“Ọyẹnmwẹ Ẹre Ọ Khian Gha Sẹ Emwa Ni Rhikhan Mu E Jehova”

1-2. (a) De vbene avbe arriọba eso he ya gbodan ghee eguọmwadia e Jehova hẹ, sokpan de emwi ne etẹn ima ghi ru? (b) Vbe ima khian ya sẹtin gha ghọghọ hẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ a zẹ ima kpokpo? (Rhan otọ efoto nọ rre odaro ebe na.)

VBE na guan na, ọ gberra otọ ẹvbo 30 na na dobọ iwinna ugamwẹ eso ne ima ru yi, ra na na wa mu awua ye iwinna ima. Vbe otọ ẹvbo eso na guan kaẹn na, emwa ni rre ukpo ọdakha keghi mu etẹn ima ye eghan. Vbe etẹn ima ru na? Iran ma te mwẹ emwi ne iran ru vbe odaro e Jehova. Emwi na wẹẹ iran ru ọre wẹẹ, iran tie Baibol, iran kporhu ma emwa ọvbehe, iran vbe gu etẹn ne iran gba ga do iko. Iran i vbe mwẹ obọ ne iran ye vbe ẹmwẹ otu azẹ. Vbe na kpokpo etẹn ima na sẹ, te iran wa ye rhikhan mu Osanobua, te iran wa ya ẹkoata rhie ugamwẹ nọ khẹke ne Jehova. Ọna wa ya iran sọyẹnmwẹ!

² Ọ gha kẹ, u ka bẹghe efoto ọghe etẹn eso ni rhikhan mu e Jehova nẹ, ugbaro ọghe iran ghi wa ye mose mose, iran ghi gha mumu ogiẹ. Vbọ mobọ ya iran sọyẹnmwẹ na? Iran rẹnrẹn wẹẹ, ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, rhunmwuda ne iran na rhikhan muẹn. (1 Krọ 29:17a) E Jesu khare wẹẹ: “Oghọghọ nọ ne iran na zẹ kpokpo, ba ẹmwẹ emwi esi ne iran ru . . . Uwa gha sọyẹnmwẹ, ne uwa gi ekhọe uwa vuọn ne oghọghọ, rhunmwuda, ere nọkhua rre otọ khẹ uwa.”​—Mat 5:10-12.

 3. Zẹvbe nọ rre ebe Iwinna 4:19, 20, de emwi ne avbe uko ọghe Jesu ru vba ghaa zẹ iran kpokpo, vbọzẹ ne iran na ru vberriọ?

³ Egbe ọlọghọmwa ne avbe ukọ ọghe Jesu zin egbe ẹre vbe ẹghẹ nẹdẹ, vbe iran kporhu vbekpa e Jesu, ẹre etẹn ima wa vbe zin egbe ẹre vbe ẹdẹnẹrẹ. Ẹi re avbiẹ inugba ẹre avbe ọbuohiẹn ọghe ekọtu ọghe Ivbi e Ju “gbe uhi ne iran, ne iran ghẹ ghi ya eni Jesu kporhu.” (Iwinna 4:18; 5:27, 28, 40) De emwi ne avbe ukọ ghi ru? (Tie Iwinna 4:19, 20.) Iran rẹnrẹn wẹẹ, ọmwa rrọọ nọ sẹ avbe ọbuohiẹn ọghe Ivbi e Ju, nọ ‘tama iran, ne iran ya kporhu ma emwa’ vbekpa e Jesu, ‘iran ghi vbe sosẹ yọ ẹsẹsẹmwẹse.’ (Iwinna 10:42) Rhunmwuda ọni, e Pita vbe Jọn ni ghaa guan ne etẹn keghi kha wẹẹ, Osanobua ẹre iran khian họn ẹmwẹ na, ẹi re avbe ọbuohiẹn nii, iran na vbe gi iran rẹn wẹẹ, te iran khian ye gha kporhu vbekpa e Jesu Kristi. Ọ na ghi yevbe na miẹn wẹẹ, te iran ghaa nọ avbe ọbuohiẹn nii wẹẹ, ‘Te uwa ghi kha wẹẹ ẹmwẹ Osanobua i re ọre, ighẹ ọghe uwa ẹre ọ khẹke ne emwa ya gha ru emwi ra?’

