

13. Mulandu nshi ukwishiba kwalungikwa kwacindamina mu kulundulula ukuipeelesha kwa bukapepa?

¹³ Na kuba, ukwabulo kwishiba kwalungikwa te kuti cicitikeko ukulundulula ukuipeelesha kwa bukapepa. Mulandu nshi? Cisuma, ibukisha ukuti ukuipeelesha kwa bukapepa kwalola kuli Yehova pa lwakwe kabili kwishibikilwa ku nshila twikalilamo ubumi bwesu. Ukwishiba kwalungikwa ukwa kwa Yehova muli fyo kwalicindama, apantu kubimbamo ukwisa mu kumwishiba pa lwakwe, ukubamo isenge, ukuba ababeleshanya nga nshi ne mibele yakwe ne nshila shakwe. Icacila pali ico, cibimbamo ukutukusha ku kumupashanya. (Abena Efese 5:1) Ukucililako tutunguluka mu kwishiba Yehova na mu kubelebesha inshila shakwe ne mibele mu bumi bwesu, e kucilapo ukuwama twisa mu kumwishiba. (2 Abena Korinti 3:18; linganyeniko 1 Yohane 2:3-6.) Ici, mu kukonkapo, cifumamo ukutesekesha kwashika ukwa mibele yaumo mutengo iya kwa Yehova, icipimo cakumanina nga nshi ica kuipeelesha kwa bukapepa.

14. Pa kunonka ukwishiba kwalungikwa, cinshi programu ya pa lwesu ilingile ukusanshamo, kabili mulandu nshi?

¹⁴ Ni shani fintu unonka ukwishiba kwalungikwa ukwa musango yo? Takwabako inshila sha kuputulawila. Pa kunonka ukwishiba kwalungikwa, tufwile ukusambilila mu mukoosha Icebo ca kwa Lesa ne mpapulo shashimpwa pali Baibolo. Isambililo lya musango yo ilya pa lobe lilingile ukusanshamo programu wa lyonse uwa kubelenga Baibolo, pamo ngo ko ukwatantikwa mu kulundana ne Sukulu lya Butumikishi bwa Teokratiki. (Ilumbo 1:2) Apantu Baibolo yaba bupe ukufuma kuli Yehova, cintu tucita mu nshila ye sambililo lya Baibolo ilya pa lwesu caba kubelebesha pa fyo tutesekesha ubo bupe. Cinshi cintu imisango ye sambililo lya pa lobe isokolola pa lwa kushika kwa kutesekesha kobe ku kupayanya kwa ku mupashi ukwa kwa Yehova?—Ilumbo 119:97.

15, 16. (a) Cinshi cingatwaafwa ukulundulula insala ya ku mupashi kwi sambililo lya pa lwesu ilya Baibolo? (b) Nga ca kuti isambililo lya pa lwesu ilya Baibolo lili no kufumamo ukulundulula kwesu ukwa kuipeelesha kwa bukapepa, cinshi cilingile ukucitwa ilyo tulebelenga iciputulwa ca Cebo ca kwa Lesa?

¹⁵ Ca cine, ukubelenga no kusambilila takwayanguka kuli bamo. Lelo mu kuba ne nshita no kubombesha, kuti walundulula insala ya ku mupashi kwi sambililo lya Baibolo ilya pa lobe. (1 Petro 2:2) Lintu wabelebesha mu kubamo ukutasha pali fyonse ifyo Yehova Lesa acita, alecita, ne co akacita pa lubali lobe, umutima obe ukakusesha ku kusambilila conse ico wingacita pa lwa wene.—Ilumbo 25:4.

¹⁶ Lelo nga ca kuti isambililo lya Baibolo ilya musango yo lili no kufumamo ukulundulula kobe ukuipeelesha kwa bukapepa, ubuyo bobe te kuti bube kufimba fye amabula ya fyebo nelyo ukwisusha umuntontonkanya obe ne fyebo. Mu cifulo ca ico, ilyo ulebelenga iciputulwa cimo ica Cebo ca kwa Lesa, ufwile ukusendako inshita ukubelebesha pa fyebo, ukuipusha we mwine ifipusho pamo nge fi: ‘Cinshi cilensambilisha pa lwa mibele yabondoka iya kwa Yehova ne nshila? Ni shani fintu ningacilapo ukupala Yehova muli ishi imbali?’

17. (a) Cinshi tusambilila pa lwa luse lwa kwa Yehova ukufuma mwi buku lya kwa Hosea? (b) Ni shani fintu ukubelebesha pa luse lwa kwa Yehova kwingatwambukila?

