Icipandwa 13

Umulandu Ukwikala Ubumi Bwa Bukapepa Kuletela Insansa

 1. Mulandu nshi twingasosele fyo inshila ya kwa Yehova ilalete nsansa?

YEHOVA ni “Lesa wa nsansa,” kabili afwaya ukuti uleipakisha ubumi. (1 Timote 1:11, NW) Ukupitila mu kwenda mu nshila shakwe, kuti wainonsha we mwine no kukwata icibote cashika kabili icibelelela, kwati mulonga uushikama. Ukwenda mu nshila ya kwa Lesa na kabili kulenga umuntu ukucita ifya bulungami mu kutwalilila, “nga ’mabimbi ya bemba.” Ici cilalete nsansa sha cine.—Esaya 48:17, 18.

 2. Ni shani fintu Abena Kristu bengaba aba nsansa nangu ca kuti inshita shimo shimo balasungwa bubi bubi?

² Bamo kuti pambi bakaana abati, ‘Inshita shimo shimo abantu baliculilapo pa mulandu wa kucita icalungama.’ Ca cine, kabili ico e cacitikile abatumwa ba kwa Yesu. Nangu cibe fyo, nangu ca kuti balipakeswe, balisekelele kabili tabalekele “kubila . . . ukuti Yesu e Kristu.” (Imilimo 5:40-42) Kuti twasambililako amasambililo yacindama kuli ici. Limo lya kuti ukwikala ubumi bwa bukapepa te bulayo bwa kuti lyonse tukalasungwa bwino. Umutumwa Paulo alembele ati: “Awe na bonse abalefwayo kwikala umwabela bukapepa muli Kristu Yesu bakapakaswa.” (2 Timote 3:12) Umulandu cabele fi ni pa kuti Satana ne calo cakwe tabafwaya abo abekala mu nshila ya bukapepa. (Yohane 15:18, 19; 1 Petro 5:8) Lelo insansa shine shine tashashintilila pa fintu fya ku nse. Lelo shifuma mu kushininwa kwa kuti tulecita icalungama na muli ifyo Lesa alebekelwa muli ifwe.—Mateo 5:10-12; Yakobo 1:2, 3; 1 Petro 4:13, 14.

 3. Ni shani fintu ukupepa Yehova kulingile ukwambukila ubumi bwa muntu?

³ Kwaliba abantu bamo abayumfwe fyo kuti banonka ububile bwa kwa Lesa ukupitila mu fya kuipeelesha mu nshita mu nshita lelo kuti bamulabako pa nshita shimbi. Ukupepa Yehova Lesa ukwa cine cine te fyo kwaba. Kulambukila imyendele ya muntu inshita yonse fye lintu alelola, akasuba na kasuba, umwaka no mwaka. E mulandu wine kwitilwa ati “Inshila.” (Imilimo 19:9; Esaya 30:21) Yaba ni nshila ya bukapepa iya kwikalilamo iikabila ukuti tulelanda no kubomba mu kumfwana ne Cebo ca kwa Lesa.

 4. Mulandu nshi cabele ca kunonsha ukwaluka pa kuti twingekala ukulingana ne nshila sha kwa Lesa?

⁴ Lintu abasambi ba Baibolo abapya basange fyo balekabila ukwaluka mu bumi pa kuti bengasekesha Yehova, kuti pambi baipusha abene abati, ‘Bushe mu cine cine caliwama ukwikala ubumi bwa bukapepa?’ Kuti washininkisha ukuti caliwama. Mulandu nshi? Pantu “Lesa kutemwa,” kabili inshila shakwe shabelako ukutunonsha. (1 Yohane 4:8) Lesa na kabili wa mano kabili alishiba icatuwamina. Apantu Yehova Lesa wa maka yonse, kuti atukosha nga tulefwaya ukuleka icibelesho cabipa pa kuti twingafishapo ukufwaisha kwesu ukwa kumusekesha. (Abena Filipi 4:13) Lekeni nomba tulanguluke ifishinte fyabimbwamo mu mikalile ya bukapepa no kumona fintu ukufibomfya kulete nsansa.