 4. Zẹvbe nọ rre ebe Iwinna 5:27-29, de igiemwi esi ne avbe ukọ ọghe Jesu rhie yotọ ne Ivbiotu e Kristi ọghe ẹmwata vbe ẹdẹnẹrẹ, vbe ima khian ya ya egbe taa iran hẹ?

⁴ Emwi ne avbe ukọ ọghe Jesu tae, ne iran na wẹẹ, “Osanobua nọ khaemwisẹ ẹre ima gha họn ẹmwẹ na, ẹi re emwa nagbọn,” ẹre Ivbiotu e Kristi ọghe ẹmwata wa vbe lele ke ẹghẹ nii gha dee. (Tie Iwinna 5:27-29.) Iran keghi gbe avbe ukọ ẹsẹse, rhunmwuda ne iran na rhikhan mu e Jehova, iran ghi ladian vbe ekọtu ọghe Ivbi e Ju, “iran na gha ghọghọ wẹẹ, Osanobua vbe ka iran ye emwa ni sẹ na gha ru ẹre emwi oya, rhunmwuda eni Jesu.” Nọnaghiyerriọ, iran na ye gha kporhu!​—Iwinna 5:40-42.

 5. De inọta eso nọ khẹke ne ima rhie ewanniẹn yi?

⁵ Rhunmwuda igiemwi esi ne avbe ukọ rhie yotọ, emwa eso sẹtin gha nọ wẹẹ, e Baibol wẹẹ na “gha họn ẹmwẹ ne avbe ukọ ẹvbo” vbọ ghi zẹ ne avbe ukọ na kha wẹẹ, Osanobua ẹre iran khian họn ẹmwẹ na, ẹi re emwa nagbọn? (Rom 13:1) Vbe ima khian ya sẹtin “gha họn ẹmwẹ ne avbe arriọba kevbe emwa ni rre ukpo ọdakha,” zẹvbe ne ukọ e Pọl tae, ne ima vbe sẹtin rhikhan mu Osanobua, nọ re ọmwa nọ khaemwisẹ vbe agbọn vbe ẹrinmwi?​—Taitọs 3:1.

 6. (a) De emwa ni rre “ukpo ọdakha nọ yo,” ne ebe Rom 13:1 guan kaẹn kevbe wẹẹ, de emwi nọ khẹke ne ima gha ru? (b) De emwi nọ khẹke ne ima rẹn vbekpa arriọba emwa nagbọn hia?

⁶ Tie Rom 13:1. Emwa ni rre “ukpo ọdakha nọ yo,” na guan kaẹn vbe ako na, ọre arriọba emwa nagbọn ni mwẹ ẹtin na ya khaemwisẹ yan emwa ọvbehe. Te Ivbiotu e Kristi wa họn ẹmwẹ ne avbe arriọba na. Avbe arriọba na keghi hia ne ọfunmwegbe gha rre ẹvbo, iran vbe hia ne emwa gha lele uhi ne iran yi. Ugbẹnso iran vbe gbogba ga eguọmwadia e Jehova. (Arhie 12:16) Rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ima gha ha osa igho uhunmwu, ma ghi gha họn ẹmwẹ ne iran, ma ghi vbe gha rhie ọghọ nọ khẹke ne iran. (Rom 13:7) Sokpan e Jehova ẹre ọ kue yọ, ne iran gha rre ukpo ọdakha ne iran ye. E Jesu wa vbe so igiẹ ye ọna, vbe ẹghẹ ne Pọntiọs Pailet ne Gọvina ọghe Rom ya gha nọ rẹn ọta. Vbe ẹghẹ ne Pailet ya gha tama e Jesu wẹẹ, irẹn mwẹ asẹ ne irẹn gha ya fan e Jesu kevbe wẹẹ, irẹn mwẹ asẹ ne irẹn gha ya kha wẹẹ na gbe ẹre rua, e Jesu keghi tama rẹn wẹẹ: “U i khian sẹtin gha mwẹ asẹ rhọkpa vbe egbe mwẹ, vbe ẹi re te a ke ẹrinmwi rhie asẹ nii nuẹn.” (Jọn 19:11) Nọnaghiyerriọ, asẹ ne arriọba emwa nagbọn kevbe ne emwa ni mwẹ obọ vbe otu azẹ mwẹ, mwẹ eke nọ sẹ, vbene ọghe Pailet vbe gha ye.

