“Ang Labing Dako Niini Mao ang Gugma”
“Apan, karon kining tulo ang magpabilin, pagtuo, paglaom, ug gugma; apan ang labing dako niini mao ang gugma.”—1 CORINTO 13:13.
1. Unsay giingon sa usa ka antropologo mahitungod sa gugma?
ANG usa sa labing panguna sa mga antropologo sa kalibotan kas-a nag-ingon: “Among nasabtan sa unang higayon diha sa kasaysayan sa atong mga kaliwat nga ang labing hinungdanon sa tanang pangunang sikolohikal nga mga panginahanglan sa tawo mao ang panginahanglan sa gugma. Kini nagabarog diha sa sentro sa tanang mga panginahanglan sa tawo sama nga ang atong adlaw nagbarog diha sa sentro sa atong sistema solar uban ang mga planeta nga nagabiyo palibot niana. . . . Ang bata nga wala higugmaa sa paaging biokemikal, pisikal, ug sa mental lahi kaayo gikan sa usa ka bata nga gihigugma. Ang wala higugmaa magtubo nga lahi gikan sa gihigugma. Ang among nahibaloan karon mao nga ang tawo gipakatawo aron mabuhi ingon sa daw ang pagkinabuhi ug paghigugma usa. Siyempre, kini dili bag-o. Kini naghatag kalig-onan sa Wali sa Bukid.”
2. (a) Sa unsang paagi gipakita ni apostol Pablo ang kabililhon sa gugma? (b) Unsang mga pangutana karon ang angayan sa atong pagtagad?
2 Oo, sama sa gipahayag niining makinaadmanong tawo sa kalibotan, kini nga kamatuoran bahin sa bili sa gugma diha sa tawhanong kaayohan dili maoy usa ka bag-o nga butang. Tingali karon na lamang pabilhi sa maalamong tawo sa kalibotan, apan kini makita diha sa Pulong sa Diyos nga kapin na sa 19 ka siglo kanhi. Maoy hinungdan nga si apostol Pablo nakasulat: “Apan, karon kining tulo ang magpabilin, pagtuo, paglaom, ug gugma; apan ang labing dako niini mao ang gugma.” (1 Corinto 13:13) Nahibalo ka ba kon nganong ang gugma mas dako kay sa pagtuo ug paglaom? Nganong ikaingon nga ang gugma mao ang labing dako sa mga hiyas sa Diyos ug sa mga bunga sa iyang espiritu?
Upat ka Matang sa Gugma
3. Unsang Kasulatanhong mga panig-ingnan ang gipakita maylabot sa romantikong gugma?
3 Ang tawhanong katakos sa pagpakita ug gugma maoy usa ka kapahayagan sa kaalam sa Diyos ug mahigugmaong pagtagad alang sa katawhan. Makaiikag, ang karaang mga Grego adunay upat ka pulong alang sa “gugma.” Ang usa mao ang eʹros, nga nagpasabot sa romantikong gugma nga inubanan sa kaibog sa sekso. Ang mga magsusulat sa Kristohanong Gregong Kasulatan wala makahigayon sa paggamit sa eʹros, bisan pa nga gigamit sa Septuagint ang mga porma niini diha sa Proverbio 7:18 ug 30:16, ug adunay pila ka mga paghisgot sa romantikong gugma diha sa Hebreohanong Kasulatan. Pananglitan, atong mabasa nga si Isaac “nahigugma” kang Rebecca. (Genesis 24:67) Ang usa ka talagsaon gayod nga pananglitan niining matanga sa gugma makita diha sa kaso ni Jacob, kinsa dayag nga nahigugma sa maanyag nga si Raquel sa unang pagkakita kaniya. Ngani, “si Jacob nagaalagad ug pito ka tuig alang kang Raquel, apan kini alang sa iyang mga mata sama lamang sa pipila ka adlaw tungod sa iyang gugma alang kaniya.” (Genesis 29:9-11, 17, 20) Ang Awit ni Solomon naghisgot usab ug romantikong gugma tali sa usa ka magbalantay sa karnero ug sa usa ka dalaga. Apan kini dili sobrang ikapasiugda nga kusganon kaayo nga kining matanga sa gugma, nga tingali maoy usa ka tuboran sa dakong katagbawan ug kalipay, ipakita lamang nga uyon sa matarong nga mga sukdanan sa Diyos. Ang Bibliya nagtug-an kanato nga diha lamang sa gugma sa kaugalingong pinakaslang asawa sa lalaki nga siya “magatagbaw sa tanang panahon.”—Proverbio 5:15-20.