UBUFUMACUMI BUFUMAMO INSANSA

 5. Cinshi cintu Baibolo isosa pa lwa kubepa no kwiba?

⁵ Yehova ni “Lesa wa cishinka.” (Ilumbo 31:5) Ukwabulo kutwishika, ulafwaisha ukukonka ica kumwenako cakwe no kwishibikwa ngo muntu wa cishinka. Ubufumacumi buleta umucinshi no kuyumfwa bwino. Nangu cibe fyo, apantu ukubulwo bufumacumi kwaliseeka muli cino calo ca lubembu, Abena Kristu balakabila uku kucinkulako: “Lanshanyeni icine umuntu onse ku munankwe . . . Uwibile eiba kabili; lelo ukucila acucutike, alebomba ku minwe yakwe icawama, ukuti akwate ica kupeelako uwakabila.” (Abena Efese 4:25, 28) Abena Kristu abaingile ncito balabombesha pa ncito cila bushiku. Tabasenda icili conse ica pa ncito ukwabula ukulombo lusa. Nampo nga ni ku ncito, ku sukulu, nelyo pa ŋanda, kapepa wa kwa Yehova afwile ukuba ‘[umufumacumi, NW] muli fyonse.’ (AbaHebere 13:18) Uuli onse uwaba ne cibelesho ca kubepa nelyo ukwiba te kuti akwate ububile bwa kwa Lesa.—Amalango 5:19; Ukusokolola 21:8.

 6. Ni mu nshila nshi umo ubufumacumi bwa muntu wa bukapepa bwingaletela Yehova umucinshi?

⁶ Ukuba umufumacumi kulaleta amapaalo ayengi. Selina mwina Africa mukamfwilwa umupiina uwatemwa Yehova Lesa ne fishinte fyakwe ifyalungama. Bushiku bumo, atoolele icola umwali ibuuku lya ku banki ne ndalama ishingi. Ukupitila mu citabo catantikwamo amanambala ya telefoni, alisangile umwine uwali ni shimashitolo uwaibiilwe. Uyu mwaume akankamene fye lintu Selina, nangu ca kuti ali mulwele, ailemumona no kumubwesesha fyonse fye ifyali mu cola. “Ubufumacumi bwa musango yu bufwile ukulambulwa,” e fintu asosele no kupeela Selina indalama. Icacilanapo ukucindama, uyu mwaume alumbilishe imipepele ya kwa Selina. Ee, incitilo sha bufumacumi shilapuulamika isambilisho lya Baibolo, ukucindika Yehova Lesa, no kuletela bakapepa bakwe abafumacumi insansa.—Tito 2:10; 1 Petro 2:12.

BUKAPEKAPE BULALETA INSANSA

 7. Cinshi calubana no kuteya ifyangalo fya cela mushuke?

⁷ Mwaliba insansa mu kuba kapekape, lelo abafunushi “tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa.” (1 Abena Korinti 6:10) Umusango waseeka uwa bufunushi waba kuteye fyangalo fya cela mushuke, ukwaba kwesha ukupanga indalama ukupitila mu kulufya kwa bambi. Yehova tabekelwa mu ba “[bufunushi bwa, NW] bunonshi bwa nsoni.” (1 Timote 3:8) Nelyo fye ni kuntu ifunde lyasuminisha ifyangalo fya cela mushuke kabili umo afiteyela fye umusamwe, kuti akunkuma no kulatwala pa ntanshi icibelesho icaonaula abantu abengi. Abateyako ifyangalo fya cela mushuke ilingi line basango kuti filaleta amafya pa lupwa lwabo, ulushala fye ne ndalama ishinono isha kushitamo ififwaikwa pamo nge fya kulya ne fya kufwala.—1 Timote 6:10.

