Kon ang Bata May Kanser
“Nawad-an kog paglaom. Daw nahugno ang akong kalibotan. Hilabihan ang akong kaguol, nga mora bag patay na ang akong anak.”—Jaílton, sa dihang nahibaloan niya nga may kanser ang iyang anak.
SA DIHANG masayran nimo nga ang imong anak may kanser, mahimong malumsan ka sa kaguol ug mahadlok pa gani. Unsa kadaghana ang dunay kanser? Ang International Union Against Cancer nag-ingon nga “ang kanser sa mga bata maoy gamay lang nga porsiyento sa tanang matang sa kanser, apan matag tuig kapin sa 160,000 ka bata [sa tibuok kalibotan] ang nadayagnos ug ang kanser mao ang ikaduha nga labing komon nga hinungdan sa kamatayon sa mga bata diha sa datong mga nasod, sunod sa aksidente.” Pananglitan, sa Brazil “dunay mga 9,000 ka bag-ong kaso sa kanser sa mga bata matag tuig,” nag-ingon ang National Institute of Cancer.
Ang kanser sa mga bata mopahinabog “hilabihang kasubo, nga mag-apektar sa tanang membro sa pamilya,” nag-ingon ang librong À margem do leito—A mãe e o câncer infantil (At the Bedside—The Mother and Child Cancer). Sa dihang ang bata madayagnos nga dunay kanser, lagmit kinahanglan siyang operahan ug mopailalom sa chemotherapy o sa radiation o nianang duha, ug antoson ang mga side effect niana. Alang sa ginikanan, kini maoy mapait nga kasinatian, diin sila mahadlok, masubo, mobating sad-an, masuko, ug maglisod sa pagdawat. Sa unsang paagi kini masagubang sa mga ginikanan?
Siyempre, ang pangunang makahatag ug kahupayan mao ang mabinationg mga doktor ug nars. “Sila makahatag ug dugang impormasyon nga mahimong makapadasig, ug makapatin-aw ug makapasidaan bahin sa posibleng mga side effect sa tambal. Kini nga impormasyon hayan makapagaan sa gibati,” nag-ingon ang usa ka doktor sa New York nga nakaatimag daghang pasyente nga may kanser. Dako usab nga kahupayan ang ikahatag sa ubang ginikanan kansang mga anak may kanser. Maylabot niana, ang Pagmata! nag-interbiyo ug lima sa maong mga ginikanan nga nagpuyo sa Brazil.
● Jaílton ug Néia “Among nahibaloan nga ang among anak dunay acute lymphoblastic leukemia sa dihang siya duha ka tuig ug tunga.”
Unsa ka dugay ang pagtambal?
“Halos duha ka tuig ug tunga siyang gi-chemotherapy.”
Unsang mga side effect ang iyang nasinatian?
“Nagsige siyag suka ug nangalarot ang iyang buhok. Nangitom ang enamel sa iyang ngipon. Ug katulo siya napulmonya.”
Unsay inyong gibati niana?
“Sa sinugdan nahadlok mi. Apan sa dihang nakita namo nga miarang-arang siya, kami nagmasaligon nga mamaayo ra siya. Karon mag-nuybe anyos na ang among anak.”
Unsay nakatabang ninyo sa pagsagubang niining mapait nga kasinatian?
“Sa walay duhaduha, nakatabang namo ang among pagsalig kang Jehova nga Diyos, kinsa ‘naghupay kanamo sa tanan namong kasakitan,’ sumala sa giingon sa Bibliya diha sa 2 Corinto 1:3, 4. Dako sab ug natabang ang among mga igsoon sa pagtuo. Sila nagpadalag mga sulat sa pagdasig, nagtelepono, nag-ampo uban namo ug alang namo, ug naghatag pa ganig pinansiyal nga tabang. Dayon, sa dihang kinahanglang ibalhin ang among anak sa ospital sa laing estado, ang mga Saksi didto nagtaganag kasak-an ug nagpulipuli sa paghatod kanamo sa ospital. Dili mahubit sa pulong ang among pasalamat sa tanang tabang nga among nadawat.”
● Luiz ug Fabiana “Niadtong 1992 among nahibaloan nga ang among anak dunay talagsaon, kusog-motubo nga matang sa kanser sa matris. Siya 11 anyos lang.”
Unsay una ninyong reaksiyon?
“Dili namo madawat nga may kanser ang among anak.”
Giunsa man siya pagtambal?
“Siya gioperahan ug gi-chemotherapy, nga nakapaluya kanamo sa pisikal ug emosyonal. Kaduha napulmonya ang among anak. Sa ikaduhang higayon diriyot siyang mamatay. Miubos ang iyang platelet, mao nga sunggohon siya ug dali rang magdugo ang iyang panit. Ang mga tambal nakatabang nga mamenosan ang maong epekto.”
Unsa ka dugay ang pagtambal?
“Kini mikabat ug mga unom ka bulan gikan sa unang pag-biopsy hangtod sa kataposang sesyon sa chemotherapy.”
Unsay gibati sa imong anak bahin sa iyang dayagnosis ug pagtambal?
“Sa sinugdan, wala siyay kalibotan kon unsay nahitabo. Giingnan siya sa doktor nga dunay ‘gamayng bugon sa iyang tiyan nga kinahanglang kuhaon.’ Sa ulahi iyang nahibaw-an nga medyo grabe ang iyang kahimtang. ‘Pa, may kanser ba ko?’ siya nangutana. Nabalaw kog hunahuna kon unsay akong itubag.”
Unsay inyong gibati sa dihang nakita ninyong nag-antos ang inyong anak?