4. Sa unsang paagi ang gugma sa pamilya gilarawan diha sa Kasulatan?
4 Unya anaa ang kusganong gugma sa pamilya, o kinaiyanhong pagbati, nga gipasukad sa relasyon sa dugo, nga alang niini ang mga Grego adunay pulong nga stor·geʹ. Kini ang gigikanan sa panultihong, “Ang dugo mas malapot kay sa tubig.” Kita adunay maayong panig-ingnan niini sa gugma nga gipakita sa mga igsoong babaye si Maria ug Marta ngadto sa ilang igsoong lalaki nga si Lasaro. Nga siya gihigugma pag-ayo nila makita diha sa ilang dako nga pagbangotan sa iyang kalit nga kamatayon. Ug pagkadako sa ilang kalipay sa dihang gibanhaw ni Jesus ang ilang hinigugma nga si Lasaro! (Juan 11:1-44) Ang gugma sa usa ka inahan ngadto sa iyang anak maoy laing pananglitan niining matanga sa gugma. (Itandi ang 1 Tesalonica 2:7.) Sa ingon, aron ipasiugda ang kadako sa iyang paghigugma alang sa Sion, si Jehova miingon nga kini labaw pa gani sa gugma sa inahan ngadto sa iyang anak.—Isaias 49:15.
5. Sa unsang paagi ang kakulang sa kinaiyanhong gugma dayag karong adlawa?
5 Ang usa ka timailhan nga kita nagkinabuhi na niining “kataposang mga adlaw” uban sa ilang “malisod nga mga panahon nga pagasagubangon” mao ang kakulang sa “kinaiyanhong gugma.” (2 Timoteo 3:1, 3) Tungod sa kakulang sa gugma sa pamilya, ang pipila ka batan-on nanglayas sa balay, ug gikalimtan sa ubang dagko na nga mga anak ang ilang tigulang nga mga ginikanan. (Itandi ang Proverbio 23:22.) Ang kakulang sa kinaiyanhong gugma makita usab sa kaylap nga pag-abuso sa anak—sobrang makakastigo ang ubang mga ginikanan sa ilang mga anak nga tungod niana sila kinahanglang ipaospital. Ang kakulang sa gugma sa mga ginikanan dayag, usab, sa kapakyasan sa kadaghanang mga ginikanan sa pagdisiplina sa ilang mga anak. Ang pagtugot sa ilang mga anak sa pagtuman sa ilang kaugalingong kagustohan dili maoy pamatuod sa gugma kondili katumbas ra kini sa pagsunod sa dalan nga dili hago. Ang usa ka amahan nga tinuod nga nahigugma sa iyang mga anak nagadisiplina kanila kon gikinahanglan.—Proverbio 13:24; Hebreohanon 12:5-11.
6. Paghatag ug Kasulatanhong mga panig-ingnan sa gugma tali sa mga managhigala.
6 Dayon anaa ang Gregong pulong phi·liʹa, nga nagpasabot sa pagbati (nga walay kalabotan sa sekso) tali sa mga managhigala, tali sa duha ka hamtong nga mga lalaki o mga babaye. Kita adunay usa ka maayong panig-ingnan niini diha sa gugma nga gibati ni David ug Jonathan sa usa ug usa. Sa dihang si Jonathan namatay sa gubat, si David nagbangotan kaniya, nga nag-ingon: “Ako nasubo alang kanimo, igsoon ko nga Jonathan, nakapahimuot gayod ikaw kanako. Ang imong gugma kanako katingalahan nga minglabaw sa gugma sa mga babaye.” (2 Samuel 1:26) Atong nahibaloan usab nga si Kristo adunay linaing pagbati alang kang apostol Juan, nga nailhang ang tinun-an “nga gihigugma ni Jesus.”—Juan 20:2.