 8. Ni mu nshila nshi Yesu aimikile ca kumwenapo ca bukapekape, kabili ni mu nshila nshi twingabela bakapekape?

⁸ Pa mulandu wa kutemwa bukapekape, Abena Kristu balasanga ubuseko mu kwaafwa bambi, maka maka abasumina banabo abali mu kukabila. (Yakobo 2:15, 16) Ilyo Yesu talaisa pe sonde, amwene ifyo Lesa aali kapekape ku mutundu wa muntu. (Imilimo 14:16, 17) Yesu umwine apeele inshita yakwe, ukulamuka, no mweo wakwe wine pa mulandu wa mutundu wa buntunse. E co, e wali uwafikapo ukusoso kuti: “Ukupeela ce shuko ukucilo kupokelela.” (Imilimo 20:35) Yesu na kabili atashishe mukamfwilwa mubusu uyo muli bukapekape apooselemo utunyampuku tubili mu cipao ca mwi tempele, pantu apeele “conse ica miliile yakwe.” (Marko 12:41-44) Abena Israele ba pa kale na Bena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo bapayanya ifya kumwenako ifya bukapekape bwabamo ubuseko mu kupeele fipe ku kwafwilisha icilonganino no mulimo wa Bufumu. (1 Imilandu 29:9; 2 Abena Korinti 9:11-14) Mu kulunda pa kusangula ifipe kuli iyi mifwaile, Abena Kristu ba muli kano kasuba balapeela amalumbo kuli Lesa mu nsansa kabili balabomfya ubumi bwabo mu mulimo wakwe. (Abena Roma 12:1; AbaHebere 13:15) Yehova alabapaala pa mulandu wa kubomfya inshita yabo, amaka, ne cuma cimbi, ukusanshako indalama shabo, ku kusumbula ukupepa kwa cine no kwafwilisha umulimo wa mu kusaalala kwa calo uwa kushimikila imbila nsuma ya Bufumu.—Amapinda 3:9, 10.

IFINTU FIMBI IFILUNDAKO INSANSA

 9. Cinshi calubana no kunwesha ifya kunwa fikola?

⁹ Pa kuba aba nsansa, Abena Kristu bafwile na kabili ‘ukubaka ubupanda.’ (Amapinda 5:1, 2) Ici cifwaya ukuti balebelenga Icebo ca kwa Lesa ne mpapulo sha Baibolo ishabamo ifyebo ifituntulu no kwetetulapo. Lelo kwalibako ifintu fya kusengauka. Ku ca kumwenako, ukunwesha ifya kunwa fikola kuti kwalenga umuntu ukuleko kutontonkanya bwino. Mu mibele ya musango yo, abantu abengi balaibimba mu myendele ya bucisenene, balakaluka, no kulenga amasanso yabipisha. Te ca kupapa kanshi, umulandu Baibolo isoselo kuti abakolwo bwalwa tabakapyane Ubufumu bwa kwa Lesa! (1 Abena Korinti 6:10) Apantu Abena Kristu ba cine baliba abapampamina pa kwikala “abafuuka,” balasengauka bucakolwa, kabili ici cilafwilisha ukusumbule nsansa pa kati kabo.—Tito 2:2-6.

10. (a) Mulandu nshi Abena Kristu bashipeepela fwaka? (b) Bunonshi nshi bufuma mu kuputukako ku fibelesho filenga ukukunkuma?

¹⁰ Umubili wa busaka na o ulalenga insansa. Lelo, abengi balakunkuma ku fintu fya busanso. Ku ca kumwenako, tontonkanya pa lwa kupeepa fwaka. World Health Organization icita lipoti ukuti ukupeepa “kulepaya abantu amamilioni yatatu cila mwaka.” Ukuputukako ku cibelesho ca kupeepa kuti caba icayafya pa mulandu wa kukanaumfwa bwino ukwa pa kashita kanono. Pa lubali lumbi, abengi abaleka ukupeepa basange fyo ubumi bwabo bulawaminako kabili balakwata indalama shafulilako isha kushitamo ifya pa ŋanda. Mu cine cine, ukucimfya icibelesho ca kupeepa nelyo ukukunkuma ku fintu fimbi ifya busanso kukalenga umubili ukuba uwa busaka, ukukwata kampingu wasanguluka, no kulete nsansa sha cine.—2 Abena Korinti 7:1.