“Lisod hubiton ang kaguol nga among gibati. Pananglitan, handurawa nga nagtan-aw ka sa imong gamayng anak nga mitabang sa nars sa pagpangitag ugat nga agian sa iyang chemotherapy. Nianang malisod kaayong mga higayon, moadto ko sa banyo aron mohilak ug mag-ampo. Usa ka gabii niana, naguol kaayo ko nga mihangyo ko kang Jehova nga ako na lay mamatay imbes ang akong anak.”
Unsay nakatabang ninyo sa pagsagubang sa maong kahimtang?
“Nakatabang ug dako ang among mga igsoon sa pagtuo, nga ang uban nagtelepono gikan sa lainlaing dapit sa nasod. Usa ka minahal nga brader ang misugyot kanako sa pagkuha sa akong Bibliya. Dayon mabination niyang gibasa ang pipila ka bersikulo sa Salmo. Ang maong mga teksto nakahupay gayod kanamo, kay niadtong higayona among nasinati ang usa sa labing malisod nga yugto sa pagpatambal sa among anak.”
● Rosimeri “Kuwatro anyos ang akong anak nga babaye sa dihang nadayagnos siya nga dunay leukemia.”
Unsay una nimong reaksiyon?
“Dili ko makatuo niana. Magpunay na lang kog hilak ug mohangyo sa Diyos nga tabangan ko niya. Ang lain nakong anak nga babaye naguol sab nga magtan-aw sa iyang igsoon. Mao nga ako siyang gipapuyo sa ila ni Mama.”
Unsang mga side effect ang nasinatian sa imong anak?
“Tungod sa adlaw-adlawng pag-chemotherapy, naanemik siya busa gihatagan siya sa mga doktor ug iron supplement ug erythropoietin aron modaghan ang pulang selula sa iyang dugo. Kanunayng gibantayan ang iyang blood count. Kombulsiyonon sab siya.”
Unsa ka dugay ang pagtambal?
“Duha ka tuig ug upat ka bulan siyang gi-chemotherapy. Nianang panahona nangalarot ang iyang buhok ug siya nanambok pag-ayo. Maayo na lang nga hingatawa siya kay nakatabang kana kaniya sa pagsagubang. Paglabay sa mga unom ka tuig, ang mga doktor miingon nga wala nay timailhan sa kanser ang akong anak.”
Unsay nakatabang ninyo sa pagsagubang niining malisod nga kahimtang?
“Kami sa akong anak kanunayng mag-ampo, ug among gipalandong ang mga panig-ingnan sa matinumanong mga alagad sa Diyos kaniadto nga nakalahutay sa mga pagsulay. Gisunod usab namo ang giingon ni Jesus sa Mateo 6:34 nga dili kita angayng mabalaka bahin sa sunod nga adlaw. Dako usab ug natabang ang among mga igsoon sa pagtuo, lakip na ang Hospital Liaison Committee sa among dapit, ug ang mabinationg mga kawani sa ospital nga kanunayng nag-atubang sa maong mga kahimtang.”
May kaila ka bang bata, tingali membro pa gani sa inyong pamilya, nga dunay kanser? Kon duna, hinaot nga ang maong mga interbiyo motabang nimo sa pagsabot nga normal lang ang imong gibating kaguol. Sumala sa giingon sa Bibliya, dunay “panahon sa paghilak.” (Ecclesiastes 3:4) Labaw sa tanan, magmasaligon nga ang matuod nga Diyos, si Jehova, nga gitawag ug “Tigpatalinghog sa pag-ampo,” maghupay niadtong tanan nga moduol kaniya uban ang sinserong kasingkasing.—Salmo 65:2.
[Kahon sa panid 13]
Mga Teksto sa Bibliya nga Makapahupay
“Ayaw kabalak-i ang mosunod nga adlaw kay may kaugalingon kining suliran. Ayaw na pun-i ang suliran sa matag adlaw.”—Mateo 6:34, Ang Bag-ong Maayong Balita Biblia.
“Dalayegon ang Diyos ug Amahan sa atong Ginoong Jesu-Kristo, ang Amahan sa malumong mga kaluoy ug ang Diyos sa tanang paghupay, kinsa nagahupay kanamo sa tanan namong kasakitan.”—2 Corinto 1:3, 4.
“Ayaw kabalaka sa bisan unsang butang, apan sa tanang butang pinaagi sa pag-ampo ug pangamuyo uban ang pagpasalamat ipahibalo ang inyong mga pangaliya sa Diyos; ug ang kalinaw sa Diyos nga labaw sa tanang panghunahuna magbantay sa inyong mga kasingkasing ug sa inyong mga gahom sa pangisip pinaagi kang Kristo Jesus.”—Filipos 4:6, 7.
“Itugyan [sa Diyos] ang tanan ninyong mga kabalaka, kay siya may kahingawa kaninyo.”—1 Pedro 5:7.
[Kahon/Hulagway sa panid 14]
Mahigugmaong Kahikayan
Ang Hospital Liaison Committee sa mga Saksi ni Jehova naningkamot sa pagpatunhay sa kooperasyon tali sa ospital ug pasyente. Tungod niana, ilang tabangan ang Saksing mga pasyente sa pagpangitag hanas nga mga doktor nga motahod sa ilang tinguha nga sundon ang sugo sa Bibliya nga ‘mag-ayad sa dugo.’—Buhat 15:20.
[Hulagway sa panid 13]
Si Néia, Sthefany, ug Jaílton
[Hulagway sa panid 13]
Si Luiz, Aline, ug Fabiana
[Hulagway sa panid 13]
Si Aline ug Rosimeri