7. Unsa ang kinaiyahan sa a·gaʹpe, ug sa unsang paagi gipakita kining maong gugma?
7 Unsang Gregong pulong ang gigamit ni Pablo sa 1 Corinto 13:13, diin siya naghisgot sa pagtuo, paglaom, ug gugma ug miingon nga “ang labing dako niini mao ang gugma”? Dinhi ang pulong maoy a·gaʹpe, ang samang pulong nga gigamit ni Juan sa miingon siya: “Ang Diyos gugma.” (1 Juan 4:8, 16) Kini nga gugma gigiyahan o gimandoan pinaagi sa prinsipyo. Kini mahimong maglakip o dili maglakip sa pagbati ug pagmahal, apan kini maoy usa ka dili-hakog nga emosyon o pagbati sa pagbalaka sa pagbuhat ug maayo ngadto sa uban walay sapayan sa dalayegong mga hiyas sa makadawat o sa mga benepisyong mosangpot sa nagahatag. Kining matanga sa gugma maoy nagpahinabo sa Diyos sa paghatag sa iyang pinakamahal nga bahandi sa iyang kasingkasing, ang iyang bugtong Anak, si Jesu-Kristo, “aron nga ang tanang magatuo kaniya dili malaglag kondili makabaton ug kinabuhing walay kataposan.” (Juan 3:16) Ingon sa gipahinumdom ni apostol Pablo kanato: “Talagsa ra nga dunay magpakamatay alang sa tawong matarong; bisan pa alang sa maayong tawo, tingali, nga mangako sa pagpakamatay. Apan ang Diyos nagapadayag sa iyang gugma alang kanato pinaagi niini, nga bisan sa makasasala pa kita, si Kristo nagpakamatay alang kanato.” (Roma 5:7, 8) Oo, ang a·gaʹpe mobuhat ug maayo sa uban bisan unsa pay ilang kahimtang sa kinabuhi o sa kapildihan sa usa nga nagapakita sa gugma.
Nganong Mas Dako Kay sa Pagtuo ug Paglaom?
8. Nganong ang a·gaʹpe mas dako kay sa pagtuo?
8 Apan nganong si Pablo nag-ingon nga kining matanga sa gugma (a·gaʹpe) mas dako kay sa pagtuo? Siya misulat sa 1 Corinto 13:2: “Kon ako may gasa sa paghimog propesiya ug makasabot sa tanang mga tinago ug sa tanang kahibalo, ug kon ako nakabaton sa hingpit nga pagtuo nga tungod niana arang ko nga mabalhin ang mga bukid, apan walay gugma, ako walay kapuslanan.” (Itandi ang Mateo 17:20.) Oo, kon ang atong mga paningkamot sa pagbaton ug kahibalo ug pag-uswag diha sa pagtuo pagahimoon tungod sa usa ka hakog nga katuyoan, walay kaayohang ikahatag niini kanato gikan sa Diyos. Sa susama, gipakita ni Jesus nga ang pipila ‘magapanagna pinaagi sa iyang ngalan, magapagulag mga demonyo pinaagi sa iyang ngalan, ug magabuhat ug daghang gamhanang mga buhat pinaagi sa iyang ngalan’ apan dili makabaton sa iyang pag-uyon.—Mateo 7:22, 23.
9. Nganong ang gugma mas dako kay sa paglaom?
9 Nganong ang a·gaʹpe nga matang sa gugma mas dako usab kay sa paglaom? Tungod kay ang paglaom tingali nagasentro sa kaugalingon, usa ka tawo nga ang kaugalingong kaayohan lamang ang gikabalak-an, samtang ang gugma “dili mangita sa kaugalingong mga kaayohan.” (1 Corinto 13:4, 5) Dugang pa, ang paglaom—sama nianang paglatas nga buhi sa “dakong kasakitan” ngadto sa bag-ong kalibotan—mahanaw sa dihang matuman na ang ginalaoman. (Mateo 24:21) Sama sa giingon ni Pablo: “Kay diha sa maong paglaom nangaluwas kita; apan ang paglaom nga makita dili paglaom, kay kinsa bay nagalaom alang sa butang nga iyang nakita? Apan kon kita nagalaom sa wala nato makita, kita magapaabot niini uban ang pailob.” (Roma 8:24, 25) Ang gugma moantos sa tanang butang, ug kini dili mapakyas. (1 Corinto 13:7, 8) Busa, ang dili-mahakogong gugma nga (a·gaʹpe) mas dako kay sa pagtuo o paglaom.