INSANSA MU CUPO

11. Cinshi cifwaikwa pa kukwata icupo ca mwi funde kabili ica mucinshi icibelelela?

¹¹ Abo abekala capamo ngo mulume no mukashi balingile ukushininkishe fyo icupo cabo calilembeshiwa bwino ku buteko. (Marko 12:17) Na kabili balingile ukumona icupo nge cishingamo cakakala. Ca cine, ukupaatukana kuti pambi kwakabilwa nga pali ukukanayafwilisha kwa ku mufulo, ukupuma, nelyo nga ca kuti bumupashi bwaba mu busanso icabipisha. (1 Timote 5:8; Abena Galatia 5:19-21) Lelo amashiwi ya mutumwa Paulo pali 1 Abena Korinti 7:10-17 yakoselesha abaupana babili ukwikalilila pamo. Nga kuli no kubako insansa sha cine kwena, bafwile ukuba aba cishinka kuli umo no munankwe. Paulo alembele ukuti: “Ukuupana kube kwa mucinshi kuli bonse, no busanshi bwa cupo bube ubushakowela; pantu aba bulalelale na ’bacende Lesa akabakanda.” (AbaHebere 13:4) Inumbwilo ya kuti “ubusanshi bwa cupo” ipilibula ukwampana kwa bwamba pa kati ka mwaume no mwanakashi abaupana ukulingana ne funde. Takwaba ukwampana kwa bwamba ukuli konse kumbi, pamo ngo kuupa abakashi abengi, ukwingalondololwa ukuti “kwa mucinshi kuli bonse.” Mu kulundapo, Baibolo itila ukwampana kwa bwamba ukwa pa ntanshi ya cupo no kulaalana kwa ba bwamba bumo bwine fyalibipa.—Abena Roma 1:26, 27; 1 Abena Korinti 6:18.

12. Fintu nshi fimo ifyabipa ififuma mu bulalelale?

¹² Ubulalelale kuti bwaleta ubuseko bwa ku mubili ubwa pa kashita kanono, lelo tabuletako insansa sha cine. Bulafulwisha Lesa kabili kuti bwacena kampingu wa umo mu kubelelela. (1 Abena Tesalonika 4:3-5) Ifya kulengo bulanda ififuma mu kwampana kwa bwamba ukushili kwa mwi funde kuti pambi fyaba ni AIDS na malwele yambi ayapishiwa mu kwampana kwa bwamba. “Catunganishiwa ukuti ukucila pa bantu amamilioni 250 ukushinguluke calo cila mwaka balambula akasele, kabili mupepi na mamilioni 50 balambula akaswende,” e fyalondolwele lipoti wa fya cipatala umo. Na kabili kwaliba impika sha mafumo yashifwaikwa. Icipani ca International Planned Parenthood Federation cishimika ukuti, ukushinguluke calo, abakashana ukucila pa mamilioni 15 aba pa kati ka mushinku wa myaka 15 na 19 balapula amafumo cila mwaka, kabili iciputulwa ca muli fitatu aba bene balaponya amafumo. Ukufwailisha kwasangile ukuti mu calo cimo ica mu Africa, pa mfwa shonse isha bakashana abapungwe, amaperesenti 72 shilengwa na mafya yaletwako no kuponya amafumo. Abalalelale bamo te kuti pambi bambule amalwele nelyo ukupula amafumo lelo ukonaulwa kwa mu nkuntu kwena te kuti bapusukeko. Abengi balalufya umucinshi kabili balaipata fye no kuipata.

13. Mafya nshi yalundwapo ayo ubucende buletako, kabili cinshi cipembelela abo batwalilila ukucito bulalelale no bucende?

¹³ Nangu ca kuti ubucende kuti bwalekelelwa, bwaba cishinte cine cine ica mu Malembo ica kulekaninapo nga ca kuti umunankwe wa mu cupo uwa kaele alefwaya. (Mateo 5:32; linganyako Hosea 3:1-5.) Lintu bucisenene bwa musango yo bwatoba icupo, ici kuti pambi casha ukucena kubelelela pa nkuntu sha munankwe wa mu cupo uwa kaele na pa bana. Ku kunonkelamo kwa lupwa lwa buntunse, Icebo ca kwa Lesa cilondolola ukuti ubupingushi bwakwe ubwakosa bukeshila abalalelale na bacende abashilapila. Mu kulundapo, cilalangisha mu kumfwika ukuti abo ababelesha bucisenene bwa bwamba “tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa.”—Abena Galatia 5:19, 21.