 7. De ẹghẹ eso nọ ma ya khẹke ne ima họn ẹmwẹ ne avbe arriọba, kevbe wẹẹ, de emwi nọ khẹke ne avbe arriọba rẹn?

⁷ Te Ivbiotu e Kristi wa họn ẹmwẹ ne avbe arriọba, deghẹ arriọba na wẹẹ ne iran ru emwi nọ ma gbodan ghe ilele ọghe Osanobua. Sokpan ma i khian họn ẹmwẹ ne iran, deghẹ iran wẹẹ ne ima ru emwi nẹi ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, ra deghẹ iran wẹẹ ne ima ghẹ ru emwi ne Jehova wẹẹ ne ima ru. Vbe igiemwi, iran sẹtin wẹẹ, ne avbe igbama deba ivbiyokuo, ne iran mieke na sinmwi oseghe ne ẹvbo iran.b Iran sẹtin mu awua ye Baibol kevbe avbe ebe ọghe ima. Iran sẹtin vbe wẹẹ, ne ima ghẹ ghi kporhu kevbe ne ima ghẹ ghi si egbe koko ga e Jehova. Avbe arriọba gha loo asẹ ne iran mwẹ ya kpokpo erhuanegbe Kristi, ọ khẹke ne iran rẹn wẹẹ, Osanobua gha buohiẹn iran, rhunmwuda, ọ bẹghe emwi hia ne iran ru!​—Asan 5:8.

 8. De vbene asẹ ne Jehova mwẹ ya lughaẹn ne asẹ ne avbe arriọba mwẹ?

⁸ A gha wẹẹ “emwa ni rre ukpo ọdakha,” ọ rhie ma wẹẹ, iran rre ukpo nọ yo, sokpan ọ ma rhie ma wẹẹ, ukpo nọ yo sẹ ẹre iran ye. Agharhemiẹn wẹẹ, avbe arriọba “rre ukpo ọdakha nọ yo,” ọ ye mwẹ ọmwa ọvbehe nọ sẹ iran. Igba enẹ ẹre Baibol tie Jehova “Osanobua Nọ Sẹ Ehia.”​—Dan 7:18, 22, 25, 27.

 9. De emwi ne Daniẹl miẹn vbe umian?

⁹ Ọ mwẹ umian ne akhasẹ ighẹ e Daniẹl miẹn nọ ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ mwẹ asẹ nọ sẹ ehia. Vbe okaro, e Daniẹl keghi miẹn aranmwẹ oha enẹ nikhua ni mudia ye ihe avbe arriọba ni ka ru ọghe iran gberra nẹ, kevbe ni ye khaemwisẹ vbe ẹghẹ na. Avbe arriọba na ọre Babilọn, Medo-Persia, Gris, Rom kevbe Anglo-America nọ re arriọba nọ khaemwisẹ vbe ẹghẹ ne ima ye na. (Dan 7:1-3, 17) Iyeke ọni, e Daniẹl keghi miẹn e Jehova vbe ọ tota ye ẹkete ọghẹe vbe ẹrinmwi. (Dan 7:9, 10) Ọ mwẹ emwi ọvbehe ne Daniẹl ye bẹghe, nọ khẹke ne avbe arriọba ya waan ne egbe.