Mas Dako pa ba Kay sa Kaalam, Hustisya, ug Gahom?
10. Nganong ikaingon nga ang gugma mao ang labing dako sa upat ka pangunang hiyas sa Diyos?
10 Atong tagdon karon ang upat ka pangunang hiyas ni Jehova nga Diyos: kaalam, hustisya, gahom, ug gugma. Ikaingon ba usab nga ang gugma mao ang labing dako niining tanan? Oo. Ngano man? Tungod kay ang gugma mao ang nagapalihok nga puwersa luyo sa tanang nahimo sa Diyos. Maoy hinungdan nga misulat si apostol Juan: “Ang Diyos gugma.” Oo, si Jehova mao ang larawan sa gugma. (1 Juan 4:8, 16) Wala kitay mabasa sa Kasulatan nga ang Diyos kaalam, hustisya, o gahom. Hinunoa, kita giingnan nga si Jehova nakabaton niining mga hiyasa. (Job 12:13; Salmo 147:5; Daniel 4:37) Diha kaniya kining upat ka hiyas hingpit nga pagkatimbang. Napalihok sa gugma, ginatuman ni Jehova ang iyang katuyoan pinaagi sa paggamit sa ubang tulo ka hiyas o nagahatag ug pagtagad niini.
11. Unsay nagpalihok kang Jehova sa paglalang sa uniberso ug sa espiritu ug sa tawhanong mga linalang?
11 Nan, karon unsay nagtukmod kang Jehova sa paglalang sa uniberso ug sa intelihenting mga espiritu ug sa tawhanong mga linalang? Kadto ba kaalam o gahom? Dili, kay ang Diyos migamit lamang sa iyang kaalam ug gahom sa paglalang. Pananglitan, atong mabasa: “Si Jehova pinaagi sa kaalam mitukod sa yuta.” (Proverbio 3:19) Dugang pa, ang iyang hiyas sa hustisya wala magkinahanglan nga siya maglalang ug mga tawong may kagawasan sa pagpili. Ang gugma sa Diyos maoy nag-agda kaniya nga ipakig-ambit ang mga kalipay sa intelihenting paglungtad ngadto sa uban. Ang gugma mao ang nakakitag paagi nga makuha ang silot nga gipatong sa hustisya diha sa katawhan tungod sa sala ni Adan. (Juan 3:16) Oo, ug ang gugma mao ang nagpalihok kang Jehova nga ang masinugtanong katawhan angay mabuhi diha sa umaabot yutan-ong Paraiso.—Lucas 23:43.
12. Sa unsang paagi mosanong kita sa gahom, hustisya, ug gugma sa Diyos?
12 Tungod sa dakong gahom sa Diyos, dili gayod kita mangahas sa paghagit kaniya sa pangabugho. Si Pablo nangutana: “‘Hagiton ba nato si Jehova sa pangabugho’? Labi pa ba kitang kusgan kay kaniya?” (1 Corinto 10:22) Siyempre, si Jehova maoy “usa ka Diyos nga abughoan,” dili sa daotan nga diwa, kondili diha sa “pagpangayo ug bug-os nga debosyon.” (Exodo 20:5; King James Version) Ingon nga mga Kristohanon, kita nahupngan sa kataha sa daghang kapadayagan sa dili-matugkad nga kaalam sa Diyos. (Roma 11:33-35) Ang atong dakong pagtahod sa iyang hustisya angay mopahilayo kanato gikan sa tinuyo nga pagpakasala. (Hebreohanon 10:26-31) Apan ang gugma sa tino mao ang labing dako sa upat ka pangunang mga hiyas sa Diyos. Ug ang dili-mahakogong gugma ni Jehova mao ang nagpaduol kanato ngadto kaniya ug maoy nagaagda kanato sa pagtinguha sa pagpahimuot kaniya, sa pagsimba kaniya, ug sa pagpakig-ambit sa pagbalaan sa iyang balaang ngalan.—Proverbio 27:11.