“TABALI BA PANO ISONDE”

14. (a) Misango nshi imo iya kupepo tulubi iyo umuntu wa bukapepa ali no kusengauka? (b) Butungulushi nshi ubupeelwa pali Yohane 17:14 na Esaya 2:4?

¹⁴ Abo abafwaisha ukusekesha Yehova no kuipakisha amapaalo ya Bufumu balasengauka ukupepo tulubi ukwa misango yonse. Baibolo ilangisha ukuti calilubana ukupanga no kupepa ifilubi, ukusanshako ifya kwa Kristu, nelyo ifya kwa nyina kwa Yesu, Maria. (Ukufuma 20:4, 5; 1 Yohane 5:21) E co Abena Kristu ba cine tabashinshimuna ifipasho, imisalaba, ne filubi. Na kabili balasengauka imisango ya bucenjeshi iya kupepo tulubi, pamo ngo kuipeelesha ku mendela no kwimba inyimbo isho shipeelo bukata ku fyalo. Lintu bapatikishiwa ukucita ifintu fya musango yo, bebukisha amashiwi ya kwa Yesu kuli Satana aya kuti: “Sokulu [Yehova] Lesa obe e o ulepepa, kabili wene eka e o ulebombela.” (Mateo 4:8-10) Yesu atile abakonshi bakwe “tabali ba pano isonde.” (Yohane 17:14) Ici cipilibula ukukanayobeka mu milandu ya mapolitiki no kwikala aba mutende mu kumfwana na Esaya 2:4, apatila: “Wene [Yehova Lesa] akapingula pa kati ka nko, no kukalulula abantu na ’bantu abengi, bakasuke abafule mpanga shabo shibe ifya kuliminako umushili, na ’mafumo yabo yabe ifya kutungwilako imiti; lukasuke uluko alubulo kusumbwilo lupanga ku luko, nangu kusambilila kabili ubulwi.”

15. Babele Mukalamba cinshi, kabili cinshi ico abasambi ba Baibolo abapya abengi bacita pa kuti bafume muli wene?

¹⁵ ‘Ukukanaba aba pano isonde’ na kabili cipilibula ukuputukako ku kubishanya konse na “Babele mukalamba,” ubuteko bwa calo ubwa kupepa kwa bufi. Ukupepa kwakowela kwafumine pa Babele no kusalangana ukufikila kwatekele abantu bonse mu kusaalala kwe sonde mu busanso bwa ku mupashi. “Babele Mukalamba” asanshamo imipepele yonse iyo ififundisho fya iko ne fibelesho fishumfwana no kwishiba Lesa. (Ukusokolola 17:1, 5, 15) Kapepa wa busumino uwa kwa Yehova takaibimbe mu mipepele ya kukumbinkanya ifisumino ukupitila mu kwakana mu kupepa na macalici yapusanapusana nelyo ukubishanya no lubali ululi lonse ulwa Babele Mukalamba. (Impendwa 25:1-9; 2 Abena Korinti 6:14) Abasambi ba Baibolo abengi abapya muli ifyo balatuma kalata wa kufuutisha ishina kwi calici uko baleya ku kupepa kale. Ici calibapalamika kuli Lesa wa cine, nga fintu calaiwe ukuti: “Fumeni mwi bumba lyabo, mupaatukeko, e fyo asosa Shikulu [Yehova], kabili mwiikatako ku cishasanguluka; na ine nkamusekelela.” (2 Abena Korinti 6:17; Ukusokolola 18:4, 5) Bushe ukupokelelwa na Lesa ukwa musango yo te cintu ufwaisha?