10. Zẹvbe nọ rre ebe Daniẹl 7:13, 14, 27, de emwa ne Jehova rhie asẹ na ya gha kha yan uhunmwu otagbọn na, kevbe wẹẹ, de emwi ne ọna ya ima rẹn vbekpa e Jehova?

¹⁰ Tie Daniẹl 7:13, 14, 27. Osanobua keghi miẹn avbe arriọba agbọn na ẹtin kevbe asẹ ne iran mwẹ, ọ na rhie ẹre ne emwa nọ khẹke, ni vbe mwẹ ẹtin sẹ iran. De emwa na guan kaẹn na? “Orhunmwu ọkpa nọ yevbe ovbi ọmwa,” nọ re Jesu Kristi, kevbe “emwa Osanobua Nọ Sẹ Ehia,” ni re orhunmwu 144,000 ni khian deba ẹre kha “ẹdẹdẹmwẹdẹ.” (Dan 7:18) Ọ dewarorua wẹẹ, e Jehova ọre “Osanobua Nọ Sẹ Ehia,” rhunmwuda irẹn ọkpa ẹre ọ mwẹ asẹ nọ khian ya ru egbe emwi vberriọ.

11. De emwi ọvbehe ne Daniẹl tae, nọ rhie ẹre ma wẹẹ, e Jehova ọre Osanobua Nọ Sẹ Ehia?

¹¹ Te emwi ne Daniẹl ta kevbe emwi nọ ghi miẹn vbe umian wa gu egbe ro. E Daniẹl khare wẹẹ, “Osanobua ẹrinmwi . . . ẹre ọ ma ọba, irẹn ẹre ọ vbe rhie iran owẹ yotọ.” Ọ na vbe kha wẹẹ: “Osanobua Nọ Sẹ Ẹhia mwẹ ẹtin vbe uhunmwu avbe arriọba emwa nagbọn, kevbe wẹẹ, ọ sẹtin mu ne ọmwa nọ rhirhi khọnrẹn.” (Dan 2:19-21; 4:17) Ọ mwẹ ẹghẹ eso ne Jehova ka ya ma emwa ọba, ọ na vbe mu eso hin ukpo ọba rre ra? Ẹn!

12. Ru igiemwi ọghe vbene Jehova ya mu avbe ọba hin ukpo rre vbe ẹghẹ nẹdẹ. (Ghee efoto nọ rre ipapa 15.)

¹² E Jehova rhie ẹre ma nẹ wẹẹ, irẹn sẹ emwa ni rre “ukpo ọdakha.” Gi ima guan kaẹn odẹ eha ne Jehova he ya ru vberriọ. E Fero keghi ya emwa ọghe Osanobua ru eviẹn vbe Igipt. Vbene Jehova ta sẹ nọ fan iran, e Fero ma kue ru vberriọ. Sokpan e Jehova keghi fan emwa rẹn vbe obọ ọre, ọ na ghi gbe Fero rua vbe Okun Nọ Baa. (Ẹks 14:26-28; Psm 136:15) Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne Bẹlsiaza ne ọba ọghe Babilọn ya gie na tie emwa ne iran do rri evbare ọbọbọtizọ. Ọ “keghi ru emwi nẹi yẹẹ Nọyaẹnmwa ẹrinmwi,” nọ gha ya rhie urhomwẹ ne Jehova, ọ na “gha rhie urhomwẹ ne avbe ẹbọ na ya igoru kevbe esiliva” ru. (Dan 5:22, 23) Sokpan Osanobua keghi mu okpia na gbotọ rhunmwuda itẹngbemu ọghẹe. “Asọn nii” ẹre a gbe Bẹlsiaza rua, a na ghi mu arriọba ọghẹe ne Ivbi e Medis kevbe Pẹsia. (Dan 5:28, 30, 31) Hẹrọd Agrippa I, nọ re ọba ọghe Palestine keghi gbe Jems rua, ọ na vbe mu ukọ e Pita ye eghan, te ọ te gha hoo nọ vbe gbe ẹre rua. Sokpan e Jehova ma kue. “Odibo e Jehova keghi gbe Hẹrọd fi otọ,” ọ na wu.​—Iwinna 12:1-5, 21-23.