Ang Labing Dako sa mga Bunga sa Espiritu
13. Unsay dapit sa gugma taliwala sa mga bunga sa espiritu sa Diyos?
13 Unsay dapit sa gugma taliwala sa siyam ka bunga sa espiritu sa Diyos nga gihisgotan sa Galacia 5:22, 23? Kini mao ang “gugma, kalipay, kalinaw, pagkamainantoson, pagkamapuangoron, pagkamaayo, pagtuo, kalumo, pagpugong sa kaugalingon.” Uban ang maayong katarongan nga gilista pag-una ni Pablo ang gugma. Ang gugma labaw ba sa kalipay, ang sunod nga hiyas nga iyang gihisgotan? Oo, tungod kay walay kalipay ang molungtad ug dugay kon walay gugma. Ngani, ang kalibotan walay kalipay tungod sa kahakog, sa kakulang sa gugma. Apan ang mga Saksi ni Jehova adunay gugma sa ilang taliwala, ug sila adunay gugma sa ilang langitnong Amahan. Busa kita makalaom kanila nga malipayon, ug gitagna nga sila “mosinggit sa kalipay tungod sa maayong kahimtang sa kasingkasing.”—Isaias 65:14.
14. Nganong ikaingon nga ang gugma mao ang labing dako sa bunga sa espiritu nga kalinaw?
14 Ang gugma labaw usab kay sa bunga sa espiritu nga kalinaw. Tungod sa kakulang sa gugma, ang kalibotan puno sa kabingkilan ug panag-away. Apan ang katawhan ni Jehova malinawon sa usag usa sa tibuok nga yuta. Matuod sa ilang bahin ang mga pulong sa salmista: “Si Jehova magapanalangin sa iyang katawhan ug kalinaw.” (Salmo 29:11) Aduna sila niini nga kalinaw tungod kay ilang nabatonan ang timaan sa tinuod nga mga Kristohanon, nga mao, ang gugma. (Juan 13:35) Ang gugma lamang ang makabuntog sa tanang hinungdan sa pagkabahinbahin, sa rasanhon, nasodnon, o sa kultura. Kini mao ang “hingpit nga bugkos sa panaghiusa.”—Colosas 3:14.
15. Sa unsang paagi ang kinalabwang papel sa gugma makita kon itandi uban sa bunga sa espiritu nga pagkamainantoson?
15 Ang kinalabwang papel sa gugma makita usab kon itandi uban sa pagkamainantoson, ang mapailobong pag-antos sa sayop ug sa hagit. Ang pagkamainantoson nagkahulogang mapailobon ug maingon man mahinay sa kasuko. Unsay makaaghat sa mga tawo nga mahimong dili-mapailobon ug daling masuko? Dili ba ang kakulang sa gugma? Apan, ang atong langitnong Amahan mainantoson ug “mahinay sa kasuko.” (Exodo 34:6; Lucas 18:7) Ngano man? Tungod kay siya nahigugma kanato ug “wala magtinguha nga adunay malaglag.”—2 Pedro 3:9.
16. Sa unsang paagi ang gugma ikatandi uban sa kalulot, kaayo, kaaghop, ug pagpugong sa kaugalingon?
16 Ato nang nakita kon nganong ang gugma mas dako kay sa pagtuo, ug ang gihatag nga katarongan mapadapat sa nahibiling mga bunga sa espiritu, nga mao, kalulot, kaayo, kaaghop, pagpugong sa kaugalingon. Kining tanan maoy hinungdanong mga hiyas, apan walay kaayohang mahatag niini kanato kon walay gugma, sama sa gipamulong ni Pablo diha sa 1 Corinto 13:3, nga didto siya misulat: “Kon ihatag ko ang tanan kong katigayonan aron mapakaon ang uban, ug kon itahan ko ang akong lawas, aron ako manghambog, apan walay gugma, kini walay kapuslanan kanako.” Sa laing bahin, ang gugma mao ang mopatungha sa maong mga hiyas sama sa kalulot, kaayo, pagtuo, kaaghop, ug pagpugong sa kaugalingon. Busa, si Pablo nagpadayon sa pag-ingon nga ang gugma maluluton ug nga “kini mopailob sa tanang butang, motuo sa tanang butang, molaom sa tanang butang, moantos sa tanang butang.” Oo, ang “gugma dili mapakyas.” (1 Corinto 13:4, 7, 8) Gipahayag na nga ang ubang mga bunga sa espiritu maoy kapadayagan, o nagkalainlaing dagway, sa gugma, ang usa nga gihisgotan pag-una. Sa tinuod, masabot nga sa tanang siyam ka bunga sa espiritu, ang gugma mao gayod ang labing dako.