UKULOLESHA PA KUSEFYA INSHIKU SHA MU MWAKA

16. Mulandu nshi Abena Kristu ba cine bashisefesha Krisimasi?

¹⁶ Ukwikala ubumi bwa bukapepa kulatulubulako ku kusefya amaholide ya ku calo ayo ilingi line ayaba cisendo. Ku ca kumwenako, Baibolo taisokolola ubushiku Yesu afyalilwepo. Bamo kuti pambi bapapa ati, ‘Naletontonkanya ati Yesu afyelwe pa December 25!’ Te kuti cibe fyo pantu ukufwa afwile muli shinde wa 33 C.E. pa mushinku wa myaka 33 na hafu. E lyo, pa nshita ya kufyalwa kwakwe, abacemi baali “mu mpanga no kulindo bulinde bwa bushiku pa mukuni wabo.” (Luka 2:8) Mu Israele, ukupwa kwa December ni nshita yatalala kabili iya mfula umo impaanga shili no kubikwa mwi cinka ubushiku bonse ku kushicingililako ku mpepo. Icishinka cili ca kuti, abena Roma e basalile December 25 ngo bushiku bwa kufyalwa kwa kwa lesa wabo kasuba. Pa numa ya myanda ya myaka ukufuma apo Yesu aishile pe sonde, Abena Kristu abasangu bapokelele ubu bushiku no kubikapo ukusefya kwa kufyalwa kwa kwa Kristu. Kanshi, Abena Kristu ba cine tabasefya Krisimasi nelyo holide iili yonse iyashimpwa pa fisumino fya mipepele ifya bufi. Apantu bapeela Yehova ukuipeelesha kwapaatulwa, amaholide yacindikisha abantunse ababembu nelyo ifyalo nayo yene tabasefyako.

17. Mulandu nshi abantu ba bukapepa bashisefesha inshiku sha kufyalwa, kabili mulandu nshi abana ba Bena Kristu babela aba nsansa nangu bashisefyako?

¹⁷ Baibolo ilumbulapo fye ukusefya kwa nshiku sha kufyalwa kubili, abacitile konse kubili bantu abashalebombela Lesa. (Ukutendeka 40:20-22; Mateo 14:6-11) Apantu Amalembo tayasokolola ubushiku umuntu wapwililika Yesu Kristu afyalilwepo, mulandu nshi twingalasakamanishisha ukusefya inshiku sha kufyalwa isha bantunse bashapwililika? (Lukala Milandu 7:1) Abafyashi ba bukapepa kwena, tabapembelela fye ubushiku bwaibela ku kulangisha abana babo ukuti balibatemwa. Umukashana Umwina Kristu wa myaka ya bukulu 13 atile: “Ine no lupwa lwandi tulakwata utushita twa musamwe utwingi. . . . Nalipalamina nga nshi ku bafyashi bandi, kabili lintu abana bambi banjipusha umulandu nshisefesha amaholide, ndabeba nati ine ndasefya cila bushiku.” Umusepela wa Bwina Kristu uwa myaka 17 atile: “Mu mwesu, tulapeelana ifya bupe umwaka onse ukupwa.” Insansa shakulisha shiisako lintu ifya bupe fyapeelwa ukufuma ku mutima.

18. Kusefya nshi kumo fye ukwa pa mwaka uko Yesu akambishe abakonshi bakwe ukutwalilila ukusefya, kabili kubacinkulako ulwa cinshi?