¹⁷ Languluka ica kumwenako. Inshita imo iyapitapo ukupeelwa kwesu ukwa kubelenga Baibolo mwi Sukulu lya Butumikishi bwa Teokratiki kwatufishishe kwi buku lya kwa Hosea. Pa numa ya kubelenga ili buku lya Baibolo, kuti pambi waipusha we mwine ukuti: ‘Cinshi nsambilila pa lwa kwa Yehova ngo Muntu—imibele yakwe ne nshila shakwe—ukufuma muli ili buku?’ Inshila cabomfiwamo kuli bakalemba ba Baibolo aba kulekelesha kulangilila ukuti tusambilila ifingi pa lwa luse lwabondoka ulwa kwa Yehova ukufuma mwi buku lwa kwa Hosea. (Linganyeniko Mateo 9:13 na Hosea 6:6; Abena Roma 9:22-26 na Hosea 1:10 na 2:21-23.) Ukuitemenwa kwa kwa Yehova ku kulanga uluse kuli Israele kwalangililwe mu kubomba kwa kwa Hosea no mukashi wakwe, Gomere. (Hosea 1:2; 3:1-5) Nangu cingati ukusuumya kwa mulopa, ukwiba, ubulalelale, no kupepo tulubi kwaliseekele muli Israele, Yehova ‘alandile ku mutima wa kwa Israele.’ (Hosea 2:13, 14, NW; 4:2) Yehova takakililweko ku kulanga uluse lwa musango yo lelo aali no kucite fyo “umutima onse,” cikulu fye abena Israele balangisha ukulapila kwa kufuma ku mutima no kwaluka ku nshila yabo iya lubembu. (Hosea 14:4; linganyeniko Hosea 3:3.) Ilyo ulebelebesha muli iyi nshila pa luse lwa kwa Yehova ulwaibela, cikakumba umutima obe, ukukosha ukupalamina kwa pa lobe kuli wene.

18. Pa numa ya kubelebesha pa luse lwa kwa Yehova nga fintu lwakomailwapo muli Hosea, cinshi ulingile ukuipusha we mwine?

¹⁸ Ifyafulilako, nangu ni fyo, fikalabilwa. “[Ba nsansa, NW] aba luse; pantu bakabelelwo luse,” e fyasosele Yesu. (Mateo 5:7) E ico, pa numa ya kubelebesha pa luse lwa kwa Yehova nga fintu lwakomailwapo mwi buku lya kwa Hosea, ipushe we mwine ukuti: ‘Ni shani fintu ningapashanya mu kucilapo ukuwama uluse lwa kwa Yehova mu kubomba kwandi na bambi? Nga ca kuti munyina nelyo nkashi uwa membukile nelyo ukumbifya aipusha ukweleela, bushe ndeleela “ne nsansa”?’ (Abena Roma 12:8; Abena Efese 4:32) Nga ca kuti ubomba mu cilonganino nga eluda wasontwa, kuti pambi waipusha we mwine ukuti: ‘Lintu ndebomba ne milandu ya bupingushi, ni shani fintu ningapashanya Yehova mu kucilapo ukuwama, uwaipeela ku “kulekelela,” ukucilisha lintu kacita wa fibi apeela ubushinino bwa kulapila ubwa cine cine ubwa kufuma ku mutima?’ (Ilumbo 86:5, NW; Amapinda 28:13) ‘Cinshi ningile ukufwaya pamo nge cishinte ku kutambulula uluse?’—Linganyeniko Hosea 5:4 na 7:14.

19, 20. (a) Cinshi cifumamo lintu isambililo lya Baibolo lyacitwa mu nshila yakumanina? (b) Cinshi caba ica kwaafwa calundwapo mu kulundulula ukuipeelesha kwa bukapepa?

¹⁹ Ifyo isambililo lya pa lobe ilya Baibolo liba ilya kulambula lintu lyacitwa mu nshila ya musango yo iyakumanina! Umutima obe ukesulamo ukutesekesha ku mibele yaumo mutengo iya kwa Yehova. Kabili pa kutukusha kwatwalilila ku kupashanya iyi mibele mu bumi bobe, ukakosha ukupalamina kwa pa lobe kuli wene. Muli fyo ukalakonkelela ukuipeelesha kwa bukapepa ngo mubomfi waipeela, uwabatishiwa uwa kwa Yehova.—1 Timote 6:11.

²⁰ Ukwaafwa kwalundwapo mu kulundulula iyi mibele yaumo mutengo kuti kwasangwa muli Yesu Kristu—ica kumwenako capwililika ica kuipeelesha kwa bukapepa. Ni shani fintu ukukonka ica kumwenako ca kwa Yesu cingakwaafwa ponse pabili mu kulundulula no kulangisha ukuipeelesha kwa bukapepa? Icipande pe bula 18 cikalanshanya ici ne fipusho fyaampanako.

[Futunoti]

Ni Shani Fintu Wingankulako?

◻ Mulandu nshi ulubatisho te lutampulo lwa kulekelesha mu nshila yobe iya Bwina Kristu?

◻ Cinshi caba ubupilibulo bwa “ukuipeelesha kwa bukapepa,” kabili ni shani upeela ubushininkisho bwa kwene?

◻ Mulandu nshi ukubombesha kwa maka ukabilwa ku kulundulula ukuipeelesha kwa bukapepa?

◻ Ni shani wingalundulula ukuipeelesha kwa bukapepa mu cipimo cakumanina?