17. Unsang Kasulatanhong mga pahayag ang naglig-on sa paghinapos nga ang gugma mao ang labing dako nga bunga sa espiritu?
17 Naglig-on sa paghinapos nga ang gugma mao ang labing dako sa mga bunga sa espiritu sa Diyos mao ang mga pulong ni Pablo: “Ayaw kamo pag-utang ug bisan unsa kang bisan kinsa, gawas sa paghigugmaay sa usa ug usa, kay ang nahigugma sa iyang isigkatawo nakatuman sa kasugoan. Kay ang kasugoan . . . nag-ingon niining mga pulonga, ‘Higugmaa ang imong silingan sama sa imong kaugalingon.’ Ang gugma dili mobuhat ug daotan sa iyang silingan; busa ang gugma mao ang katumanan sa kasugoan.” (Roma 13:8-10) Labing tukma, ang tinun-ang Santiago nagpunting niining sugoa sa paghigugma sa imong silingan sama sa imong kaugalingon ingon nga “ang harianong sugo.”—Santiago 2:8.
18. Unsang dugang ebidensiya nga ang gugma mao ang labing dako nga hiyas?
18 Aduna pa bay laing pamatuod nga ang gugma mao ang labing dako nga hiyas? Oo, aduna. Palandonga kon unsay nahitabo sa dihang ang usa ka eskriba nangutana kang Jesus: “Unsa man nga sugo ang una sa tanan?” Hayan siya naglaom nga si Jesus mokutlo sa usa sa Napulo ka Sugo. Apan si Jesus mikutlo gikan sa Deuteronomio 6:4, 5 ug miingon: “Ang una mao, ‘Magpatalinghog ka, O Israel, si Jehova nga atong Diyos maoy usa lamang ka Jehova, ug higugmaon mo si Jehova nga imong Diyos uban sa bug-os mong kasingkasing ug uban sa bug-os mong kalag ug uban sa bug-os mong hunahuna ug uban sa bug-os mong kusog.’” Dayon si Jesus midugang: “Ang ikaduha mao kini: ‘Higugmaa ang imong silingan sama sa imong kaugalingon.’ Wala nay laing sugo nga labi pang dako kay niini.”—Marcos 12:28-31.
19. Unsa ang pipila ka talagsaong mga bunga sa a·gaʹpe?
19 Sa pagkamatuod, si Pablo wala maghinobra sa dihang gihisgotan niya ang pagtuo, paglaom, ug gugma ug miingon: “Ang labing dako niini mao ang gugma.” Ang pagpasundayag sa gugma mosangpot ug maayong relasyon uban sa atong langitnong Amahan ug sa uban, lakip na niadtong anaa sa kongregasyon ug sa mga membro sa atong pamilya. Ang gugma adunay makapadasig nga epekto diha kanato. Ug ang sunod nga artikulo mopakita kon unsa ka magantihon ang matuod nga gugma.
Unsaon Nimo sa Pagtubag?
◻ Sa unsang paagi ang gugma labing dako kay sa pagtuo ug paglaom?
◻ Unsa ang a·gaʹpe, ug sa unsang paagi ang maong gugma ikapasundayag?
◻ Nganong ang gugma mao ang labing dako sa upat ka pangunang mga hiyas sa Diyos?
◻ Sa unsang mga paagi nga ang gugma mas dako kay sa ubang mga bunga sa espiritu?
[Hulagway sa panid 13]
Ang gugma maoy nagtukmod sa Diyos sa paglalang sa katawhan alang sa kinabuhi diha sa usa ka yutan-ong paraiso. Nagalaom ka ba nga maatua didto?