¹⁸ Kuli abo abakonkelela ubumi bwa bukapepa, kwaba ubushiku bumo fye cila mwaka ubo balingile ukusefya. Bwaba Mulalilo wa kwa Shikulu, ilingi line uwitwa Icibukisho ca mfwa ya kwa Kristu. Ukukuma kuli ici, Yesu akambishe abakonshi bakwe ati: “Citeni ici ku kunjibukisha.” (Luka 22:19, 20; 1 Abena Korinti 11:23-25) Lintu Yesu aimike uyu mulalilo pa Nisani 14, 33 C.E. ubushiku, abomfeshe umukate uushatutumuka no mwangashi wakashika, ukwimininako umubili wakwe uushali na lubembu no mulopa wakwe uwapwililika. (Mateo 26:26-29) Abena Kristu basubwa no mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa e balyako ifi fimpashanya. Balisendwa ukwingila mu cipingo cipya na mu cipingo ca Bufumu, kabili bakwata isubilo lya kuyaikala ku muulu. (Luka 12:32; 22:20, 28-30; Abena Roma 8:16, 17; Ukusokolola 14:1-5) Nangu ni fyo, bonse abasangwako pali cilya cungulo bushiku iciba pa bushiku bwalingana na Nisani 14 pali kalenda wa pa kale uwa ciYuda balanonkelamo. Balacinkulwako ulwa kutemwa kwalangishiwe na Yehova Lesa na Yesu Kristu ukupitila mwi lambo lya cilubula ilya kukonsolwela imembu ilyo lilenga ukuti abo bakwata ububile bwa kwa Lesa bakakwate umweo wa ciyayaya.—Mateo 20:28; Yohane 3:16.

INCITO NE FYA KUSEKESHA

19. Bwafya nshi ubo Abena Kristu balolenkana nabo pa kusanga umwa kuliila?

¹⁹ Abena Kristu ba cine balikwata icishingamo ca kubombesha no kuipayanishisha ifyo balekabila. Ukufikilishe ci kulenga imitwe ya ndupwa ukuyumfwa abaikushiwa. (1 Abena Tesalonika 4:11, 12) Nga ca kuti kwena, incito ya Mwina Kristu ilepusana ne fyaba mu Baibolo, ici kuti camupokolola insansa. Lelo, inshita shimo shimo tacayanguka ku Mwina Kristu ukusanga incito iyumfwana ne fipimo fya Baibolo. Ku ca kumwenako, abengishe ncito bamo bafwaya ukuti ababomfi babo balefinsha aba kushishanya nabo. Pa lubali lumbi, abengishe ncito abengi kuti banakako pa kuti bengasuminisha uwakwata kampingu wa bufumacumi ukutwalilila ukubabombela, ukukanafwaya ukulufya umubomfi wacetekelwa. Te mulandu ne cingemako, kuti waba uwashininkisha ukuti Lesa akapaala ukubombesha kobe ukwa kusanga incito iyo ikusuminisha ukutwalilila ukukwata kampingu wasanguluka.—2 Abena Korinti 4:2.

20. Mulandu nshi tulingile ukubela abasakamana pa kusala ifya kusekesha?

²⁰ Apantu Lesa afwaya ababomfi bakwe ukuba aba nsansa, tukabila ukukwatako utushita twa kupembesula utwa kukokolokako no kutuusha utwalinga pa numa ya kubombesha. (Marko 6:31; Lukala Milandu 3:12, 13) Icalo ca kwa Satana cisumbula ifya kusekesha fishili fya bukapepa. Lelo pa kusekesha Lesa, tufwile ukusakamana pa lwa fitabo tubelenga, amaprogramu ya pali waileshi ne nyimbo ifyo tukutikako, ne fiila, amafilimu, amangalo, amaprogramu ya pa televisioni, na vidio ifyo tutamba. Nga ca kuti ifya kusekesha ifyo twatemenwe akale fyapusana no kusoka kwa mu malembo pamo nga Amalango 18:10-12, Ilumbo 11:5, na Abena Efese 5:3-5, tukasekesha Yehova kabili tukakwata insansa shafulilako nga ca kuti twafileka.

UKUCINDIKA UMWEO NO MULOPA

21. Ni shani fintu ukucindika umweo kulingile ukwambukila inshila tumwenamo ukuponya amafumo, ne fibelesho fyesu ne myendele?

²¹ Nga tuli no kukwata insansa sha cine, tulekabila ukumona umweo wa buntunse ngo washila, nga fintu fye na Yehova aumona. Icebo cakwe calitulesha ukwipaya. (Mateo 19:16-18) Na kuba, Amalango ya kwa Lesa ku bena Israele yalangisha ukuti amona umweo wa kacece akacili mu nda ngo waumo mutengo—te cintu ca kwipaya fye. (Ukufuma 21:22, 23)a Pali uyu mulandu, tatufwile ukwangasha ubumi ukupitila mu kupeepa fwaka, ukukowesha umubili wesu ku miti ikola nelyo ifya kunwa fikola, nelyo ukuibika mu kapoosa mweo mufulo mufulo. Na kabili tatulingile ukuibimba mu milimo ibika umweo mu busanso nelyo ukusuulako ifya kucingilila fimo, ifyo fingafumamo ukukwata umulandu wa mulopa.—Amalango 22:8.