13. Ru igiemwi ọghe vbene Jehova ya khọnmiotọ yan avbe ọba nibun ni ku uhunmwu kugbe.

¹³ E Jehova vbe rhie ẹre ma nẹ wẹẹ, irẹn sẹ avbe ọba nibun ni ku uhunmwu kugbe. Ọ gbinna ne Ivbi Izrẹl, ọ na ru iyobọ ne iran ya khọnmiotọ yan ọba ọghe Ivbi Kenan ni re 31, iran na vbe sẹtin khọn miẹn otọ nibun vbe otọ ne Osanobua wẹẹ irẹn gha mu ne iran. (Jọs 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) E Jehova vbe ru iyobọ ne Ivbi Izrẹl ya khọnmiotọ yan Ọba e Benhadad kevbe ọba ọghe Ivbi e Siria ni re 32.​—1 Ọba 20:1, 26-29.

14-15. (a) De emwi ne Ọba ighẹ Nebukadneza kevbe Dariọs tae vbekpa ọdakha ọghe Jehova? (b) De emwi ne ọsian tae vbekpa e Jehova kevbe agbẹnvbo ọghẹe?

¹⁴ E Jehova gele rhie ẹre ma nẹ wẹẹ, irẹn ọre Osanobua Nọ Sẹ Ehia! Ne Nebukadneza ne ọba ọghe Babilọn gha te ya rhie urhomwẹ ne Jehova, ọ na gha rhuọ wẹẹ, ‘irẹn mwẹ ẹtin, irẹn kpọlọ kevbe wẹẹ irẹn wegbe,’ ẹre Osanobua na ghi mu emwẹmwẹ ku ọre. Egbe ghi rran rẹn nẹ, e Nebukadneza “keghi rho Osanobua Nọ Sẹ Ehia,” ọ na vbe kha wẹẹ, “etẹbitẹghori ẹre Arriọba [e Jehova] khin.” Ọ na vbe rhie tẹ wẹẹ: “Ọmwa i sẹtin gbodan ye iho ẹre.” (Dan 4:30, 33-35) E Daniẹl keghi rhikhan mu e Jehova vbe ọ miẹn edanmwẹ, rhunmwuda ọni, e Jehova keghi miẹn ọnrẹn fan vbe uvun oduma. Ọba ighẹ Dariọs ghi miẹn emwi nọ sunu na, ọ na wẹẹ: “Ọ kere ne emwa hia gha mu ohan, na vbe gha ya ọghọ ne Osanobua e Daniẹl. Osanobua nọ rrọọ nọ, te ọ khian gha khaemwisẹ ẹdẹdẹmwẹdẹ. Ai sẹtin fuẹn arriọba ẹre ẹdẹdẹmwẹdẹ, ẹtin ẹnrẹn i vbe sẹ ufomwẹ ẹdẹdẹmwẹdẹ.”​—Dan 6:7-10, 19-22, 26, 27.

¹⁵ Ọsian khare wẹẹ: “E Jehova ẹre ọ zagha uma agbẹnvbo hia rua, ẹi gi iran mu emwamwa iran sẹ.” Ọ vbe kha wẹẹ: “Ọyẹnmwẹ ẹre ọ khian gha sẹ uhunmwu ẹvbo ne Jehova re Osanobua ẹre, emwa ne irẹn zẹ ya ru ọghẹe.” (Psm 33:10, 12) Ọna ẹre ọ si ẹre nọ na khẹke ne ima rhikhan mu e Jehova!