22. (a) Mimwene nshi iya bukapepa ukulosha ku mulopa no kubomfiwa kwa uko? (b) Mulopa wa kwa ani eka fye uwingapususha umweo mu cine cine?

²² Yehova aebele Noa no lupwa lwakwe ukuti umulopa wimininako umweo. Muli ifyo, Lesa alibabindile ukulya umulopa uuli onse. (Ukutendeka 9:3, 4) Apantu twatuntuka kuli bene, lilye funde lilabomba na kuli ifwe bene. Yehova aebele abena Israele ukuti umulopa wali no kupongolwelwa pa nshi kabili umuntu taali no kuubomfya ku fintu alefwaya. (Amalango 12:15, 16) Kabili ifunde lya kwa Lesa pa mulopa lyalibwekeshiwepo lintu Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo bakambishiwe ukutwalilila “ukutalukako ku . . . mulopa.” (Imilimo 15:28, 29) Pa mulandu wa kuti balicindika ukushila kwa mweo, abantu ba bukapepa tabasumina ukukuushishamo kwa mulopa, nelyo ca kuti bambi kuti bapatikisha ukuti ukundapa kwa musango yo kuti kwapususha umweo. Inte sha kwa Yehova shilasumina ukupokelela ukundapa kumbi ukwa kupyanikapo kabili cashininkishiwa ukuti kulabomba bwino kabili takusansalika umo ku busanso bufuma mu kukuushishamo kwa mulopa. Abena Kristu balishiba ukuti umulopa wa kwa Yesu uwasuumiwa weka fye e wingapususha umweo mu cine cine. Ukutetekela muli wene kuleta ukulekelelwa kwa membu ne subilo lya mweo wa ciyayaya.—Abena Efese 1:7.

23. Filambu nshi fimo ifiisa pa mulandu wa kwikala ubumi bwa bukapepa?

²³ Cili icaumfwika lyene, ukuti ukwikala ubumi bwa bukapepa cifwaya ukubombesha. Kuti pambi caletako ukupumya ukufuma kuli balupwa nelyo abantu waishiba. (Mateo 10:32-39; 1 Petro 4:4) Lelo ifilambu fikesako pa mulandu wa kwikala ubumi bwa bukapepa fyalicila ifya kwesha ifili fyonse. Ukwikala ubumi bwa bukapepa kufumamo ukukwata kampingu wasanguluka kabili kulenga umo ukukwata ifibusa ifituntulu pa kati ka bakapepa banankwe aba kwa Yehova. (Mateo 19:27, 29) Lyene, elenganya na kabili, ukwikala kuli pe na pe mu calo cipya ica kwa Lesa ica bulungami. (Esaya 65:17, 18) Mwandi buseko bwaba mu kwenda mu kumfwana no kufunda kwa mu Baibolo na muli ifyo ukulenga umutima wa kwa Yehova ukusamwa! (Amapinda 27:11) E mulandu wine kanshi ukwikala ubumi bwa bukapepa kuletela insansa!—Ilumbo 128:1, 2.

[Futunoti]

MONA NGA NAWISHIBA

Milandu nshi imo iyo ukwikalila ubumi bwa bukapepa kuletele nsansa?

Kwaluka nshi kumo ukwingafwaikwa nga umo alefwaya ukwikala ubumi bwa bukapepa?

Mulandu nshi ulefwaila ukwikala ubumi bwa bukapepa?

[Icikope pe bula 124, 125]

Imibombele ya ku mupashi iyendela pamo no tushita twalinga utwa kutuusha na co cine kuti caletako insansa kuli abo abekala ubumi bwa bukapepa