16. De ilẹkẹtin ne ima mwẹ vbekpa “ẹghẹ orueghe nọkhua,” vbọzẹ? (Ghee efoto nọ rre ipapa 16.)

¹⁶ Ma guan kaẹn emwi ne Jehova ru vbe ẹghẹ nọ gberra nẹ. Sokpan de emwi nọ khian ru vbe odaro? Ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha miẹn emwa rẹn fan vbe “ẹghẹ orueghe nọkhua.” (Mat 24:21; Dan 12:1) Ẹghẹ ne avbe agbẹnvbo ughughan ni re Gọg ọghe Magọg khian ya ku uhunmwu kugbe, ne iran werriẹ aro nọ khọọ daa emwa ọghe Jehova ni ya ẹkoata gae, ẹre Jehova khian ya ru ọnọna. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, agbẹnvbo 193 ni deba United Nations, ku uhunmwu kugbe, iran ma sẹ emwi rhọkpa vbe eke ne Osanobua Nọ Sẹ Ehia kevbe ivbiyokuo ẹre ni rre ẹrinmwi ye! E Jehova khare wẹẹ: “Vbe odẹ vbenian, I gha rhie ma avbe uhunmwu ẹvbo wẹẹ, ọmwa nọ kpọlọ kevbe nọhuanrẹn ẹre imẹ khin. Ẹghẹ nii iran gha rẹn ighẹ imẹ ọrọre Jehova.”​—Ẹzik 38:14-16, 23; Psm 46:10.

17. De emwi ne Baibol wẹẹ ọ khian sunu daa avbe ọba ọghe agbọn na kevbe emwa ni mwẹ ẹkoata daa e Jehova?

¹⁷ E Gọg gha werriẹ aro nọ khọọ daa eguọmwadia e Jehova, ọna ẹre ọ khian si okuo Amagẹdọn. Okuo na ẹre Jehova khian ya guọghọ “avbe ọba ọghe uhunmwu otagbọn hia.” (Arhie 16:14, 16; 19:19-21) Sokpan, “emwa ẹmwata kevbe emwa ni rẹn enegbe, gha yin otọ agbọn na.”​—Itan 2:21.

18. Ke ẹghẹ gha dee, de emwi ne Ivbiotu e Kristi ọghe ẹmwata nibun he ru, kevbe wẹẹ vbọzẹ? (Daniẹl 3:28)

¹⁸ Ke ẹghẹ gha dee, te Ivbiotu e Kristi nibun wa mu arrọọ ọghe iran ye ikpadede. Ugbẹnso iran i vbe mwẹ afanvbimu rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne Jehova. Iran wa mwẹ ẹkoata daa e Jehova nọ re Osanobua Nọ Sẹ Ehia, vbe na ghee Ivbi e Hibru eha, ne Jehova miẹn fan vbe a fi iran fi uwu erhẹn, rhunmwuda ne iran na rhikhan muẹn.​—Tie Daniẹl 3:28.

19. De emwi ne Jehova khian ghee ya buohiẹn emwa rẹn, de emwi nọ ghi khẹke ne ima ru nian?

¹⁹ Ọsian ighẹ e Devid gi ima rẹn vbene ọ ru ekpataki sẹ hẹ na rhikhan mu Osanobua, ọ khare wẹẹ: “Uwẹ ọre nọ buohiẹn emwa hia. Bu ase mẹ e Jehova. Uwẹ rẹnrẹn wẹẹ imẹ ma rri abe.” (Psm 7:8) E Devid ye vbe kha wẹẹ: “Gi umamwẹ kevbe a ta ẹmwata mwẹ rhie mwẹ lẹre, rhunmwuda, I mu ẹtin yan ruẹ.” (Psm 25:21) Emwi nọ ghi maan sẹ ne ima gha ya ẹdagbọn ima ru, ọre ne ima rhikhan mu e Jehova, ọ baa ra ọ khọọ! Ẹghẹ nii, vbe na ghee ọsian, ma ghi vbe sẹtin kha wẹẹ: “Ọyẹnmwẹ ẹre ọ khian gha sẹ emwa ni rhikhan mu e Jehova . . . , kevbe ni lele uhi ọghẹe.”​—Psm 119:1.